Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Międzynarodowe stosunki gospodarcze


Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Motto zaczerpnięte z wykładów: "Trójkąt - figura życiu najbliższa"

W - dr Teresa Kamińska-Blichowska, p.310 ustronie, wt

Literatura:

  1. "Międzynarodowe stosunki gospodarcze" - praca zbiorowa pod redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej-Wyrzykowskiej, PWE

  2. " Międzynarodowe stosunki ekonomiczne" - Paweł Bożyk, Józef Misala, Mieczysław Pułaski

Z tym, że wykłady mają prymat nad książkami.

Wprowadzenie

Międzynarodowe stosunki gospodarcze wyodrębniły się ze stosunków międzynarodowych (które są szersze i obejmują stosunki ekonomiczne, społeczne, polityczne, kulturowe - zajmują się ogółem relacji między podmiotami).

Podmioty gospodarki światowej:

Płaszczyzny MSG:

  1. Międzynarodowa wymiana towarów i usług (opłacalność eksportu i importu, tendencje, ceny światowe, sposoby rozliczeń, instrumenty polityki handlowej)

  2. Międzynarodowe ruchy kapitału (obrót kapitału - formy i zasady importu i eksportu)

  3. Międzynarodowe stosunki finansowo-walutowe (sposoby rozwiązywania problemu zadłużenia krajów; międzynarodowe instytucje finansowe - Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, kursy walutowe, polityka fiskalna)

  4. Międzynarodowe ruchy siły roboczej (socjologia MSG, eksport i import siły roboczej, brain drain)

  5. Funkcjonowanie i prawidłowości gospodarki światowej (rynek światowy)

Gospodarka światowa - liczne integracje, aby rozwiązać problemy globalne:

Prawidłowości funkcjonowania gospodarki światowej:

Mierniki siły powiązań:

  1. Kraje posiadające duże zasoby surowcowe i które są rozwinięte - konsumują i przetwarzają; mała intensywność wymiany z punktu widzenia surowców, ale spory eksport artykułów przemysłowych

  2. Kraje nie posiadające surowców, ale są rozwiniętymi importerami surowców netto, a eksportują artykuły przemysłowe - duża wymiana handlowe (np. Japonia)

  3. Kraje posiadające duże zasoby surowcowe, ale nie są w stanie ich przetworzyć na własnym terenie - jeśli jest duży popyt na surowce to te kraje są eksporterami surowców (np. kraje naftowe)

  4. Kraje bez surowców i przemysłu - najmniej atrakcyjny partner handlowy (najmniej intensywna wymiana handlowa - kraje z surowcami przyciągają chociaż obcy kapitał)

Problem stosowania narzędzi polityki handlowej (celnych i pozacelnych) - konkurencyjność wyrobów i gospodarki na rynku światowym

Podział krajów na klasy wg kryterium dochodu narodowego na jednego mieszkańca::

Prawidłowości rozwoju gospodarki światowej:

  1. Zwiększanie się otwartego charakteru gospodarek narodowych

Otwartość gospodarki = otwartość na współpracę i wymianę, wspieranie ich odpowiednimi instrumentami, dopuszczanie importu (bez ceł) - patrz kryteria otwartości poniżej.

Autarkia co udowodniła praktyka (kiedyś Chiny, Albania, junty wojskowe w Ameryce Południowej, Korea Północna).

Obiektywne kryteria otwartości gospodarki (aby otwartość była pełna spełnione muszą być wszystkie 3 naraz):

  1. Osiąganie z tytułu handlu międzynarodowego 250 $ rocznie, i * dochodu narodowego poprzez wymianę

  2. Potrzeba równoważenia wydatków na import wpływami z eksportu (w dłuższym okresie; nierównowaga świadczy o pozornej otwartości; nadwyżka eksportowa jest często aby spłacać długi zaciągnięte w przeszłości, gorzej gdy jest nadwyżka importowa)

  3. Taki udział w międzynarodowym rynku, aby ten udział działał stymulująco na zróżnicowanie produkcji (ergo: eksportu)

  1. Internacjonalizacja (umiędzynarodowienie) postępu technicznego

0x08 graphic

0x08 graphic
zysk lub

0x08 graphic
0x08 graphic
przyrosty zysku punkt sprzedaży licencji do kraju słabiej rozwiniętego

0x08 graphic
rozmiary produkcji

Drogi przenikania (mechanizmy wdrażania) postępu technicznego:

  1. Obiektywacja efektu naśladownictwa

Motywy szukania powiązań według klasy kraju:

  1. szukanie rynków zbytu - kraje słabo rozwinięte (III klasa) ponieważ ich wyroby są słabej jakości, niezbyt przetworzone lub wręcz surowcowo-rolne

  2. szukanie postępu technicznego - kraje wysoko rozwinięte (I klasa) ponieważ mają rynki i dobre produkty, które w większości zbywają w innych krajach klasy I

  3. klasa II: szuka rynków zbytu zwykle w krajach II i III klasy, a także postępu technicznego

Układ sił w gospodarce światowej: (co o tym decyduje)

Kraj wysoko rozwinięty (uprzemysłowiony) charakteryzuje się: (ranking Banku Światowego co do ↑ i ↓)

Typy wzrostu gospodarczego: (istnieje 6 typów od 1-najwyżej rozwiniętego kraju do 6-najsłabiej, ale generalnie można wyróżnić):

  1. intensywny typ wzrostu (i gospodarki): bardzo duży udział HTP (hi-tech production), duży udział pracy kwalifikowanej w produkcji

...

  1. ekstensywny typ wzrostu: produkcja podstawowa oraz niski udział kadry kwalifikowanej

Polska znajduje się pomiędzy III a IV typem wzrostu: próby gospodarki intensywnej, brak HTP i średnie nasycenie kadrą kwalifikowaną.

Wzrost ekstensywny opiera się na wzroście produkcji na podstawie wzrostu czynnika produkcji, natomiast intensywny na wzroście wydajności produkcji.

Tendencje integracyjne: nasilenie w 60' i 70', potem w 90' (rozpad bloku komunistycznego i EWG przekształca się w UE)

Kraje tworzyły ugrupowanie integracyjne (subsystemy, system = gospodarka międzynarodowa).

Kryteria wyodrębniania ugrupowań integracyjnych:

Prawidłowości rozwoju ugrupowań integracyjnych:

  1. Zmniejszanie się różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego (przykładowe mierniki: PKB, PKB per capita, liczba inżynierów i techników na 1 000 lub 10 000 zatrudnionych, liczba studentów do młodzieży ogółem, nakłady na poprawę opieki zdrowotnej, nakłady na badania i rozwój).

Przykładowo nakłady na BiR jako procent PKB: Meksyk 0,3%, Polska 0,76%, Włochy i Czechy 1,07%,

Kanada 1,63%, USA 1,84%, Japonia 2,83%, Szwecja 3,6%

Różnice między krajami nie powinny być większe niż 1:2 w powyższych wskaźnikach.

  1. Zwiększanie się komplementarności między krajami ugrupowania (specjalizacja)

  2. Wzrost samowystarczalności ugrupowań (co jest kontrowersyjną i podważaną prawidłowością np. UE)

Modele integracji:

0x08 graphic
0x08 graphic

Model integracji międzynarodowej (model liberalny)

Model integracji ponadnarodowej

- związki luźniejsze; zalecenia, ale nie wymuszone dopóki kraje nie zaakceptują rozwiązań na szczeblu centralnym danego kraju - interwencjonizm w politykę przedsiębiorstw jest nieduży (np. CEFTA)

- model bardziej nakazowy, rozwiązania są obligatoryjne dla krajów członkowskich (np. UE - Parlament Europejski); zarzuca się temu modelowi, że ewoluuje w kierunku odebrania suwerenności krajom - tyle, że się zapomina skąd biorą się posłowie do Parlamentu Europejskiego

Formy integracji: - narastająco = każda następna mieści w sobie wszystko z poprzedniej plus dodatkowe elementy

  1. Strefa wolnego handlu - zniesienie elementów ograniczających handel w wymianie międzynarodowej

  2. Unia celna - wspólna polityka wobec outsiderów - wspólne stawki celne; każda unia celna rodzi:

  1. Wspólny rynek - ułatwienie dla ruchu kapitałowego i siły roboczej (lepsza alokacja środków i wykorzystanie siły roboczej - likwidacja (przynajmniej częściowa) bezrobocia)

  2. Unia walutowa - wspólna polityka walutowa, czyli stabilizacja walutowa krajów członkowskich (po to aby nastąpiła stabilna sytuacja w handlu międzynarodowym) - kraje tworzą wspólne rezerwy dla utrzymania wspólnego kursu waluty, które mogą być uruchomiane w razie deficytów. W unii walutowej (jaką jest UE) tworzy się wąż walutowy (widełki wahań kursów) polegający na ograniczeniu wahań kursów walutowych do +/- 1,125% w stosunku do ustalonych kursów centralnych. Następuje interwencjonizm walutowy - podporządkowanie się banków centralnych zaleceniom.

  3. Unia ekonomiczna - wspólna waluta, najpierw tylko w rozliczeniach międzybankowych, potem w obiegu (zarzut: wypieranie walut narodowych, ubezwłasnowolnienie kraju­ - szkoda tylko, że nikt nie mówi o korzyściach, bo np. Korea Północna całkowicie samodzielnie rządzi gospodarką własnego kraju). Kraje tworzą całość ekonomiczną - jak dotąd jedną unią ekonomiczną jest UE.

  4. Unia polityczna - absolutnie wspólna polityka (brak własnej polityki zagranicznej); UE zmierza do tego - Stany Zjednoczone Europy (federacja krajów, z niedużymi różnicami prawnymi jak stany w USA)

Przykłady ugrupowań integracyjnych:

Następnie w 60' ruchy wyzwoleńcze i postkolonialne doprowadziły do zintensyfikowanej integracji:

Podstawy prawne działania UE:

UE (w tym EWG) ewoluowała od unii celnej do walutowej (ECU), a następnie ekonomicznej (EURO)

Wspólne polityki UE (płaszczyzny porozumienia):

11 krajów UE spełniło warunki i wyraziło zgodę na euro (od 1.I.'99 waluta rozliczeń międzybankowych, potem zastąpi waluty narodowe): Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Portugalia, Niemcy, Włochy, Luksemburg.

Grecja - nie spełniła warunków. Wielka Brytania, Szwecja i Dania - spełniają warunki, ale nie zgodziły się na 1.I.'99).

Warunki do wprowadzenia euro:

2002r. - euro równolegle z walutami narodowymi; kraje kandydujące do UE - muszą stabilizować własne waluty.

Relacja zł do euro: ok. 4:1.

Międzynarodowy podział pracy: - miejsce w nim wyraża się uczestnictwem w imporcie i eksporcie; konsekwencja społecznego podziału pracy.

Tradycyjny kapitalistyczny podział pracy:

Po II wojnie światowej zaszły zmiany spowodowane przez:

  1. Rozpad systemu kolonialnego (szczególnie intensywny w 60')

  2. Powstanie bloku państw socjalistycznych (jak dla mnie to komunistycznych chyba, że dla MSG nie ma różnicy)

  3. Coraz większą polaryzację krajów (na biedne i bogate - bogaci stają się bogatsi, a biedni biedniejsi)

Natomiast po 1990 roku:

Czynniki wpływające na międzynarodowy podział pracy:

0x08 graphic
0x08 graphic

Wewnętrzne

Zewnętrzne

  • naturalne (bogactwa naturalne, demograficzne czynniki - wiek, płeć i kwalifikacje ludności, warunki glebowe i klimatyczne, turystyczne)

  • wynikające z rozwoju krajów (rozwój infrastruktury przemysłowej, transportowej i gospodarczej, możliwości tworzenia kapitału, tendencje do inwestowania kapitału, poziom techniki danego kraju - przenoszenie technologii)

  • systemowe (polityka i ustrój społeczny)

  • zdarzenia losowe (klęski żywiołowe i konflikty zbrojne)

  • umiejętność przejmowania obcych wzorców konsumpcyjnych i produkcyjnych (patrz wyżej - nie zawsze trafne, ważniejszą są tutaj chyba wzorce produkcyjne)

  • umiejętność korzystania z obcych środków kapitałowych

  • korzystanie z pomocy gospodarczej

Konsekwencje międzynarodowego podziału pracy:

0x08 graphic
0x08 graphic

Kooperacja

Specjalizacja

  • w ramach ugrupowań integracyjnych

  • wynikająca z podpisanych umów gospodarczych

  • zalecona przez międzynarodowe organizacje gospodarcze

  • dwustronna / wielostronna

  • w ramach poszczególnych branż

  • regionalna

  • w sferze produkcji

  • wynikająca z przenoszenia myśli naukowo-technicznej

  • wynikająca z układu sił gospodarczych

  • statyczna (kraje słabo i średnio rozwinięte - wynika z warunków naturalnych; stałe, niezmienne i nich się korzysta) lub dynamiczna (wynika z dostosowania się do popytu na rynku światowym - nie muszą być to warunki naturalne)

  • wewnątrzgałęziowa i międzygałęziowa

  • powinna być poprzedzona rachunkiem ekonomicznym, który wykaże, ile jednostek dobra X możemy wyprodukować więcej jeżeli zaniechamy produkcji jednostki dobra Y

Cele polityki handlowej:

Narzędzia polityki handlowej:

Cło = opłata nakładana przy przekraczaniu przez towar granicy:

Cło jest opłatą stałą - nie powinno być zbyt często zmieniane i wprowadzane nagle; są wyjątki; powinno być podane do wiadomości w kraju i zagranicą

Cło (może być od):

  1. do pewnej ilości towaru ilościowe, a powyżej wartościowe (rzadziej stosowane)

  2. ustanawiane od wartości, ale nie mniej niż pewna nominalna wartość

Podstawowe rodzaje ceł:

  1. preferencyjne - nadzwyczajne złagodzenie ceł (motywy np. długie związki handlowe; wyjątkowo 0% na dany rodzaj towaru)

  2. dyskryminacyjne - nadzwyczajne zaostrzenie ceł (np. dla wyrobu lub kraju); muszą być przemyślane - patrz 3

  3. retorsyjne - zaostrzenie ceł jako odwet na cła dyskryminacyjne

  4. zaporowe (=zapora celna) - na konkretny towar dla wszystkich krajów

Polityka incydencjalna (= incydencja ceł): - dość rzadkie

- incydencja z inicjatywy importera - zwraca się do eksportera (musi być jego zgoda) - zapłata stawki celnej wprost do budżetu (wyższe koszty, ale gwarancja zbytu)

Instrumenty parataryfowe (=paracelne):

Instrumenty parataryfowe mogą być naliczane:

Rodzaje instrumentów parataryfowych:

  1. opłata wyrównawcza - różnica pomiędzy ceną światową a ceną gwarantowaną przez państwo - powinny być zmienne z definicji; Polska stosuje na towary rolne

  2. opłata wewnętrzna - wobec braku produkcji danego produktu w kraju - cała podaż pochodzi z importu; zarzutem wobec opłaty wewnętrznej jest to, że jest to normalny podatek (porównywana do akcyzy) - zwykle na towary luksusowe

  3. depozyt importowy - jest to instrument specyficzny i kontrowersyjny - importer jest zmuszony do wpłaty na wskazane konto kwoty (ustalonej lub procentu od importu); konto to nie jest oprocentowane, a pieniądze leżą na nim od 3 do 6 miesięcy po czym są zwracane importerowi, czyli państwo obraca pieniędzmi; wykorzystuje się depozyt importowy głównie do krótkotrwałego powstrzymania importu (import musi być bardzo opłacalny, żeby importer zgodził się na depozyt) - przy wysokiej stopie inflacji depozyt jest bardzo restrykcyjny

  4. amerykańska cena sprzedaży (jest rodzaj cła specyficznie naliczanego) - cło jest naliczone w stosunku do ceny rynku wewnętrznego (3 sposoby) gdy cena analogicznego towaru na rynku wewnętrznym jest wyższa; zwykle stosują ten instrument kraje o silnej pozycji gospodarczej

Narzędzia pozataryfowe:

Polityka kompleksowa (długofalowa):

  1. Klauzula najwyższego uprzywilejowania (często dotyczy stałej współpracy; głównie w handlu, ale także w przepływach nauki, kapitału i siły roboczej) - kraj przyznający klauzulę zobowiązuje się, że będzie traktował nie gorzej towary kraju, który dostaje klauzulę niż inne towary z importu (dotyczy to przede wszystkim ceny); w praktyce jest to wymierzenie takiego cła i instrumentów parataryfowych nie spowodowały drastycznego wzrostu cen; jest to przywilej względny: mamy sytuację nie gorszą niż inni

  2. Klauzula narodowa - kraj przyznający klauzulę narodową zobowiązuje się traktować towary kraju otrzymującego klauzulę narodową na równi z towarami własnej produkcji

Parę dodatkowych wyjaśnień:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Polityka wobec eksportu:

Subwencje eksportowe

Dumping

VER's (wery)

Lub subsydia, dotacje, bodźce (nazwij to jak chcesz) = polityka promocji własnego eksportu

WTO często sprzeciwia się cłom dyskryminacyjnym, ale przy subwencji występują zwykle cła antysubwencyjne; rodzaje patrz ↓

Polityka nie całego kraju, tylko pojedynczych przedsiębiorstw polegająca na sprzedaży towarów na rynkach zagranicznych poniżej ich ceny na rynku wewnętrznym (poniżej kosztu wytworzenia) - producent odbija sobie straty na rynku wewnętrznym - dumping jest potępiany - łatwiej jest z nim walczyć (a walczą głównie wielkie koncerny)

„voluntary” export restraints = „dobrowolne” ograniczenia eksportu - wymuszone przez importera (silniejszego) na eksporterze; WTO zdecydowanie sprzeciwiła się - nie wolno już podpisywać nowych umów na VER's

Subwencje eksportowe:

  1. Subwencje bezpośrednie - polegają na wypłacie konkretnych kwot eksporterowi z tytułu eksportu

  1. Subwencje pośrednie - są zakamuflowane; bez ruchu pieniądza - ulgi i ułatwienia

Cele subsydii eksportowych:

WTO - kontynuacja GATT = General Agreement on Trade & Tariffs - prace w Bretton Woods w '44 (Polska uczestniczyła); 1.I.'48r. - powstaje GATT celem intensyfikacji wymiany handlowej; Polska została członkiem GATT w '57, jednak dopiero w `89/'90 wprowadziła w życie.

Ważniejsze rundy (wieloletnie negocjacje w celu obniżenia ceł i liberalizacji handlu):

15 IV 1994r. - (Marakesz ?) - zostaje podpisany dokument o przekształceniu się GATT w WTO (Polska też podpisała).

Postanowienia rundy urugwajskiej:

Zasady działania WTO (od 1. I. '95r.):

Problem globalny w postaci konkurencyjności na rynku światowym: w sytuacji, gdy decydujący wpływ na rynek światowy mają wielkie koncerny istnieje problem konkurencyjności.

Warunki do spełnienia, aby mówić, że dany towar jest konkurencyjny na rynku światowym (= czynniki konkurencyjności):

Teoria sformułowana przez M. Portera: w '89 ? - wydał książkę "Korzyści z rywalizacji między narodami". Teoria stała się rewolucyjna w gospodarce światowej - jakie warunki należy spełnić w gospodarce narodowej, przedsiębiorstwie i państwie, aby

gospodarka i państwo były konkurencyjne:

0x08 graphic
0x08 graphic
struktura i strategia - firma

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
czynniki produkcji cechy popytu

0x08 graphic

branże pokrewne i wspierające

Czynniki produkcji: - czynnik wyjściowy. Firma powinna korzystać z czynników naturalnych; brak czynników produkcji nie powinien stanąć na przeszkodzie. Jeżeli firma nie ma odpowiednich warunków to powinna je ściągnąć z zewnątrz.

Cechy popytu konkurenta: - eksporter musi rozważyć cechy popytu importera - najpierw analiza rynków odbiorców, a potem eksport towarów, np. wysyłając towary do Szwecji należy brać pod uwagę ekologię - szwedzkie normy są jednymi z najostrzejszych.

Struktura firmy: - powinna być wyrazem strategii firmy; najważniejszą rzeczą dla krajów słabszych jest odpowiedni dobór doradców; błędem jest natomiast przejmowanie obcych wzorów przy tworzeniu struktury firmy (np. Japonia - przynależność pracowników do firmy i identyfikacja z nią, Niemcy - właściwy porządek (Ordnung muß sein!), Włochy - dominacja małych i średnich firm rodzinnych)

Branże pokrewne i wspierające: - nacisk na to, aby innowacje były wprowadzane do branż pokrewnych na szczeblach niższych, żeby branże były komplementarne w stosunku do siebie; egzekwowanie innowacyjnych pomysłów już od poddostawców.

Stosunek UE do Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE): - jest negatywny.

Unia nie wprowadza możliwości trwania i rozwoju SSE; niektóre kraje w ogóle nie wprowadziły SSE; SSE są głównie wprowadzane przez kraje słabsze: Hiszpania, Portugalia, Grecja.

Polska będzie musiała zlikwidować SSE z chwilą wejścia do UE - początkowo miało to być natychmiastowo, ale zamknięcie nastąpi do 2002 r.

Polska wynegocjowała lepsze warunki:

Warunki przyznawanie grantów:

SSE będą przekształcone w system grantowy. UE postuluje nie wypłacanie grantów od razu, tylko w pełnej wysokości, ale zwolnienie od podatku przez okres kilkuletni. W nowym systemie grantów nie zmieści się strefa katowicka (bo wypracowuje PKB wyższe niż średnia krajowa). Strefa krakowska też może się nie zmieścić w nowym systemie grantów.

Cena światowa: jest odzwierciedleniem wyrażonej w pieniądzu światowym wartości międzynarodowej towaru; ceny przyjmowane za światowe = ceny towarów giełdowych (wyznaczone przez giełdę).

Giełda towarowa = regularne spotkania kupujących i sprzedających mające skonfrontować popyt światowy i podaż światową.

Popyt światowy = suma importu, ergo podaż światowa = suma eksportu.

Rynki tworzone celem upłynnienia nadwyżek produkcyjnych nie są giełdami bo nie spełniają funkcji cenotwórczej.

Giełdy towarowe na świecie:

Ceny światowe:

Okres krótki - w strukturze gospodarki nie zachodzą istotne zmiany tzn. zmiany w sensie branżowym (likwidacja jednych i rozwój innych branż)

Długookresowe zmiany zachodzą w górnictwie głębinowym, gdzie okres krótki obejmuje 2 - 5 lat; w rolnictwie w przeciągu kilku miesięcy może nastąpić przebranżowienie (niech żyje słowotwórstwo!). Generalnie okres krótki do roku, powyżej okres długi.

Towary wystandaryzowane i zindywidualizowane:

Towary wystandaryzowane - kilka standardów dla towarów, które funkcjonują przez kilka lat; istnieje łatwość porównania standardów pomiędzy krajami. Są to towary surowcowo-rolne.

Towary zindywidualizowane - są to towary o dużym stopniu przetworzenia - każdy towar posiada piętno indywidualnego producenta - nie istnieje pełna substytucyjność; ceny na obie grupy towarów kształtują się różnie.

Ceny krótkookresowe i gra popytowo-podażowa (wpływ producentów i konsumentów na ceny światowe):

Ceny surowców rolnych i mineralnych są kształtowane przez popyt.

Na popyt można wpływać:

Artykuły zindywidualizowane:

Cena przenosi koniunkturę - cykl koniunkturalny (4 fazy):

  1. załamanie gospodarcze (kryzys) - nagły spadek koniunktury, który charakteryzuje się trudnością w sprzedaży towarów i usług, wzrostem bezrobocia, zahamowaniem rozwoju poszczególnych branż. Kryzys może być spowodowany strajkiem w sektorze transportu i górnictwa.

  2. depresji - niemożliwość sprzedaży wyrobów, spadek dochodów indywidualnych, spadek popytu, ograniczenie produkcji i podaży, wzrost bezrobocia; faza depresji jest fazą najdłuższą i jest tym dłuższa i słabiej dany kraj jest rozwinięty.

  3. ożywienie gospodarcze - wzrost dochodów indywidualnych i wzrost popytu, który stymuluje wzrost produkcji i podaży, a także spadek bezrobocia.

  4. rozkwit - faza tym krótsza, im słabiej dany kraj jest rozwinięty.

Ocenia się cykl koniunkturalny w postaci łagodnej trwa 10 lat, w postaci ostrej 30 lat (Wielki Kryzys lat 20' i 30').

Terms of trade: - zespół wskaźników w oparciu o które oceniamy korzyści z handlu danego kraju:

SITC 0-4 - artykuły surowcowo-rolne

SITC 5-9 - artykuły przemysłowe

Np. (SITC 0-4) / (SITC 5-9) = 99 % - ceny artykułów surowcowo-rolnych rosną wolniej niż przemysłowych

Wskaźniki są niezbędne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.

Rozliczenia międzynarodowe - obrót towarowy:

KWR sprzedaje technologię / linię technologiczną do kraju, który ma monopol w handlu zagranicznym, itd.. Kraj ten z technologii / linii technologicznej produkuje małozaawansowane towary i sprzedaje do KSR, który się rozlicza z KWR; innymi słowy należności kraju B (monopol) wobec A (KWR), są sprzedawane do C (KSR) i to on spłaca A i to zwykle towarami chyba, że jest wypłacalny (ale ponieważ z definicji jest on KSR to nie jest wypłacalny; kraj A jest zwykle wtedy zalewany słabymi wyrobami z C).

Wymienialność waluty jest to możliwość zakupu w banku centralnym waluty obcej za własną (po cenie oficjalnej, czyli kursie walutowym zależnym od popytu i podaży).

Wymienialność ze względu na przedmiot wymiany:

Wymienialność ze względu na podmiot wymiany:

Wymienialność ze względu na tytuł do wymiany:

Kurs walutowy (podział z punktu widzenia popytu i podaży):

Kurs walutowy możne być: jednolity (taki sam na wszystkie rodzaje transakcji) lub niejednolity (zależny od rodzaju transakcji)

Kurs walutowy: oficjalny (rządowy) i nieoficjalny (prywatny) i jeszcze czarnorynkowy.

Pieniądz światowy:

SDR-y zalety: bezwarunkowy przydział, niskie oprocentowanie (przez te dwie cechy jest łatwy w dostępie dla krajów członkowskich), bezzwrotny.

Koszyk SDR-ów jest zmieniany od '81 co (i na) 5 lat: aktualnie obowiązuje koszyk z '96: 40% $, 21% DM, 17% jen i po 11% frank francuski i funt brytyjski

Ruchy kapitałowe - motywy eksportu (wywozu kapitału zagranicę):

Postacie wywozu kapitału:

Czas wywozu kapitału:

Europejski system walutowy (ESW): -koordynacja polityki kursów walutowych - patrz wąż walutowy wyżej

      1. Europejska jednostka walutowa (ecu przekształcone w euro - patrz formy integracji) - kształtuje kursy, środek rozliczeń międzybankowych i składnik rezerw, a także podstawa do ustalania tzw. wskaźnika rozbieżności (kursów)

      2. Mechanizm kursów walutowych - dwa progi interwencji: fakultatywny i obligatoryjny

      3. System kredytowy - pomoc krajów członkowskich w celu interwencji walutowych lub łatania bilansów płatniczych (patrz podział kredytów wg ESW

Kapitał zagranicę może być wywożony nawet do 25 lat - zwykle KSR (gdzie jedna inwestycja nie ratuje sytuacji, bo trzeba również wykształcić kadry)

Z punktu widzenia wywożącego kapitał:

ONZ: - zwraca uwagę, aby precyzować warunki zwrotu - pomoc warunkowo-zwrotna:

  1. kraj korzystający z pomocy zwróci pomoc gospodarczą, kiedy inwestycja na którą pomoc została przeznaczona zacznie przynosić zyski (wycofano się z tego warunku, ponieważ nie osiągnięcie zysków jest bajecznie proste)

  2. jeśli pożyczka zostanie źle wykorzystana - pomoc będzie musiała być zwrócona (choć kraj nie będzie miał z czego)

EBOR nie wprowadził pomocy warunkowo-zwrotnej i nie powinno się stosować takiej pomocy.

Tendencje dzisiaj: - pomoc długoterminowa, moratoria (przedłużenie terminu spłaty), malejący udział pomocy bezzwrotnej i rosnący udział pomocy na rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej.

Eksport kapitału bez znamion pomocy gospodarczej:

  1. lokaty na rynku walutowym (typowo krótkookresowa forma) - manewry na rynku walutowym (korzystanie z różnicy kursów), w akcje korzystając na różnicy w cenach (stopach procentowych)

  2. kredyty handlowe (także forma krótkookresowa) - z reguły na poprawę konkurencyjności wyrobów na rynku międzynarodowym (czasem na subwencje) lub na interwencyjny zakup specyficznych towarów (np. specyficzne środki transportu - pojedyncze statki, samoloty po serii katastrof); wysoko oprocentowane

  3. inwestycje portfelowe - wywóz długookresowy polegający na zakupie akcji już działających przedsiębiorstw; jest to inwestycja pośrednia (cel: kierowanie przedsiębiorstwem tak, aby cena akcji rosła); teoria portfolio - różnicowanie pakietu inwestycyjnego akcji, czyli niższy zysk przy znaczniej mniejszym ryzyku (dobór akcji tak, aby współczynnik korelacji był bliski zeru, co daje pośrednie ryzyko i zysk pomiędzy akcjami, ale średni zysk jest w ten sposób wyższy od zysku z zysku z pojedynczej akcji przy tym samym ryzyku - H. Markowitz)

  4. kredyty finansowe - są o zmiennej lub stałej stopie procentowej (zależnie od rynku finansowego); w Europie zmienna stopa procentowa wg grupy londyńskiej (=LIBOR - London International Bank of Rate)

  5. inwestycje bezpośrednie - angażowanie się w bezpośrednią działalność produkcyjną (budowa od podstaw); charakter wyłącznie długookresowy, pośrednikiem są korporacje międzynarodowe.

Przedsiębiorstwo uznaje się za korporację międzynarodową, gdy:

    1. Działa przynajmniej w dwóch państwach.

    2. Stanowi całość ekonomiczną.

Trzy formy korporacji międzynarodowych w krajach:

Korporacje międzynarodowe rozliczają się w cenach transferowych: - wewnętrzne ich rozliczenie zależnie od kosztów w celu wyrównania zysku - 40% cen światowych (korporacje są zainteresowane monopolizacją rynku międzynarodowego).

Skutki eksportu i importu kapitału:

(KSR powinny być jak najbardziej otwarte)

      1. skutki dla kraju importującego kapitał

      2. Pozytywne

        Negatywne

        • uzupełnienie luki kapitałowej

        • napływ wraz z kapitałem technologii i wiedzy naukowo-technicznej

        • tworzenie się nowych miejsc pracy (niwelowanie bezrobocia)

        • wzrost dochodów, eksportu, wpływów do budżetu państwa (produkcja uzupełnia rynek wewnętrzny i pozwala na wzrost eksportu - w Polsce za mało jest kapitału produkcyjnego)

        • rozszerzenie skali produkcji = obniżenie kosztów jednostkowych i pozyskanie rynków obcych

        • obawy, że środki produkcji znajdą się w rękach obcych

        • nadmierne wywożenie (repatryjacja) zysku (chociaż może też iść na zwiększenie płac w kraju i poszerzenie substancji kapitałowej (np. rozszerzenie bazy produkcji), ochronę środowiska

        • rabunkowa działalność (eksploatacja) - zwłaszcza w KSR (surowcowo-rolnych)

        Aby zapobiec negatywnym skutkom można wymuszać łączenie kapitału.

            1. skutki dla kraju eksportującego kapitał

            2. Pozytywne

              Negatywne

              • źródło dochodu (dla budżetu państwa też - podatki)

              • import wyrobów gotowych (z inwestycji) na korzystnych zasadach

              • sprzedaż technologii (zwykle przestarzałych)

              • eksport kadry kwalifikowanej

              • uzależnienie kraju importera kapitału

              • obawa przed deprecjacją waluty krajowej jako motyw wywozu

              • ucieczka kapitału - najgroźniejsze zjawisko polegające na wywozie kapitału przy jego braku w kraju; wywóz taki jest korzystny dla właściciela (inaczej po co by wywoził), ale może być niekorzystny dla kraju

              W celu powstrzymania ucieczki kapitału można podnieść stopy procentowe w bankach (wystarczy już na 6 miesięcy) i tworzyć lepsze warunki do inwestowania w przyszłości, jednak jest to nieosiągalne dla KSR i KŚR.

              Część ruchów kapitałowych ma charakter pomocy gospodarczej - przyczyny permanentnego korzystania z pomocy:

                      1. wewnętrzne czynniki

              • niekorzystne położenie geograficzne (subsaharyjska Afryka)

              • klęski głodu, nieurodzaju

              • złe warunki zdrowotne (konsekwencja ↑)

              • cechy osobowościowe społeczeństw

              • monokulturowość gospodarki (niewielki asortyment powodujący uzależnienie od eksportu - nie dostosowanie się do rynku światowego)

              • brak i zła infrastruktura: gospodarcza, przemysłowa, społeczna

                      1. zewnętrzne czynniki

                        • uzależnienie polityczne krajów

                        • zadłużenie (błędne koło zadłużenia, pułapka z której wyjściem jest umorzenie części długów)

          Pomoc zagraniczna

          0x08 graphic
          0x08 graphic
          0x08 graphic

          finansowa (w pieniądzu)

          • na import: dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych, surowcowo-rolnych

          • na infrastrukturę

          • na spłatę odsetek od kredytów

          • na poratowanie luki eksportowo-importowej (bilansu płatniczego)

          • dostawy maszyn i urządzeń

          • kadra kwalifikowana

          • sprzedaż licencji i know-how na łagodnych zasadach

          pomoc organizacyjno-prawna:

          • doradcy (choć z MFW część pomocy idzie na doradców)

          • w sferze handlowej (ulgi w przyjmowaniu towarów na rynki krajów świadczących pomoc)

          Oprócz tego istnieje pomoc militarna (na cele wojskowe) np. ONZ; ostatnio obserwuje się osłabienie tej pomocy (tylko oficjalnie)

          Zadłużenie - problem globalny w świecie od pierwszej połowy lat 70':

          Przyczyny kryzysu zadłużenia w świecie:

          • perturbacje na rynku ropy naftowej - OPEC w latach 72-74 podwyższył ceny ropy 4,5 raza (a próbował podwyższyć w 98/99) - KSR i KŚR musiały sięgnąć po pomoc gospodarczą - nastąpił wzrost cen innych surowców (jednak aż nie taki)

          • krótki wzrost, a potem spadek towarowych terms of trade (pogorszenie) - dziś też spadek terms of trade

          • zawirowania na rynku finansowym - malejąca stopa procentowa pogorszyła sytuację

          • kryzys na Zachodzi (=załamanie się koniunktury) - spadł popyt, a wraz z nim wpływy z eksportu = nie można było sprzedać towarów po korzystnych cenach

          Sposoby wyjścia z kryzysu zadłużania:

            • kraje zadłużone zaproponowały asygnaty (stałe kwoty - procent od budżetu / PKB), które byłyby wpłacane na konta krajów zadłużonych przez KWR i KŚR (ale te nie były głupie)

            • moratorium na spłatę długów (przedłużenie)

            • umorzenia długów (lata 90') np. Polsce umorzono pożyczki w klubie londyńskim (42,5%), paryskim (20 i 30%), ale w rzymskim już nie - motywem umorzenia była w uzyskana w '94 i tylko wtedy nadwyżka eksportu nad importem (albo powiedzmy to sobie wprost: widoki na spłatę reszty długu)

            • konwersja długu:

          • buy-back'i w sensie finansowym (wykup długu przez kraje dłużnicze)

          • swap'y:

          1. zamiana długu na obligację (debt for bond swap)

          2. zamiana długu na towar (debt for commodity swap)

          3. zamiana długu na udziały kapitałowe (debt for capital swap)

          4. zamiana długu na inwestycję w ochronę środowiska naturalnego (nature swap)

          Międzynarodowe instytucje finansowe (udzielają kredytów i pożyczek na łagodnych zasadach):

            1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW=IMF) - cele: stabilizacja polityki walutowej państw członkowskich, wzmacnianie wielostronnego systemu płatniczego państw członkowskich w zakresie transakcji bieżących i usuwanie ograniczeń walutowych hamujących wzrost handlu światowego, wspieranie zasobów produkcyjnych państw członkowskich, popieranie zrównoważonego wzrostu handlu międzynarodowego + świadczenie pomocy gospodarczej; programy dostosowawcze MFW są uzgodnionymi z krajem członkowskim planem postępowania, mającym zapewnić równowagę makroekonomiczną, w tym płatniczą - zwykle polegają na ograniczeniu inflacji (często tak gwałtownym, że prowadzi to do recesji), stabilizacji systemu ekonomicznego, kontroli podaży pieniądza, liberalizacji gospodarki, aktywna polityka monetarna, fiskalna i kursowa, a także ograniczenie popytu krajowego.

            2. Grupa Banku Światowego: IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju powołany na podstawie porozumienia z Bretton Woods; wcześniej była UNRRA ale miała ona raczej społeczny charakter; IBRD udzielał pomocy na cele odbudowy powojennej po II wojnie światowej, obecnie dla każdego kraju na cele inwestycyjne, pomoc ta jest długookresowa z okresem karencji 5 lat), IDA (International Development Association = Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwojowe), IFC (International Financial Corporation = Międzynarodowa Korporacja Finansowa), MIGA (Międzynarodowa Agencja Gwarancji Inwestycji)

            3. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR=EBRD)

            4. Europejski Bank Inwestycyjny (EIB)

          Aneks:

          Mnożnik handlu zagranicznego - mnożnik gospodarki otwartej (z makroekonomii): przez import zmniejsza się wartość mnożnika kejnsowskiego, co powoduje, że import stabilizuje gospodarkę, ale też wzrost dochodu wywołany np. inwestycjami autonomicznymi jest mniejszy - ogólnie: wpływ zmian w handlu zagranicznym na konsumpcję, inwestycję i dochód - proponuje poczytać książkę i makroekonomię (dobra, żartowałem!).

          Zasłyszane pytania:

          1. Klauzula najwyższego uprzywilejowania.

          2. Eksport kapitału (długo- i krótkoterminowy).

          3. Mnożnik handlu zagranicznego.

          „W długim okresie wszyscy będziemy martwi” - Keynes

          M.S.G. oznacza międzynarodowe stosunki gospodarcze, a nie międzynarodowy seks grupowy! To dla nie wtajemniczonych : - )

          Autor nie odpowiada za treść i komentarze własne - wszelkie irytacje proszę kierować pod adresem Wszechmocnego !

          Copyright S. G. Pawka Worldwide 2000 r. ®



          Wyszukiwarka

          Podobne podstrony:
          Pojęcie i przedmiot międzynarodowych stosunków gospodarczych
          drPera miedzynarodowe stosunki gospodarcze notatki do wykladow
          pomocna tabelka, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarod
          Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze wykład 1, Szkoła, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
          Miedzynarodowa integracja gospodarcza w swiecie, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
          relacje Eu-Us, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodow
          VIII KRYZYS ZADŁUŻENIOWY LAT 80 - 2012 - dla stud, IV semestr, miedzynarodowe stosunki gospodarcze
          Miedzynarodowa polityka handlowa, Collegium Civitas, Miedzynarodowe stosunki gospodarcze MSG
          MSG DEFINICJE, ►► UMK TORUŃ - wydziały w Toruniu, ►► Ekonomia, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
          I Podmioty gosp światowej 2011 - slajdy, IV semestr, miedzynarodowe stosunki gospodarcze
          msg koszty wzgl, Ekonomia, Studia, II rok, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Grupa 2
          MRF Sci, # Studia #, Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze
          rola handlu zagranicznego w gospodarce kraju, makroekonomia semestr IV, międzynarodowe stosunki gosp
          IV - Bariery Zagr Polit handlowej - slajdy, IV semestr, miedzynarodowe stosunki gospodarcze
          MSG - tabela teorie ekonomiczne, europeistyka, międzynarodowe stosunki gospodarcze
          makro, Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Makroekonomia
          organizacje gospodarcze, Bezpieczeństwo narodowe, międzynarodowe stosunki ekonomiczne

          więcej podobnych podstron