Wykład III Psychopatologia 21.10.2010
Zaburzenia treści myślenia:
Istotne jest uwzględnienie treści myślenia i ich odniesienia do rzeczywistości:
Natręctwa- objawiające się coraz bardziej narzucającymi się mimo wewnętrznego oporu fenomenami odczuwanymi jako całkowicie pobawione sensu. Jednak ich powstrzymywanie jest bardzo trudne, wręcz czasami niemożliwe a po stłumieniu pojawia się lęk
Urojenia- charakteryzują się błędną oceną rzeczywistości, pojawiającą się niezależnie od doświadczenia, nie można ich korygować, są apodyktycznie podtrzymywane, nawet wtedy gdy są sprzeczne z doświadczeniami zdrowych ludzi lub ich przekonaniami i wiarą, pacjent nie widzi potrzeby ich weryfikowania
Natręctwa:
-myślowe- natrętne myśli, wyobrażenia, np. natrętne ruminacje i obawy
-popędowe natrętny popęd do wykonywania określonych czynności
-ruchowe: ciągłe powtarzanie czynności na podłożu natrętnych popędów lub działań, np. natrętne mycie lub kontrolowanie
Nieurojeniowe zaburzenia treści myślenia:
-hipochondria- nacechowany lękiem stosunek do własnego ciała, fałszywe obawy i odczucia o własne zdrowie, objawom somatycznym nadawane są nieadekwatne znaczenia
-fobie- lęk przed określonym obiektem lub sytuacjami, których za wszelką cenę się unika
-idee nadwartościowe- silnie przyswojone treści emocjonalne lub myśli, które w nieadekwatny sposób opanowały całą osobę
Formalne i treściowe fenomeny myślowe:
Formalne objawy urojeniowe:
-myśli urojeniowe- urojeniowe twierdzenia i przekonania
-napady urojeniowe- zwykle nagłe i nieoczekiwane pojawienie się urojeniowych wyobrażeń i przekonań
-postrzeganie urojeniowe- rzeczywiste spostrzeżenia zmysłowe mają nieprawidłowe znaczenie (zwykle o charakterze ksobnym) są błędną interpretacją spostrzeżeń, które same w sobie są prawdziwe
-nastrój urojeniowy- odczuwalny zagrożenia, urojenia pełnego napięcia oczekiwania i robienia znaczącego w uczuciowo zmienionym świecie, nastrój ten polega na nadawaniu znaczenia i tworzeniu związków, przekonań, domysłów które nie mogą być spełnione przez zdrowego człowieka
-systematyzacja urojeń- określa stopień logicznych lub paralogicznych powiązań pojedynczego objawu urojeniowego z innymi urojeniami, złudzeniami zmysłowymi, zaburzeniami Ja, lub niechorobowo zmienionymi obserwacjami lub przeżyciami; pacjent ma przekonanie o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego, są to dla niego dowody lub potwierdzenia o słuszności swoich odczuć
-dynamika urojeń- emocjonalne zaangażowanie w urojenia, siła napędu i afektu związanych z funkcjonowaniem
Treściowe objawy urojeniowe:
-urojenia ksobne- urojeniowe odnoszenie do siebie
-urojenia krzywdy i prześladowcze- przekonania, ze jest się celem wrogich działań, czuje się urojeniowo zagrożony, znieważany, wyszydzany, sądzi że wszyscy czyhają na jego zdrowie i życie
-urojenia zazdrości- przekonanie o byciu oszukiwanym przez partnera życiowego
-urojenia winy- urojeniowe przekonanie o własnej winie
-urojenia zubożenia- urojone przekonanie o posiadaniu niewystarczających środków od życia
-urojenia hipochondryczne- urojeniowe przekonanie, że jest się chorym
-urojenia wielkościowe- urojenia przeceniania się i wywyższania się
-0urojenia fantastyczne- urojeniowe przekonanie o magicznym przeistoczeniu się lub przemienieniu się np. w potwora, lub wilkołaka
-urojenia symboliczne- pierwotnie „zdrowy” znajduje się pod wpływem „chorego”, w wyniku czego obaj dzielą odczucia urojeniowe
3. zaburzenia postrzegania:
Złudzenia
Omamy
Omamy rzekome
Zaburzenia postrzegania różnicuje się na podstawie: obecności lub braku źródła bodźca wywołującego oraz zdolności lub braku zdolności do kontroli rzeczywistości
Złudzenia- zafałszowane rzeczywiste spostrzeżenia; realnie obecne źródła bodźca są błędnie oceniane (w przeciwieństwie do spostrzeżeń urojeniowych)
Słyszenie głosów- są to omamy słuchowe, w których odbierane są ludzkie głosy, mimo, że nikt innych ich nie słysz, mogą być one zwrócone bezpośrednio do pacjenta, rozkazywać mu lub komentować jego działania, lub prowadzić dialog na jego temat, np. w psychozach schizofrenicznych
Inne omamy słuchowe- omamy słuchowe nie będące głosami, np. szmery, trzaski
Omamy wzrokowe- spostrzeganie błysków świetlnych wzorów, przedmiotów osób, lub całych scen bez odpowiadającego bodźca, np. w majaczeniu lub po odstawieniu alkoholu
Omamy somatyczne- omamy dotykowe lub haptyczne (spostrzeganie nieistniejących obiektów na skórze i błonach śluzowych) i zaburzenia odczuwania ciała (cenestezje, nieprawidłowe doznania somatyczne)
Omamy węchowe/smakowe- węchowe i smakowe spostrzeżenia bez dającego się ustalić źródła bodźca
Omamy rzekome- pseudohalucynacje fałszywe spostrzeżenia których nierzeczywistość pacjent rozpoznaje
Omamy hipnonagogiczne- wzrokowe lub słuchowe omamy występujące przy zasypianiu, budzeniu się lub w środku snu
Zaburzenia Ja:
Zaburzenia odczuwania odrębności, tożsamości w czasie, granic między samym sobą ,a otoczeniem i osobistego przeżywania
Derealizacja- osoby i przedmioty i otoczenie wydaje się nierzeczywiste obce lub przestrzennie zmienione, przez co wszystko wokół sprawia, np. osobliwe lub upiorne wrażenie
Depersonalizacja- zaburzenia poczucia odrębności w danej chwili lub tożsamości w danym okresie życia osoba staje się obca samej sobie nierzeczywista, bezpośrednio zmieniona jak lub jako ktoś inny, lub pozbawiona odrębności
Rozgłaszanie myśli- myśli nie należą już tylko do pacjenta inni maje w nie wgląd wiedza co on myśli, tzw. Czytanie w myślach
pozbawianie myśli- myśli są odbierane pacjentowi lub wyciągane niego
Narzucanie myśli i wyobrażenia są odczuwane jako pochodzące i wypływające z zewnątrz sterowane podsuwane lub narzucane
Inne odczucia obcego wpływu- uczucia dążenia wola lub działanie są odczuwane jako pochodzące z zewnątrz
Zaburzenia afektu:
Bezradność- brak orientacji w nastroju, nie pojmuje się sytuacji, otoczenia, przyszłości lub pojmuje z wielkim trudem, nie rozumie co się dzieje, sprawia wrażenie zdziwionego zdumionego nieporadnego
Uczucie zobojętnienia- redukcja lub utrata przeżyć afektywnych subiektywnie odczuwana jest pustka uczuciowa; pacjent odbiera siebie jako zubożonego, uczuciowo jałowego, pustego nie tylko w chwilach radosnych ale i smutnych
Zubożenie afektu- ilość (spektrum) okazywanych odczuć jest zmniejszona można obserwować jako niewielkie lub bardzo skąpe przejawy afektu pacjent jest odbierany jako np. obojętny
Zubożenie uczuć witalnych- zmniejszone poczucie siły i żywotności cielesnej i duchowej świeżości i spokoju
Przygnębienie/depresyjność- negatywnie nacechowane samopoczucie nastrój zmartwienia i przygnębienia
Utrata nadziei- pesymistyczny nastrój podstawowy, brak ukierunkowania nap przyszłość, zmniejszenie lub utrata wiary w pozytywny rozwój wypadków (czarnowidztwo)
Lękliwość- pacjent odczuwa lęk czasami nie umiejąc sprecyzować przed czym, lęk może się manifestować jako nieokreślony w postaci przypływów, napadów lub poprzez objawy somatyczne
Euforyczność- stan podwyższonego dobrego samopoczucia, zadowolenia, wesołości, ufności, wzmożonej wartości
Dysforyczność- zniechęcenie i drażliwość; pacjent jest źle usposobiony, ponury, mrukliwy, zrzędliwy, w złym humorze, niezadowolony, rozgniewany
Pobudzenie- pacjent jest w stanie podwyższonej pobudliwości aż do stanu napięcia
Wewnętrzny niepokój- pacjent odczuwa wewnętrzne wzburzenie, napięcie lub nerwowość
Uskarżanie się/płaczliwość- ból, obawa, lękliwość są silnie wyrażane słowami, mimiką i gestami
Uczucia niedomagania- zmniejszenie lub/i utrata wiary we własne możliwości lub własną wartość
Podwyższone poczucie własnej wartości- pozytywne odczuwanie, uczucie podwyższonej własnej wartości siły, lub możliwości
Poczucie winy- pacjent czuje się odpowiedzialny za czyn, myśli, lub życzenie które według niego są wykroczeniem wobec świeckiej lub religijnej instancji innych osób lub samego siebie
Uczucie zubożenia- pacjent boi się ze zabraknie mu środków na utrzymanie
Ambiwalencja- współistnienie uczuć, wyobrażeń, marzeń, intencji i popędów które odczuwane są jako utrzymujące się jednocześnie i najczęściej męczące
Paratymia- ekspresja uczuć i deklarowana treść przeżyć nie zgadzają się ze sobą (paradoksalny efekt, nieadekwatna reakcja uczuciowa)
Chwiejność afektu- szybka zmiana nastroju pod wpływem impulsów z zewnątrz (zwiększona odwracalność afektu) lub następująca jak się wydaje spontanicznie
Nietrzymanie afektu- przy niewielkich bodźcach dochodzi do wyładowań afektu niekontrolowanych przez pacjenta i czasami nadmiernie nasilonych
sztywność afektu- obniżenie zdolności modulacji afektu zmniejszona jest zdolność zmiany natężenia (amplitudy)
zobojętnienie uczuciowe- hipopatia lub apatia; ograniczenie przezywania uczuć
hipertymia- nadmierna ekspresja emocji, spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość lub słabe modulowanie afektu)- ograniczenie intensywności modulacji reakcji emocjonalnych
zubożenie emocjonalne- osłabienie uczuć wyższych przewaga elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych
zaleganie uczuć//lepkość uczuciowa- długotrwale utrzymywanie się stanów uczuciowych
chwiejność uczuciowa- nadmierna zmienność
nietrzymanie uczuć (afektu) zwiększona skłonność do występowania silnych emocji, osłabienie kontroli emocji
niezgodność afektu z treścią przezywanych do zaburzeń tych zaliczamy paratymię, paramimię
Zaburzenia napędu i psychomotoryczne:
Rozpoznajemy na podstawie poziomu aktywności i psychomotoryki
Napęd jest siła działająca w znacznej mierze niezależnie od woli wpływająca na wszystkie funkcje psychiczne
Slaby napęd- brak energii, inicjatywy nieudzielanie się
Zahamowanie napędu- energia inicjatywa i zaangażowanie się są odbierane przez pacjenta jako zahamowane/zablokowane
Wzmożenie napędu wzrost energii inicjatywy i zaangażowania
Niepokój ruchowy wzmożona i nieukierunkowana aktywność motoryczna
Para kinezy- jakościowo nienormalne najczęściej złożone ruchy obejmujące często gestykulacje, mimikę i mowę:
-stereotypie- objawy werbalne/ruchowe, które są często powtarzane przez cały czas w tej samej formie tj. werbigeracje (stereotypie wyrazowe), katalepsja- stereotypie pozycji ciała, echolalia powtarzanie wcześniej wypowiedzianych slow i krótkich zdań, giętkość woskowa
-automatyzmy ruchowe- wykonywanie automatycznie działania, nie odczuwają ich jako kierowane przez siebie
-negatywizm- pacjent nie robie dokładnie tego, czego się od niego oczekuje lub robi cos dokładnie przeciwnego
Hiperkinezy- niepokój o charakterze ruchowym
Akinezy/hipokinezy- utrata ruchliwości /brak ruchu
Stupor- względna utrata ruchliwości z ograniczeniami wrażliwości na bodźce i reaktywność
Raptus- bezładne wzburzenie ruchowe następujące nagle po stanie spokoju
Manieryzmy/dziwaczne ruchy- codzienne ruchy i działanie (także gestykulacja, mimika, mowa) wydaja się obserwatorowi przesadne, dziwaczne, pozerskie, ozdobne
Teatralność- pacjent sprawia wrażenie jakby odgrywał swoja role na scenie
Mutyzm- małomówność do całkowitego milczenia (oniemienie)
Słowotok- wzmożona gadatliwość
Wycofanie społeczne- unikanie kontaktu z innymi ludźmi
Manipulowanie społeczne zwiększone kontakty z innymi ludźmi
Brak poczucia choroby- pacjent nie czuje się choru, mimo ze jest chory
Odrzucenie leczenia- opór wobec poszczególnych dziab terapeutycznych lub wobec przyjęcia do szpitala i pobytu w nim
Wzorce przeżyć i zachowań agresywnych:
Agresywność- tendencje do agresji (agresja werbalna, podwyższona gotowość do rękoczynów o charakterze ataku lub Oborny) i zachowań agresywnych (użycie przemocy w stosunku do osób lub przedmiotów)
Tendencje samobójcze- myśli lub działania samobójcze
Samouszkodzenia- obrażenia zadawano sobie bez powiązanych z tym chęcią samobójczych
Osobowość podstawowa i struktura osobowości:
Bardzo istotna jest ocena struktury osobowości na podłożu której rozwijają się objawy psychopatologiczne
oceniamy; strukturalny wymiar osobowości, i wyróżniające się tendencje osobowości
cechy strukturalne osobowości aspekt postrzegania własnej osoby (czyli marzenia, potrzeby, uczucia, postrzeganie innych, poziom samokontroli, kontroli napędów, obrona, zdolność porozumiewania się i nawiązywania relacji)
Struktura osobowości:
Tendencje osobowościowe odpowiadające zaburzeniom osobowości
„osobowość przedchorobowa” implikuje ewentualną zmianę w strukturze osobowości w wyniku lub następstwie choroby psychicznej
Strukturę osobowości rozumie się jako jej postać do czasu pojawienia się zaburzeń
Wymiary strukturalne:
-postrzeganie własnej osoby
-Postrzeganie innych
-Samokontrola/kontrola popędów
-Obrona
-Zdolność nawiązywania relacji
-Zdolność porozumiewania się
Wyróżniające się tendencje osobowości:
-zależna
-afektywna
-anankastyczna
-asteniczna
-dyssocjalna/antyspołeczna
-Histeryczna
-Narcystyczna
-Paranoiczna
-Schizoidalna
-Niepewna siebie