Podmioty prawa międzynarodowego

Podmiotem prawa międzynarodowego jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego (zdolność prawną) - posiadanie zdolności prawnej jest warunkiem zdolności do działania prawnego, czyli wywoływania skutków prawnych przez swoje działanie

Atrybuty podmiotowości międzynarodowej

• ius tractatuum

• ius legationis

• ius standi

Rodzaje podmiotów prawa międzynarodowego

• art. 3 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów

• państwa, jako zasadnicze i najważniejsze podmioty prawa międzynarodowego;

• inne podmioty prawa międzynarodowego, jako podmioty niesuwerenne, niepełne i pochodne (organizacje międzynarodowe, niesuwerenne jednostki terytorialne, Watykan-Stolica Apostolska, zakony rycerskie, strona wojująca, jednostka)

Państwo w stosunkach międzynarodowych

• Definicja państwa - trzy konstytutywne elementy państwa:

• ludność

• terytorium

• władza (suwerenna)

Władza państwowa

• pojęcie suwerenności państwowej

• granica wykonywania władzy suwerennej

• atrybuty suwerenności państwowej

• prawa zasadnicze i prawa nabyte państw

• zakres kompetencji własnej państwa (kompetencji wewnętrznej)

• powiązanie zasady równości państw z zasadą suwerenności

• struktura wewnętrzna państwa a podmiotowość międzynarodową

Immunitet państwa

• ochrona kompetencji państwa, zapewnienie poszanowania jego suwerenności

• immunitet jurysdykcyjny i immunitet egzekucyjny

• immunitet jurysdykcyjny głowy państwa i członków rządu - rationae personae i ranione materiae

Powstanie i upadek państwa

• Powstanie państwa następuje z chwilą efektywnego utworzenia niezależnej, trwałej i stabilnej władzy na danym terytorium zamieszkałym przez określoną ludność w sposób zgodny z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego

• Sposoby powstania państw: zjednoczenie, inkorporacja, rozpad, secesja

• Sposoby upadku państwa: zjednoczenie, inkorporacja, rozpad

Sukcesja państw

• sukcesja w odniesieniu do traktatów (konwencja z 1978 r. o sukcesji państw w odniesieniu do umów); cztery główne teorie: tabula rasa, prawa wyboru, kontynuacji z prawem wypowiedzenia, prawa do namysłu; sukcesja państw nie wpływa na granice państw ani na prawa i obowiązki graniczne

• sukcesja w odniesieniu do mienia, archiwów i długów (konwencja z 1983 r. o sukcesji w odniesieniu do majątku państwa, archiwów i długów)

• sukcesja w odniesieniu do członkostwa w organizacjach międzynarodowych

• sukcesja w odniesieniu do obywatelstwa (dwa kierunki)

Uznanie międzynarodowe

• stwierdzenie przez podmiot udzielający uznania istnienia pewnych faktów i gotowość respektowania związanych z tym skutków prawnych

• przedmiot uznania: uznanie państwa, uznanie rządu, uznanie za stronę wojującą

• rodzaje uznania: deklaratywne i konstytutywne, wyraźne i domniemane, de iure i de facto

Rodzaje państw

• państwa jednolite i złożone

• państwa rozwijające się

• państwa śródlądowe, państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym, państwa archipelagowi

• państwa trwale neutralne

Podmioty prawa międzynarodowego inne niż państwa

• Organizacje międzynarodowe - uprawnienia i obowiązki w płaszczyźnie prawnomiędzynarodowej

• Niesuwerenne jednostki terytorialne

• organizacje, nie stanowiące części terytorium żadnego państwa, ale które same też nie są państwami, ponieważ ich władze nie dysponują suwerennością

• dwa elementy definicji

• 1) odrębność terytorialna

• 2) zależność polityczno-ustrojowa i brak kompetencji w dziedzinie polityki zagranicznej

• przykłady: Wolne Miasto Gdańsk, Berlin Zachodni, Andora i inne państwa karłowate (obecnie rozwój)

• Watykan-Stolica Apostolska

• Stolica Apostolska (szczególnego rodzaju organizacja bezterytorialna)

• Watykan (niesuwerenna organizacja terytorialna)

• pomimo odrębnej podmiotowości są ze sobą w nierozerwalny sposób związane

• Naród, strona wojująca

• naród jako nosiciel prawa do samostanowienia jest podmiotem prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy dąży on do samodzielnego państwa, czy nie

• strona wojująca - podmiotowość grupy walczącej przeciwko dotychczasowemu suwerenowi wiąże się z uznaniem jej za stronę wojującą; jest to podmiotowość czasowa; warunki uznania

• Zakony Rycerskie - Zakon Kawalerów Maltańskich

Podmiotowość prawnomiędzynarodowa jednostek

• osoba fizyczna ma bezpośrednie prawa wynikające z prawa międzynarodowego: ETPCz, Pakty Praw Człowieka prawnomiędzynarodowa odpowiedzialność jednostek za zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludności

• przedsiębiorstwa, spółki, wielonarodowe konsorcja nie korzystają z praw i obowiązków płynących bezpośrednio z prawa międzynarodowego

• WYJĄTKI: 1) eksploatacja zasobów naturalnych międzynarodowego obszaru dna morskiego (upoważnienie i kontrola Organizacji Dna Morskiego); 2) INTELSAT I INMARSAT (Międzynarodowa Organizacja Morskiej Łączności Satelitarnej)

---