Wychowanie to jedna z form działalności społecznej; na działalność wychowawczą składa się wiele zabiegów i procesów, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń, przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa zarówno z zakresu wytwórczości jak i dorobku kulturowego, przygotowywanie do twórczego rozwoju tego dorobku, a tym samym zapewnienie ciągłości życia społecznego między pokoleniami.

Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:

wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje - rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia

wychowanie instytucjonalne - celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka

samowychowanie

Cechy procesu wychowania według ŁOBOCKIEGO:

• złożony- uwikłany w wiele czynników wewnętrznych i zewnętrznych wychowanka

• intencjonalny- wychowawca realizuje jakieś cele

• interakcyjny- wychowanie odbywa się we wzajemnych interakcjach wychowawcy i wychowanka

• relatywny- tzn. trudne są do przewidzenia jego skutki

• długotrwały- trwa całe życie

Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata, kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia.

W pedagogice istnieją definicje, które kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w nich przedmiot oddziaływań.

Druga grupa definicji mówi o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływając nie na wychowanka lecz na warunki w których działa.

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Występują różne mechanizmy socjalizacyjne wymienia takie jak: pełnione role społeczne, będące głównym atrybutem osobowości, następnie odruchy warunkowe i kanalizacja, motywy i aspiracje oraz identyfikacja i internalizacja.

INKULTURYZACJA to podejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń. Wskazuje na dostosowanie się ludzi do kultury, czyli całokształtu materialnego i duchowego dorobku ludzkiego, przekazywanego z pokolenia na pokolenie, gdzie przez inkulturyzację rozumie się proces wchodzenia przez jednostkę w życie kulturalne danego społeczeństwa, czyli narastanie w charakterystyczną dal niego kulturę. Dzięki temu jednostka staje się integralnym człowiekiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury tzn. przystosowanie się do kultury, a szczególnie uznawanych w niej zwyczajów, tradycji i obrzędowości ( wzrastanie w kulturze, uczenie się kultury danego społeczeństwa i zakorzenianie się w kulturze)

Edukacja (łac. educatio - wychowanie) - pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka, stosowane w następujących znaczeniach:

proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią. pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu. W tym kontekście mówi się o dobrej lub złej edukacji, wystarczającej lub niewystarczającej.wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka

kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności

W procesie uczenia się można wyróżnić cztery formy edukacji:

Edukację formalną albo (szkolną), która ma miejsce na etapie edukacji szkolnej, w trakcie studiów oraz w ramach różnego typu szkoleń. Zazwyczaj jest to proces prowadzący do uzyskania dyplomów, certyfikatów czy zaświadczeń, oparty na określonej strukturze i organizacji nauki;

Edukację nieoficjalną, która zazwyczaj ma miejsce obok oficjalnego procesu nauczania bądź szkolenia, ale zazwyczaj nie prowadzi do uzyskania w sposób sformalizowany certyfikatów i dyplomów. Tego typu uczenie się obecne jest w miejscu pracy albo w ramach aktywności organizacji społeczeństwa obywatelskiego (np. organizacji pozarządowych, młodzieżowych, związków zawodowych, klubów sportowych). Tego typu aktywności edukacyjne mogą kreować także same osoby uczące.

Edukację nieformalną, którą można ogólnie opisać jako trwający przez całe życie proces kształtowania się postaw, wartości, umiejętności i wiedzy na podstawie różnych doświadczeń oraz wpływu edukacyjnego otoczenia (rodziny, znajomych, środowiska pracy, zabaw, rynku) oraz oddziaływania mass mediów. Przykładem mogą tu być m.in. różnego rodzaju edukacyjne konkursy, projekty, filmy, słuchowiska, gry multimedialne i symulacyjne, a także edukacja rozrywkowa, w które angażuje się konkretna osoba.

Kształcenie - to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata.Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Pojęcie kształcenie często utożsamia się z formalnym kształceniem w instytucjach systemu szkolnictwa. W szerszym rozumieniu, obejmuje ono także kształcenie nieformalne, mające źródło w codziennych doświadczeniach, rodzinnych, kontaktach z rówieśnikami i informacjami pochodzącymi z mass mediów. Podkreśla się także znaczenie szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego (uczenia się przez całe życie).

KSZTAŁCENIE - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. W ostatnich latach coraz częściej przez k. rozumie się łącznie nauczanie i uczenie się. Proces k., w którym uczestniczy jednostka, może być organizowany przez instytucje, zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, k. może też być podejmowane samorzutnie przez jednostkę (-» samokształcenie)

Nauczanie - działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.

NAUCZANIE - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.

N. jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają n. jako kierowanie uczeniem się, jest to jednak określenie niepełne, pomija bowiem inne cechy n. Jedną z takich ważnych cech n. stanowi obieg informacji między nauczycielem i innymi źródłami, a uczniem, umożliwiający uczniowi opanowanie wiedzy naukowej czy to przez jej przyswojenie w gotowej postaci, czy poprzez samodzielne rozwiązywanie zagadnień.

Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do tej rzeczywistości. Jednocześnie poznając liczne wartości moralne, estetyczne, społeczne i przeżywając je w procesie n. kształtuje swój stosunek do nich i tworzy własny system wartości. Wartościowym czynnikiem wytwarzania zmian w uczniach jest również ich działalność praktyczna, odpowiednio zharmonizowana ż opanowywaniem wiedzy o rzeczywistości.

Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).Zdolność uczenia się, w rożnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery.Dlatego też uczenie się może być świadome i nieświadome.

Uczenie się można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania.Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.

UCZENIE SIĘ - proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. U.s. jest jedną z podstawowych form działalności ludzi — prócz pracy, zabawy i działalności społeczno-kulturalnej. Istnieją różne teorie u.s., jak np. asocjacjonizm, teoria postaci, pawłowizm, operacjonizm; każda z nich ujmuje jakąś stronę tej bardzo zróżnicowanej formy działalności ludzi i zwierząt.

Dla celów pedagogicznych szczególnie przydatna byłaby teoria obejmująca wszystkie rodzaje u.s. (uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań), jak i sposoby (uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie) oraz warunki uczenia się (wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer).

Związki między wiedzą potoczną a naukową:

wiedza potoczna:

• nieostrość i niedokładność terminów

• język potoczny jest wieloznaczny

• twierdzenia i sądy nie stanowią spójnego systemu, mogą być oparte o autorytet osobisty

wiedza naukowa:

• rozwija nasze potoczne wyobrażenie o świecie

• cechuje się jednoznacznością terminów

• język jest ścisły

• twierdzenia muszą być sprawdzalne, powinny stanowić spójny system, powinny być logiczne i racjonalne, powinny być żródłem nowej wiedzy

• wiedza naukowa nie jest dogmatyczna, teorie i systemy się zmieniają, różne teorie mogą być zastępowane przez inne, lepsze

RODZINA

Rodzina w ujęciu socjologicznym jest definiowana jako zbiorowość o charakterze podstawowym, obecna we wszystkich znanych kulturach i typach społeczeństw. W jej skład zaliczamy dwoje ludzi związanych węzłem małżeńskim oraz ich dzieci (naturalnych lub przybranych), a także ich krewnych.

Na samym początku należy wymienić sześć podstawowych funkcji rodziny, do których można zaliczyć funkcję

-ekspresyjną, W jej ramach członkowie rodziny realizują swoje potrzeby psychiczne zarówno wewnątrz rodziny, jak i poza nią.

- ekonomiczną,

- opiekuńczą, (pociąga za potrzebę sprawowania opieki nad dzieckiem, które z racji wieku lub ograniczonej sprawności psycho ruchowej nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie.)

- wychowawczą,- jest procesem wychowawczym odbywającym się na linii rodzice - dzieci. Jej celem jest przygotowanie młodych członków rodziny do życia w społeczeństwie poprzez przekazaniu im norm i zachowań służących prawidłowemu wykonywaniu ról społecznych. Funkcja ta oznacza nie tylko socjalizację dzieci przez rodziców, ale również zmianę zachowań małżonków pod wpływem swoich dzieci.

-seksualną. służy zaspokojeniu popędu płciowego małżonków, dawniej była także nazywana prokreacyjną.

-prokreacyjną -służy zaspokajaniu emocjonalno - rodzicielskich oraz reprodukcyjnych potrzeb partnerów życiowych.

STYLE WYCHOWANIA W RODZINIE

- niekonsekwentny - cechuje go zmienność decyzji. Przypadkowość oddziaływań na dziecko, nieadekwatność, brak konsekwencji działania, rodzice nie potrafią sprecyzować jakie są wymagania wobec dziecka, w sytuacjach bezsilności stosują kary i rygor po to, aby je złamać, w ten sposób osłabia się autorytet rodzica, dziecko nie słucha, nie stosuje się do kar.

- Autokratyczny - wymaga bezwzględnego podporządkowania się wymaganiom, wartościom przyjętym w rodzinie, narzucanie zachowania dziecku, krępuje jego samodzielność, spontaniczność, często rodzice stawiają nadmierne wymagania dziecku, wzbudzają w dziecku poczucie winy i lęku, często dzieci są zastraszone, później dzieci te zachowania przenoszą w stosunku do młodszych kolegów.

- Liberalny - charakteryzuje przekonanie, że dziecku należy pozostawić pełną całkowitą swobodę, nie należy hamować jego rozwoju, aktywności, wystarczy zadbać o odpowiednie warunki do nauki i zabawy - byt materialny, rodzice mogą ingerować tylko wtedy kiedy dziecko wyrazi taką potrzebę, w konsekwencji doprowadza to do tego, że proces socjalizacji dziecka jest opóźniony - rośnie mały egoista.

- Demokratyczny - rodzice akceptują potrzeby dzieci, uznają ich prawa, prawo do samodzielności, aktywności, rozmawiają z dziećmi o ich problemach, o nauce, kolegach, dzieci podejmują obowiązki, których znają zakres i sens. Styl charakteryzuje prawidłowa więź między rodzicami a dziećmi.

KLASA SZKOLNA

Według M. Łobockiego ,,klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach”.

Klasa szkolna stanowi grupę formalną, uporządkowaną hierarchicznie, na czele której stoi formalny przywódca - nauczyciel. Wewnętrzna struktura klasy kształtuje się stopniowo, gdyż powiązania społeczne między uczniami, pozycja i ranga poszczególnych uczniów, jak również przepisy i normy współżycia rozwijają się w ciągu dłuższego czasu.

Struktura zespołu klasowego to wzajemny układ stosunków między poszczególnymi uczniami danej grupy.

W miarę wzbogacania się życia psychicznego dzieci, powstaje oparta na więzach emocjonalnych między uczniami, nieformalna struktura klasy. Tworzą się mniej lub bardziej liczne małe grupy, złożone z dzieci wchodzących ze sobą w stałe i pozytywne kontakty interpersonalne. W młodszym wieku szkolnym są to najczęściej osobne grupy chłopców i dziewcząt.

Klasa szklona mająca określoną strukturę i organizację, w której elementy formalne splatają się z nieformalnymi, jest podstawowym zespołem wychowawczym, stanowiącym organiczną część szerszego zespołu ogólnoszkolnego.

-struktura osiągnięć w nauce

-struktura przewodzenia i podległości

-struktura ogólnego zdyscyplinowania i posłuszeństwa

-struktura porozumiewania się

Normy (przepisy określające jak powinien postępować członek danej zbiorowości)

-normy szkolne-wymagania formalne, narzucone w statucie szkoły

-normy nieformalne- wywierają większy wpływ na uczniów, mogą być akceptowane lub nie przez szkołę jako instytucję

-zalecenia, wymagania, reguły postępowania-uważanie na zajęciach, obecność na nich

Przywództwo formalnym szefem klasy jest jej wychowawca, jednak każda grupa nieformalna wyłania przywódcę (lidera) spośród swoich członków. Wychowawca dąży do realizacji celów instytucjonalnych w oparciu o obowiązujący w szkole formalny system norm i wymogów. Jest uprawniony do stosowania kar i nagród sankcjonowanych przez system. Przywództwo lidera klasy opiera się natomiast na akceptacji grupy. Jego działania wynikają z i są nastawione na utrzymanie systemu norm wypracowanych wewnątrz grupy.

Spoistość jako właściwość grupy rozumiana jest często wieloznacznie, i tak dla jednych oznacza ono silne poczucie przynależności do grupy, dla innych przejawia się we wzajemnej życzliwości i serdeczności wszystkich jej członków. Może oznaczać również wzajemne dążenie jej członków do osiągnięcia tego samego celu i ponoszenie współodpowiedzialności za to, co dzieje się w grupie. Wreszcie spoistość może być rozumiana jako gotowość do obrony przed zagrożeniem z zewnątrz. Świadczy o niej serdeczność, życzliwość, współpraca. Jednym niewątpliwie z czynników zwiększających spoistość klasy jest to, w jakim stopniu zaspokaja ona potrzebę afiliacji, przynależności do grupy, uznania, bezpieczeństwa. Innym czynnikiem są panujące między uczniami stosunki, które oparte powinny być na współdziałaniu, a nie rywalizacji.

METODY ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH

a/ „metodę nagradzania - to metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczeniu nagród) w następstwie jej określonych czynności.. Skuteczność nagradzania uzależniona jest od : atrakcyjności nagrody, opóźnienia nagrody, rozkładu nagród, stopnia opanowania czynności, źródła motywacji czynności” 7 . Metoda nagradzania stosowana jest w celu utrwalenia tendencji do wykonywania określonej czynności oraz jej intensyfikacji.

NAGADZANIE ? czyli wzmacnianie pozytywne. Metoda ta polega na promowaniu zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród. Pochwał udziela się w formie ustnej lub pisemnej bądź za pomocą gestu. Nagrody mają najczęściej charakter wzmocnień materialnych, np. w formie zabawek, pieniędzy. Nagrody o charakterze wzmocnień niematerialnych, np. oglądanie TV. RODZAJE NAGRÓD:materialne (pieniądze, zabawki, słodycze, maskotki itp.),niematerialne (oglądanie TV), społeczne (pochwały).

ZASADY NAGRADZANIA:

1) należy wzmocnić jedynie zachowania pożądane z wychowawczego punktu widzenia, natomiast unikać wzmocnień zachowań o charakterze destrukcyjnym, świadczących niekorzystnie o uczuciach,

2) należy wznawiać pożądane zachowania bezpośrednio po zamanifestowaniu ich przez dzieci,

3) zachowania pożądane we wstępnej fazie wzmacniane za każdym razem, gdy się pojawiają,

4) jeżeli pożądane zachowania pojawiają się coraz częściej powinno się wzmacniać w sposób przerywany, a nie systematyczny,

5) wzmacnianie materialne należy łączyć za wzmocnieniami w formie pochwał, np. nagradzanie uśmiechem.

POCHWAŁA OPISOWA ? wskazywanie słowne walorów różnych rzeczy. Nie stosuje się ocen. Doceniamy czyjeś starania i wysiłki.

b/ metodę karania - „karanie to każda działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych - eliminacja oraz intensyfikacja pewnej czynności. W stosowaniu kar ważne są : awersyjność kary, synchronizacja kary, rozkład karania, unikanie bierne i unikanie czynne, rodzaj karanej czynności, łatwość różnicowania, osobowość wychowanka, społeczny kontekst karania”

RODZAJE KAR:

1) kary naturalne ? są nieuniknionym następstwem jakiegoś niewłaściwego zachowania, np. przejedzenie się, nieostrożna jazda na rowerze. Kary te charakteryzują się konsekwencjami wynikającymi z faktycznego porządku świata w przeciwieństwie do kar, których następstwa narzucone są przez dorosłych.

2) kary fizyczne (cielesne) ? karanie fizyczne zbyt surowe wymierzanie kar, uwłacza godność osobistą uczniów (wychowanków). To bicie, molestowanie, klaps. Wzmaga ich agresywność i uprzedzenia wobec dorosłych. Dzieci bite i molestowane przez rodziców nabierają skłonności do molestowania i bicia własnych dzieci, także do krzywdzenia innych dzieci.

3) kary niesprawiedliwe ? budzące chęć odwetu wymierzane w stanie zdenerwowania, a to głównie w tym celu, aby uśmierzyć własne niezadowolenie lub gniew.

4) kary psychiczne, emocjonalne ? precyzowanie, wyjaśnianie, wyzywanie.

c/ metodę modelowania - w metodzie tej niezmiernie ważna jest obserwacja zachowania się innego człowieka. Wpływa ona na zmianę zachowania się obserwatora. Uczenie się przez obserwację prowadzi do imitacji , tj. wykonywania ruchów lub wydawania dźwięków podobnych do tych , jakie uprzednio wykonywał obserwowany człowiek- model..

METODA MODELOWANIA ? to metoda działania własnym przykładem lub metodą dawania dobrego przykładu. Niektórzy tą metodę nazywają uczeniem się przez naśladownictwo lub uczeniem zastępczym, a niekiedy zarażeniem z uwagi na udzielenie się danego zachowania (uczenie przez naśladownictwo).

CECHY MODELOWANIA:

- wiedza i kompetencje,

- prestiż i władza,

- podobieństwo do siebie,

- sympatia.

d/ metody perswazyjne - „polegają na przekazywaniu wychowankowi komunikatów językowych w celu zmiany jego przekonań”

METODA PERSWAZYJNA ? to przekonywanie kogoś o czymś lub tłumaczenie komuś czegoś. To metoda wychowania polegająca na oddziaływaniu na wychowanków przez słowo ? mówione lub pisane.

CELE PERSWAZJI:

1) zmiana poglądów, opinii, postaw,

2) wyjaśnianie różnego rodzaju wartości i norm,

3) wzbogacanie wiedzy,

4) zmiana zachowań.

SKUTKI PERSWAZJI - jest bardzo mało skuteczną metodą wychowania. Jest skuteczna o tyle o ile idzie z przykładem słowo czyn (słowo czyn to efekt).

e/metodę zadaniową

METODA ZADANIOWA to metoda wychowawcza, która polega na powierzaniu dziecku konkretnych zadań, to w celu uzyskania konkretnych zmian (dobrych) w ich postawach, zachowaniach, wiedzy, doświadczeniach.

ZADANIE to taka sytuacja, która wiąże się z potrzebą lub koniecznością pokonania jakiejś trudności i wyzwala ona działanie prowadzące do jakichś osiągnięć.

JAKIE MUSZĄ BYĆ ZADANIA, ŻEBY METODA ZADANIOWA BYŁA SKUTECZNA (WARUNKI ZADAŃ):

1) dziecko nie może czuć się zmuszane do wykonywania zadań,

2) dziecko musi znać cel, w jakim wykonuje dane zadanie, działanie,

3) zadnia jakie powierzamy dzieciom muszą być na miarę ich możliwości,

4) zadania powinny umożliwiać dzieciom zdobywanie różnych doświadczeń,

5) należy przechodzić od zadań prostych do zadań bardziej złożonych, od łatwiejszych do trudniejszych (stopniowanie trudności),

6) dając dziecku do wykonania różnego rodzaju zadania, trzeba je pochwalić i zachęcić,

7) zadania powinny być takie , aby dziecko po wykonaniu zadania czuło satysfakcję ? zadowolenie z samego siebie,

8) rodzice i nauczyciele nie powinni wyręczać swoich dzieci z zadań,

9) zadania, które wykonują dzieci powinny wynikać z potrzeb własnych, ich rodzin, ich szkoły, środowiska w którym żyją,

10) dziecko musi mieć poczucie tego co robi.

f/metody oddziaływań grupowych

- metoda organizowania działalności zespołowej

Polega ona na tworzeniu w klasie szkolnej lub grupie wychowawczej kilkuosobowych zespołów. Celem omówienia przez dzieci i młodzież problemów oraz wykonywania przez nich konkretnych zadań o użyteczności praktycznej. Podejmowane zadania mają dotyczyć imprez, zredagowania gazetek szkolnych.

• istnieją cechy przywódców zespołu

• nikogo nie można włączyć do grupy na siłę

• grupa nie powinna być liczna spychanie odpow

• lider powinien wyłonić się sam w sposób natura

• gdy 2 liderów warto podzielić grupę

Warunki skuteczności:odpowiednia liczebność zespołu, różnorodność (duże grupy ok. 50 os.), grupy dobrane według temperamentu, precyzyjne określenie zadań, koordynacja działań,

Problemy:konflikty miedzy członkami zespołu, pogłębianie podziałów, Rozwój postaw konformistycznych, ulegamy grupie, przestajemy się angażować,

- metoda organizowania działalności samorządowej

Metoda ta polega na umożliwianiu dziewczętom i chłopcom współudziału w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z powziętą wcześniej decyzją.

Metoda ta sprzyja:

-uczenie się przez dzieci i młodzież demokratycznych form współżycia społecznego i organizowania się na zasadzie stowarzyszenia ludzi ludzi równych wobec prawa.

-Kształtowaniu się u nich postaw świadczących o gotowości zachowań pro społecznych, bezinteresownych świadczeń i pracy dla innych ludzi.

Niebezpieczeństwa działalności samorządnej:

-nadużywanie współzawodnictwa jako formy aktywizacji działalności samorządnej

-nadmiar aktywności i odpowiedzialności dziewcząt i chłopców

-przeistaczanie się grupy działaczy w kilku

• powstanie „klik” i grup interesów

• brak spójności działań

• nadmierna ingerencja wychowanków.

uczestnictwo dzieci i młodzieży w działalności

• uczy odpowiedzialności, ważności, że możemy mieć na coś wpływ

• przygotowanie do samodzielnego życia

• zbyt wczesne włączenie spowoduje upośledzenie na gruncie społecznym

Warunki skuteczności:

• realność zadań i problemów

• zwiększenie udziału wychowanków

• usprawnianie rozwiązań organizacyjnych

• tworzeniu równych szans udziału w budowaniu rzeczywistości

Techniki Uważa się je za bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego. Stanowią one zazwyczaj uszczegółowienie jednej lub kilku metod wychowania, a różnią się od nich zwłaszcza tym, że są z reguły szczegółowym opisem określonego postępowania wychowawczego, niekiedy graniczącym nawet z przesadną dokładnością czy wręcz skrupulatnością. 1) TECHNIKI WYMIANY OPINII- techniki wychowawcze, których cechą konstytutywną jest wymiana opinii dzieci i młodzieży, mają na celu głównie pogłębienie ich współżycia i współdziałania oraz bliższe ich poznanie. Składają się na nie takie techniki wychowania jak: a) technika „burzy mózgów”- umożliwia dziewczętom i chłopcom zgłaszanie własnych pomysłów dotyczących konkretnej sprawy. Odbywa się to w sposób całkowicie swobodny i nieskrępowany. Technika ta przebiega w trzech etapach: *w pierwszym etapie ustala się i formułuje problem, jaki się pragnie rozwiązać, oraz zapoznaje się osoby biorące udział w „burzy mózgów” z obowiązującymi w niej zasadami *drugi etap „burzy mózgów” polega na zgłaszaniu pomysłów w odpowiedzi na postawione pytanie ogólne i pytania szczegółowe. Zgłasza się je zazwyczaj ustnie, niekiedy także pisemnie. *trzeci etap pozwala na krytyczną ocenę zgłaszanych pomysłów. Odbywa się dopiero w drugim dniu lub później od chwili ich zgłoszenia b) technika decyzji grupowej- dopomaga ona szczególnie w przezwyciężaniu sprzeczności, jaka zaistnieć może między przepisami regulaminowymi szkoły lub placówki o-w a normami społecznymi, obowiązującymi w nieformalnym nurcie życia szkolnego czy zakładowego. Celem posługiwania się techniką decyzji grupowej jest uruchomienie procesów uwewnętrznienia pożądanych społecznie i moralnie norm, regulujących współżycie i współdziałania dzieci i młodzieży kl. czy gr wychowawczej. Istnieją różne odmiany techniki decyzji grupowej. Jedną z nich jest przeprowadzona z inicjatywy uczniów lub wychowanków, inna z inspiracji nauczyciela czy wychowawcy. c) technika sondażu- jest próbą uprzystępnienia jednemu z uczniów kl. tego, jak widzą go jego koledzy (koleżanki). Technika sondażu opinii może być dwojakiego rodzaju, tj. techniką sondażu pozytywnych i negatywnych opinii o uczniu oraz techniką sondażu wyłącznie pozytywnych o nim opinii kl. czy gr. Wychowawczej. Może ona być stosowana wyłącznie wobec uczniów powyżej 11-12 roku życia. Technika sondażu pozytywnych i negatywnych opinii obejmuje 4etapy: *pierwszy etap polega w szczególności na wyjaśnieniu celu, jaki przyświeca technice sondażu opinii, i na zapoznaniu z jej przebiegiem. *drugi etap dotyczy sondażu opinii na temat ujemnych str zachowania kolegi(koleżanki) 4)TECHNIKA ODDZIAŁYWAŃ NIEWERBALNYCH- należą do nich: * technika swobodnej ekspresji słownej- stanowi samorzutne uzewnętrznieni swych przeżyć, doświadczeń, wiedzy o otaczającym świecie za pomocą rysowania, malowania, lepienia, wycinania. Umożliwia wyrażanie w ten sposób przez dzieci i młodzież swych myśli i uczuć, dotyczących wielu nurtujących problemów. Umożliwia ona m.in. zaspokajanie potrzeby komunikowania innym ludziom swych myśli, uczuć i przeżyć oraz rozwijania zainteresowań i uzdolnień, w tym także przeżywanie prawdziwego sukcesu. *technika ignorowania zachowań niepożądanych- polega na bagatelizowaniu przez wychowawcę lub nauczyciela drobnych i szybko przemijających uchybień wychowanków, np. chwilowa dekoncentracja, wyglądanie przez okno. Skuteczność stosowania tej techniki jest tym mniejsza, im jest większy stopień zaawansowania ucznia czy wychowanka w sprawianiu trudności wychowawczych. Słabą str. techniki jest to, iż nie pociąga ona za sobą natychmiastowych skutków i że okazuje się skuteczna zwłaszcza w przypadku postępowania będącego mniej lub bardziej jawną prowokacją pod adresem nauczyciela czy wychowawcy. 5)TECHNIKA ORGANIZOWANIA CZASU WOLNEGO- nazywane także technikami rekreacji. Umożliwiają one dziewczętom i chłopcom korzystanie z godziwego wypoczynku i rozrywki. *techniki rekreacji kulturalno-rozrywkowej- istnieją dwojakiego rodzaju techniki tj. techniki rekreacji biernej i czynnej. Pierwsze z nich polegają m.in. na oglądaniu telewizji, słuchaniu radia lub nagrań z taśmy magnetofonowej, a także na czytelnictwie książek i prasy oraz uczęszczaniu do kina, teatru, muzyki. Zaleca się aby korzystać z różnych form rekreacji biernej, czyli nie preferować głównie jednej z nich. Technika rekreacji czynnej charakteryzuje się organizowaniem gier, zabaw ruchowo-zręcznościowych, dydaktycznych, typu harcerskiego, towarzyskich i stolikowych, a także imprez i uroczystości. Ważne miejsce wśród form rekreacji czynnej zajmują m.in. imprezy towarzyskie, imprezy o charakterze obrzędowym, imprezy z okazji rocznic narodowych i państwowych. *techniki rekreacji twórczej- obejmuje szeroki zakres zajęć m.in.: zajęcia plastyczne, techniczne, umuzykalniające. Innymi formami rekreacji twórczej są improwizacje sceniczne oraz zalicza się także zajęcia fotograficzne i filmowe, zajęcia związane z twórczością wychowanków. * technika rekreacji fizycznej- polegają głównie na organizowaniu takich form rekreacji, jak wycieczki piesze i rowerowe, gry i zabawy sportowe lub ćwiczenia ruchowe, zabawy ruchowe, bieżne, zabawy i gry terenowe *techniki rekreacji przez działalność społeczną- mają na celu głównie przyswajanie przez dzieci i młodzież zachowań podporządkowanych dobru *podczas trzeciego etapu przeprowadza się sondaż pozytywnych opinii o zachowaniu kolegi(koleżanki) *czwarty etap dotyczy sformułowania wniosków końcowych przez nauczyciela i kilku najbardziej aktywnych uczestników sondażu Techniki sondażu wyłącznie pozytywnych opinii, zalecana jest szczególnie dzieciom i młodzieży społecznie nieprzystosowanym. Po wypowiedziach dotyczących pozytywnych cech swego kolegi podejmuje się próbę zastanowienia się nad sposobami pomocy opiniowanemu. W końcowej części zastosowanej techniki sondażu pozytywnych opinii o uczniu następuje podsumowanie zgłoszonych poprzednio wypowiedzi, ze szczególnym podkreśleniem cech dodatnich oraz możliwości dalszego ich ujawniania i pogłębiania. c) Technika swobodnej ekspresji słownej- nazywana także techniką swobodnych tekstów lub techniką twórczości literackiej oraz techniką twórczości poetyckiej. Jej twórcą jest Celestyn Freinet. Technika ta polega na umożliwieniu dzieciom i młodzieży swobodnego wyrażania swych myśli i uczuć w formie utworu pisanego, a następnie na wspólnym omawianiu i doskonaleniu go zwłaszcza w warunkach zajęć lekcyjnych, np. podczas lekcji z jęz. ojczystego. Można wyodrębnić 5etapów tej techniki: *pierwszy etap polega przeważnie na zachęcaniu uczniów do samodzielnej twórczości w formie opowiadania czy wiersza i udostępnienia klasie swych dokonań w tym zakresie. *drugi etap obejmuje przygotowanie swobodnych tekstów na tematy całkowicie dowolne lub zgodne z podanym wcześniej hasłem wywoławczym *trzeci etap dotyczy wyboru najciekawszych tekstów, co ma miejsce najczęściej podczas lekcji. *czwarty etap polega głównie na poprawieniu i uzupełnieniu tekstów, które uznano uprzednio za wyróżniające się pod jakimś względem *piąty etap to praktyczne wykorzystanie poprawionych i udoskonalonych tekstów, np. w formie udostępniania ich uczniom z innych klas, gronu nauczycielskiemu i rodzicom. d) technika kontaktów międzyludzkich- technika ta składa się na pewien zestaw różnych ćw., mających na celu m.in. rozwijanie umiejętności uczniów w uważnym słuchaniu swych rodziców, umożliwienie im nabycia doświadczeń w nawiązywaniu bliskich kontaktów z innymi ludźmi i zapoznanie uczniów z zasadami poprawnego porozumiewania się oraz z przyswajaniem im tych zasad. 2)TECHNIKI OPARTE NA DRAMATYZACJI- odwołują się do organizowania różnych akcji scenicznych wraz z dialogiem. Zalicza się do nich: a) technika socjodramatyczna- inaczej socjodrama, termin ten wprowadził L. Moreno. Technika ta polega na wspólnym omawianiu problemów nurtujących młodzież zwłaszcza z tytułu jej przynależności do określonej gr. i spontanicznym ich przedstawieniu w formie wspólnemu, w tym również zachowań altruistycznych. Polegają m.in. na: podejmowaniu pracy na rzecz rówieśników, udzielaniu pomocy osobom chorym, opiekowaniu się zwierzętami domowymi, obsłudze sanitarnej w czasie organizowanych imprez, wycieczek, rajdów improwizowanej dramatyzacji. Dużą wagę przywiązuje się tu do tzw. spontaniczności twórczej tj. właściwego reagowania na nową sytuację lub zdolności „nowego” reagowania na „starą” sytuację. Technika socjodramatyczna przebiega w trzech etapach: *w pierwszym etapie omawia się nurtujące młodzież problemy, ukazywane na tle konkretnych przykładów z życia lub wyobraźni *drugi etap dotyczy spontanicznego udramatyzowania sytuacji lub zdarzeń związanych zwłaszcza z problemem uznanym za najbardziej dokuczliwy i możliwy do rozwiązania. *w trzecim etapie następuje ustosunkowanie się do zaimprowizowanych sytuacji czy zdarzeń. W zależności od określonego sposobu improwizowanej dramatyzacji rozróżnia się kilka odmian techniki socjodramatycznej. Są nimi np. technika lustrzana, technika zamiany ról i technika postępowania na odległość. b)technika gier dramatycznych- zwana także zabawą w teatr. Różni się ona od socjodramy celem i tematyką improwizowanej dramatyzacji. w zastosowaniu techniki gier dramatycznych uwzględnia się problemy o szerszym znaczeniu społeczno-kulturowym. Dotyczą one nierzadko np. zachowania uczniów poza obrębem klasy i szkoły; obejmują wiele spraw, z którymi mogą się oni spotkać w dalszym życiu, w tym także różne aspekty przestrzegania lub nieprzestrzegania ogólnoludzkich norm czy zasad postępowania. Technika goer dramatycznych jest osobliwą formą gier lub ćw. dramatycznych, odwołujących się do właściwej dzieciom i młodzieży spontanicznej ekspresji dramatycznej oraz będących zarazem sposobem jej rozwijania. Istnieją różne odmiany techniki gier dramatycznych. Jedna z nich oparta jest w znacznej mierze na własnej wyobraźni i spontanicznej ekspresji dramatycznej dzieci i młodzieży. Inna odmiana techniki gier dramatycznych oparta jest na tekstach bądź to przygotowanych przez młodzież w wyniku własnej twórczości literackiej, bądź też zaczerpniętych częściowo lub całkowicie z literatury. c) technika dramy- mówi się o niej zarówno jako sposobie organizowania procesu uczenia się, jak również jako sposobie wielostronnego rozwijania osobowości dzieci i młodzieży, przypisuje się jej w równym stopniu wywieranie wpływu na ich rozwój intelektualny i emocjonalny, jak i społeczno-moralny. W technice dramy przedmiotem improwizowanej dramatyzacji są przeważnie różnego rodzaju sytuacje konfliktowe, wymyślone lub zapożyczone z literatury. zastosowana wobec dzieci i młodzieży technika dramy przyczynia się do zmiany ich zachowania i myślenia. *”Rzeźba” jako jeden ze sposobów dramy polega na tym, że uczestnik lub uczestnicy w zespołach dwuosobowych „zamierają” w bezruchu, gdy ekspresyjnie i komunikatywnie udaje się im wyrazić określone uczucie, postawę lub sytuację. *”płaszcz eksperta” umożliwia wchodzenie przez chłopców i dziewczęta w rolę pedagogów, psychologów, socjologów, architektów, nauczycieli, duchownych itp. Grają oni wybraną przez siebie lub zaproponowaną rolę w kilkuosobowych gr. ”specjalistów”. Celem ich jest np. opracowanie ekspertyzy na jakiś temat i zaprezentowanie jej w szerszym forum w postaci pisemnej lub ustnej. *”stop-klatka” jest sposobem dramy polegającym na zatrzymaniu improwizowanego w gr zdarzenia lub sytuacji. Czyni się tak nierzadko w najbardziej dramatycznym momencie, podobnie jak ma to miejsce w stop-klatce podczas kręcenia filmu lub na zdjęciu. 3) TECHNIKA WZMOCNIENIA POZYTYWNEGO I NEGATYWNEGO-pierwsze z nich służą rozwijaniu i pogłębianiu zachowań wychowawczo pożądanych, drugie natomiast są próbą przeciwstawienia się zachowaniom niepożądanym z wychowawczego pi moralnego pkt widzenia. a) techniki wzmocnienia pozytywnego- polegają na odwołaniu się do pochwał i nagród w ściśle określony sposób, tj.: *technika bezpośredniej gratyfikacji, nazywana również techniką natychmiastowej gratyfikacji, przewiduje odwołanie się do wzmocnień zaraz po wystąpieniu szczególnych oznak poprawy w nauce lub zachowaniu. *technika zawierania kontraktu- stosowana była m.in. przez J. Korczaka. Polegała na sporządzeniu umowy między wychowawcą i wychowankiem, np. w sprawie przestrzegania zasad higieny. W wyniku zawierania kontraktu oczekiwano od wychowanków stopniowej poprawy w zachowaniu lub nauce. *technika sukcesywnej gratyfikacji- przyjmuje często nazwę ekonomii żetonów , wzmocnienia żetonowego. W tej technice wzmocnienia pozytywnego dokonuje się najpierw za pomocą punktacji lub symbolicznych pamiątek a dopiero później w formie nagradzania materialnego lub niematerialnego. Technikę tę zaleca się stosować zwłaszcza wobec dzieci i młodzieży specjalnej troski, nadmiernie pobudliwych, z zaburzeniami emocjonalnymi i społecznie niedostosowanych b) techniki wzmocnień negatywnych- zdecydowanie mniej skuteczne od innych technik. Należą do nich: *technika szybkiej interwencji- stanowi próbę natychmiastowego reagowania wychowawcy lub nauczyciela na niewłaściwe zachowanie wychowanków. *technika słownego upomnienia- polega na dyskretnym i w miarę serdecznym zwróceniu wychowankowi uwagi na ich niestosowne zachowanie. *technika potrąconych pkt *technika chwilowej izolacji- nazywa się też techniką izolacji społecznej, polega na krótkotrwałym i uprzednio zapowiedzianym zawieszeniu ucznia w zajęciach z powodu np. utrudnienia ich prowadzenia. Technikę tę z dobrym na ogół skutkiem stosowano wobec dzieci nadmiernie pobudliwych, agresywnych.

TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE

Do najczęściej występujących trudności wychowawczych dzieci szkolnych zalicza się:

brak zainteresowania nauką;

agresja fizyczna (bójki) i słowna;

lekceważenie i niewykonywanie poleceń nauczyciela;

nadmierna ruchliwość; złośliwość, hałaśliwość; wagary; kradzieże; kłamstwa; niszczenie mienia; płaczliwość; palenie papierosów; konfiskaty.

Najczęstsze przyczyny zaburzeń w zachowaniu dziecka, pochodzące ze środowiska rodzinnego to nieudolność wychowawcza rodziców, zaburzona struktura rodziny (rozwód), psychospołeczna degradacja rodziców w postaci wykolejenia moralnego, przestępcza recydywa czy alkoholizm.

Najczęściej jednak spotykanymi objawami tych trudności są:

- zachowanie agresywne, które może być reakcją na niesprawiedliwe traktowanie

- lęk przed utratą miłości bądź zachwianie poczucia bezpieczeństwa.

Agresja ta może być skierowana bezpośrednio na osoby je wywołujące lub też na rzeczy i osoby nie związane z daną sytuacją; zachowanie, które może być przejawem buntu dziecka tzw. zachowanie negatywistyczne; kłamstwo, które może być traktowane jako zachowanie mające uchronić daną jednostkę przed karą.

Do przejawów tych należy również zaliczyć nadpobudliwość psychoruchową, która może być związana z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Dziecko takie często nie potrafi się skupić, jest ruchliwe, nie może usiedzieć na jednym miejscu. Zachowanie takie może być też winą rodziców, którzy są w stosunku do dziecka zbyt wymagający a nawet agresywni.

Różnice między dziećmi i dorosłymi, wynikające z innej fazy rozwojowej, doświadczeń społecznych, zmian intelektualnych i ról społecznych, sprawiają, że w przypadku osób dorosłych potrzebne są specjalne metody uczenia się.

1/ koncepcja uczącego się - charakterystyczną cechą osoby dorosłej jest samokontrola, samokierowanie (self directing). Zadaniem nauczyciela, trenera jest zachęta do pogłębiania potrzeby ujawnienia się potrzeb edukacyjnych u dorosłego ucznia. Dorosły może uczestniczyć w tworzeniu programu nauczania oraz w wyborze metod edukacyjnych.

2/ znaczenie doświadczenia - doświadczenia życiowe posiadane przez uczącego się są ogromnym źródłem wiedzy zarówno dla osoby uczącej się, jak też dla pozostałych osób zaangażowanych w proces uczenia się. Uczący się dorośli przywiązują większą wagę do tego, czego doświadczają, niż do tego, co jest im przekazywane tylko werbalnie. Dlatego też większość metod uczenia się postulowanych przez andgragogikę to techniki bazujące na doświadczeniu osób uczących się.

3/ gotowość do uczenia się - dorośli uczą się, kiedy mają potrzebę nauki. Proces uczenia się powinien odpowiadać na potrzeby uczących się związane z wymaganiami, jakie niesie ze sobą współczesny świat oraz być zorganizowany w sposób uwzględniający indywidualne potrzeby, możliwości i gotowość jednostek do uczenia się.

4/ orientacja na uczenie się - uczący się nabywają kompetencje pozwalające im radzić sobie z problemami, jakie spotykają w życiu, dlatego oczekują, że zdobyta wiedza i umiejętności mają bezpośrednie zastosowanie i będą mogły jak najszybciej zostać wprowadzone w życie; uczenie się polega nie tyle na przyswajaniu wiedzy na określony temat (subject centeredness), ale umiejętności rozwiązywania problemów w określonej dziedzinie (problem centredness).

5/ motywacja uczącego się - w przypadku osób dorosłych dominuje motywacja wewnętrzna, uczą się oni z własnej woli

KOMUNIKOWANIE SIĘ

Komunikację najlepiej można sobie wyobrazić jako proces lub przepływ. Problemy komunikacyjne pojawiają się wtedy, kiedy w tym procesie występują zniekształcenia lub blokady. Zanim dojdzie do komunikacji, potrzebny jest zamiar przekazania komunikatu, który przechodzi od nadawcy (źródła) do odbiorcy, zostaje zakodowany (przekształcony na postać symboliczną) i przesłany za pośrednictwem jakiegoś kanału (medium) do odbiorcy, który go dekoduje (odtwarza). Wynikiem jest przekazanie informacji od jednej osoby do drugiej.

WARUNKI DOBREGO KONTAKTU-O doskonałym procesie komunikacji międzyludzkiej powiemy więc wówczas, gdy w efekcie tego procesu w umyśle odbiorcy powstanie identyczny obraz jak ten, który powstał w umyśle nadawcy, lub innymi słowy - gdy komunikat odebrany przez odbiorcę będzie miał takie samo znaczenie, jak komunikat wysłany przez nadawcę.

Bariery w skutecznej komunikacji

Często przyczynami odebrania przez odbiorcę komunikatu odbiegającego od zamiaru nadawcy są rozmaite bariery istniejące między ludźmi i w ludziach.

Do najważniejszych z nich należą:

1) filtrowanie - sposób manipulowania informacją przez nadawcę po to, żeby wywołać korzystniejsze wrażenie u odbiorcy. Pojawia się najczęściej w firmach, w których podkreśla się różnice pozycji, oraz u pracowników o dużych ambicjach dotyczących kariery. Ponadto wielkie organizacje, w których zazwyczaj jest więcej szczebli, zwiększają prawdopodobieństwo zjawiska filtrowania.

2) selektywna percepcja - odbierania komunikatu na podstawie tego, co się selektywnie widzi i słyszy w zależności od swoich potrzeb, motywacji, doświadczenia, pochodzenia i innych cech osobistych. Odbiorca w trakcie dekodowania komunikatu wprowadza w jego treść własne zainteresowania i oczekiwania. Ludzie nie widzą rzeczywistości w sposób obiektywny, nazywają nią to, co postrzegają.

3) przeciążenie informacyjne - wynik sytuacji, w której ilość informacji przekracza zdolność jej przetwarzania. Kiedy do danej osoby dociera więcej informacji niż może je posegregować i wykorzystać zazwyczaj dokonuje ona selekcji, pomija je lub zapomina o nich. Może też odkładać przetwarzanie do czasu kiedy przeminie sytuacja przeciążenia. W każdym wypadku skutkiem jest utrata informacji i mniejsza skuteczność komunikacji.

4) emocje - komunikaty są różnie interpretowane w zależności od tego, w jaki stanie psychicznym znajduje się odbiorca w chwili odebrania komunikatu. Kiedy ludzie czuja się zagrożeni, są skłonni do reagowania w sposób ograniczający ich zdolność do wzajemnego porozumienia. Przybierają oni postawę obronną, wdając się w takie zachowania, jak słowne ataki na innych, wypowiadanie sarkastycznych uwag, formułowanie nadmiernie subiektywnych osądów i kwestionowanie motywów, którymi kierują się inne osoby. Kiedy zatem dana osoba interpretuje cudzy komunikat jako stwarzający dla niej zagrożenie, często reaguje w sposób utrudniający skuteczną komunikację.

5) język - słowa mają różne znaczenie dla różnych ludzi. Odbiorcy posługują się własnymi definicjami komunikatów. Wiek, wykształcenie i kultura są trzema z bardziej oczywistych zmiennych wpływających na język, którym posługuje się dana osoba, i na definicje wyrazów. Dodatkowym problemem jest istnienie żargonów odnoszących się do grup społecznych, zawodowych, etnicznych.

6) niepokój komunikacyjny - nadmierny niepokój odczuwany przy konieczności kontaktów twarzą w twarz. Lęk przed komunikowaniem się jest poważnym problemem dotyczącym całej grupy technik komunikacyjnych. Osoby, które to przeżywają, odczuwają silne napięcie i niepokój przy komunikowaniu się albo ustnym, albo pisemnym bądź jednym i drugim. W konsekwencji mogą wybierając sposoby komunikacji wykluczające kontakt bezpośredni (np. korzystanie z notatek lub faksów), mimo że wymaga tego dana sytuacja. Problem pojawia się, gdy ludzie odczuwający silny niepokój związany z mówieniem ograniczają ustne komunikowanie się i wyszukują na to uzasadnienie, tłumacząc sobie, że do skutecznego funkcjonowania, np. zawodowego nie potrzeba im więcej komunikacji.

. Zasady komunikowania

Pierwszą jest zasada uwzględniania właściwości osoby, czyli zasada nastawienia się na odbiorcę.

Drugą zasadą jest dbałość o uzyskanie ze strony odbiorcy odpowiedniego odzewu lub reakcji świadczącej o tym, że odbiorca zrozumiał nasz przekaz i podjął odpowiednie działania. Jest to zasada sprzężenia zwrotnego między nadawcą i odbiorcą informacji, czyli między nauczycielem a uczniem.

Dobre przygotowanie i zaplanowanie sposobu komunikowania się jest istotnym warunkiem jego skuteczności. Komunikowanie się, jest często procesem, w którym można wyróżnić kilka etapów.

słuchanie aktywne

W odróżnieniu od słyszenia, które jest bierne, słuchanie polega na aktywnym poszukiwaniu znaczenia. W trakcie procesu słuchania myśli zarówno nadawca komunikatu jak i jego odbiorca. Aktywne słuchanie wymaga pełnego skupienia uwagi, bez przedwczesnego osądzania lub interpretowania komunikatu. Różnica między szybkością mówienia (ok. 150słów na minutę), a słuchania i przetwarzania informacji (1000 słów na minutę) prowadzi do wyłączania mózgu odbiorcy i stwarza okazje do myślenie o czymś innym. Aktywnemu słuchaniu sprzyja empatia względem nadawcy, tzn. stawianie się na jego miejscu. Empatyczny słuchacz wstrzymuje się zarówno z wydawaniem przedwczesnych osądów o treści komunikatu, jaki i z jego interpretacją oraz starannie słucha tego, co się do niego mówi.

Są cztery zasadnicze warunki aktywnego słuchania: (1) natężenie, (2) empatia, (3) akceptacja, (4) chęć przyjmowania odpowiedzialności za kompletność.

Aktywny słuchacz z natężeniem skupia uwagę na komunikacie, a w czasie bezczynności mózgu streszcza i integruje to, co zostało powiedziane, oraz włącza każdą nową informację do tego, co zostało powiedziane wcześniej.

Akceptuje komunikat, nie osądzając jego treści, przyjmując go w sposób obiektywny. Robi też wszystko aby wydobyć pełne zamierzone znaczenia komunikatu.

Dwiema powszechnie stosowanymi technikami aktywnego słuchania są zwracanie uwagi zarówno na uczucia, jak i na treść oraz zadawanie pytań, w celu zapewnienia pełnego zrozumienia.

korzystanie ze sprzężeń zwrotnych

Wiele barier w komunikacji można przypisać bezpośrednio nieporozumieniu i niedokładnościom. Korzystanie ze sprzężenia zwrotnego pozwala ustalić na ile przekazywany komunikat został odebrany i przyswojony. Najprostszym sposobem jest prośba o powtórzenie przez odbiorcę treści komunikatu własnymi słowami lub sprawdzenie w jaki sposób komunikat został przełożony na praktykę.

Problem komplikuje się w momencie, zarówno komunikat, jak i następujące po nim sprzężenie zwrotne dotyczą informacji negatywnych. Ludzie niezbyt lubią przekazywać złe wiadomości, nie chcą obrażać odbiorcy ani wywoływać u niego postawy obronnej. W efekcie unika się ujemnych informacji zwrotnych, opóźnia je albo poważnie zniekształca.

Istnieje sześć wskazówek dotyczących osiągania większej skuteczności przy przekazywaniu negatywnych informacji zwrotnych:

• skupienie uwagi na konkretnych zachowaniach

Informacje zwrotne powinny być raczej konkretne niż ogólne.

• utrzymanie informacji zwrotnej w postaci bezosobowej

Informacje zwrotne, zwłaszcza negatywne, powinny być raczej opisowe niż osądzające.

• informacje zwrotne nastawione na cele

Celem nie powinno być wyładowanie się na drugiej osobie, podważa to wiarygodność nadawcy komunikatu oraz ogranicza znaczenie i skuteczność sprzężeń zwrotnych na przyszłość.

• wybór odpowiedniego momentu na udzielenie informacji zwrotnych

Dotyczy to zarówno stanu emocjonalnego nadawcy i odbiorcy komunikatu, jak i umiejscowienia w czasie informacji zwrotnej (opóźnienia w udzielaniu informacji dotyczących niepożądanych działań zmniejszają prawdopodobieństwo, że informacje te wywołają oczekiwaną zmianę).

• doprowadzenie do zrozumienia treści

Należy upewnić się, że odbiorca zrozumiał w pełni przekazany komunikat

• nakierowanie negatywnych informacji zwrotnych na zachowania, nad którymi odbiorca może panować

Przypominanie komuś o jakiś niedociągnięciu, nad którym nie sprawuje żadnej kontroli, ma niewielką przydatność. Negatywne informacje zwrotne powinny być nakierowane na zachowania, w sprawie których odbiorca może coś zrobić.

PODMIOTOWOŚĆ

w psychologii możliwość odniesień do swego zachowania. Jest to, ten rodzaj podmiotowości, który zasadza się na samostanowieniu. właściwością psychologicznego podejścia do podmiotowości człowieka jest badanie sposobu reprezentowania przez niego własnej podmiotowości, a więc badanie wszelkiego rodzaju poczuć, przekonań nt. bycia podmiotem. że specyficzne dla psychologicznego podejścia do podmiotowosci jest to, że ze względu na dostępną psychologii metodologię, nigdy nie będzie ona w stanie wyczerpać całego fenomenu bycia przez człowieka podmiotem swego zachowania.

Istotą podmiotowości człowieka w ujęciu psychologicznym jest osobista sprawczość, tj. świadoma aktywność w trakcie, której człowiek dokonuje samodzielnych wyborów i podejmuje decyzje, opierając się na własnych wartościach i standardach, a więc jest niejako twórcą zdarzeń i stanów, przez co wywiera wpływ na otoczenie, a także na swoje zachowanie i swój los, stając się autorem własnego życia. Towarzyszą temu określone przekonania, wynikające z wewnętrznej reprezentacji siebie jako sprawcy zdarzeń i stanów.

Podmiotowość w ujęciu filozoficznym jest traktowana jako immanentna cecha człowieczeństwa. Osoba to sprawca świadomych i wolnych czynów, obdarzona rozumem i wolą. Człowiek jest podmiotem w swej istocie, zatem wszelkie

właściwości podmiotowe przysługują mu niejako w sposób konieczny. W filozoficznym ujęciu podmiotowości ludzkiej rozpatruje się te właściwości jako cechy atrybuty gatunku ludzkiego. Każdy z nas jest obdarzony zdolnością subiektywnego doświadczania i przeżywania świata, samoświadomością, zdolnością autorefleksji, wolnością wyboru, zdolnością świadomego podejmowania decyzji i celowego kierowania swoim postępowaniem, zdolnością do odróżniania

dobra od zła, a więc etycznego wartościowania własnych i cudzych postępów. Zadaniem świadomości jest porządkowanie pewnego zbioru relacji między organizmem człowieka a środowiskiem i stanami samego organizmu po to, by ów człowiek świadomie doświadczał, oddziaływał, wywoływał w świecie rozmaite zdarzenia, pozostając jednocześnie w stanie równowagi z samym sobą. Świadomość pozwala na diagnozowanie zmian w systemie zachowań, reguluje

zachowania i podejmowanie decyzji, wpływa na jakość i spójność procesów psychicznych oraz na elastyczność, wrażliwość, kreatywność i poczucie

podmiotowości człowieka.

PODMIOTOWOŚĆ W UJĘCIU AKADEMICKIM

Tak mocno współcześnie akcentowane na wszystkich szczeblach edukacji (a zwłaszcza na drugim poziomie - w odniesieniu do człowieka dorosłego) partnerstwo dwóch równoprawnych podmiotów nadal pozostaje w obszarze postulatów i teorii. Wyniki tych badań potwierdzają smutną prawdę, że „powszechnie wysoko wartościuje się podmiotowość, ale w warstwie deklaratywnej, natomiast codzienne osobiste doświadczenia osób i grup wskazują na trudności w realizowaniu podmiotowości. Najbardziej uwidacznia się to w środowisku młodzieży studenckiej [...]. Relacje społeczne w procesie poznania i kształcenia akademickiego są charakterystyczne bardziej dla modelu hierarchicznego, w którym istnieje asymetria podziału decyzji i odpowiedzialności, aniżeli dla modelu dwupodmiotowej wymiany. To sprawia, że kształcenie w szkole wyższej niewiele różni się organizacyjnie i metodycznie od nauczania na niższych szczeblach edu-kacji [...]. To mistrz wyznacza zadania badawcze, które aspirant posłusznie wypełnia [...]. Konsekwencją jest przewaga doświadczeń związanych z posłusznym wypełnianiem cudzychwartości oraz/albo uwalnianiem od odpowiedzialności za własne wybory i decyzje może sprawić, że człowiek będzie przejawiał takie same zachowania po ukończeniu studiów, w procesie pracy zawodowej”.

---