Joanna Płaszewska.
RiPS
Późne dzieciństwo.
Późne dzieciństwo jest nazywane także młodszym wiekiem szkolnym, to okres od 7. do 10-12 r. ż.
W okresie późnego dzieciństwa można wyróżnić następujące rodzaje zmian:
przekształcenie dotychczasowej aktywności dziecka z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę, w system działań sterowanych przez stale zadania, obowiązki i normy społeczne;
dalszy rozwój funkcji psychicznych i ich integracja umożliwiająca dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań;
trwałe wejście w nowe środowisko poza bezpośrednim wpływem rodziców, oznacza to poddanie się innym rodzajom wpływów społecznych, odmiennych od rodzinnych ale często tak samo ważnych;
podjęcie nowej roli społecznej - roli ucznia.
W okresie późnego dzieciństwa szkoła staje się dla dziecka środowiskiem, w którym nabywa ono nowych umiejętności. Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym, dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej.
Od dojrzałości szkolnej dziecka zależeć będzie jakość szkolnego startu, a więc czy rozpoczęcie nauki będzie dla niego tylko przejściową sytuacja trudną czy też stanie się zdarzeniem kryzysowym, wywierającym głębszy wpływ na jego rozwój.
Podstawowym środowiskiem, w którym dziecko przebywa jest szkoła z jej przestrzenią dla kontaktów interpersonalnych i grupowych. Akceptowane są dzieci osiągające dobre wyniki w nauce oraz takie, które są wyróżniane przez dorosłych. Izolacji zaś podlegają te, które nie radzą sobie z różnymi zadaniami. Ono wówczas kształtuje w sobie poczucie mniejszej wartości. Brak sukcesów, oraz otrzymywanie negatywnych ocen społecznych powoduje zwątpienie w swoje możliwości i niechęć przed podejmowaniem kolejnych wysiłków z obawy przed niepowodzeniem. „Bycie mało atrakcyjnym lub źle ocenianym, doznawanie porażek w jakiejś dziedzinie czy choćby tylko nie wyróżnianie się niczym szczególnym mogą obniżać szanse społecznego istnienia dziecka. Mogą wpływać tym samym ujemnie na jego samopoczucie oraz powodować pesymistyczne spostrzeganie siebie teraz i w przyszłości. Przeżycia takie podtrzymują niechęć do podejmowania wysiłków z obawy przed niepowodzeniem oraz utrwalają wyuczoną bezradność i strategię prowadzące do niepowodzeń. Doznawanie niepowodzeń społecznych u dzieci prowadzi do przekonania, że się jest niegodnym akceptacji. Obawa przed odrzuceniem jest źródłem zachowania odbieranego przez innych jako postawa dystansu, w odpowiedzi, na które, inni zachowują się tak samo. W efekcie dziecko doznaje uczucia osamotnienia i uważa, że jest nie lubiane przez innych. W związku z tym nasila ono zachowania, które czynią je niepopularnym. Jeżeli stan ten się przedłuża, powtarzające się sekwencje społecznych porażek mogą prowadzić do rozwinięcia się u dziecka społecznej bierności, nieśmiałości, niskiej samooceny, poczucia niższości”.
Zjawiskiem niepokojącym, na które już od wielu lat zwraca się uwagę są trudności w uczeniu się szkolnym. Kiedy się nasilają prowadzą do zaburzeń w zachowaniu, niekiedy tak znacznych, że ich konsekwencją staje się społeczne nieprzystosowanie.
W ujęciu M. Przetacznikowej można wyróżnić dwa typy niedostosowanych społecznie: typ bierny, zahamowany i typ demonstracyjny. Objawy charakterystyczne dla pierwszej grupy dzieci to: wycofanie się, brak zaufania do ludzi, do nowych rzeczy i nowych sytuacji, obojętność w kontaktach społecznych. Natomiast dzieci o postawie demonstracyjnej ujawniają otwarcie swoją agresję, wrogość. Zachowują się w sposób prowokacyjny, natarczywie, napastliwie. Dzieci niedostosowane społecznie cechują głębokie zaburzenia emocjonalne. Z trudem nawiązują kontakty uczuciowe z ludźmi. Dzieci niedostosowane społecznie sprawiają szczególnie poważne trudności wychowawcze w rodzinie, w szkole.
Z zaburzeniami w rozwoju społecznym i emocjonalnym ściśle wiąże się problem agresji.. Ich zachowanie cechuje brak zdyscyplinowania powodujący naruszenie regulaminu szkolnego. Przedmiotem agresji bywają rówieśnicy jak i osoby dorosłe. Bywa też skierowana na inne istoty żywe lub przedmioty, przybierając postać znęcania się nad zwierzętami, łamania roślin, niszczenia przedmiotów należących do społeczności.
Często spotykana jest u dzieci w młodszym wieku szkolnym nadpobudliwość psychoruchowa. Dzieci z takimi zaburzeniami równowagi procesów nerwowych maja trudności w uczeniu się. Wiąże się to z ich wzmożoną ruchliwością z natychmiastowym reagowaniem na wszystko, złą koncentracją uwagi, przelotnością żywych na ogół zainteresowań, osłabieniem procesów analizy i syntezy, nieumiejętnością zajmowania się czymkolwiek w ciągu dłuższego czasu, brakiem systematyczności, osłabioną zdolnością planowania i realizacji długoterminowych zamierzeń, brakiem systematyczności. Dzieciom tym szczególnie w pierwszych latach nauki, trudno dostosować się do porządku panującego w szkole. Nie są one zdolne do spokojnego siedzenia w ławce, toteż w momentach nieuzasadnionych, wychodzą z ławki, kręcą się. Na lekcjach z reguły nie uważają, szybko przestają się interesować przebiegiem lekcji i zaczynają zajmować się czym innym. Przy braku nieprawidłowego uwzględnienia ich specyficznych właściwości konflikty staja się nieuniknione, a jako kojarzone ze szkołą budzą czasem u owych dzieci ogólną niechęć do tej instytucji i do uczenia się.
U dziecka w tym wieku rodzic ma jeszcze duży autorytet, to właśnie on powinien pokazać dziecku jak ważna jest nauka, ile nowych ciekawych rzeczy można się w szkole dowiedzieć. Nie zmuszać dziecko do przesiadywania nad książkami ale pokazać mu naukę obrazowo na prostych przykładach.
Z nadpobudliwością można się udać do poradni psychologiczno - pedagogicznej, ale w tym wieku spotyka się ją u dużej ilości dzieci i u większości przechodzi z czasem. Dziecko w tym wieku jest po prostu nie przyzwyczajone do siedzenia kilka godzin w jednym miejscu.
R. Stefańska-Klar .Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny. W: B. Harwas Napierała. Psychologia rozwoju człowieka. PWN. Warszawa 2001, s.150-151.
M. Przetacznik, Z. Włodarski. Psychologia wychowawcza. PWN. Warszawa 1983. s. 600-603.
Tamże. S. 285-286.