Szkoła kopenhaska ( względnie duńska)
Główną zasługą szkoły kopenhaskiej jest przeniesienie „fonologicznej” metody opisu fonemu na treściową stronę języka. Jej program teoretyczny nosi nawę glossematyki. Powstała ona w roku 1933 pod kierownictwem Hjelmsleva i Brondala. Od 1939 r. wydawano wspólnie ze szkołą praską „Acta Linguistica. Revue internationale de linguistigue structurale”
Po poznaniu dokładnej struktur systemu fonemów zaczęto poszukiwać analogicznych struktur w zakresie treści. Uczyniono to w Kopenhadze, przyjmując dwie płaszczyzny: plan treści i plan wyrażenia. W zakresie tych dwóch planów, Hjelmslev rozróżnia, w ramach swego modelu znaków, jeszcze raz - w ujęciu de Saussure'a - formę i substancję. Wynikają z tego cztery warstwy, z których każdej przypisuje się jedną dyscyplinę naukową.
Plan wyrażenia Plan treści
Substancja wyrażenia forma wyrażenia forma treści substancja treści
Fonetyka fonologia gramatyka semantyka
Lingwistyka
Substancję wyrażenia stanowi materiał fonetyczny jednakowy dla wszystkich języków; formę wyrażenia - system fonologiczny obowiązujący w określonym języku. Substancją treści jest odbicie stanów rzeczowych świata zewnętrznego. Formą treści jest uporządkowanie materiału w danym języku. Do „lingwistyki właściwej” szkoły kopenhaskiej (glossematyka) należą jednak obydwie płaszczyzny form, ponieważ Hjelmslev definiuje langue w sensie de Saussure'a jako „specyficzną formę, składającą się z dwóch substancji: substancji treści i substancji wyrażenia. Tak więc pojęcie glossematyki obejmuje nie tylko logiczne badanie formy przy jednoczesnym zaniedbaniu substancji, lecz również fakt, że ta forma lingwistyczna jest formą treści i wyrażenia. Między formą treści a formą wyrażenia istnieje związek poprzez prawo komutacji. Komutacja jest korelacją w jednym planie, posiadającą związek z korelacją w drugim planie. Komutacja wstępuje wtedy, gdy zmianie w formie wyrażenia odpowiada zmiana w formie treści i odwrotnie. Do właściwej lingwistyki należą w szkole kopenhaskie tylko struktury fonologii i gramatyki oraz ich wzajemny stosunek. Natomiast fonetyka i semantyka są tylko dyscyplinami pomocniczymi tych dwóch nauk o strukturze języka.
Hjelmslev utrzymuje tezę, że język jest formą, a nie substancją, a jedynym przedmiotem językoznawstwa jest język sam w sobie.
Teoria lingwistyczna Hjelmsleva pozostaje pod bezpośrednim wpływem logiki formalnej, czego bezpośrednim wynikiem jest przesunięcie w niej głównego punktu ciężkości z funkcjonalizmu na formalizm. Formalizmu tego jednakże nie należy rozumieć w sensie lingwistycznym szkoły praskiej, traktującej formę jako niezbędny wykładnik funkcji oraz jako czynnik związany z substancją, lecz w sensie czystej struktury, całkowicie niezależnej i oderwanej od substancji, a więc mającej charakter relacji czysto logicznych. Podstawowe założenia mieszczą się w programie teoretycznym strukturalizmu saussurowskiego:
1.Język jest formą, a nie substancją
2. Językoznawstwo jako nauka winno być celem samym dla siebie, Anie jak dotąd, środkiem wiodącym do celu
3.Lingwistyka winna opisywać: język w ogóle, niezależny od miejsca i czasu; języki poszczególne jako realizacje jednostkowe mowy ludzkiej
4.Na każdą strukturę językową składa się określony inwentarz jednostek oraz określony system łączących je relacji tekstowych
5.Możliwość stworzenia lingwistyki strukturalnej jako nauki ścisłej oznacza dla całej w ogóle humanistyki szansę podniesienia jej do rangi rzeczywiście naukowej.