PRAWO PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

1. Prawo papierów wartościowych - pojęcie, zakres, systematyka i źródła

Prawo papierów wartościowych stanowi dział prawa, zawierający ogół regulacji dotyczących emisji i obrotu papierami wartościowymi oraz zasad realizacji praw wynikających z papierów wartościowych. Dział interdyscyplinarny, zawierający prawa administracyjnego i cywilnego. Mieści się na obrzeżach prawa cywilnego, w szczególności prawa zobowiązań. Zawiera elementy prawa handlowego oraz finansowego. Dotyka materii administracyjno-prawnej i karno-prawnej - każda ustawa zawiera przepisy karne. Ponadto w kodeksie karnym znajdują się odpowiednie normy-rozdział XXXVII. Materia ta regulowana jest również przez prawo międzynarodowe (m.in. tworzone przez UE, czy OECD).

PPW dzieli się na:

a) prawo prywatne - ta część oparta jest głównie na mechanizmach cywilistycznych - przepisy dotyczące wystawiania papierów wartościowych, cesja, indos

b) prawo publiczne - związane z ingerencją państwa w obrót papierami wartościowymi

Źródła PPW:

a) artykuły 921⁶-921¹⁶ k.c.

b) dekret z 10 grudnia 1946 roku o umarzaniu utraconych dokumentów

c) dwie ustawy z 28 kwietnia 1936 roku - prawo wekslowe i prawo czekowe

d) ustawa z 1999 roku o finansach publicznych

e) ustawa z dnia 29 czerwca 1995 roku o obligacjach

f) ustawa z 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych

g) ustawa z 27 sierpnia 1997 roku prawo bankowe

h) ustawa z dnia 15 września 2000 roku kodeks spółek handlowych

i) ustawa z 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych

j) ustawa z dnia 18 września 2001 roku kodeks morski

k) ustawa z 16 listopada 2000 o domach składowych i zmianie kc

l) prawo publicznego obrotu papierami wartościowymi - obowiązujące do dnia 22 października 2005

ł) od 23 października 2005 roku obowiązują 3 nowe ustawy:

- ustawa z 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi

- ustawa z 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do publicznego obrotu oraz spółkach publicznych

- ustawa z 29 lipca 2005 roku o nadzorze nad rynkiem kapitałowym

Zasada numerus clausus - dopuszczalne są tylko takie papiery wartościowe jakie przewidział ustawodawca

2. Papiery wartościowe - pojęcie, funkcje, rodzaje

Papierem wartościowym jest szczególnego rodzaju dokument, stwierdzający istnienie praw majątkowych, w taki sposób, że bez posiadania dokumentu nie można wykonywać praw majątkowych (posiadanie dokumentu niezbędną formalną przesłanką realizacji prawa), które z nich wynikają, a wydanie dokumentu osobie trzeciej powoduje przejście praw inkorporowanych w dokumencie. Papiery wartościowe ucieleśniają prawa podmiotowe (wierzytelności), noszą inkorporowane w nich prawa i wartości.

Obecnie ma miejsce wirtualizacja papierów wartościowych.

Teorie istoty papierów wartościowych:

a) kreacyjna - dokument stanie się papierem wartościowym, gdy wypełni się go i własnoręcznie podpisze w sposób przewidziany przez prawo oraz wręczy drugiej stronie.

b) kontraktowa (przeciwna poprzedniej) - by dokument stał się papierem wartościowym należy go wypełnić, podpisać, puścić w obieg (czyli wydać osobie trzeciej lub remitentowi). Ponadto musi istnieć kontrakt - umowa między wystawiającym a osobą trzecią. Określa on warunki identyfikacji dokumentu jako papieru wartościowego. Ta teoria jest wygodna dla wystawcy - gdy causa jest wadliwa, brak jest tytułu do realizacji papieru wartościowego.

c) emisyjna (pośrednia) - by dokument stał się papierem wartościowym musi nastąpić nadanie mu cech wymaganych przez prawo, podpisanie i wprowadzenie do obrotu. Umowa zostaje zawarta, ale nie ma znaczenia fundamentalnego. Najważniejsze wydanie dokumentu.

d) dobrej wiary - znaczenie ma ustalenie faktu, czy pierwszy nabywca był w dobrej wierze.

W doktrynie i orzecznictwie w Polsce początkowo uznaniem cieszyła się teoria kontraktowa, obecnie najwięcej zwolenników ma emisyjna.

Funkcje papierów wartościowych:

a) funkcja kredytowa - wystawienie i emisja papierów wartościowych jest instrumentem zaciągania kredytu. Wystawiając papier i zbywając go wystawca (emitent) uzyskuje u nabywcy wierzytelność lub daną sumę pieniężną albo prolongatę zadłużenia z tytułu danej transakcji. Jeśli wystawi się weksel jako zabezpieczenie - staje się on instrumentem kredytowym. Emisja bonów, obligacji jest generowaniem kredytów zaciąganych przez państwo. Natomiast emisja akcji jest swoistym zaciąganiem kredytu (gdyby to był kredyt, to emitent musiałby go spłacić, a takiego obowiązku spółka akcyjna wobec akcjonariusza nie ma). Jest to więc “kredyt nie do spłacenia”.

Kupuje się akcje, by:

-zarobić na różnicy kursowej

-przejąć spółkę lub dokonać fuzji.

Służy gromadzeniu kapitału, bez zaciągania zobowiązań.

b) funkcja obiegowa - najłatwiejszy sposób przenoszenia praw majątkowych.

c) funkcja płatnicza - pieniądz nie jest papierem wartościowym. Jest miernikiem wartości, instrumentem zapłaty. Z papierów wartościowych funkcję płatniczą spełniają czeki oraz weksle (choć tylko za zgodą wierzyciela). Wówczas papier stanowi surogat pieniądza. Pozostałe papiery wartościowe funkcji tej nie pełnią.

d) funkcja legitymacyjna - ten, kto posiada papier wartościowy, jest z niego legitymowany, nie musi udowadniać, że należy on do niego. Posiadanie wystarcza do wypłaty należności.

e) funkcja gwarancyjna - weksle niezupełne (in blanco) spełniają istotną rolę na rynku zabezpieczeń. Podobne znaczenie mają: awal, indos zastawniczy, zastaw na papierach wartościowych, blokada na rachunku papierów wartościowych. Dla zabezpieczenia roszczeń ze stosunku prawnego dłużnik wystawia odpowiedni weksel ułatwiający ściągnięcie wierzytelności.

Rodzaje papierów wartościowych ze względu na charakter praw, które z nich wynikają (kryterium przedmiotu uprawnień inkorporowanych:

a) papiery wierzycielskie (dłużne) - inkorporują wierzytelności, opiewają na wierzytelności pieniężne; tj. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne

b) papiery udziałowe - inkorporują udziały (bądź tytuły) przysługujące współwłaścicielom w spółce kapitałowej (akcje i certyfikaty inwestycyjne)

c) papiery towarowe - inkorporują prawa do rozporządzania towarami, znajdującymi się pod pieczą wystawcy dokumentu, np. dowody składowe, konosamenty

Dowód składowy:

- rewers - dowód posiadania

- warrant - dowód zastawniczy

W obrocie na giełdzie towarowej instrumentami są papiery towarowe, natomiast towary znajdują się w domu składowym.

Rodzaje papierów wartościowych ze względu na tryb ich przenoszenia (kryterium trybu obrotu):

a)imienne

Art. 921⁸. Papiery wartościowe imienne legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu. Przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu.

Dotyczy weksli imiennych, obligacji imiennych, akcji imiennych.

Chroni się dłużnika zgodnie z art. 513 KC, a nie nabywcę. Jest to nabycie słabe.

Art.513.§1.Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.

§2.Dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu.

b)na zlecenie

Art.921⁹.§1.Papiery wartościowe na zlecenie legitymują osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos.

§2.Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.

§3.Do przeniesienia praw z dokumentu potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów.

Przy indosie chroniony jest nabywca. Papiery wartościowe na zlecenia to weksle, czeki na zlecenie, konosamenty.

c)na okaziciela

Art.921¹².Przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu.

Są anonimowe, każdy, kto ma w posiadaniu jest uprawniony. Przeniesienie następuje poprzez wydanie dokumentu. Są łatwo zbywalne, najczęściej w postaci zdematerializowanej. Np. czeki na okaziciela, obligacje na okaziciela, listy zastawne na okaziciela.

d) papiery zdematerializowane

Obecnie (od 24.10.2005) kwestię tę reguluje nowa ustawa z 29 lipca 2005 o obrocie instrumentami finansowymi. Nie mają formy materialnej. Aby je przenieść trzeba zawrzeć umowę. Zawiera się ją w trybie określonym w regulaminie giełdy (na wniosek klienta - bank lub makler składa ofertę).

Art.5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi - źródło dematerializacji.

Art.7 - powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych, przysługują osobie będącej posiadaczem tego rachunku (definicja podobna jak poprzednio). Przenoszone są z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku.

Na żądanie posiadacza rachunku, podmiot go prowadzący, wystawia imienne świadectwo depozytowe. Potwierdza ono legitymację do realizacji uprawnień wynikających z papierów wartościowych wskazanych w jego treści (art.9) - podobnie w poprzedniej regulacji. Od chwili wystawienia świadectwa papiery wartościowe nie mogą być przedmiotem obrotu do chwili utraty jego ważności lub zwrotu (zmiana).

3. Przekaz - konstrukcja prawna i rola w PPW

Stosunek zapłaty

Art.921¹.Kto przekazuje drugiemu (odbiorcy przekazu) świadczenie osoby trzeciej (przekazanego), upoważnia tym samym odbiorcę przekazu do przyjęcia, a przekazanego do spełnienia świadczenia na rachunek przekazującego.

Przekaz to instytucja i jednostronna czynność prawna (ośw. woli) przekazującego, zawierająca dwa upoważnienia:

• dla przekazanego do spełnienia świadczenia na rzecz odbiorcy przekazu

• dla odbiorcy przekazu do przyjęcia świadczenia od przekazanego

Uruchamiany, gdy między przekazującym, a przekazanym istnieje stosunek prawny - stosunek pokrycia. Natomiast między przekazanym a odbiorcą - stosunek waluty. Stosunek między przekazanym a odbiorcą przekazu - stosunek zapłaty.

Art.921².§1.Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie.

§2.W takim wypadku przekazany może powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy.

§3.Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku.

Przekaz może odnosić się do innych stosunków. Np. do czeku czy weksla, wtedy:

Przekazujący = wystawca weksla = wystawca czeku

Przekazany = trasat = bank, w którym wystawca ma konto

odbiorca przekazu = remitent = osoba

Przedmiotem przekazu zasadniczo każde świadczenie, dla ważności nie przewidziano formy szczególnej, ad probationem forma pisemna.

Zawarte oświadczenie nie zobowiązuje przekazanego ani odbiorcy do spełnienia świadczenia do chwili przyjęcia (akceptu). Przez akcept powstaje zobowiązanie abstrakcyjne między przekazanym a odbiorcą przekazu. Przekazany nie może odmówić świadczenia ze stosunku pokrycia.

Odpowiedzialność przekazanego jest bardzo rygorystyczna.

Przekaz nie rodzi zobowiązania po stronie przekazującego, może on go odwołać dopóki nie ma akceptu lub spełnienia świadczenia.

4. Instytucje prawa wekslowego:

a. pojęcie, funkcje, rodzaje weksli

Weksle to papiery wartościowe o cechach ściśle prawem określonych, w których wystawca albo sam przyrzeka zapłatę określonej sumy pieniężnej albo poleca zapłatę weksla i poddaje odpowiednim rygorom prawnym.

Abstrakcyjny charakter zobowiązania - ważność zobowiązania zależy od ważności stosunku prawnego uzasadniającego jego zaciągnięcie.

Funkcje weksli:

• kredytowa - odroczenie płatności za dostarczone towary lub wykonane usługi do daty oznaczonej na wekslu, wystawca uzyskuje tak kredyt kupiecki - prolongatę zadłużenia z tytułu dokonanej transakcji

• płatnicza - z mocy prawa weksle legalnie dopuszczalnym instrumentem zapłaty

• obiegowa - łatwa możliwość przenoszenia praw z weksla (weksle na zlecenie - indos) oraz możliwość wykupywania przez banki weksli przed ich terminem płatności (przedstawiający weksel wierzyciel uzyskuje wtedy sumę wekslową pomniejszoną o kwotę dyskonta stanowiącą zysk banku; bank redyskontując weksel w innym banku uzyskuje sumę pomniejszoną o kwotę redyskonta)

• gwarancyjna (zabezpieczająca) - dot. weksli własnych i trasowanych in blanco; zobowiązany celem zabezpieczenia roszczeń z danego stosunku prawnego wystawia weksel, ułatwiający ich dochodzenie

• legitymacyjna - ułatwienie identyfikacji podmiotów praw inkorporowanych w wekslu

Prawo wekslowe wyróżnia 2 rodzaje weksli:

• trasowane

• własne

Weksel trasowany - pisemne polecenie wystawcy skierowane do trasata, dotyczące bezwarunkowej zapłaty na rzecz remitenta określonej sumy pieniężnej.

Ma postać sformalizowanego przekazu. Jest czynnością prawną jednostronną z podwójnym upoważnieniem. Przekazujący uprawnia przekazanego we własnym imieniu, na rachunek przekazującego danego świadczenia i upoważnia odbiorcę do odbioru.

Cechy składowe weksla z art. 1 pr. Wekslowego:

• „weksel” w tekście

• bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy od wystawcy skierowane do trasata

• oznaczenie osoby trasata

• oznaczenie terminu płatności (bez oznaczenia płatny za okazaniem)

• oznaczenie miejsca płatności

• oznaczenie remitenta

• oznaczenie daty i miejsca wystawienia

• własnoręczny podpis wystawcy weksla

Wymogi ważności weksla:

• bez terminu płatności płatny za okazaniem

• brak oznaczenia miejsca powoduje, że miejsce obok nazwiska trasata uważane jest za miejsce płatności i zamieszkania trasata

• gdy brak oznaczenia miejsca wystawienia uważany za podane obok nazwiska wystawcy

Wystawca odpowiada za przyjęcie i zapłatę weksla przez trasata. Od tego zwalnia się klauzulą wypisując na wekslu „bez obliga za przyjęcie”. Inne uważane za nienapisane.

Akcept - oznaczany na wekslu „przyjęty” lub innym równoznacznym z podpisem trasata. Sam podpis trasata na przedniej stronie oznacza przyjęcie. Z chwilą akceptu trasat (akceptant) staje się głównym i bezpośrednim dłużnikiem wekslowym.

Weksel własny - prosty - suchy - wystawca sam przyrzeka bezwarunkowo zapłacić oznaczoną sumę pieniężną na rzecz lub zlecenie wskazanej z nazwiska osoby (remitenta), tu głównym dłużnikiem cały czas sam wystawca, brak trasata

Składniki:

• słowo „weksel”

• przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy od wystawcy

• oznaczenie terminu płatności

• oznaczenie miejsca płatności

• oznaczenie osoby remitenta

• oznaczenie daty i miejsca wystawienia

• własnoręczny podpis wystawcy

W wekslu własnym nie występuje przekazany (trasat), czyli osoba, której wystawca poleca zapłatę określonej sumy pieniężnej. Remitent (odbiorca przekazu) zwraca się o zapłatę bezpośrednio do wystawcy.

b. obieg wekslowy - indos

Prawa z weksla są przenoszalne czynnościami inter vivos lub mortis causa.

Indos - (wł. In dorso - na grzbiecie) - pisemne oświadczenie umieszczone na papierze wartościowym na zlecenie i zawierające co najmniej podpis zbywcy, który oznacza przeniesienie praw na inną osobę; do skutecznego przeniesienia praw z weksla konieczne obok oświadczenia wydanie dokumentu

Wydanie weksla = przeniesienie jego posiadania

Weksel jest papierem wartościowym i tylko jego posiadacz może wykonywać prawa z nim związane.

Do przeniesienie praw z weksla konieczna umowa indosanta i indosatariusza, w której dochodzi do wręczenia dokumentu z wpisaną wzmianką. Indosatariusz nabywa wierzytelność wekslową z chwilą otrzymania go w faktyczne posiadanie.

Indos jest czynnością abstrakcyjną uniezależnioną od stosunku prawnego między stronami.

Indos jako szczególny sposób przenoszenia praw związanych z wekslem zasadniczo różni się od przelewu. Przy przelewie wierzytelności dłużnik ma wszystkie zarzuty, jakie miał przeciwko zbywcy. Przy indosie wierzyciel wekslowy przenosi jako indosant prawa inkorporowane w wekslu na inną osobą, zwaną indosatariuszem, który nabywa prawa wynikające z treści dokumentu, niezależnie od tego, czy przysługiwały one poprzednikowi.

Każdy weksel można indosować, choćby nie był wyraźnie wystawiony na zlecenie. Indos zasadniczo nie przenosi weksla, ale prawa z niego, weksel natomiast przenoszony jest przez wręczenie.

Weksel jest papierem wartościowym na zlecenie. Art.11 prawa wekslowego: “Każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był wyraźnie wystawiony na zlecenie”. Oznacza to, że obojętne jest, czy po słowie “weksel” znajdzie się słowo “na zlecenie” - przenoszony jest i tak w drodze indosu.

Jeśli “na zlecenie” jest skreślone, podane jest “imienny” lub “bez prawa do indosowania” lub „nie na zlecenie” (i inne równoznaczne) - przenoszony jest w drodze przelewu i nazywamy go rekta-wekslem. Klauzula czyniąca weksel imiennym może pochodzić tylko od wystawcy.

Istnieje zasadnicza różnica między przeniesieniem w drodze cesji i indosu.

Do cesji stosuje się Art. 513. kc. Wg § 1.: ”Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.“

Natomiast do indosu - art.17 prawa wekslowego, który mówi, że “osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba, że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.”

Sytuacja osoby, wobec której dochodzi się praw z weksla, w przypadku indosu jest gorsza - zarzuty, oparte na stosunkach osobistych, przysługują tylko w przypadku świadomego działania na szkodę dłużnika.

Zakres przeniesienia praw w drodze indosu - przenosi wszystkie prawa z weksla, tj. inkorporowane w wekslu jedynie bez praw akcesoryjnych np. zastawu. Zatem indos częściowy jest nieważny. Ważny jest natomiast indos przenoszący wierzytelność na kilku indosatariuszy, którzy staną się wówczas wierzycielami solidarnymi (mogą żądać zapłaty sumy wekslowej tylko wspólnie i tylko tak indosować weksel dalej).

Odwołanie indosu - skuteczne do dnia protestu z powodu odmowy zapłaty weksla. Indos dokonany po proteście z powodu odmowy zapłaty lub po upływie terminu ustalonego dla protestu ma skutki zwykłego przelewu.

Funkcje indosu:

• obiegowa - przenosi wszystkie prawa z weksla, niezależnie od tego, czy przysługiwały indosantowi, pod warunkiem, że indos był ważny i indosatariusz stał się właścicielem w drodze wydania weksla; indosant przez zamieszczenie na wekslu własnego podpisu staje się wobec indosatariusza gwarantem wykonania zobowiązania

• gwarancyjna - indosant odpowiada wekslowo nie tylko wobec indosatariusza, ale także wobec późniejszych posiadaczy weksla

Forma - pisemne oświadczenie umieszczone na odwrotnej stronie weksla lub złączonej z nim karcie dodatkowej (przedłużku), zaopatrzonego własnoręcznym podpisem indosanta (ujęty w innym dokumencie nie wywołuje skutków prawnych w prawie wekslowym)

Rymesa - weksel zaopatrzony w indos i przeniesiony na inną osobę

Indos winien być bezwarunkowy, wszelkie warunki uważa się za niepisane.

Rodzaje indosu z uwagi na formę:

a. pełny (imienny) - obok podpisu indosanta, określenie indosatariusza, na którego weksel przenoszony oraz miejsce i data sporządzenia indosu

b. in blanco (otwarty, niezupełny) - nie wymienia indosatariusza, zwykle sam podpis indosanta

c. na okaziciela - zrównany w skutkach z in blanco, legitymuje każdego posiadacza weksla jako okaziciela.

Indos in blanco dla ważności musi zostać umieszczony na odwrotnej stronie weksla (in dorso) lub przedłużku, ponieważ sam podpis na przedniej stronie uważany za udzielenie poręczenia - awalu, chyba że to podpis wystawcy lub trasata. Ma cechy indosu zupełnego i jego funkcje i jest własnościowy. Ta forma ułatwia obiegowość weksla i upraszcza legitymację, gdyż legitymowany jest każdy posiadacz weksla z indosem in blanco oraz następującym po nim indosem lub in blanco. Wskutek tego indos można przenieść weksel na inną osobę bez jego wypełnienia i indosowania, przez proste wręczenie (wtedy ma skutki przelewu, ale tylko między zbywcą na nabywcą). Weksel taki może dowolnie krążyć, a każdy posiadacz będzie wierzycielem wekslowym z legitymacją formalną, ale nie zaciągnie żadnego zobowiązania do chwili umieszczenia podpisu na wekslu.

Zobowiązanie wekslowe rodzi podpis indosanta na wekslu, odpowiada on za przyjęcie i zapłatę weksla.

Rodzaje indosów z uwagi na skutki prawne:

a)indos własnościowy - przenosi wszystkie prawa z weksla; każdy indos przenosi wszystkie prawa z weksla, chyba że co innego wynika z treści (funkcja przenośna); zwykle dokonywany przez złożenie in dorso oświadcznia „ustępujemy” oraz daty i miejsca sporządzenia indosu, z opatrzeniem własnoręcznym podpisem indosanta (osoby uprawnionej do jego reprezentowania). Pełni też funkcję gwarancyjną, bo indosant odpowiada za przyjęcie i zapłatę weksla.

b)indos pełnomocniczy (inkasowy, zastępczy) - zawierają klauzulę “per procura”, “waluta do odebrania”, “do inkasa” lub inną wzmiankę wskazującą na pełnomocnictwo. Nie przenosi praw z weksla, upoważnia indosatariusza do wykonywania tych praw w imieniu indosanta. Musi być dokonywany jako zupełny, więc wskazywać indosatariusza.

Indos zastawniczy - pozwala na ustanowienie prawa zastawu na wierzytelności wekslowej; skutkuje uzyskaniem przez indosatariusza prawa zastawu na wekslu poprzez zamieszczenie odpowiedniej wzmianki np. „waluta na zabezpieczenie”, „waluta w zastaw” i przez oddanie weksla w zastaw indosatariuszowi.

Przedmiotem zastawu weksel (suma wekslowa). Stosujemy tu przepisy KC o zastawie na prawach.

Właścicielem weksla pozostaje indosant, indosatariusz - zastawnik jest dzierżycielem weksla i wykonawcą praw z niego (może wykonywać wszystkie). Indos ten ma znaczenie indosu pełnomocniczego. Indosatariusz - zastawnik nie jest dłużnikiem wekslowym, pozostaje nim indosant - zastawca. W stosunku do dłużników wekslowych indosatariusz zastawniczy ma status pełnoprawnego posiadacza weksla i może we własnym imieniu i na własny rachunek zaspokoić się z wierzytelności wekslowej, gdy indosant nie wykona ciążącego na nim zobowiązania pozawekslowego. Przyjmując zapłatę od dłużnika wekslowego i zaspokajając swą wierzytelność, nadwyżkę z otrzymanej kwoty zwraca indosantowi.

Przy indosie posiadacz weksla może dochodzić zapłaty od osób podpisanych na wekslu przed nim, można go więc oceniać jako ukryte poręczenie. Rzeczywistą jest funkcja gwarancyjna.

c. poręczenie wekslowe (awal)

Czynność na podstawie której osoba trzecia (poręczyciel wekslowy/ awalista) podejmuje względem posiadacza weksla (wierzyciela) obowiązek zapłaty zobowiązania wekslowego, jeżeli poręczony dłużnik wekslowy (awalat) sam tego nie zrobi.

Awal opiera się na porozumieniu poręczyciela i posiadacza weksla. Jest poręczeniem za dług wekslowy. Jest zobowiązaniem wekslowym poręczyciela wobec wierzyciela (posiadacza weksla), tj. remitenta lub indosatariusza. Przedmiotem awalu jest zapłata sumy wekslowej przez awalistę, gdy poręczony dłużnik wekslowy nie spełnia swego zobowiązania.

Poręczenie wekslowe spełnia funkcję tożsame z wekslem, choć naczelną jest funkcja gwarancyjna - jest dodatkowym zabezpieczeniem wierzyciela wekslowego, gdy dłużnik nie płaci w terminie.

Awal a poręczenie cywilne:

• poręczyciel wekslowy ma samodzielny charakter odpowiedzialności, w stosunku cywilnym akcesoryjność

• poręczenie cywilne tylko do zobowiązania ważnego, a awal ważny, nawet gdy zobowiązanie byłoby nieważne (z wyj. wady formalnej)

• awal jest abstrakcyjny, poręczenie kauzalne

• oświadczenie poręczyciela cywilnego pod rygorem nieważności powinno być złożone pisemnie, wekslowe oznacza się na wekslu „poręczam” (innym równoznacznym) i podpisuje

• przedmiotem awalu tylko należność pieniężna, w poręczeniu cywilnym dowolnie

• zwolnienie od odpowiedzialności niedopuszczalne w awalu

• poręczyciel cywilny powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej zapłacie długu, awalista nie

• poręczenie cywilne wygasa z chwilą przejęcia długu, nie dotyczy to awalu

• różne terminy przedawnienia

• poręczenie cywilne tylko do wysokości z góry oznaczonej, awal niekoniecznie

Forma awalu - awal dokonywany przez podpis poręczyciela, wystarczające jest nazwisko, pod rygorem nieważności podpis musi być własnoręczny. Za awalistę może podpisać się na wekslu jego pełnomocnik (pełnomocnictwo w tej sytuacji winno być udzielone na piśmie jako pełnomocnictwo szczególne). Pełnomocnik podpisuje się jako reprezentujący własnym nazwiskiem. Przy awalu niekonieczne podanie daty i miejsca udzielenia. Można go udzielić umieszczeniem na wekslu lub przedłużku wyrażenia „poręczam” (równoznacznego).

Poręczenie oznaczane wyrażeniami: poręczam, gwarantuję, per awal, p.a., awal, jako awalista, etc.

Sam podpis na przedniej stronie weksla uważa się za udzielenie poręczenia, chyba że jest to podpis wystawcy lub trasata. Podpis złożony na odwrotnej stronie weksla nie jest awalem, mimo że w rzeczywistości złożony z zamiarem poręczenia.

Dokonanie czynności wekslowej a małżeński ustrój wspólności majątkowej

Dokonanie czynności przez jednego małżonka nie wymaga zgody drugiego, jednak jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia jedynie z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub dochodów z innej działalności zarobkowej oraz korzyści z praw. Gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

Powstanie zobowiązania awalisty

• wg Szczygielskiego poręczenie już chwili złożenia swego podpisu na wekslu

• wg Szpunara nie powstaje, póki weksel znajduje się u osoby, która go podpisała; konieczne jest wydanie dokumentu, wtedy zostaje zawarta umowa między awalistą i wierzycielem

• awal na wekslu in blanco - awal jeszcze przed sprecyzowaniem zobowiązania głównego, ale konieczne jest w momencie wystąpienia wierzyciela wekslowego przeciwko awaliście, oprócz podpisu awalisty, także podpisu osoby awalata (zobowiązanego z weksla)

• awal wg doktryny dopuszczalny także po terminie płatności lub oprotestowaniu weksla

Zakres odpowiedzialności

• awalista odpowiada przy spełnieniu tych samych przesłanek i w tym samym zakresie, jak dłużnik, za którego poręczył, odpowiada więc jak akceptant, awalista wystawcy jak wystawca - akcesoryjność awalu (uzależnienie odpowiedzialności awalisty od odpowiedzialności awalata)

• odpowiedzialność awalisty tego samego rodzaju i na tych samych zasada jak awalat, więc odpowiada jak dłużnik główny, gdy poręczył za akceptanta lub wystawcę weksla własnego, albo jak zwrotnie zobowiązany, gdy poręczył za indosanta lub wystawcę weksla trasowanego

• jeżeli odpowiedzialność awalisty zależna od złożenia protestu, awalista odpowiada po oprotestowaniu

• zakres odpowiedzialności może być wyjątkowo szerszy/ węższy od awalata, awalista bowiem umieszczeniem na wekslu odpowiedniej klauzuli może zwolnić posiadacza weksla od protestu jako warunku zwrotnego poszukiwania, a zastrzeżenie będzie miało skutek wyłącznie względem poręczyciela; awalista może uzależnić swą odpowiedzialność od przedstawienia weksla do przyjęcia

• awalista odpowiada co do sumy dłużnej do wysokości zobowiązania awalata wobec wierzyciela wekslowego

• poręczenie wekslowe zabezpiecza zwykle zapłatę weksla co do całości sumy wekslowej (można ograniczyć, ale konieczne określenie do jakiej wysokości)

• gdy awalista płaci tylko część sumy wekslowej, nie może żądać wydania weksla, a jedynie umieszczenia adnotacji na wekslu o częściowej zapłacie oraz wydanie osobnego pokwitowania

• przy awalu co do części sumy wekslowej posiadacz weksla nie może odmówić przyjęcia częściowej zapłaty od poręczyciela nawet po terminie płatności

• odpowiedzialność poręczyciela zależy od terminów zobowiązania wekslowego, przesunięcie terminu płatności weksla zmienia zobowiązanie wekslowe i powoduje automatyczne wygaśnięcie awalu, gdy dokonano bez zgody awalisty - oświadczenie awalisty o zgodzie kreuje nowy awal

Charakter odpowiedzialności awalisty

• akcesoryjność - odpowiedzialność awalisty uzależniona od istnienia zobowiązania awalata i odpowiada on na tych samych warunkach, jak ten, za kogo poręczył

• zobowiązanie awalisty gaśnie z wygaśnięciem zobowiązania głównego

• obok zobowiązania wekslowego głównego istnieje dodatkowe zobowiązanie awalisty

• akcesoryjny charakter to także konieczność złożenia podpisu przez awalistę obok podpisu dłużnika głównego

• zobowiązanie poręczyciela jest ważne, choćby zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny, z wyjątkiem wady formalnej

• wadą formalną weksla może być brak wymogów formalnych samego weksla, poręczenie za indosanta, który na wekslu zaznaczył że zwalnia się od odpowiedzialności, wypadek, gdy podpis wystawcy nie jest własnoręczny, awal za trasata, który weksla nie akceptował lub akcept skreślił

• zasada solidarnej odpowiedzialności awalisty - poręczyciel odpowiada za zapłatę weksla solidarnie z innymi dłużnikami wekslowymi - awalista może po wykupieniu weksla dochodzić roszczenia zwrotnego w całości, ale tylko od osób które podpisały się na wekslu przed nim; może też żądać zapłaty od osoby, za która poręczył

• odpowiedzialność awalisty abstrakcyjna - niezależna od skutków kauzalnych między podmiotami wekslowymi, awal może być udzielony mimo że między wierzycielem a poręczycielem nie ma żadnego stosunku obligacyjnego powszechnego prawa cywilnego

d. wystawianie weksli

e. zapłata weksla

Przedstawienie weksla do przyjęcia jest uprawnieniem posiadacza, może być dokonane w dowolnym czasie, aż do terminu płatności w miejscu zamieszkania trasata. Przedstawić weksel może także dzierżyciel.

Wystawca weksla może zastrzec, że przedstawienie weksla do przyjęcia nie może nastąpić przed oznaczonym dniem. Może też zastrzec, że ma być przedstawiony wraz ze wskazaniem trasatowi terminu, w jakim ma on o przyjęciu zdecydować.

Weksel płatny w pewien czas po okazaniu powinien być przedstawiony do przyjęcia w ciągu roku od dnia wystawienia weksla.

Trasat może żądać, aby mu weksel przedstawiono ponownie do przyjęcia nazajutrz po pierwszym przedstawieniu. Posiadacz nie ma obowiązku pozostawienia w ręku trasata weksla przedstawionego do przyjęcia.

Przyjęcie pisze się na wekslu wyrazem „przyjęty” (równoznacznym). Sam podpis trasata na przedniej stronie weksla oznacza przyjęcie weksla. Przyjęcie powinno być bezwarunkowe, można jedynie ograniczyć do części sumy wekslowej.

Przyjęciem trasat zobowiązuje się do zapłaty weksla w terminie płatności. W razie niezapłacenia posiadacz ma wobec trasata roszczenie o zapłatę sumy wekslowej z odsetkami i innymi kosztami.

Sposoby określenia terminu płatności weksla:

• za okazaniem (a vista)- powinien być przedstawiony do zapłaty w rok od wystawienia, chyba że wystawca określił inny termin; wystawca może zastrzec że nie można przedstawić do zapłaty przed oznaczonym terminem

• w pewien czas po okazaniu

• w pewien czas po dacie wystawienia

• w oznaczonym dniu

Weksel z innym terminem płatności jest nieważny.

Dług wekslowy, jako dług pieniężny, nie jest długiem oddawczym, a odbiorczym.

Art. 38. Posiadacz wekslu, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich.

Przedstawienie wekslu w izbie rozrachunkowej jest równoznaczne z przedstawieniem do zapłaty.

W świetle tego artykułu istnieje różnica miedzy dniem wymagalności a dniem zapłaty. Od tego zależy, czy przedstawienie było skuteczne, a z kolei od tego - kiedy weksel można oprotestować.

Art. 44. Odmowa przyjęcia lub zapłaty powinna być stwierdzona aktem publicznym (protest z powodu nieprzyjęcia lub niezapłacenia).

Protest z powodu nieprzyjęcia powinien być dokonany w terminach, w których ma nastąpić przedstawienie wekslu do przyjęcia. Jeżeli w przypadku art. 24 ust. 1 weksel został po raz pierwszy przedstawiony w ostatnim dniu terminu, protest może być dokonany jeszcze dnia następnego.

Protest z powodu niezapłacenia wekslu, płatnego w oznaczonym dniu w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien być dokonany w jednym z dwóch dni powszednich, następujących po dniu płatności. Jeżeli weksel jest płatny za okazaniem, protest powinien być dokonany z zachowaniem warunków dokonania protestu z powodu nieprzyjęcia, przewidzianych w ustępie poprzedzającym.

Protest z powodu nieprzyjęcia zwalnia od przedstawienia do zapłaty i od protestu z powodu niezapłacenia.

Ponieważ przedstawienie weksla osobiście nie zawsze jest wskazane, SN wyłożył art. 38 w sposób następujący - gdy nadchodzi termin zapłaty, wysyła się żądanie zapłaty, do którego dołączyć należy kopię weksla (xero) z zaznaczeniem, gdzie można zapoznać się z oryginałem (w szczególności w miejscu płatności).

Dłużnik może:

- zapłacić - wykupić weksel (wtedy po sprawie)

- zapłacić część - powinien wówczas zażądać pokwitowania na wekslu

- odmówić

f. odpowiedzialność wekslowa

Dłużnicy wekslowi - wyróżniamy dwie grupy:

a)główni dłużnicy wekslowi - są to: wystawca weksla własnego, akceptant przy wekslu trasowanym, ich awaliści. Odpowiadają oni bezwzględnie. Nawet gdy weksel nie został przedstawiony do wykupu (czyli zapłaty).

b)pozostali dłużnicy wekslowi - wystawca weksla trasowanego, indosanci, ich poręczyciele. Odpowiadają oni w trybie zwrotnym (poszukiwania wekslowego, regresu wekslowego), co oznacza, że przesłanką ich odpowiedzialności jest przedstawienie weksla do wykupu w terminie i, o ile został prawidłowo oprotestowany (chyba, że zawiera klauzulę „bez protestu” lub „bez kosztów” - wtedy oprotestowanie niekonieczne).

Zakres odpowiedzialności dłużników wekslowych (kwestia przymusowej realizacji)

Art. 47. Kto weksel wystawił, przyjął, indosował lub zań poręczył, odpowiada wobec posiadacza solidarnie.

Posiadacz może dochodzić roszczeń przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom bez potrzeby zachowania porządku, w jakim się zobowiązali.

Takie samo prawo ma każdy dłużnik wekslowy, który weksel wykupił.

Dochodzenie sądowe roszczeń przeciw jednemu dłużnikowi nie tamuje dochodzenia przeciw innym dłużnikom, nawet następującym po dłużniku, przeciw któremu wpierw skierowano dochodzenie sądowe.

Art. 48. Posiadacz wekslu może żądać od zobowiązanego zwrotnie:

1) nieprzyjętej lub niezapłaconej sumy wekslowej wraz z odsetkami, jeżeli je zastrzeżono;

2) odsetek od wysokości sześć od sta, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych od dnia płatności;

3) kosztów protestu, dokonanych zawiadomień, tudzież innych kosztów;

4) prowizji komisowej, która w braku umowy wynosi jedną szóstą od sta od sumy wekslowej i nie może przekroczyć tej stopy.

W przypadku zwrotnego poszukiwania przed płatnością będzie potrącone dyskonto od sumy wekslowej. Dyskonto oblicza się według stopy dyskontowej Banku Polskiego w dniu zwrotnego poszukiwania w miejscu zamieszkania posiadacza.

ad. art.48 pkt 1 - odnosi się do art.5, który mówi, że: „W wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, może wystawca zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej. W każdym innym wekslu zastrzeżenie takie uważa się za nienapisane.”

ad. art 48 pkt 4 - 1/6 razy 1% - niby mało, ale przy dużych kwotach istotna.

Wniosek - gdy weksel niezapłacony w terminie - zobowiązanie narasta.

Tryb

Należności z weksla można dochodzić w postępowaniu nakazowym.

Art. 485§ 2. Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu.

Ustawa wskazuje na postępowanie nakazowe, jako na szczególny tryb realizacji - uproszczony i przyspieszony.

Kieruje się pozew do przewodniczącego wydziału (w kopercie dołącza się oryginał weksla oraz kopie) i jeśli „…prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości…” - sprawa toczy się w postępowaniu nakazowym. Ale gdy weksel jest nieczytelny, pokreślony itd., przewodniczący kieruje sprawę do zwykłego postępowania.

Jest to tryb nie tylko szybszy, ale i tańszy - wpłaca się ¼ wpisu (czyli 2% wartości), jeśli przewodniczący nie skieruje sprawy do postępowania nakazowego, trzeba uiścić pozostałe ¾ wpisu.

Jeśli weksel oraz właściwość (decyduje miejsce zapłaty) nie budzą wątpliwości, sędzia wydaje nakaz. Dopiero wtedy doręcza się pozwanemu weksel lub kopie.

Wniesienie sprzeciwu nie doprowadza do upadku nakazu.

Art. 492. § 3. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. Przepisy o ograniczeniu wykonalności w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się odpowiednio.

Wniesienie zarzutów nie wstrzymuje egzekucji - wyrażenie „sąd może”.

Jeśli pozwany wnosi zarzuty - uiszcza 6% wartości wpisu. Sprawa jest kierowana na rozprawę.

Art. 496. Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

Charakter odpowiedzialności wekslowej

a)osobista - całym majątkiem, teraźniejszym i przyszłym

b)majątkowa

c)solidarna - solidarności nie można domniemywać - mówi o niej art.47 prawa wekslowego; jest to tzw. solidarność wyrywkowa

d)samoistna

Art. 7. Jeżeli na wekslu znajdują się podpisy osób, niezdolnych do zaciągania zobowiązań wekslowych, podpisy fałszywe, podpisy osób nieistniejących albo podpisy, które z jakiejkolwiek przyczyny nie zobowiązują osób, które weksel podpisały lub których nazwiskiem weksel został podpisany, nie uchybia to ważności innych podpisów.

Zgodnie z art. 7 prawa wekslowego dłużnik wekslowy „odpowiada za podpis” - „chwila słabości i do tego bez satysfakcji”. Skrajny formalizm. Weksel-podpis-zapłata. Z 9 podpisów może być 8 fałszywych - wtedy odpowiada osoba, której podpis jest autentyczny.

e) abstrakcyjna - teoretycznie stosunek wekslowy odrywa się od stosunku kauzalnego. Odpowiedzialność wekslowa ma charakter abstrakcyjny, ale nie do końca i nie zawsze. O abstrakcyjności rozstrzyga fakt indosowania. Dłużnik może bronić się zarzutami o charakterze osobistym do momentu puszczenia weksla w obieg.

Art. 17. Osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.

Sytuacja 1. kontrakt

wierzyciel dłużnik

weksel zupełny

remitent wystawca

awalista awalista

Dopóki weksel nie zostanie puszczony w obieg - dłużnik (wystawca weksla) może podnosić zarzuty z kontraktu. Nie ma sensu protestować weksla.

Sytuacja 2. kontrakt

wierzyciel dłużnik

weksel zupełny

remitent wystawca awalista

indosatariusz 1 awalista

indosatariusz 2

indosatariusz n

Remitent, indosatariusz 1, 2... - dłużnicy zwrotni.

Indosatariuszowi n jest obojętne, czy wystawca zapłacił dług z kontraktu.

Weksel należy oprotestować.

Sytuacja 3. - weksel trasowany

kontrakt

wierzyciel dłużnik

weksel zupełny

remitent wystawca awalista

indosatariusz 1 trasat awalista

indosatariusz 2 akcept

indosatariusz n trasat po akcepcie

Wystawca weksla trasowanego również odpowiada w drodze regresu. Nawet w sytuacji, gdy weksel nie był indosowany, ale był trasowany (i to nawet bez akceptu - przesłanką odpowiedzialności jest protest).

O świadomym działaniu nabywcy weksla na szkodę dłużnika mówi miedzy innymi orzeczenie SN z 21 października 1998. SN wskazuje, że „Nabywca weksla działa świadomie na szkodę dłużnika, gdy w chwili nabycia weksla wie o istnieniu po stronie dłużnika podstawy do zarzutu wobec poprzedniego posiadacza weksla i, nabywając weksel, chce pozbawić dłużnika, ze szkodą dla niego, możliwości podniesienia tego zarzutu.”

Zarzuty dłużnika wekslowego, które może on podnosić, by uniknąć odpowiedzialności, dzielą się na materialnoprawne i procesowe oraz na obiektywne i subiektywne.

a)obiektywne - dotyczą weksla, mogą być podnoszone zawsze. Przykładowo może to być:

- zarzut braku zdolności wekslowej lub zdolności do czynności wekslowych

- zarzut braku zgody osoby trzeciej (np. przy poręczeniu)

- zarzut wad formalnych (np. sfałszowany podpis)

- zarzut częściowej zapłaty, wynikający z treści weksla

- zarzut przedawnienia roszczenia (w zasadzie 3 lata)

Art. 70. Roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności wekslu.

Roszczenia posiadacza wekslu przeciw indosantom i wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem roku, licząc od dnia protestu, dokonanego w należytym czasie, w przypadku zaś zastrzeżenia "bez kosztów" - licząc od dnia płatności.

Roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem sześciu miesięcy, licząc od dnia, w którym indosant wykupił weksel albo w którym sam został pociągnięty do odpowiedzialności sądowej.

b)subiektywne (względne, osobiste) - dotyczą relacji osobistych. Przykładowo:

- zarzuty dotyczące wadliwości stosunku podstawowego, np. nieważności

- zarzuty wynikające z treści stosunku podstawowego (np. z tytułu rękojmi, braku świadczenia wzajemnego)

- zarzuty dotyczące zobowiązania kontraktowego

- dotyczące wygaśnięcia stosunku podstawowego

- zarzut prolongaty weksla (przedłużenia terminu płatności)

- zarzut przedawnienia (stosunku podstawowego)

- zarzut „podpisu z grzeczności: - „udawanie głupiego” - udowadnianie, że się nie chciało, źle się zrozumiało, nie było zamiaru zaciągania zobowiązania wekslowego - czyli było się w błędzie.

Na błąd, w świetle orzecznictwa, nie można się powoływać. Można natomiast próbować udowodnić, że podpisało się weksel pod wpływem podstępu (chociaż był okres, że SN wykluczał taką możliwość - uważał, że „jak ktoś dał się wpuścić w maliny-to jego problem”).

g. weksel in blanco

kontrakt

wierzyciel dłużnik

deklaracja wekslowa

remitent wystawca weksla in blanco

Weksel in blanco (niezupełny) jest dokumentem zawierającym co najmniej podpis wystawcy lub akceptanta, złożonym z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

Jest to „początek weksla” (bo zawiera już podpis), a nie weksel (przeciwnego poglądu bronił prof. Szpunar, który uważa, że jest to weksel, ale „nie do końca”, niezupełny).

Wekslem jest zarówno dokument, na którym złożono tylko podpis z zamiarem wykreowania zobowiązania, jak dokument z niektórymi klauzulami wekslowymi, który należy uzupełnić o brakujące składniki.

Zobowiązanie z podpisu na wekslu in blanco powstaje wg doktryny z chwilą wręczenia weksla, choćby weksel nie był jeszcze wypełniony. Powstaje też, gdy blankiet wekslowy z podpisem przechowywany u wystawcy zostaje skradziony i po wypełnieniu znajdzie się w posiadaniu nabywcy w dobrej wierze.

Przesłanką powstania zobowiązania z weksla in blanco uzupełnienie dokumentu zawierającego tylko podpis lub niektóre klauzule w taki sposób, aby posiadał wszystkie wymagane prawem dokumenty dla ważności.

Prawo uzupełnienia przysługuje osobie, której go wręczono w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego oraz osobom, które z mocy prawa powszechnego nabyły weksel. Uzupełnienie weksla powinno nastąpić tylko, gdy posiadacz został do tego upoważniony. Wystawca weksla nie może odwołać upoważnienia. Strony mogą umówić się do kiedy odbiorca weksla może go wypełnić podając określony termin końcowy.

Celem dochodzenia praw z weksla należy weksel uzupełnić najpóźniej w chwili wniesienia pozwu lub wystawienia przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego.

Również pomyłka popełniona przy wypełnianiu, gdy sprostowana przez podmiot wypełniający przed puszczeniem weksla w obieg, stanowi wypełnienia, gdy sprostowana przez inny podmiot po puszczeniu w obieg, następuje zmiana tekstu weksla.

Deklaracja wekslowa

Określa zasady wypełnienia weksla in blanco i wręczana jest wraz w wekslem bankowi - kredytodawcy. Głównie występuje w praktyce bankowej.

Jest umową wystawcy i ewentualnie awalistów, którą wręcza się równocześnie z wekslem in blanco pierwszemu nabywcy, tj. bankowi - wierzycielowi. Deklaracja upoważnia bank do wypełnienia weksla.

Ważność weksla nie jest uzależniona od deklaracji wekslowej, ale spełnia funkcję dowodową w postępowaniu nakazowym dotyczącym weksla gwarancyjnego. Dla wzmocnienia zaufania przy wypełnianiu weksla przez bank wystawca i awaliści mogą nadać mu charakter weksla - weksla ze zwrotem „nie na zlecenie” (równoznaczny).

W deklaracji wekslowej mogą być inne jeszcze elementy. Im ich więcej - tym lepiej dla wystawcy.

SN przyjął (1998), że nie wymagana jest szczególna forma dla deklaracji wekslowej. Może być nawet dorozumiana. Wtedy jednak, ze względu na specyfikę odpowiedzialności wekslowej, musi być to przejaw woli, który w świetle okoliczności towarzyszących, w sposób dostatecznie zrozumiały i niewątpliwy wyraża wolę wywarcia skutków prawnych objętych treścią tej czynności prawnej.

Powinna być jednak zachowana forma pisemna, wystarczy by była to forma pisemna zwykła, choć może być kwalifikowana.

Według orzecznictwa SN deklaracja wekslowa nie musi być odrębnym dokumentem; zgodnie z powyższym nie musi być nawet dokumentem. Jeśli zaś jest odrębnym dokumentem - tyle egzemplarzy, ilu uczestników transakcji (łącznie z awalistami). Może też być elementem struktury kontraktu, powodującego powstanie weksla - np. w przypadku wzorców umownych.

Uzupełnienie weksla in blanco

Weksel in blanco powinien być uzupełniony zgodnie z deklaracją wekslową. Może to zrobić wierzyciel (czy jego pracownik), pismem ręcznym lub maszynowym.

Jest to uprawnienie do wpisania przez posiadacza danych, które czynią weksel zupełnym: data, miejsce wystawienia, suma wekslowa, termin płatności. Ponadto domicylowanie i wpisanie klauzuli „bez protestu”, ale tylko jeśli jest ku temu podstawa w deklaracji wekslowej.

Wg SN (2001) „w wyniku wypełnienia weksla częściowo niezgodnie z porozumieniem na niekorzyść osoby na nim podpisanej, osoba ta może stać się zobowiązana wekslowo w granicach, w których tekst weksla odpowiada porozumieniu (deklaracji wekslowej).”

W innym orzeczeniu (1997) SN stwierdził: „wypełnienie weksla in blanco może być tylko wówczas uważane za niezgodne z wolą dłużnika, jeżeli sprzeciwia się ono wyraźnie oświadczonej wobec wierzyciela wekslowego woli dłużnika”.

Do 1.09.1998 roku (czyli dnia wejścia w życie nowego kk) nie istniała odpowiedzialność karna za wypełnienie weksla in blanco sprzecznie z deklaracją wekslową. Obecnie kwestię tę reguluje Art. 270. § 2., zgodnie z którym: kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Weksel uzupełniony niezgodnie z porozumieniem nie jest nieważny, bo zgodnie z art. 10 prawa wekslowego: „Jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartem porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.” Dotyczy to sytuacji, gdy weksel in blanco został wypełniony i w drodze indosu puszczony w obieg.

Przy uzupełnianiu weksla należy zachować szczególną staranność, powinny uczestniczyć co najmniej dwie osoby (zalecana obecność czterech osób). Wpierw lepiej wypełnić „na brudno” (nie na oryginale).

Data - zawsze lepiej sprawdzić czy jest to data podpisu weksla, czy uzupełnienia - może się zdarzyć, że osoba składająca podpis, nie dożyła dnia wypełnienia weksla. W świetle orzecznictwa SN (orzeczenie z 1938 roku) taki weksel jest ważny („spirytualizm wekslowy”).

Obieg weksla in blanco

Weksel in blanco pełni funkcję gwarancyjną (jako taki nie jest przeznaczony do obiegu); ma zastosowanie przy zabezpieczeniu zobowiązania z równoległej umowy. Używa się go przy wszelkich umowach kredytowych, sprzedaży ratalnej, pożyczce z odroczonym terminem płatności, leasingu, umowach agencyjnych, obrocie wierzytelnościami, factoringu.

Bardzo często w momencie zawarcia umowy nie wiadomo czy zobowiązanie powstanie, a jeśli powstanie - jakiej będzie wysokości. Dlatego też brak na nim sumy wekslowej. Zawiera własnoręczny podpis.

Z okrojoną formą wiążą się dalsze konsekwencje. Wręczając taki weksel drugiej stronie wystawca ponosi ryzyko. Nieuczciwy kontrahent może wpisać dowolną sumę w puste miejsce. W zasadzie jest to oddanie władzy nad własnym majątkiem posiadaczowi weksla. Z tej przyczyny elementem koniecznym, towarzyszącym wręczeniu weksla jest deklaracja wekslowa.

• weksel przed wypełnieniem - nie ma jeszcze weksla, przedmiotem obrotu są prawa związane z wystawionym in blanco blankietem. W związku z tym obrót podlega prawu cywilnemu, następuje w drodze przelewu wierzytelności, a na nabywcę przechodzi prawo wypełnienia weksla (zgodnie z deklaracja wekslową) w zakresie w jakim przysługiwało zbywcy (art. 509-516 k.c.)

• wypełniony weksel - jest to weksel zupełny, więc prawa z niego mogą być przenoszone w drodze indosu

Odpowiedzialność z weksla in blanco

• osobista, majątkowa

• samodzielność zobowiązań poszczególnych dłużników wekslowych

5. Czeki - pojęcie, funkcje, rodzaje, odpowiedzialność czekowa

Czek stanowi sformalizowaną odmianę przekazu o cechach ściśle przez prawo określonych.

Konieczne elementy składowe weksla:

1)   nazwę "czek" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

2)   polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3)   nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);

4)   oznaczenie miejsca płatności (gdy brak miejsce wymienione obok trasata uważa się za miejsce płatności);

5)   oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;

6)   podpis wystawcy czeku.

Czek musi mieć formę pisemną i własnoręczny podpis wystawcy. Nie ma czeków zdematerializowanych!

Czek wystawia się na bankiera mającego fundusze do rozporządzania wystawcy zgodnie z wyraźną lub dorozumianą umową (tzw. umowa czekowa, najczęściej niesamodzielna, będąca klauzulą zwykle umowy rachunku bankowego), uprawniającą wystawcę do rozporządzania nimi za pomocą czeku. Jako trasata w Polsce można wskazać jedynie bankiera (inaczej polecenie zapłaty nieważne).

Bank jest zobowiązany wypłacić określoną w czeku sumę jedynie do wysokości kwoty znajdującej się na rachunku bankowej lub do wysokości przyznanego kredytu.

Funkcje:

• płatnicza

• obiegowa

• legitymacyjna

• gwarancyjna

Czek nie podlega przyjęciu, stąd bank nie odpowiada wobec remitenta (posiadacza czeku) za brak pokrycia. Remitent ma roszczenie tylko do wystawcy, ewentualnie indosantów i poręczycieli czekowych. Wystawca odpowiada za wystawienie czeku bez pokrycia, w szczególności szkodę spowodowaną niezapłaceniem czeku, w tej sytuacji powinien też zapłacić posiadaczowi odsetki i ponieść odp. karną.

Różnice między czekiem a wekslem:

• weksel - trasat dowolny, czek - tylko bankier

• czek nie podlega przyjęciu

• weksel - wskazuje remitenta, czek także na okaziciela

• czek - płatny tylko za okazaniem, weksel - także po okazaniu lub w wyuczonym dniu

• czek może być niekiedy odwołany

• inne terminy przedstawienia do zapłaty

• inny tryb sporządzania protestu

Rodzaje czeków wg podmiotu, na który może zostać wystawiony:

• na określoną osobę - imienny

Czek na rzecz określonej osoby z dodaniem wyrazów "lub okazicielowi" albo innego zwrotu równoznacznego uważa się za czek na okaziciela.

Za czek na okaziciela uważa się również czek, nie wskazujący, komu ma być uiszczona zapłata.

• na zlecenie określonej osoby

• na okaziciela

Podział czeków wg sposobu zaspokojenia wierzyciela:

• gotówkowy (kasowy) - stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku (czek na okaziciela) lub osobie wskazanej (imienny). Jest przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku. Zapłata następuje po uzyskaniu przez bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty

• rozrachunkowy - z zastrzeżeniem na przedniej stronie „przelać na rachunek” (innym równoznacznym), czek ten jest dyspozycją wystawcy udzieloną trasatowi do obciążenia rachunku wystawcy kwotą, na którą czek został wystawiony oraz do uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku; przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, gdzie posiadacz ma rachunek, gdy trasat nie zastosuje się do otrzymanego polecenie, odpowiada za poniesioną szkodę w wysokości do sumy czekowej

• potwierdzony - z oświadczeniem trasata, tj. banku wystawcy, że czek ten ma pokrycie na rachunku, potwierdzenie jest ważne tylko 10 dni od wystawienia czeku, na ten okres bank blokuje odpowiednie środki na rachunku wystawcy, zamieszcza się stempel „czek potwierdzony”

• gwarantowany - na podstawie umowy banku (trasata) z wystawcą czek realizowany jest bez względu na stan rachunku wystawcy, w razie braku środków bank automatycznie kredytuje; obecnie zniesione w Polsce

• zakreślony - ma chronić posiadacza przed skutkami utraty czeku, zakreślenie może być ogólne (między dwiema liniami nie a żadnej wzmianki lub między nimi wyraz „bankier” lub równoznaczny) lub szczególne (między liniami nazwisko bankiera); trasat może zapłacić czek z zakreśleniem ogólnym tylko do rąk bankiera lub swego stałego klienta, ze szczególnym tylko do oznaczonego bankiera, gdy oznaczonym bankierem trasat tylko do rąk swego stałego klienta

Bankowe rozliczenia pieniężne a czeki

Dopuszczalne gdy przynajmniej jedna strona ma rachunek bankowy. Przeprowadzane:

• bezgotówkowo

• poleceniem przelewu

• poleceniem zapłaty

• czekiem rozrachunkowym

• kartą płatniczą

• gotówkowo

• czekiem gotówkowym

• gotówką

zakaz zastępczego honorowania czeków - zakaz wypłaty sumy czekowej osobie uprawnionej z czeku przez bank niebędący trasatem czeku bez uprzedniego uzyskania „pokrycia” od trasata, bank nie będący trasatem może przyjąć czek tylko do inkasa, chyba że zawarto porozumienie między bankami, w którym na zasadzie wzajemności określony zostanie inny tryb przedstawiania czeków gotówkowych do zapłaty

art. 63a Pr. Bankowe - czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku, na wniosek wystawcy bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku

Obieg czekowy

• Czek wystawiony na określoną osobę z zastrzeżeniem „na zlecenie” lub bez, można indosować, imienny tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu

• Czek na okaziciela przenoszony drogą prostego wręczenia dokumenty, legitymuje on każdą osobę, która przedstawi czek

• Indos powinien być bezwarunkowy, na okaziciela równoznaczny z indosem in blanco

• Indos powinien być napisany na czeku, przedłużku i podpisany przez indosanta

• In blanco może ograniczać się tylko do podpisu indosanta (ważny tylko, gdy na odwrotnej stronie czeku lub przedłużku)

• Indos przenosi wszystkie prawa z czeku.

• Jeżeli indos jest in blanco, posiadacz czeku może:

  1)   wypełnić indos nazwiskiem własnem lub innej osoby;

  2)   indosować czek dalej in blanco lub na inną osobę;

 3)   przenieść czek na inną osobę bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania

• Indosant odpowiada w braku przeciwnego zastrzeżenia za zapłatę czeku.

• Indosant może zabronić dalszego indosowania; w tym przypadku nie odpowiada wobec następnych indosatariuszy

• Kto ma czek, przenośny przez indos, będzie uważany za prawnego posiadacza, jeżeli wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów, chociażby ostatni indos był in blanco. Przekreślone indosy uważa się w tym względzie za nieistniejące. Gdy po indosie in blanco następuje dalszy indos, uważa się, że indosant, który go podpisał, nabył czek na mocy indosu in blanco.

Odwołanie czeku

• Czek jest odwołalny jednostronnym oświadczeniem woli wystawcy skierowanym do trasata, może być dokonane w dowolnej formie, jego treścią jest zakaz wypłaty czeku

• Skuteczne, gdy dotarło do trasata w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią

• Bezskuteczne przed upływem terminu do przedstawienia

• Odwołanie czeku, płatnego w Polsce, może mieć skutek także, jeżeli czek, wystawiony na nazwisko lub na zlecenie i przesłany przez wystawcę bezpośrednio trasatowi, odwołano, zanim trasat wykonał otrzymane polecenie.

• Jeżeli odwołanie nie nastąpiło, trasat może zapłacić również po upływie terminu do przedstawienia.

Zasady poszukiwania zwrotnego:

• Odmowa zapłaty czeku może być stwierdzona protestem oraz oświadczeniem trasata (banku) na czeku, w którym wymienia się datę oświadczenia i przedstawienia czeku do zapłaty

• Protestu z powodu niezapłacenia czeku może dokonać notariusz

Protest winien być dokonany przed upływem terminu do przedstawienia. W razie przedstawienia czeku w ostatnim dniu terminu protest może być dokonany w I dniu powszednim po nim następującym.

Obowiązek notyfikacji posiadacza czeku - o niezapłaceniu czeku winien zawiadomić indosanta i wystawcę w ciągu 4 dni powszednich następujących po dniu protestu lub równoznacznego stwierdzenia banku, kto nie zawiadomi w terminie odpowiada za szkodę stąd wynikła tylko do wysokości sumy na jaką czek wystawiono

Odpowiedzialność z czeku

• Wszystkie osoby zobowiązane z czeku odpowiadają wobec posiadacza solidarnie

• Dochodzenie sądowe roszczeń przeciw jednemu dłużnikowi nie tamuje roszczeń przeciwko reszcie dłużników

• Posiadacz czeku może żądać od zobowiązanego zwrotnie:

• Sumy czekowej

• Odsetek

• Kosztów protestu i dokonanych zawiadomień

• Prowizji komisowej

• Każdy dłużnik czekowy, przeciw któremu wykonywa się lub wykonać można zwrotne poszukiwanie, może żądać, aby mu za zapłatą sumy regresowej wydano czek z protestem lub równoznacznem stwierdzeniem, tudzież rachunek pokwitowany.

• Indosant, który czek wykupił, może przekreślić indos własny oraz indosy następnych indosantów.

• Jeżeli przedstawienie czeku, protest lub równoznaczne stwierdzenie nie mogą być dokonane w terminach przepisanych z powodu przeszkody nie do przezwyciężenia (ustawowego przepisu któregokolwiek państwa albo innego wypadku siły wyższej), terminy te ulegają przedłużeniu.

Wierzytelności z czeków mogą być dochodzone w sposób uproszczony i przyspieszony w postępowaniu nakazowym.

6. Skarbowe papiery wartościowe

Są papierami wartościowymi, w których SP stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Mogą być wystawiane lub emitowane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej, a papiery opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane/ wystawiane tylko przez Ministra Finansów.

SP odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Mogą być wystawiane lub emitowane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:

1. Krótszym niż rok (do 364dni włącznie), np. bony skarbowe (krótkoterminowe)

2. Nie krótszym niż rok, np. obligacje skarbowe

Ustawa o finansach publicznych z 2009 r.

Art. 95.1. Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

2. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej.

3. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów.

4. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia niepieniężne emituje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów.

5. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne uprawniające do określonych świadczeń niepieniężnych w zamian za te skarbowe papiery wartościowe emituje Minister Finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

6. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Art. 96. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:

1) nie dłuższym niż rok, do których zalicza się w szczególności bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe);

2) dłuższym niż rok, do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe.

Art. 97. 1. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, warunki emitowania danego rodzaju skarbowych papierów wartościowych, a w szczególności:

1) jednostkową wartość nominalną,

2) walutę, w której może następować emisja, lub sposób określenia waluty emisji,

3) zasady i tryb sprzedaży, w tym termin lub sposób ustalenia ceny sprzedaży emitowanych papierów wartościowych na rynku pierwotnym,

4) podmioty, którym skarbowe papiery wartościowe danej emisji są oferowane do nabycia na rynku pierwotnym,

5) ograniczenia co do obrotu skarbowymi papierami wartościowymi na rynku pierwotnym i wtórnym,

6) sposób realizacji świadczeń z tytułu skarbowych papierów wartościowych

- kierując się koniecznością optymalnego zaspokajania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz efektywnego zarządzania długiem Skarbu Państwa.

2. Minister Finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa określi, w drodze rozporządzenia, warunki emitowania skarbowych papierów wartościowych, o których mowa w art. 95 ust. 5, a w szczególności:

1) walutę, w której może następować emisja,

2) zasady i tryb sprzedaży skarbowych papierów wartościowych,

3) rodzaj świadczeń niepieniężnych wydawanych w zamian za skarbowe papiery wartościowe,

4) podmioty, którym skarbowe papiery wartościowe danej emisji mogą być oferowane do nabycia na rynku pierwotnym,

5) ograniczenia co do obrotu skarbowymi papierami wartościowymi na rynku pierwotnym i wtórnym

- kierując się koniecznością zapewnienia efektywnego zarządzania długiem oraz aktywami Skarbu Państwa.

Art. 98. 1. Minister Finansów określi, przez wydanie listu emisyjnego, szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych dotyczące treści świadczeń wynikających ze skarbowego papieru wartościowego i sposób ich realizacji.

2. Minister Finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa określi, przez wydanie listu emisyjnego, szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych, o których mowa w art. 95 ust. 5, dotyczące treści świadczeń wynikających z tego papieru i sposób ich realizacji. Przepisy ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.

3. Minister Finansów może upoważnić inny podmiot do wydania listu emisyjnego dotyczącego skarbowych papierów wartościowych przeznaczonych na rynki finansowe.

4. List emisyjny zawiera w szczególności:

1) datę emisji;

2) powołanie podstawy prawnej emisji;

3) cenę zbycia lub sposób jej ustalenia;

4) stopę procentową lub sposób jej obliczania;

5) określenie sposobu i terminów wypłaty należności głównej oraz należności ubocznych;

6) datę, od której nalicza się oprocentowanie skarbowych papierów wartościowych tej emisji;

7) termin wykupu oraz zastrzeżenia dotyczące możliwości wcześniejszego wykupu.

5. Minister Finansów podaje do publicznej wiadomości szczegółowe warunki danej emisji. Podanie do publicznej wiadomości listu emisyjnego jest warunkiem dojścia emisji do skutku.

Art. 102. 1. Skarbowe papiery wartościowe są zbywane na rynku pierwotnym odpłatnie.

2. Emisja następuje z dniem rozliczenia zaoferowanych do nabycia skarbowych papierów wartościowych oraz w kwocie równej wartości nominalnej zbytych papierów wartościowych.

Obligacje skarbowe

Art. 100. 1. Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek.

2. Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku pierwotnym:

1) z dyskontem,

2) według wartości nominalnej,

3) powyżej wartości nominalnej

- i wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana.

Bony skarbowe

Art. 99. Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

Bony skarbowe są papierami wartościowymi na okaziciela, wartość nominalna jednego bonu skarbowego wynosi 10 tys. zł. Wartość nominalną bonów określa list emisyjny. Bony skarbowe są emitowane na okres od:

• 1 do 90 dni lub

• 1 tygodnia do 52 tygodni.

7.Listy Zastawne i Banki Hipoteczne

A) Listy Zastawne

Podstawa Prawna

• Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997 r.

List zastawny- długoterminowy papier wartościowy zawierający jasno określony stosunek prawny między bankiem hipotecznym a wierzycielem. W swej istocie jest on odmianą obligacji, gdyż gwarantuje posiadaczowi wykupienie papierów wartościowych, wypłatę odsetek w terminach i w sposób określony w warunkach emisji.

Listy zastawne zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa z uwagi na wprowadzenia wielu ustawowych ograniczeń dotyczących emisji i zabezpieczenia, nie wiąże się to jednak z żadnymi dodatkowymi obowiązkami dla uprawnionego z listu zastawnego(inwestora), nad jakością tego zabezpieczenia czuwają powiernicy banku hipotecznego, powoływani są przez Komisje Nadzoru Finansowego.

Celem emisji listów zastawnych jest zgromadzenia kapitału, który w dalszej kolejności będzie przeznaczony na kredyty udzielone przez bank hipoteczny na różne cele(na wpieranie rozwoju budownictwa)

Ustawa przewiduje dwa podstawowe rodzaje listów zastawnych:

1. Hipoteczny list zastawny(art. 3 ust.1), przez który należy rozumieć papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawą emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych.

2. Publiczny list zastawny(art. 3 ust.2), przez który należy rozumieć papier wartościowy imienny lub na okaziciela, którego podstawą emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

• Kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem NBP, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, OECD, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem SP zgodnie z przepisami odrębnych ustaw.

• Kredytów udzielonych podmiotom pod literom- a

• Kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.

Do publicznych listów zastawnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące hipotecznych listów zastawnych (wyłączenie przepisów o zabezpieczeniu).

Udzielanie przez Bank Hipoteczny kredytu lub pożyczki jednostce samorządu terytorialnego, a także w przypadku zamiaru emisji przez jednostkę samorządu terytorialnego papierów wartościowych, organ wykonawczy tej jednostki jest obowiązany uzyskać opinię regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty kredytu lub pożyczki lub wykupu papierów wartościowych.

W celu zapewnienia przejrzystości prowadzi się w bankach hipotecznych, rejestr zabezpieczenia listów zastawnych osobno dla hipotecznych listów zastawnych i publicznych.

Hipoteka na rzecz banku hipotecznego może być ustanowiona jedynie na prawie użytkowania wieczystego lub prawie własności nieruchomości położonej w Polsce.

Podstawą emisji hipotecznych listów zastawnych stanowią wierzytelności z tytułu:

• Udzielonych przez bank hipoteczny kredytów zabezpieczonych hipoteką

• Nabytych przez bank hipoteczny wierzytelności innych banków wynikających z udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką

Nie może stanowić podstawy emisji hipotecznych listów zastawnych wierzytelności zabezpieczone hipotekami:

• Ustanowionymi na nieruchomościach, z których eksploatacja zgodnie z przeznaczeniem nie ma trwałego charakteru, w szczególności na nieruchomościach, których częścią składową są złoża kopalin

• Wpisane w księdze wieczystej nie na 1 miejscu

Zasady emisji (górne granice emisji listów zastawnych)

1. Ogólna kwota wierzytelności z tytułu udzielonych przez bank hipoteczny kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką nabytych przez bank hipoteczny, w części przekraczającej 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości nie może przekroczyć 30% całego portfela hipotek banku hipotecznego

2. Wysokość pojedynczego kredytu zabezpieczonego hipoteką nie może przekroczyć bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości

3. Ze środków uzyskanych z emisji listów zastawnych bank hipoteczny może refinansować kredyty zabezpieczone hipoteką oraz nabyte wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką; refinansowanie nie może jednak przekroczyć kwoty odpowiadającej 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości.

4. Wysokość zobowiązań wynikających z czynności dodatkowych banku hipotecznego nie może przekroczyć łącznie w okresie 5 lat od dnia rozpoczęcia działalności operacyjnej przez bank 10-krotnej wysokości funduszy własnych banku hipotecznego, a po upływie 5 lat 6-krotnosci wysokości funduszy własnych banku hipotecznego, uzyskane środki mogą być przeznaczone na refinansowanie czynności banku.

5. Wolne środki bank hipoteczny może przeznaczyć na:

• Lokaty w bankach posiadających fundusze własne w wysokości nie mniejszej niż równowartość w złotych kwoty 10 mln euro(wg NBP)

• Nabycie wyemitowanych przez siebie listów zastawnych w celu ich zdeponowania pod nadzorem powiernika

• Nabycie papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez poręczeniem NBP, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, OECD,

• Nabycie ppw emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego

• Nabycie listów zastawnych emitowanych przez inne banki hipoteczne

6. Bank hipoteczny może nabywać nieruchomości jedynie w celu uniknięcia strat z tytułu udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz gdy jest to niezbędne ze względu na potrzeby związane z działalnością banku.

7. Łączna kwota nominalnych wartości znajdujących się w obrocie listów zastawnych banku hipotecznego nie może przekroczyć 40-krotności jego funduszy własnych, z zastrzeżeniem ust. 2

8. Wierzytelności zabezpieczone hipotekami ustanowionymi w trakcie realizacji inwestycji budowlanych nie mogą w sumie przekraczać 10% ogólnej wartości wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie, stanowiących podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych. W ramach tego limitu wierzytelności zabezpieczone hipotekami, ustanowionymi na nieruchomościach przeznaczonych pod zabudowę zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, nie mogą przekraczać 10%.

2. Nie mogą stanowić podstawy emisji hipotecznych listów zastawnych wierzytelności zabezpieczone hipotekami ustanowionymi na nieruchomościach, których eksploatacja zgodnie z przeznaczeniem nie posiada trwałego charakteru, a w szczególności na nieruchomościach, których częścią składową są złoża kopalin.

Z emisją listów zastawnych wiąże się zasada stałego pokrycia listów zastawnych, wymagana jest stała kontrola pokrycia papierów wartościowych.

Rodzaje pokrycia:

1. Pokrycie zwyczajne — łączna kwota nominalnych wartości znajdujących się obrocie hipotecznych listów zastawnych może przekroczyć sumy nominalnych kwot wierzytelności banku zabezpieczonych hipoteką, stanowiących podstawę emisji ciotecznych listów zastawnych

2. Pokrycie zastępcze - pokrycie listów zastawnych innymi środkami finansowymi nie kredyty hipoteczne, dopuszczone ustawą, jeżeli zwyczajne jest niewystarczające

• Ulokowane w papierach wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez SP, NBP, EBC, rządy lub banki centralne państw członkowskich UE, OECD

• Ulokowane w NBP

• Posiadane w gotówce

Pokrycie te nie może przekroczyć 10% łącznej kwoty nominalnych wartości znajdujących się w obrocie hipotecznych listów zastawnych

3. Zgodnie z zasadą przystawalności - wg której terminy ważności listów zastawnych i kredytów hipotecznych powinny sobie odpowiadać, stopy procentowe muszą zaś kształtować w sposób zapewniający uzyskanie przez bank dodatniej marży z tytułu odsetek na pokrycie kosztów lub tworzenie rezerwy-jest to tak zwana-złota reguła bankową.

Hipoteczny list zastawny może być emitowany w formie dokumentu albo w formie zdematerializowanej, czyli jako zapis komputerowy, może być tez emitowany w odcinkach zbiorowych. Jednocześnie zobowiązania pieniężne zawarte w liście zastawnym może być wyrażone w walucie polskiej lub obcej, list zastawny może być wyemitowany w innej walucie niż ta, na którą opiewa wierzytelność, na podstawie której nastąpiła emisja, wiąże się to także w naliczeniu w tej walucie odsetek.

Upadłość Banku Hipotecznego regulowana jest przez ustawę z 2003.r Prawo Upadłościowe i Naprawcze.

DZIAŁ II Postępowanie upadłościowe wobec banków hipotecznych

Art. 442. W razie ogłoszenia upadłości banku hipotecznego wierzytelności, prawa i środki, o których mowa w art. 18 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych, wpisane do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, tworzą osobną masę upadłości, która służy przede wszystkim zaspokojeniu roszczeń wierzycieli z listów zastawnych; po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli z listów zastawnych nadwyżkę środków z osobnej masy zalicza się do masy upadłości.

Art. 443. 1. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd ustanowi kuratora dla reprezentowania w postępowaniu praw posiadaczy listów zastawnych. Przed ustanowieniem kuratora sąd zasięga opinii Komisji Nadzoru Finansowego co do osoby kuratora.

2. Do kuratora, o którym mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 187 ust. 3 i 4 oraz przepisy o sprawozdaniach syndyka.

Art. 444. Kurator zgłasza do masy upadłości:

1) ogólną sumę nominalną nieumorzonych do dnia ogłoszenia upadłości listów zastawnych, których termin płatności przypada przed tym dniem, oraz ogólną sumę niezapłaconych odsetek;

2) ogólną sumę nominalną listów zastawnych oraz odsetek płatnych po dniu ogłoszenia upadłości, oraz premii przewidzianych w planie.

Art. 445. 1. Syndyk, nadzorca sądowy oraz zarządca udzielą kuratorowi wszelkich potrzebnych mu informacji. Kurator ma prawo przeglądać księgi i dokumenty upadłego banku.

2. Na zgromadzeniu wierzycieli kurator ma prawo głosu tylko w sprawach, które mogą mieć wpływ na prawa posiadaczy listów zastawnych.

Art. 446. Ogłoszenie upadłości banku hipotecznego nie narusza terminów wymagalności jego zobowiązań wobec wierzycieli z listów zastawnych.

Art. 447. 1. Likwidację osobnej masy upadłości syndyk przeprowadza z udziałem kuratora.

2. W razie wyrażenia zgody przez radę wierzycieli lub sędziego-komisarza na sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład osobnej masy upadłości sprzedaż wymaga zgody kuratora.

3. Składniki mienia wpisane do rejestru zabezpieczenia hipotecznych listów zastawnych sprzedaje się innemu bankowi hipotecznemu, chyba że nie jest to możliwe albo że cena oferowana przez inne banki hipoteczne jest znacznie niższa od kwot, które można uzyskać ze ściągnięcia należności zabezpieczonych i pozostałych składników. Sprzedaż tych składników powoduje przejście na nabywcę zobowiązań upadłego banku wobec wierzycieli z hipotecznych listów zastawnych. Na przejście to zgoda wierzycieli z hipotecznych listów zastawnych nie jest wymagana. Na sprzedaż składników mienia wymagana jest zgoda kuratora. O dokonanej sprzedaży należy obwieścić.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do sprzedaży składników mienia wpisanych do rejestru zabezpieczenia publicznych listów zastawnych.

5. Umowa sprzedaży wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, o której mowa w ust. 2, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej.

Art. 448. Z osobnej masy upadłości zaspokaja się kolejno:

1) koszty likwidacji tej masy, które obejmują także wynagrodzenie kuratora;

2) należności posiadaczy listów zastawnych i listy zastawne według ich wartości nominalnej;

3) odsetki (kupony).

Art. 449. Jeżeli osobna masa upadłości nie wystarcza na pełne zaspokojenie posiadaczy listów zastawnych, pozostała suma podlega zaspokojeniu w podziale funduszów masy upadłości; z tą sumą kurator głosuje przy zawarciu układu, przy czym przysługuje mu jeden głos od każdej sumy, która wynika z podziału sumy wszystkich innych wierzytelności, uprawnionych do głosowania, przez liczbę wierzycieli, którzy reprezentują te wierzytelności. Sumę na zaspokojenie posiadaczy listów zastawnych z funduszu masy upadłości przekazuje się do funduszu osobnej masy upadłości.

Art. 450. Nie można wprowadzać do obiegu listów zastawnych emitowanych przez upadłego, które są jego własnością. Listy takie podlegają umorzeniu.

B) Banki Hipoteczne

Bank hipoteczny

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 9. 1. Bank hipoteczny jest tworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej.

2. Statut banku hipotecznego określa jego nazwę, która zawiera dodatkowo wyrazy "bank hipoteczny".

Art. 10. Do zasad tworzenia, organizacji i działania banków hipotecznych nieuregulowanych w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Prawa bankowego oraz przepisy o Narodowym Banku Polskim.

Art. 11. Komisja Nadzoru Finansowego może określić, w drodze uchwały, szczegółowe zasady dotyczące wyposażenia banków hipotecznych w kapitał założycielski.

Czynności banku hipotecznego

Art. 11a. Bank hipoteczny może wykonywać wyłącznie czynności określone w niniejszej ustawie.

Art. 12. Do podstawowych czynności banku hipotecznego należy:

  1)   udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką;

  2)   udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w art. 3 ust. 2;

  3)   nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz wierzytelności z tytułu kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt 2;

  4)   emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

a)  udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz

b)  nabytych wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką;

  5)   emitowanie publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią:

a)  wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt 2,

b)  nabyte przez bank hipoteczny wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt 2.

8. Towarowe papiery wartościowe - dowody składowe i konosamenty

1. Konosamenty

Instytucja konosamentu jest ściśle związana z morskim obrotem handlowym. Obecnie uregulowane jest w ustawie Kodeks Morski z 2001.r

Konosament jest papierem wartościowym, który stanowi dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek, w celu jego przewozu. Jest on dokumentem legitymującym do dysponowania tym ładunkiem i do jego odbioru, konosament reprezentuje prawo do towaru, na który został wystawiony. Ułatwia to obrót towarami w handlu morskim, gdyż nabywca konosamentu uzyskuje prawo do towaru w nim inkorporowanego i staje się uprawniony do odbioru towaru i dysponowania w nim po odbiorze jak i podczas przewozu.

Konosament zawiera:

• oznaczenia przewoźnika

• oznaczenia załadowcy

• oznaczenie odbiorcy lub stwierdzenie, że konosament został wystawiony na zlecenie albo na okaziciela

• nazwę statku,

• określenie ładunku z podaniem jego rodzaju oraz - stosownie do okoliczności

jego miary, objętości, liczby sztuk, ilości lub wagi,

• określenie zewnętrznego stanu ładunku i jego opakowania,

• znaki główne niezbędne dla stwierdzenia tożsamości ładunku, podane przez załadowcę na piśmie przed rozpoczęciem ładowania, jeżeli je wydrukowano lub w inny sposób utrwalono na poszczególnych sztukach ładunku lub jego opakowaniu,

• oznaczenie frachtu i innych należności przewoźnika albo wzmiankę, że ich zapłata w całości już nastąpiła lub powinna nastąpić stosownie do postanowień zamieszczonych w innym dokumencie,

• nazwę miejsca załadowania,

• nazwę miejsca wyładowania albo określenie, kiedy lub gdzie nastąpi wskazanie miejsca wyładowania,

• liczbę wydanych egzemplarzy konosamentu,

• datę i miejsce wystawienia konosamentu,

• podpis przewoźnika albo kapitana statku lub innego przedstawiciela przewoźnika

Konosament wystawiony zgodnie z przepisami niniejszego działu stwarza domniemanie przyjęcia na statek przez przewoźnika określonego ładunku do przewozu w takiej ilości i stanie, jak to uwidoczniono w konosamencie. Dowód

przeciwny nie będzie dopuszczony w przypadku, gdy konosament został przeniesiony na osobę trzecią działającą w dobrej wierze. Konosament stanowi o stosunku prawnym pomiędzy przewoźnikiem a odbiorcą ładunku. Postanowienia umowy przewozu wiążą odbiorcę tylko wówczas, gdy konosament do nich odsyła.

Dane dotyczące ładunku zamieszcza się w konosamencie na podstawie pisemnej deklaracji załadowcy.

Załadowca odpowiada wobec przewoźnika za szkody i wydatki wynikłe z niedokładności lub nieprawdziwości oświadczenia co do miary, objętości, liczby sztuk, ilości i wagi ładunku oraz jego znaków głównych; nie zwalnia to jednak przewoźnika od odpowiedzialności wskutek niewypełnienia jego obowiązków, wynikających z umowy przewozu, w stosunku do wszystkich innych osób poza frachtującym i załadowcą.

Wystawcą konosamentu, tj .zobowiązanym z tego papieru wartościowego jest przewoźnik, chociaż uprawnionym do jego podpisanie jest zwykle kapitan statku lub agent bądź makler morski, jeżeli przewoźnik nie jest wymieniony uważa się za niego armatora, gdy zas przewoźnik nie jest określony niedokładnie lub fałszywie, armator statku odpowiada wobec odbiorcy ładunku za wynikłą stąd szkodę.

Art. 134.

1. Konosament może być wystawiony:

• na imiennie określonego odbiorcę (konosament imienny),

• na zlecenie załadowcy lub wskazanej przez niego osoby (konosament na zlecenie), (najbardziej rozpowszechniony)

• na okaziciela.

2. Jeżeli w konosamencie na zlecenie nie wskazano osoby, na której zlecenie konosament został wystawiony, uważa się go za wystawiony na zlecenie załadowcy

Przeniesienie praw z konosamentu imiennego następuje w drodze przelewu wierzytelności, podpis odbiorcy na odwrocie dokumentu uważa się za pokwitowanie odbioru.

Przeniesienie praw konosamentu na okaziciela odbywa się poprzez jego wydanie, zaś konosamenty na zlecenie przenoszone są przez indos.

Konosament Bezpośredni

Art. 138.

§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie przepisy o konosamencie stosuje się odpowiednio do konosamentu bezpośredniego wydanego przez przewoźnika morskiego podejmującego się przewozu, który ma być dokonany na części trasy przez innego przewoźnika (morskiego, rzecznego, lądowego lub powietrznego).

§ 2. Do przewozu na częściach trasy, które nie stanowią drogi morskiej, stosuje się prawo właściwe dla danego rodzaju przewozu. Jeżeli nie można ustalić, na jakiej części trasy nastąpiło zdarzenie, stosuje się do oceny jego skutków przepisy Kodeksu morskiego.

1. Dowody Składowe

Ten szczególny rodzaj papierów wartościowych regulowany jest przez ustawę z 16 listopada 2000.r ustawa o domach składowych oraz zmianie kc, kpc i innych ustaw.

Dom składowy to przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia przedsiębiorstwa składowego w sposób określony w powyższej ustawie.

Dowód składowy jest zbywalnym przez indos dokumentem wydanym przez dom składowy, składający się z dwóch części, z których jedna(rewers) stwierdza posiadanie rzeczy złożonych na skład, a druga(warrant) stwierdza ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych na skład.

Dowód składowy jest wydawany na żądanie składającego poprzez odłączone dowodu z księgi składowej.

Bank domicylowy to bank oznaczony w dowodzie składowym jako właściwy do przyjmowania, przechowywania i wypłacania kwot przypadających posiadaczowi dowodu składowego lub jego części.

Obie części dowodu składowego można przenosić przez indos łącznie albo oddzielnie.. Dopóki obie części są przenoszone łącznie, dopóty indos rewersu powoduje także przeniesienie warrantu.

Do indosów dowodu składowego lub jego części stosuje się odpowiednio przepisy prawa wekslowego o indosie.

Art. 27.

1. Jeżeli wystawiono dowód składowy, oświadczenia woli domu składowego, związane z umową składu, które według odrębnych przepisów powinny być dokonane na piśmie (listem poleconym), następują w drodze ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Regulamin domu składowego może przewidywać dodatkowe formy dokonywania przez dom składowy ogłoszeń.

2. Jeżeli posiadacz dowodu składowego lub jego części wskazał domowi składowemu swój adres, dom składowy jest obowiązany, niezależnie od ogłoszenia, o którym mowa w ust. 1, wysłać listem poleconym pod wskazanym adresem zawiadomienie o treści ogłoszenia.

Art. 28.

1. Księga składowa składa się z trwale ze sobą połączonych, kolejno numerowanych kart, umożliwiających odłączanie dowodów składowych.

2. Zapis dokonany na karcie księgi składowej jest tożsamy z zapisami dokonanymi w odłączonym od tej karty dowodzie składowym oraz zawierać wzmiankę o dokonaniu, a także treść pierwszego indosu warrantu.

3. W księdze składowej dokonywane są wyłącznie zapisy przewidziane w ustawie.

Art. 29.

1. Jeżeli wystawiono dowód składowy, do przeniesienia własności rzeczy złożonych na skład konieczne jest wręczenie rewersu.

2. Posiadacza rewersu, wykazującego swoje prawo nieprzerwanym szeregiem indosów, uważa się za właściciela rzeczy złożonych na skład. Jeżeli rewers przenosi się po dokonaniu pierwszego indosu na oddzielonym warrancie, indosatariusz rewersu nabywa prawo obciążone zastawem posiadacza warrantu.

Art. 30.

1. Jeżeli wystawiono dowód składowy, do ustanowienia prawa zastawu na rzeczach złożonych na skład konieczne jest wręczenie wierzycielowi indosowanego warrantu.

2. Do rzeczy złożonych na skład, na które wystawiono dowód składowy, nie stosuje się przepisów o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.

Art. 31.

1. Rzeczy złożone na skład, na które wystawiono dowód składowy oraz prawa przysługujące posiadaczowi rewersu lub warrantu na tych towarach, nie podlegają egzekucji.

2. Przedmiotem egzekucji może być tylko dowód składowy lub jedna z jego części.

Art. 32.

Jeżeli przed oddzieleniem indosowanego warrantu została umieszczona na rewersie wzmianka o orzeczeniu sądowym przenoszącym lub ograniczającym prawa posiadacza dowodu składowego do rozporządzania rzeczami, indos warrantu jest nieważny. W takim wypadku dom składowy odmówi wpisu pierwszego indosu warrantu do

księgi składowej i w księdze tej dokona stosownej wzmianki.

Art. 33.

1. Posiadacz obu części dowodu składowego, wykazujący swoje prawo nieprzerwanym szeregiem indosów, może, za zwrotem kosztów, żądać wystawienia nowego dowodu składowego bezpośrednio na swoje imię. Może on również, za

zwrotem kosztów, żądać podziału na części rzeczy złożonych na skład i wystawienia osobnego dowodu składowego na każdą z tych części.

2. Żądanie, o którym mowa w ust. 1, może być zgłoszone łącznie przez posiadaczy obu części dowodu składowego. Nowe dowody składowe mogą być opatrzone datą wystawienia pierwotnego dokumentu, który dom składowy odbiera i unieważnia. O unieważnieniu pierwotnego dokumentu dokonuje się wzmianki w księdze składowej.

3. Prawo oglądania rzeczy złożonych na skład służy zarówno posiadaczowi rewersu, jak i posiadaczowi warrantu.

Art. 34.

Wydanie rzeczy złożonych na skład posiadaczowi rewersu następuje za zwrotem rewersu i warrantu. Zwrot warrantu można zastąpić przedstawieniem zaświadczenia banku domicylowego o złożeniu w nim kwoty oznaczonej w warrancie.

Art. 35.

1. Kwoty wpłacone do banku domicylowego, należne posiadaczom rewersów i warrantów, są gromadzone na wyodrębnionym rachunku bankowym domu składowego i na jego polecenie wypłacane uprawnionym.

2. W stosunku do wierzycieli domu składowego kwoty złożone na rachunku, o którym mowa w ust. 1, nie podlegają egzekucji i nie wchodzą w skład masy upadłości domu składowego.

Art. 36.

1. Bank domicylowy wypłaca posiadaczowi warrantu kwotę złożoną na jego rzecz, za zwrotem warrantu, w terminie płatności wierzytelności zabezpieczonej warrantem.

2. Jeżeli posiadacz rewersu złożył w banku domicylowym kwotę zabezpieczoną warrantem przed terminem płatności, posiadacz warrantu może żądać natychmiastowego jej wypłacenia.

Art. 37.1. Posiadacz jest obowiązany przedstawić bankowi domicylowemu warrant do zapłaty w terminie płatności.

2. Odmowę zapłaty należy stwierdzić zgłoszeniem protestu, pod rygorem utraty prawa zwrotnego poszukiwania.

3. Do przedstawienia warrantu do zapłaty oraz do zgłoszenia protestu z powodu odmowy zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy prawa wekslowego.

4. Protest z powodu odmowy zapłaty można zastąpić umieszczonym na warrancie poświadczeniem banku domicylowego opatrzonym datą, że warrant przedstawiony do zapłaty w oznaczonym dniu nie został wykupiony.

9.Certyfikaty Inwestycyjne

Są to papiery wartościowe o charakterze udziałowym, emitowane od lipca 2004 roku, ma podstawie ustaw.

• z 27 maja 2004 o funduszach inwestycyjnych

• z 29 lipca 2005.r o obrocie instrumentami finansowymi

• z 29 lipca 2005. r. o ofercie publicznej

Fundusz Inwestycyjny jest osobą prawną, które wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych , w określone w ustawie ppw, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Uczestnikami funduszu inwestycyjnego są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

• Na rzecz, których w rejestrze uczestników funduszu są zapisane jednostki uczestnictwa

• Będące posiadaczami rachunku ppw, na którym zapisane są certyfikaty inwestycyjne

Rodzaje certyfikatów inwestycyjnych:

1. certyfikaty inwestycyjne funduszu inwestycyjnego zamkniętego

2. certyfikaty inwestycyjne funduszu portfelowego

3. certyfikaty inwestycyjne funduszu sekurytyzacyjnego

Certyfikaty inwestycyjne, to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne. Fundusz inwestycyjny jest podmiotem prawnym, którego wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie w określone w ustawie o funduszach inwestycyjnych (z 28 VIII 1997 r.) papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Uczestnikami funduszu inwestycyjnego mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. W zależności od rodzaju funduszu jego uczestnicy za wnoszone wpłaty nabywają jednostki uczestnictwa bądź certyfikaty inwestycyjne. Jednostki i certyfikaty reprezentują prawa majątkowe uczestników określone ustawą i statutem funduszu. Certyfikaty inwestycyjne są papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. Tak jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych. Innym rodzajem wyceny certyfikatów inwestycyjnych jest ta, której cyklicznie dokonuje ich emitent. Wycena dokonywana jest z częstotliwością określoną w statucie, lecz nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Wynika ona z oszacowania wartości instrumentów finansowych, w które zainwestował fundusz. A trzeba dodać, że paleta tych instrumentów jest znacznie większa niż w przypadku funduszy otwartych. Zamknięte fundusze inwestycyjne mogą inwestować m.in. w transakcje terminowe, prawa pochodne, waluty, a nawet udziały spółek z o.o., a więc lokaty niedostępne z mocy prawa dla funduszy otwartych. Możliwość inwestowania w instrumenty pochodne stwarza funduszom znacznie większe możliwości tworzenia zróżnicowanych strategii inwestycyjnych. Jako pierwsze zadebiutowały na Giełdzie m.in. certyfikaty funduszu gwarantowanego Skarbiec.

Certyfikat inwestycyjny jest papierem wartościowym na okaziciela, jest niepodzielny reprezentuje równe prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny jest zobowiązany do przygotowania prospektu emisyjnego i uzyskania zgody KPWiG na wprowadzenie do publicznego obrotu, która jest równoznaczna z dopuszczeniem pierwszej emisji certyfikatów inwestycyjnych do obrotu publicznego. Cena emisyjna certyfikatów inwestycyjnych drugiej i następnych emisji nie może być niższa niż wartość aktywów netto funduszu przypadająca na certyfikat inwestycyjny według ostatniej wyceny aktywów poprzedzających emisję. Cena certyfikatu może być powiększona o należną funduszowi opłatę. Aktywa funduszu stanowią środki z tytułu wpłat jego uczestników oraz nabyte przez fundusz prawa i pożyczki z tych praw. Fundusz inwestycyjny dokonuje wyceny aktywów, ustalenia wartości aktywów netto oraz wartości aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa lub certyfikat inwestycyjny. Aktywa funduszu wycenia się według wartości rynkowej poszczególnych składników. Wartość aktywów netto ustala się, pomniejszając wartość aktywów funduszu o jego zobowiązania. Fundusz inwestycyjny zamknięty dokonuje wyceny aktywów funduszu nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy oraz na siedem dni przed rozpoczęciem zbywania certyfikatów kolejnej emisji. Fundusz mieszany emituje certyfikaty inwestycyjne takie same jak fundusz inwestycyjny zamknięty. Fundusz mieszany dokonuje wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika funduszu, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Z chwilą wykupienia przez fundusz certyfikatów są one umarzane z mocy prawa. Fundusz mieszany dokonuje wyceny swoich aktywów, ustalenia wartości aktywów netto przypadających na certyfikat inwestycyjny nie rzadziej niż raz na trzy miesiące, na siedem dni przez rozpoczęciem przyjmowania wpłat na certyfikaty kolejnych emisji oraz na siedem dni przed dniem wykupywania certyfikatów, a także w dniu zbywania certyfikatów oraz w dniu ich wykupywania.

Certyfikaty emitowane przez fundusze zamknięte i mieszane:

• są zawsze papierami na okaziciela

• mają zdematerializowaną formę

• są niepodzielne

• reprezentują jednakowe prawa majątkowe

• podlegają obowiązkowo wprowadzeniu do publicznego obrotu

Certyfikaty emitowane przez specjalistyczne fundusze zamknięte:

• mogą być papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela

• nie podlegają obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego

• dopuszczone do publicznego obrotu mogą być wyłącznie na okaziciela

• mogą mieć formę dokumentu (certyfikaty poza obrotem publicznym) lub zdematerializowaną (w przypadku podlegających obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego)

• mają taką samą wartość nominalną

• umożliwiają ich nabywcom realizację niektórych funkcji korporacyjnych: udział w zgromadzeniu inwestorów

• jeden certyfikat daje na zgromadzeniu inwestorów prawo do jednego głosu

• imienne mogą być uprzywilejowane w zakresie prawa głosu (nie więcej niż dwa głosy), jeśli tak stanowi statut

10. Pojęcie i zasady działania regulowanego rynku papierów wartościowych w Polsce

Art. 14 ustawy o instrumentach finansowych 2005

1. Rynkiem regulowanym, w rozumieniu ustawy, jest działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych, oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów, zorganizowany i podlegający nadzorowi właściwego organu na zasadach określonych w przepisach ustawy, jak również uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki, i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

Rynek regulowany w Polsce obejmuje:

• rynek giełdowy, który jest zorganizowany przez spółkę prowadzącą giełdę

• rynek pozagiełdowy, organizowany przez spółkę prowadzącą rynek pozagiełdowy

• towarowy rynek instrumentów finansowych organizowany przez giełdę towarową rozumieniu ustawy 26.10.2000.r. o giełdach towarowych

Zasady obrotu instrumentami finansowymi:

1. papiery wartościowe objęte zatwierdzonym prospektem emisyjnym mogą być przedmiotem obrotu na rynku regulowanym wyłącznie po ich dopuszczeniu do tego obrotu

2. dokonywanie na terytorium RP oferty publicznej albo obrotu pw lub innymi instrumentami finansowymi na rynku regulowanym wymaga pośrednictwa firmy inwestycyjnej.

3. proponowanie nabycia instrumentów finansowych może być tylko na rynku regulowanym

Warunkiem udziału w transakcjach na regulowanym rynku papierów wartościowych (na giełdzie lub w regulowanym obrocie pozagiełdowym) jest pośrednictwo instytucji działających na tym rynku. Na rynkach regulowanych nie ma wyjątków od tej zasady i transakcje bez udziału podmiotów prowadzących działalność maklerską nie są dopuszczalne. Transakcję kupna lub sprzedaży zawiera się za pośrednictwem biura maklerskiego, które dokona zleconej mu transakcji na giełdzie lub na regulowanym rynku pozagiełdowym (na regulowanym rynku pozagiełdowym podmiot prowadzący działalność maklerską może zawrzeć transakcję bezpośrednio z klientem, kupując od niego lub sprzedając mu papiery wartościowe).

Maklerzy, domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską
Podmioty prowadzące działalność maklerską są instytucjami finansowymi pośredniczącymi na publicznym rynku papierów wartościowych, tj. na rynku regulowanym i w większości przypadków transakcji poza rynkiem regulowanym. Domy maklerskie oraz banki mogą prowadzić działalność maklerską wyłącznie za zezwoleniem KPWiG. Prowadzenie działalności maklerskiej przez domy maklerskie i banki jest szczegółowo regulowane przez przepisy p.p.w. i aktów wykonawczych do tej ustawy. Podmioty prowadzące działalność maklerską muszą posiadać wysoki kapitał gwarantujący ich stabilną sytuację finansową. Makler papierów wartościowych jest specjalnym zawodem na rynku kapitałowym, wykonywanym przez osoby spełniające kryteria określone przez przepisy prawa (p.p.w.) oraz które zdały egzamin przed komisją egzaminacyjną powoływaną przez Przewodniczącego KPWiG. Każdy podmiot prowadzący działalność maklerską musi zatrudniać licencjonowanych maklerów, a w przypadku świadczenia niektórych usług (np. zarządzanie portfelem klienta) także licencjonowanych doradców. Informacja na rynku kapitałowym. Kluczowym problemem na publicznym rynku papierów wartościowych jest informacja o emitencie papieru wartościowego i o samym papierze wartościowym. Bez odpowiedniego zasobu informacji nie można podjąć racjonalnej decyzji inwestycyjnej. Podstawowym zadaniem regulacji rynku publicznego (w Polsce - p.p.w.) jest zapewnienie informacji inwestorom, aby mogli oni ocenić poszczególne inwestycje. Inwestorzy otrzymują informacje o emitencie i o papierze wartościowym przy wprowadzaniu papieru wartościowego na publiczny rynek oraz wówczas, gdy papier wartościowy jest dopuszczony do publicznego obrotu. Przy wprowadzaniu papieru wartościowego do publicznego obrotu, jak i przy wprowadzaniu każdej kolejnej jego emisji (np. kolejnej emisji akcji przy podwyższeniu kapitału akcyjnego spółki publicznej) inwestorzy otrzymują zestaw informacji o emitencie papieru wartościowego i papierze wartościowym wprowadzanym na rynek. Informacje te znajdują się w prospekcie emisyjnym lub w memorandum informacyjnym, które są składane do KPWiG razem z wnioskiem o dopuszczenie papieru wartościowego do publicznego obrotu. Prospekt emisyjny jest sporządzany zawsze, gdy dokonywana jest publiczna emisja papieru wartościowego lub gdy papier wartościowy ma być przedmiotem obrotu giełdowego. Memorandum informacyjne sporządzane jest wtedy, gdy papier wartościowy (wyemitowany poza rynkiem publicznym) ma zostać wprowadzony przez inwestora (właściciela tego papieru wartościowego) na regulowany rynek pozagiełdowy (OTC).

Prospekt emisyjny zawiera więcej informacji niż memorandum informacyjne. Związane jest to z zasadą, że wyższe wymogi stawiane są w przypadku wprowadzania papierów wartościowych na giełdy niż na regulowane rynki pozagiełdowe (OTC). Podmioty, które podlegały obowiązkowi informacyjnemu przez co najmniej 24 miesiące, zamieszczają w prospekcie emisyjnym nowych emisji mniej informacji, ponieważ w raportach bieżących i okresowych przekazywały informacje zwykle zamieszczane w prospektach. Prospekt emisyjny powinien być dostępny dla inwestorów w miejscach składania zapisów w trakcie emisji lub sprzedaży danego papieru wartościowego, zaś najważniejsze informacje zawarte w prospekcie podlegają opublikowaniu w prasie ogólnopolskiej. Po udostępnieniu prospektu każda zmiana danych w nim zawartych (w okresie jego ważności) musi być przekazywana KPWiG, spółce prowadzącej giełdę lub regulowany rynek pozagiełdowy (OTC) dla tych papierów oraz agencji informacyjnej. Natomiast jeżeli zmiana danych zawartych w prospekcie jest istotna - należy ją opublikować (tzn. poinformować inwestorów).
Obowiązki publikacyjne emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu
Emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu mają obowiązek dostarczania informacji inwestorom. Obowiązek ten obejmuje informowanie o wszelkich zdarzeniach mogących mieć znaczący wpływ na cenę lub wartość danego papieru wartościowego. Informacje przekazywane są w formie tzw. raportów okresowych i raportów bieżących.

Raporty okresowe
Raporty okresowe (roczne, półroczne, kwartalne, miesięczne) są określonymi w przepisach wykonawczych do p.p.w. zestawami informacji finansowych. Przepisy określają, jakie dane finansowe powinny znaleźć się w poszczególnych raportach okresowych. Najobszerniejsze są raporty roczne i półroczne, obejmują one bowiem sprawozdania finansowe emitenta. W raportach okresowych są podawane informacje za dany okres (np. l kwartał 1997 r.) w porównaniu z informacjami za analogiczny okres ubiegłego roku (tj. l kwartał 1996 r.). Raporty roczne powinny zawierać sprawozdanie finansowe zbadane przez biegłego rewidenta.

Raporty bieżące
Raporty bieżące zawierają informacje o aktualnych wydarzeniach dotyczących emitenta papieru wartościowego, które potencjalnie mogą mieć wpływ na cenę rynkową papieru wartościowego. Przepisy określają, które informacje muszą być podane w formie raportu bieżącego (są "zawsze istotne"), zaś inne informacje nieujęte w tym katalogu podlegają ocenie z punktu widzenia ich potencjalnego wpływu na kształtowanie ceny papierów wartościowych danego emitenta.

PRZEKAZUJĄCY

PRZEKAZANY

ODBIORCA PRZEKAZU

Stosunek

pokrycia

Stosunek

waluty

---