POJĘCIE KIEROWNIK. ISTOTA PRACY KIEROWNIKA.

kierowanie jest to oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany) tak aby, aby obiekt kierowany dążył do osiągnięcia postawionego celu. Definicję kierowania łączącą oddziaływanie zarówno na ludzi, jak i rzeczy. Występują tu trzy rzeczy: *podmiot kierowania-kierujący, *przedmiot kierowania - kierowany *składnik informacyjne sprzężenie między nimi. (Sprzężenie to umożliwia podmiotowi podejmowanie decyzji, a przedmiotowi - informacji zwrotnych o stanie realizacji procesów).

Podmiotem kierowania jest człowiek lub grupa ludzi, natomiast przedmiotem może być: l) rzecz (np. samochód) sterowanie 2)człowiek (grupa ludzi) kierowanie, 3) organizacjakierowanie, zarządzanie, rządzenie, dowodzenie

Wszystkie stanowiska pracy dzielą się na kierownicze i wykonawcze. Stano­wiska kierownicze pełnią osoby zwane ogólnie kierownikami. Kierownikom są podporządkowani pracownicy wykonawczy lub inni kierownicy. Kierownik wraz z osobami podporządkowanymi tworzy zespół pracowniczy.

Kierownik, według Encyklopedii organizacji i zarządzania, jest to „zwierzch­nik lub podmiot kierujący pracą danego zespołu ludzkiego, będącego organizacją formalną". Podobnymi określeniami posługują się autorzy innych publikacji, np. zdaniem Z. Zbichorskiego jest to osoba, która „[...] używa władzy formalnej do organizowania, kierowania i kontrolowania bezpośrednio podległych sobie osób [...] po to, aby skoordynować wszystkie działania prowadzące do osiągnięcia celów przedsiębiorstwa"¹⁶. Pojęcie dowódcy jest bliskie przedstawionym pojęciom okre­ślającym kierownika. Na przykład, w ujęciu J. Borkowskiego, dowódca to „osoba, na ogół żołnierz zawodowy, formalnie powołana na stanowisko kierownika, prze­łożonego określonego zespołu żołnierzy"¹⁷, a według B. Szulca i L. Kanarskiego „człowiek, który zostaje wyznaczony do pełnienia funkcji związanej z kierowa­niem zespołami żołnierzy"'⁸.

Podstawowe atrybuty wyróżniające stanowisko kierownicze od wykonawcze­go są następujące:

-formułowanie zadań do wykonania

-wykonywanie zadań za pośrednictwem innych ludzi (podwładnych)

-pełnienie funkcji kierowniczych

-planowanie

-organizowanie

-motywowanie

-kontrolowanie

-pełnienie funkcji personalnej

-ocenianie

-opiniowanie

-planowanie karier podwładnych

Kierownik: Jest to człowiek, który podejmuje decyzje w stosunku do ludzi, rzeczy i ponosi za te decyzje odpowiedzialność (np.: służbowa, moralna, karna, materialna). Ze stanowiskiem kierowniczym wiąże się władza.

Jest to jeden z wielu typów społecznego zarządzania i zakłada subordynację, dominowanie, przymus i zachętę. Stopień przejawiania się władzy zależy od tego, czy dany system objawia się wyższą ceną (nie chodzi tu o cenę wyrażoną w pieniądzu).
Kierownik pełni ważną rolę w każdej organizacji.

Zadaniem kierownika jest działać tak, aby jego podwładni włączyli się do pracy w instytucji lub firmie i rozumieli cel, jaki wyznaczył im kierownik. Kierownik powinien:
- podejmowane decyzje formułować jasno i precyzyjnie
- organizować prace zgodnie z celem i środkami, jakimi dysponuje
- właściwie dobierać ludzi na poszczególne stanowiska i określać ich prawa i obowiązki
- wysłuchać, co mają do powiedzenia jego podwładni, odpowiedzi udzielać najpóźniej po 24 godzinach
- dbać o podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników
- pozytywnie motywować i pobudzać rozwój inicjatyw
- dbać o sprawiedliwe wynagrodzenie i właściwe stosunki międzyludzkie
- okresowo kontrolować działania podwładnych

Generalnie powinien on nadawać rzeczom i działalnością właściwe proporcje oraz dostosowywać środki do celów. Wszystko to odnosi się do czterech etapów kierowania:
1. planowanie
2. organizowanie
3. przewodzenie
4. kontrolowanie

Każdy kierownik powinien działać efektywnie, czyli skutecznie umieć wybrać właściwy cel i sprawnie umieć robić rzeczy we właściwy sposób, w osiąganiu wyznaczonych celów.
Człowiek, który ma być kierownikiem powinien posiadać pewne określone cechy. Najważniejsze cechy osobowe, czyli najbardziej pożądane to:
- inteligencja
-odpowiedzialność
-umiejętność współpracy
- trafny sąd
- aktywność
- szybkość podejmowania decyzji

Kierowników możemy podzielić na dwie grupy w zależności od:
1. szczebli zarządzania

kierownik najniższego szczebla (np.: brygadzista, mistrz, kierownik pracowni),

kierownik średniego szczebla, który nadzoruje prace kierowników pierwszego szczebla i wykonawców

naczelne kierownictwo, które składa się z niewielkiej liczby osób i ponosi odpowiedzialność za całokształt zarządzania (np.: dyrektor, zastępca dyrektora, prezes).

2. formy zarządzania

kierownik funkcjonalny, odpowiada on tylko za jeden rodzaj działalności np.: finanse, marketing

kierownik liniowy, który odpowiada za całą filię lub samodzielny zakład.

Umiejętności kierowników różnią się na różnych szczeblach. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje umiejętności:

• umiejętności techniczne - to zdolność posługiwania się narzędziami, metodami I technologią w określonej specjalności. Kierownikowi potrzebne są umiejętności w takim stopniu, by potrafił sobie poradzić z zadaniem, za które odpowiada.

• Umiejętności społeczne - to zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania, zarówno poszczególnych osób jak i grup. Kierownikowi potrzebne są umiejętności społeczne umożliwiające mu współpracę z innymi członkami organizacji i prowadzenia własnego zespołu roboczego.

• Umiejętności koncepcyjne - to umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania wszystkich interesów i działalności organizacji. Jest to zdolność postrzegania organizacji jako całości i współzależności jej części, a także rozumienia, w jaki sposób zmiana w dowolnej części organizacji wpłynie na całość. Kierownikowi potrzebne są umiejętności koncepcyjne w stopniu umożliwiającym mu podejmowanie decyzji w taki sposób żeby one najlepiej służyły interesom całej organizacji.
  Na niższych szczeblach zarządzania najważniejsze są umiejętności techniczne. Tracą one na znaczeniu, gdy przesuwamy się w górę po szczeblach zarządzania. Umiejętności społeczne są bardzo ważne na wszystkich szczeblach organizacji jednak dla naczelnego kierownictwa umiejętności koncepcyjne są przypuszczalnie najważniejsze.

W literaturze wyodrębniono trzy podstawowe typy zachowań kierowniczych:

• kierownik autokrata

Kierownik autokrata wyznacza cele i kieruje aktywnością grupy, opierając się głównie na przymusie oraz na bezwzględnym podziale na kierujących i kierowanych. Przy ocenie podwładnych nie podaje kryteriów, na podstawie, których dokonuje ich oceny. Styl taki nie zachęca podwładnych do przejawiania inicjatywy, a prowadzi do ich całkowitego podporządkowania przełożonemu. Wynika to najczęściej z dyktatorskich tendencji kierownika. Charakterystycznymi zjawiskami dla tego stylu są:

• bezkompromisowość

• rzędy oparte na woli jednostki

• ustalanie zakresów czynności bez udziału zainteresowanych

• eliminowanie inicjatyw zespołu pracowniczego przez szczegółowe ustalenie zadań i sposobów działania
  
  W takich warunkach najczęściej występuje wyobcowanie z zespołu, ich zniechęcenie, apatia i brak zaangażowania. Kierownik autokrata nie zwraca większej uwagi na kwalifikacje i twórczą inicjatywę pracowników. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy kierownik traci autorytet i czuje się zagrożony.

• kierownik demokrata

Kierownik demokrata jest przeciwieństwem autokraty. Sprzyja on tworzeniu atmosfery wzajemnego zaufania. Zachęca członków zespołu do dyskusji współdecydowania o celach, przedmiocie i zakresie własnej aktywności. Demokratyczny styl kierowania daje pracownikom poczucie osobistej wartości I pobudza do wspólnego celu. Pracownicy są bieżąco informowani o najbardziej istotnych problemach zawodowych I zadaniach realizowanych przez inne zespoły. Kierownik stara się wykorzystać propozycje i rady pracowników przed podjęciem decyzji. Wszystko to zachęca do wspólnych działań i daje większe szanse prawidłowego rozstrzygnięcia trudnych spraw, tworzy atmosferę wspólnoty, która integruje się wokół realizowanych prac. Styl demokratyczny charakteryzuje się:

• życzliwy stosunek do podwładnych

• sprawiedliwa i obiektywną oceną pracy wszystkich podwładnych

• kultura we wzajemnych kontaktach

• kierownik liberał
  Kierownik liberał jest typem pasywnym, unikającym interwencji. Daje członkom zespołu pełną swobodę. Na pytanie odpowiada zgodnie z oczekiwaniami pytającego I nie przedstawia na ogół własnych koncepcji. Wykazuje brak zainteresowania sprawowanymi funkcjami kierowniczymi, poza ogólną troską o wykonanie zadań. Unika ocen ludzi i nie pobudza do działania.

Funkcje i role kierownicze

• Funkcje:

• planowanie,

• organizowanie,

• kierowanie ludźmi,

• kontrolowanie.

• Role kierownicze:

• Interpersonalne (społeczne)

• Reprezentant,

• przywódca,

• łącznik przewidujący kontakty z innymi ludźmi

• Informacyjna (wymagają przetworzenia informacji)

• obserwator,

• propagator,

• rzecznik,

• monitor

• rozdzielający informacje

• Decyzyjna (odnoszą się do decyzji, które trzeba podjąć)

• przedsiębiorca,

• przeciwdziałający zakłóceniom (kierujący zaburzeniami)

• dysponent zasobów (rozdzielający zasoby)

• negocjator

Style kierowania to sposoby i metody, jakimi posługują się przełożeni w stosunku do podwładnych, chcąc ich nakłonić do pożądanych zachowań. Styl kierowania przejawia się w różnych instrumentach kierowania, do których zalicza się:

• środki i metody organizacji formalnej

• przepisy,

• procedury,

• oceny kadrowe,

• system wynagrodzeń

• środki i metody psychologiczne

• socjogramy,

• techniki negocjacji,

• treningi grupowe)

Obecnie wyodrębnia się dwa podstawowe style kierowania, z uwagi na sprawność i skuteczność działań kierowniczych:

• kierowanie zorientowane na zadaniach: kierownik nadzoruje podwładnych, żeby oni wywiązywali się z zadań - praca jest zorganizowana do najmniejszych szczegółów, a jej realizacja przebiega zgodnie ustalonymi metodami

kierowanie zorientowane na pracownikach: zachęca do podejmowania decyzji I ustalania celów - kierownicy utrzymują dobre stosunki z podwładnymi, budują zaufanie, troszczą się o wzajemny szacunek
Wybór stylu kierowania zależy od kierownika i podwładnych oraz czynników sytuacyjnych. Styl kierowania zależy tez od doświadczenia kierownika, jego wiedzy, jego cech osobowościowych.

Kierowanie organizacją polega na skutecznym i sprawnym przekształcaniu zasobów ludzkich, finansowych i informacyjnych w rezultaty więc istota pracy kierownika jest zastosowanie najlepszego sposobu na przekształcenie zasobów na planowanie wyniki. Zleca wykonanie zadania pracownikowi, planuje pełne wykorzystanie w tym celu struktury organizacji, motywuje pracownika, oraz kontroluje stan wykonania zadania. W trakcie dokonuje również zmian i udoskonaleń w dostępie do zasobów oraz w procesie przekształcenia tych zasobów.

Efektem pracy kierownika jest zatem sprawne (oszczędne i staranne gospodarowanie przydzielonymi zasobami) i skuteczne (osiągnięcie założonych celów) wykonanie zadnia, a ponadto satysfakcja z pracy jego podwładnych i osobiste zadowolenie z wykonanego przedsięwzięcia.

---