Międzynarodowa integracja gospodarcza
Pojęcie integracji często bywa mylone z pojęciem regionalizmu. Tymczasem regionalizm to proces obejmujący wzrost nieformalnych powiązań i transakcji, będący wynikiem głównie działalności gospodarczej, lecz obejmujący także powiązania społeczne i polityczne. Integracja natomiast to formalny, świadomy proces, mający za cel pogłębienie wzajemnych powiązań i wymiany między grupą krajów; może on oczywiście przybierać różne formy, z których najczęściej spotykane to:
Ekonomiczna integracja - unie celne, porozumienia o wolnym handlu, wspólne rynki, jednym słowem liberalizacja wszelkiej działalności ekonomicznej, usunięcie wszelkich ograniczeń w wymianie itp.
Polityczna integracja - tworzenie instytucjonalnych mechanizmów i procedur podejmowania decyzji, lecz również rozwijanie podzielanych wartości i oczekiwań, pokojowe rozwiązywanie sporów, a także społeczno - polityczna spójność.
Istnieje 6 faz integracji ekonomicznej:
1) strefa wolnego handlu (free trade area) - grupa co najmniej dwóch obszarów celnych, między którymi usunięte zostały cła i inne środki ograniczające handel zagraniczny.
2) unia celna (customs union) - oznacza połączenie kilku stref celnych w jeden obszar celny, w wyniku czego zanikowi ulegają cła wewnętrzne między członkami unii. W przeciwieństwie do strefy wolnego handlu, przy imporcie towarów z krajów trzecich żadne z państw członkowskich nie może podwyższyć ceł własnych, w zamian za co podniesieniu ulegają cła zewnętrzne. Należy tu wspomnieć o powstałej w 1950 roku teorii Unii Celnej J. Vienara, który wychodząc z założenia teorii dobrobytu przyjmował, że powszechny wolny handel optymalizuje alokacje zasobów produkcji i maksymalizuje dobrobyt ekonomiczny świata. Stawia pytanie "czy w warunkach stosowanych ograniczeń w handlu międzynarodowym przy utrzymaniu takich ograniczeń wobec krajów nie wchodzących w skład Unii utworzenie UC między dwom lub większą liczbą państw i zmniejszenie ograniczeń handlu stanowi najkorzystniejszą alternatywę w stosunku do powszechnej wolności handlu?". J. Vienar opowiadając się za pełną liberalizacją handlu w świecie stwierdził, ze na to pytanie nie można dać jednoznacznej odpowiedzi i to gdy częściowa liberalizacja handlu stanowi krok zmierzający do ogólnej liberalizacji w przyszłości.
Utworzenie Unii Celnej wywołuje 2 efekty:
Efekt kreacji (creation effect) - stworzenie nowych strumieni handlu (możliwości dla handlu) w wyniku zniesienia ceł wewnętrznych, także stwarza możliwości rozszerzenia się specjalistycznego co może prowadzić do bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów krajów tworzących UC.
Efekt przesunięcia (diversion effect) - powoduje zmianę kierunków handlu międzynarodowego w wyniku dyskryminacji eksportu krajów nie wchodzących w skład UC. Prowadzi to do ograniczenia eksportu krajów nie należących do Unii a także do realokacji zasobów w krajach Unii i w reszcie świata i często w kierunku zwiększającym koszty.
3)jednolity rynek towarowy (internal commodity market) - unia celna plus swobodny przepływ dóbr (żadnych niewidzialnych ograniczeń w handlu)
4) wspólny rynek (common market) - jednolity rynek towarowy plus swobodny przepływ usług, kapitału i pracy
5) unia walutowa (monetarny union) - koordynacja polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego.
6) unia ekonomiczna (economic union) - koordynacja poszczególnych dziedzin gospodarki i polityki ekonomicznej, unia walutowa plus wspólna polityka ekonomiczna.
Podstawy teoretyczne oraz geneza i ewolucja integracji europejskiej:
Podstawy teoretyczne integracji stworzyła nauka zachodnia, głównie europejska i amerykańska, definiując ogólnie „integrację” w aspekcie międzynarodowym jako powolny proces scalania się dwóch lub więcej uczestników stosunków międzynarodowych w nową jakość i całość. Istniały trzy podstawowe teorie integracji:
1) teoria liberalna - postulowała generalnie ograniczenie działań integracyjnych do różnych form zacieśnienia współpracy międzyrządowej oraz tworzenia konfederacji państw.
2) teoria federalistyczna - jej zwolennicy (m.in. K. Adenauer, P. H. Spaak, A. de Gasperi czy W. Churchill) opowiadali się za stopniowym zacieśnianiem współpracy aż do wykrystalizowania się nowego złożonego organizmu państwowego, na wzór USA czy Szwajcarii
3) teoria funkcjonalistyczna - rozpatrywała proces integracyjny jako swobodną grę interesów politycznych i gospodarczych, prowadzących w rezultacie do racjonalnego i pragmatycznego scalania różnych dziedzin sfery materialnej i duchowej.
Jako wybrane przykłady oraz ważniejsze fazy działań integracyjnych do końca lat 50-ych można przytoczyć:
przekształcenie 16 kwietnia 1947 roku doraźnej pomocy amerykańskiej dla Europy Zachodniej w ramach tzw. planu Marshalla w Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) z udziałem większości państw zachodnioeuropejskich, jako zachęta do intensyfikacji i poszerzenia współpracy wzajemnej między nimi.
utworzenie w marcu 1948 roku tzw. paktu brukselskiego o Unii Zachodniej, przekształconego w 1954 roku w Unię Zachodnioeuropejską
powołanie do życia 4 kwietnia 1949 roku przez USA Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO)
utworzenie w 1951 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) z udziałem połączonych od 1944 roku unią celną Belgii, Holandii i Luksemburga oraz Francji, Włoch i RFN, zmierzającej do ustanowienia wspólnego rynku na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego.
powołanie do życia przez 6 krajów EWWiS w marcu 1957 roku Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM), które przez następne dziesięciolecia stały się trzonem zachodnioeuropejskiego procesu integracyjnego. Istotą traktatów rzymskich było stopniowe utworzenie unii celnej i znoszenie kontyngentów handlowych między państwami członkowskimi zachowując jednak cła zewnętrzne. Jako długofalową perspektywę przyjęto ustanowienie całkowicie wolnego rynku ze swobodnym przepływem towarów, kapitału, usług, siły roboczej i prawem do osiedlania się w poszczególnych krajach członkowskich.
Następnie została utworzona unia celna. Po upływie okresu przejściowego, czyli 1 stycznia 1970 r. państwa członkowskie rozpoczęły realizację wspólnej polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych. Wspólna polityka handlowa obejmuje: 1. Ustalenie wspólnej taryfy celnej, 2. Zawieranie umów celnych i handlowych, 3. Ujednolicenie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych. Wspólną politykę handlową z upoważnienia Rady UE realizuje Komisja Europejska. Jak stanowi TWE podstawą Wspólnoty jest unia celna, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych miedzy Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi. Unia Europejska, jako unia celna, ma wspólne taryfy celne jako skutek jej wspólnej polityki handlowej. Każde państwo stara się bronić swojego rynku i krajowej produkcji przed towarami z innych państw, stosując różnego rodzaju formalności i opłaty celne, które powodują, że towar pochodzący z zagranicy nie jest już tak konkurencyjny względem towaru krajowego.
Warto również wspomnieć o założeniach Wspólnej Polityki Rolnej. W myśl postanowień Traktatu Rzymskiego ważniejsze cele WPR były następujące:
podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego, racjonalizację produkcji i optymalizację zastosowań czynników produkcji,
zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez zwiększanie dochodów osób czynnych w rolnictwie,
stabilizacja poszczególnych rynków
Ponieważ traktat podpisano w kilkanaście lat po II wojnie światowej, w okresie, kiedy Europa była jeszcze importerem netto artykułów rolno-spożywczych, dlatego też wśród zadań podstawowych zapisano również:
zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne,
umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po "rozsądnych" cenach.
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej przyjęto trzy podstawowe zasady:
zasada wspólnego rynku, która oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi (zapewniony poprzez likwidację ceł i innych ograniczeń związanych z ochroną rynków narodowych, a także poprzez wprowadzenie wspólnych cen i ujednoliconych zasad konkurencji oraz przyjęcie wspólnych reguł w handlu produktami rolnymi z krajami trzecimi),
zasada preferencji Wspólnoty która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty produktów rolnych wytwarzanych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed tańszymi produktami pochodzącymi z importu,
zasadę solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do solidarnego uczestnictwa w kosztach funkcjonowania polityki rolnej.
Instrumenty WPR
Osiągnięciu wspólnych celów służy wspólna organizacja rynków rolnych oraz pozostałe
środki wspólnej polityki rolnej.
Można wyróżnić cztery główne instrumenty wspierania rolnictwa w ramach WPR. Są to: podtrzymywanie cen rynkowych, ograniczenia ilościowe, bezpośrednie podtrzymywanie dochodów oraz tzw. inne formy wspierania rolnictwa.
Podtrzymywanie cen rynkowych (market price support) prowadzi do kształtowania się cen unijnych na poziomie wyższym od cen światowych. osiągane jest to poprzez:
stosowanie instrumentów polityki handlowej (cła, kontyngenty, itp.)
zakupy interwencyjne
subsydiowanie eksportu rolnego (jeden ze sposobów pozbywania się nadwyżek produktów rolnych),
zagospodarowywanie nadwyżek (dotowanie konsumpcji - mleko i masło, konwersja - przeznaczenie proszku mlecznego na pasze, niszczenie - owoce i warzywa).
Podtrzymywanie ceny rynkowej podnosi zarówno ceny płacone producentom krajowym, jak i ceny płacone przez konsumentów za żywność, powoduje wzrost produkcji oraz ogranicza
Ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste - warunkowo) stosowane są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie "zakłóceń" w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.
Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych polega na tym, że producenci w UE o-trzymują pewną sumę pieniędzy ponadto, co uzyskują ze sprzedaży swych produktów na rynku (płatność na ha zbóż i nasiona oleiste i na szt. zwierząt - bydło i owce). Zwiększa ono dochody rolnicze, nie wpływając jednocześnie na ceny konsumenta czy producenta.
Inne formy wspierania rolnictwa można podzielić generalnie na dwie grupy:
redukcję kosztów produkcji (instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków produkcji, polityka podatkowa),
usługi ogólne, tj. działania, które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym, a korzyści z których nie trafiają bezpośrednio do producentów rolnych (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, działania w zakresie poprawy struktur rolnych i infrastruktury, marketingu i promocji itd.).
We WE funkcjonuje także instytucja Białej Księgi Unii Europejskiej. Jest to dokument zawierający oficjalną propozycję polityki w danym obszarze tematycznym prezentowany przez Komisję Europejską i mający za zadanie rozpoczęcie dyskusji międzyinstytucjonalnej na temat danej polityki. Istnieje kilka takich Białych Ksiąg, m.in.
Biała Księga w sprawie integracji stowarzyszonych krajów Europy Środkowej i Wschodniej z rynkiem wewnętrznym UE - została przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 roku. Dokument ten zalecił priorytety i kolejność działań w dostosowywaniu prawa do regulacji obowiązujących w poszczególnych sektorach rynku wewnętrznego. Na podstawie Białej Księgi oraz analiz dotyczących stopnia dostosowania prawa został opracowany, a następnie przyjęty przez Radę Ministrów RP w dniu 15 lipca 1997 roku. Harmonogram działań dostosowujących polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z jednolitym rynkiem UE. Harmonogram był dokumentem rządowym służącym organizowaniu i monitorowaniu przebiegu działań dostosowawczych w obszarze rynku wewnętrznego. Wskazywał on, które struktury administracji państwowej są odpowiedzialne za opracowanie projektów nowych oraz nowelizację obecnie obowiązujących aktów prawnych. Został zastąpiony przez Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE.
Biała księga w sprawie utworzenia rynku wewnętrznego - dokument opublikowany przez Komisję Europejską i formalnie zaaprobowany przez Radę Europejską w 1985 roku. Zawierał listę 282 propozycji środków prowadzących do wyeliminowania praktycznych, technicznych i podatkowych barier na drodze do » jednolitego (wewnętrznego) rynku. Co roku Komisja Europejska przedkładała Radzie i Parlamentowi Europejskiemu raport dotyczący środków, które zostały już wprowadzone. Do l stycznia 1993 roku zostało już wdrożonych około 95% środków z listy z Białej Księgi.
Biała księga w sprawie wzrostu konkurencyjności i zatrudnienia - dokument opublikowany przez Komisję Europejską w grudniu 1993 roku zawierający propozycje strategii osiągnięcia, między innymi, niższego stopnia bezrobocia w Unii Europejskiej przez wprowadzenie przez państwa członkowskie polepszonej infrastruktury (stworzenie trans-europejskich sieci), jednolitych polityk gospodarczych, oraz polityki zatrudnienia.
W 1984 roku Rada Europejska powołała dwie komisje w celu przygotowania stosownych reform. Pod kierunkiem nowego szefa KE Jacques'a Delorsa (od 1985r.) przystąpiono do opracowania Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 roku; wszedł on w życie 1 lipca 1987 roku., a zakładał ustanowienie do 1992 roku pełnego rynku wewnętrznego, zniesienie wszelkich ograniczeń gospodarczo - handlowych między państwami członkowskimi, a ponadto poszerzenie pola działania Wspólnot w takich dziedzinach jak: ochrona środowiska naturalnego, sprawy socjalne oraz badania i technologia. Poszerzono także zasadę głosowania większościowego w Radzie Ministrów, wzmocniono uprawnienia Parlamentu Europejskiego oraz uregulowano wyższy poziom koordynacji polityki zagranicznej w ramach tzw. Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP). Wreszcie dalszymi członkami Wspólnot w ramach tzw. poszerzenia południowego zostały: Grecja (1981) oraz Hiszpania i Portugalia (1986). W ten sposób przygotowano nie tylko podwaliny wspólnego rynku wewnętrznego, ale także - zgodnie z projektem Delors'a z 1989 roku - trzystopniowego planu Unii Gospodarczej i Walutowej.
Wydarzenia polityczne przełomu lat 80-ych i 90-ych takie jak załamanie się bloku wschodniego i rozpad ZSRR i pokojowe zjednoczenie Niemiec wpłynęły na dalszy rozwój integracji europejskiej. Mimo poważnej różnicy poglądów podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Maastricht 9 - 11 grudnia 1991 roku uzgodniono tekst „Układu o Unii Europejskiej”, który formalnie został podpisany w tej samej miejscowości 7 lutego 1992 roku, znany pod nazwą - Traktat z Maastricht. Objął on następujące dziedziny:
współpracę gospodarczą i społeczną, czyli dziedziny wchodzące w zakres trzech funkcjonujących wspólnot (dawniej EWG, EWWiS i EURATOM).
Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa
Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne
Za główne cele i zasady działania UE przyjęto m.in.:
- popieranie równomiernego i stałego postępu gospodarczego, zwłaszcza poprzez stworzenie wspólnego rynku wewnętrznego bez granic
- potwierdzenie jej tożsamości na arenie międzynarodowej , szczególnie poprzez realizację WPZIB oraz docelowe sformułowanie wspólnej polityki obronnej
- ochronę praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii
- zacieśnianie współpracy na polu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
- utrzymanie i rozwijanie dorobku prawnego Unii
- przestrzeganie zasady subsydiarności, czyli obejmowanie przez Wspólnoty tych sfer działania, w których państwa członkowskie realizują zadania w sposób niepełny lub wcale bądź też same przenoszą je na instytucje unijne.
Po 1993 roku osiągnięto następujące wyniki realizacji traktatu z Maastricht:
rozpoczęcie od początku lat 90-ych liberalizacji przepływu kapitału, lepszej koordynacji polityki gospodarczej i walutowej w celu pełnego zbliżenia gospodarek wszystkich państw członkowskich
przyjęcie nowych członków: 1 stycznia 1995 roku - Austrii, Szwecji i Finlandii oraz 1 maja 2004 roku - Polski, Czech, Słowacji, Słowenii, Litwy, Łotwy, Estonii, Węgier, Cypru oraz Malty
rozpoczęcie od 1994 roku drugiego etapu EMU, którego ostatecznym celem będzie wprowadzenie wspólnej waluty, 1 stycznia 2002 roku cel ten osiągnięto w 12 krajach UE (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włoch)
Istotne znaczenie miało uzgodnienie kryteriów zakwalifikowania poszczególnych członków do EMU:
przyrost rocznego zadłużenia nie może wynosić powyżej 3% PKB (przyrost krajowy brutto)
ogólne zadłużenie nie może być powyżej 60% PKB
stopa inflacji nie może wynosić więcej niż 1,5% przeciętnej stopy inflacji trzech państw wykazujących się najniższą inflacją
nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może przekraczać więcej niż 2% przeciętnej trzech krajów o najniższych stopach inflacji, a ponadto dane państwo nie może spowodować przez co najmniej 2 lata żadnych ostrych napięć w mechanizmie kursów walutowych ESW.
Należy także powiedzieć o konferencji międzyrządowej w Turynie rozpoczętej w 1996 roku, a zakończonej podpisaniem 2 października 1997 roku Traktatu Amsterdamskiego (końcowa runda negocjacji została przeniesiona do Amsterdamu). Istotnymi elementami zawartych w powyższym traktacie innowacji w zakresie I filara są:
podtrzymanie zobowiązania do działania na rzecz wzrostu gospodarczego, co znalazło odzwierciedlenie w zawarciu specjalnego „Paktu odnośnie do stabilizacji i wzrostu”
przyjęcie zobowiązań odnośnie do zachowania oszczędnej polityki budżetowej w celu umożliwienia realizacji EMU oraz wprowadzenia euro
osiągnięcie kompromisu w kwestii zwalczania bezrobocia, przypisując w tym zakresie pewne obowiązki Unii, choć zasadniczą odpowiedzialność nadal miały ponosić państwa członkowskie.
EFTA:
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association) - utworzone w 1960 roku w Sztokholmie przez 7 państw: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielką Brytanię. W 1970 r., przyłączyły się Islandia, w 1986 r., - Finlandia i Liechtenstein w 1991 roku. Obecnie tworzy ją 4 państwa: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. Terytorium obecnie nieco 468 tys. km2, blisko 12 mln. Ludności. Po licznych komplikacjach, zwłaszcza ze strony Szwajcarii, państwa EFTA stworzyły wspólnie z WE, Europejski Obszar Gospodarczy (European Economic Area) w 1994 roku.
Inne regionalne organizacje integracji gospodarczej:
1.CEFTA:
W ciągu 1992 roku na czoło problemów współpracy krajów grupy wyszehradzkiej (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry), wysunęła się kwestia liberalizacji handlu oraz innych form kontaktów gospodarczych. Po pomyślnym sfinalizowaniu przez nie umów stowarzyszeniowych ze Wspólnotami Europejskimi 16 grudnia 1991 roku, utworzono 17 kwietnia 1992 roku Komitet Współpracy Środkowoeuropejskiej. W wyniku szczegółowych konsultacji, ministrowie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą podpisali 21 grudnia 1992 roku w Krakowie, Porozumienie Środkowoeuropejskie o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agrement - CEFTA), które przewidywało utworzenie całkowicie wolnej strefy handlowej w okresie od 5 do 8 lat. Było to jedyne funkcjonujące w miarę sprawnie w ramach powyższej współpracy, porozumienie. CEFTA weszła w życie 1 marca 1993 roku, ulegając dalszemu uściśleniu po rocznych doświadczeniach współpracy gospodarczej w tzw. deklaracji praskiej z 4 lutego 1994 roku. W wyniku zawartych w niej ustaleń przewidywano trzystopniową redukcję stawek celnych do 2001 roku, kiedy to całkowicie zwolniono od ceł produkty przemysłowe. Już w 1993 roku zniesiono surowce na cła i półfabrykaty. Dla wyrobów gotowych likwidacja ceł nastąpiła w 1998 roku.
Ogólnie można stwierdzić, iż współpraca gospodarcza między krajami grupy wyszehradzkiej w ramach CEFT-y miała o tyle istotne znaczenie dla pogłębienia integracji regionalnej, iż stworzyła realną perspektywę dla intensyfikacji kooperacji w różnych dziedzinach dla rynku, obejmującego ok. 67 milionów mieszkańców. Atrakcyjność powyższej perspektywy spowodowała, że w 1996 roku członkiem CEFT-y stała się Słowenia, w 1997 r., Rumunia, a w 1998r - Bułgaria.
2.APEC:
Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku (Asia-Pacific Economic Cooperation) - luźna organizacja, zapoczątkowana w Canberrze w 1989 r. na nieformalnym spotkaniu 6 członków ASEAN ( Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej) i 6 krajów Pacyfiku; celem APEC jest stworzenie wspólnoty poprzez wzrost gospodarczy i sprawiedliwy rozwój, dzięki handlowi i ekonomicznej współpracy; członkami APEC są: Australia, Brunei, Chile, Chiny, Filipiny, Hongkong, Indonezja, Japonia, Kanada, Korea Płd., Malezja, Meksyk, Nowa Zelandia, Papua Nowa Gwinea, Peru (od 1998), Rosja (od 1998), Singapur, USA, Tajlandia, Tajwan i Wietnam (od 1998). (Co ciekawe, jest to jedyna organizacja, w której są jednocześnie Chiny i Tajwan.). W 1994 roku przyjęto program, według którego od 2000 roku następuje eliminacja barier handlowych w ciągu 10 lat przez kraje rozwinięte, 15 lat przez Nowe Kraje Uprzemysłowione i 20 lat przez kraje rozwijające się. Mimo ostrego kryzysu finansowego lat 1997-98 w Azji kraje APEC, wytwarzając blisko 55% globalnego PKB i zwiększywszy udział w handlu światowym w latach 1989-97 z blisko 38% do ponad 43%, stanowią znaczącą część gospodarki światowej o wielkim potencjale rozwojowym.
3. NAFTA:
Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu (North American Free Trade Association). Porozumienie między Kanadą, Meksykiem a USA, działa od 1994 roku. Jego głównymi celami są: stopniowe usuwanie w ciągu 15 lat ograniczeń w handlu dobrami i usługami, w transporcie i w inwestycjach; głównym organem jest Komisja Wolnego Handlu. W tej największej w świecie strefie wolnego handlu dynamicznie zwiększyła się wymiana dóbr i usług, a ich wartość stanowi 4,5% łącznego PKB trzech krajów członkowskich. Łączne terytorium to 21 293 tys. km2 czyli blisko 16% powierzchni lądowej, a łączny PNB w 1997 roku wynosił 8,7 biliona USD czyli prawie 28,97 % produktu światowego.
4. CACM:
Środkowoamerykański Wspólny Rynek - powstał na podstawie Traktatu Ogólnego o Środkowoamerykańskiej Integracji podpisanego przez Gwatemalę, Honduras, Nikaraguę i Salwador w 1960 r. Dwa lata później dołączyła Kostaryka. W 1993 roku państwa te podpisały porozumienie o nowej Środkowoamerykańskiej Strefie Wolnego Handlu, przewidujące stopniowe zmniejszanie taryf celnych w handlu wewnątrz regionalnym.
5. MERCOSUR:
Wspólny Rynek Południa - utworzony na podstawie Traktatu z Asuncion z 1991 roku. Skupia państwa Ameryki Południowej. Jego celami są: integracja ekonomiczna, swoboda przepływu dóbr i usług, wspólne cła zewnętrzne, wspólna polityka handlowa, koordynacja polityki makroekonomicznej i sektorowej. Od 1995 roku MERCOSUR jest strefą wolnego handlu, obejmującą 85% obrotów oraz unią celną. Wartość handlu między krajami członkowskimi wzrosła w latach 1991-95 trzykrotnie, do 15,3 mld USD. Obecna sytuacja ugrupowania i jego spodziewana przyszłość: Wszystkie kraje członkowskie i stowarzyszone MERCOSUR należą do grupy państw rozwijających się. Łączy je wspólny cel współpracy ze sobą oraz ochrona przed wpływami ze strony wysoko rozwiniętych krajów świata, które chętnie widziałyby siebie dominujące na ich rynkach. Ugrupowanie to wyrosło na lidera swojego kontynentu, który stał się ważnym partnerem handlowym dla NAFTA (i jego głównego członka jakim są USA) oraz UE. Oba te ugrupowania mają w swoich planach utworzenie z MERCOSUR wspólnego rynku, który stałby się największym obszarem wolnego handlu na świecie. Jak do tej pory to się jednak im nie udało, zarówno plany UE w celu utworzenia wspólnego rynku, jak i USA w celu utworzenia FTAA (free trade area of Americas) spełzły na niczym. Wygląda na to, że naturalną drogą ekspansji MERCOSUR będzie całkowite połączenie ze Wspólnotą Andyjską w celu wzmocnienia swojej pozycji przetargowej w ewentualnych przyszłych rokowaniach z tak potężnymi partnerami jakimi są USA i UE.
Innym ugrupowaniem integracyjnym Ameryki Południowej jest Grupa Andyjska, utworzona na podstawie porozumienia z Cartageny w 1969 roku, zawartego przez Boliwię, Chile, Ekwador, Kolumbię i Peru. Później dołączyła także Wenezuela. Zamiarem Grupy Andyjskiej była ściślejsza współpraca poprzez stopniowe tworzenie strefy wolnego handlu i unii celnej, rozwijanie przemysłu z pomocą specjalizacji gałęziowej, przyznawanie koncesji słabiej rozwiniętym krajom członkowskim, zwiększenie kontroli nad działalnością korporacji ponadnarodowych. Obecnie stowarzyszenie to niestety rozpada się, z powodów politycznych. Boliwia, Wenezuela i Kuba, która także dołączyła do GA, zawiązały sojusz przeciwko Kolumbii, wyrażając w ten sposób sprzeciw jej zbliżeniu z USA, co według sojuszników godzi ich korzyści i pozbawia sensu dalsze istnienie Grupy Andyjskiej.
6.ASEAN:
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo - Wschodniej: utworzone w 1967, w skład wchodzą Brunei, Malezja, Indonezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Wietnam, Kambodża, Laos i Birma. Cele ASEAN to wspieranie wzrostu gospodarczego regionu, politycznej stabilności, społecznego postępu i rozwoju kultury. Od 2003 roku istnieje strefa wolnego handlu ASEAN. Jak twierdzi Kofi Annan, Sekretarz Generalny ONZ: "Dzisiaj ASEAN jest nie tylko dobrze funkcjonująca, niepodzielna rzeczywistość w tym regionie. To rzeczywista siła, z którą trzeba się liczyć daleko poza tym regionem. To ponadto zaufany partner ONZ w dziedzinie rozwoju". Region ASEAN to około 500 milionów mieszkańców, całkowita powierzchnia 4,5 milionów km², łączny produkt krajowy brutto 737 miliardów dolarów.
7. SPARTECA:
Regionalne Porozumienie o Handlu i Współpracy Gospodarczej Między Krajami Południowego Pacyfiku. Zostało ono zawarte w lipcu 1980r. w Tarawie, stolicy Kiribati. Porozumienie to jest przykładem integracji między krajami rozwiniętymi z jednej strony a rozwijającymi się z drugiej. Do krajów wysoko rozwiniętych w tym regionie należą Australia i Nowa Zelandia. Do drugiej grupy należy dziesięć słabo rozwiniętych mikropaństw: Fidżi, Kiribati, Nauru, Niue, Samoa Zachodnie, Tonga, Tuvalu, Vanuatu, Wyspy Cooka, Wyspy Salomona. Porozumienie SPARTECA wzorowało się na Konwencji podpisanej pomiędzy Europejską Wspólnotą Gospodarczą a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku w Lome. W myśl porozumienia SAPRTECA mikropaństwa miały preferencyjny dostęp do rynków Australii i Nowej Zelandii. Według art. 2 tegoż porozumienia do najważniejszych celów należy:
- osiąganie stopniowo bezcłowego i nie ograniczonego innymi barierami handlowymi dostępu do rynków Australii i Nowej Zelandii dla najszerszego zakresu produktów eksportowanych przez mikropaństwa;
- przyspieszenie rozwoju mikropaństw, głównie przez ekspansję i dywersyfikację ich eksportu do Australii i Nowej Zelandii; ułatwienie ekspansji eksportowej mikropaństw przez promocję inwestycji na ich terytorium;
- rozszerzenie współpracy gospodarczej, przemysłowej i w dziedzinie rolnictwa zarówno w relacji Australia i Nowa Zelandia - mikropaństwa, jak i między tymi ostatnimi, dzięki pomocy ze strony Australii i Nowej Zelandii. Po dziesięciu latach funkcjonowania SPARTECA, powyższe porozumienie nie przyniosło oczekiwanych korzyści handlowych i gospodarczych mikropaństwom. Zmusiło to Australię i Nową Zelandię do zmodyfikowania traktatu i zmiany polityki gospodarczej wobec krajów rozwijających się z południowego Pacyfiku.