9.1 Kultura wizualna i jej wizualne reprezentowanie
Formy, jakie przybiera kultura wizualna, są głęboko powiązane ze zmianami w społeczeństwie, a zachodzące w niej przemiany są częścią przekształcania się relacji władzy (zwłaszcza w jej wymiarze genderowym).
Przedmioty, rodzaje osób i relacje stają się dla nas znaczące dzięki patrzeniu, umiejętność ta jest nabywana w procesie uspołecznienia.
Kultura wizualna zawiera wszystkie przyjęte w procesie socjalizacji sposoby myślenia, działania i odczuwania w kontekście wizualnego wymiaru rzeczywistości.
Kultura wizualna traktuje jako tekst pewne przedmioty (obraz, film, moda itd.), oraz technologie (ołówek, kamera itd.) wykorzystane do tworzenia tych przedmiotów.
Znaczenie wizualności wzrosło z narodzinami nowoczesności;)
Panuje hegemonia wizualności - życie codzienne przesiąknięte jest wizualnymi reprezentacjami (jedna rzecz występuje w miejsce drugiej).
9.2 Nowoczesność i kultura wizualne: klasyczni autorzy, główne tematy
Georg Simmel (Filozofia pieniądza) nowoczesność wiązała się dla niego ze sposobami doświadczenia tego, co nowe w nowoczesnym społeczeństwie. Opisywał Berlin.
Źródeł nowoczesności wg niego należy szukać w początkach monetarnej ekonomii. Pieniądz- czysta instrumentalność, całkowicie podporządkowany celom, jakim służy.
Procesy racjonalizacji mają swe źródła w wymianie pieniężnej.
Mentalność mieszkańców wielkich miast - G. Simmel śledzi wpływ obracania pieniędzmi na życie społeczne i kulturowe. Życie mieszkańców miast zdominowane jest przez intelektualizm, kalkulację. Prowadzi to do ich zblazowania, postawie tej często towarzyszy rezerwa (skrywa prawdziwe uczucia i poglądy).
Trudno już utrzymywać różnicę pomiędzy miejskim i wiejskim sposobem życia, bo wpływ miasta rozciąga się na całe społeczeństwo.
Cechy nowoczesnej kultury miejskiej ujawniają dominację wzroku. Kiedy ludzie wchodzą w interakcje uwaga skupia się na twarzy, ponieważ jest ona gł. wskaźnikiem uczuć i intencji. Dla nowoczesnego społeczeństwa charakterystyczne jest zwiększanie się roli impresji wizualnej, niestety rosnące znaczenie czystej impresji wizualnej sprzyja poczuciu obcości:(
Walter Benjamin - wskazywał na istotne przemiany wywołane rozwojem nowych technologii (fotografia i film), które odmieniły kulturę wizualnej reprezentacji.
- pisał o niektórych aspektach życia codziennego w zmieniających się miastach (Paryż) w XIX wieku.
W Dziele sztuki w dobie reprodukcji technicznej - opisuje, w jaki sposób zmieniła się sztuka w epoce, kiedy można ja łatwo reprodukować. Proces te prowadzi do upadku aury dzieła. Dzieło sztuki traci swą oryginalność i wyjątkowość. Sztuka masowa ciąży w kierunku sztuczności i fałszu.
W poprzednich epokach dzieła sztuki były w konkretnym miejscu, czasie i tradycji. Współczesne techniki reprodukcji odcinają dzieło od tradycji i prowadzą do upadku aury. Dzieło sztuki dzięki tradycji i aurze posiadało specyficzna moc.
Reprodukcja techniczna uwolniła dzieło od zależności od rytuału, oderwanie się sztuki od tradycji prowadzi do upolitycznienia się sztuki - władza może wpływać na publiczność.
Załamanie się aury występu (aktor w filmie) skompensowane jest przez zjawiska „osobowości” i „gwiazdorstwa”.
W. Benjamin był bardziej pozytywnie nastawiony do nowych zjawisk niż jego koledzy ze szkoły frankfurckiej (T. Adorno). Twierdził, że szersza dostępność dzieł prowadzi do większej demokratyzacji sztuki. Jednak może doprowadzić to do zmiany sztuki w towar oraz wykorzystywania przez propagandę filmów i osobowości aktorów.
Filozof ten też zastanawia się nad relacją między miastem jako tekstem, i jako doświadczeniem ludzi, którzy w nim mieszkają, pracują, bawią się.
Flâneur - forma analizy doświadczenia miejskiego:)
Postać czerpiąca voyerystyczną przyjemność z bezinteresownego przypatrywania się współmieszkańcom miasta, to intelektualista, odpowiadający na warunki nowoczesności, wcielenie doświadczenia miejsc publicznych w epoce nowoczesności.
9.3 Technologie realizmu: fotografia i film
Są to XIX-wieczne wynalazki, które wywarły wielki wpływ na rozwój i odbieranie kultury wizualnej w nowoczesności.
Tradycja dokumentalizmu - narodziła się w XIX wieku jako świadomy wysiłek społeczny mający na celu graficzne uchwycenie teraźniejszej chwili rzeczywistości.
Dokumentalizm trzeba postrzegać jako część szerszej tendencji społecznej, objawiła ona nową wrażliwość na doświadczenia zwykłych ludzi i znajdowała różne formy wyrazu (obserwacje tłumu, wspólnot, sztuka ludowa, kronika filmowa, fotografia prasowa… opery mydlane;)
Film dokumentalny ma opisywać, a nie wymyślać, to, co, dzieje się na świecie. Ma również przekonać widzów do pewnych wniosków na temat tego, jaki jest świat i jakie działają w nim mechanizmy. Dokumentalizm definiuje się przez użytek - zdjęcia dokumentalne to te… które wykorzystuje się w dokumentalny sposób:D
Lecz nie zapominajmy, że realizm dokumentalizmu jest profesjonalna ideologią!
Założenia:
- aparat robi zdjęcie i nigdy nie kłamie --- jednak to człowiek robi zdjęcie i to zawsze z jakiegoś punktu widzenia…
- aparat wiarygodnie rejestruje świat --- wcale nie, a znaczenie, jakie nadajemy każdemu zdjęciu, zależy od wielu czynników m.in. kultury
Colin MacCabe - ostro krytykuje realizm w fotografii. Stwierdza, że dominującą formą tekstualną we współczesnym społeczeństwie jest klasyczny tekst realistyczny, który cechuje się:
1. Zawiera hierarchię dyskursów (np. głos narratora lub bieg wydarzeń) Oczekujemy, że na końcu filmu odsłoni nam się prawda.
2. Faworyzuje relację identyfikacji (czytelnik-bohater)
3. Jest zamknięty - przeważnie przedstawia rozwiązanie zagadek, problemów, które powstały w trakcie narracji.
4. Czytelnik takich tekstów jest z istoty bierny. Prawda zostaje przed nim odkryta na koniec.
Wg MacCabe'a takie teksty są ideologiczne, ponieważ ich struktura sugeruje, że sprzeczności czy inne punkty widzenia mogą być rozwiązane i uzgodnione - a w życiu nie ma tak prosto… poza tym teksty te wprawiają odbiorców w bierność, zamiast zachęcać ich do szukania prawdy na własną rękę;) Dominujące narracje wywołują bierność i wciskają nam fałszywą przyjemność:/
Laura Mulvey - krytykuje współczesne kino rodem z Hollywood m.in. za to, że w centrum klasycznego tekstu realistycznego mieści się działanie i spojrzenie męskiego bohatera. Punktem wyjścia jest dla niej psychoanaliza. Wg niej kino dostarcza 2 gł. formy przyjemności:
skopofilia - odnosi się do sexualnej przyjemności czerpanej z patrzenia, przyjemność ta opiera się na dystansie. Ja nie, ale nie wiem jak Wy:P przyjemność czerpana jest z używania innej osoby jako obiektu sexualnej stymulacji poprzez wzrok.
identyfikacja - zerwanie dystansu
Jak widzimy procesy te są sprzeczne - wg L. Mulvey jest tak przez ich genderową naturę.
W świecie sexualnej nierówności przyjemność płynąca z patrzenia została podzielona na aktywną - męską i bierną - kobiecą.
Obecność kobiety jest niezbędna w filmie, jednak jej wizualny obraz zakłóca rozwój historii, zatrzymuje bieg akcji. To obce istnienie musi zostać zintegrowane z narracyjną tkanką filmu.
Są 3 spojrzenia związane z kinem:
kamery
widowni
bohaterów, którzy patrzą się na siebie wewnątrz filmowej iluzji
Wg L. Mulvey konwencje filmu narracyjnego przeczą dwóm pierwszym spojrzeniom i podporządkowują je trzeciemu.
Podsumowując - uwagi na temat technologii realizmu doprowadziły nas do kwestii dominacji form patrzenia, realizmu i wizualności w nowoczesności.