II METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH
Cele, problem, pytania i hipotezy badawcze.
Interesujące badacza zjawiska, obiekty, a także dziedziny są określane mianem przedmiotu badań.
Przedmiotem moich badań są postawy społeczne wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu.
Celem każdego poznania naukowego powinno być „ zdobycie wiedzy maksymalnie pewnej, ścisłej, maksymalnie prostej, maksymalnie ogólnej, o maksymalnej zawartości informacji.”
Celem niniejszej pracy jest ukazanie postaw społecznych wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu.
Problem badawczy według S.Nowaka „ to tyle co pewne pytanie lub zestaw pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.”
Podobnie problem badawczy traktuje Tadeusz Pilch, który twierdzi, iż jest on pytaniem, które „ w sposób znacznie bardziej precyzyjny określa zakres naszych wątpliwości.”
Głównym problemem badawczym mojej pracy są postawy społeczne wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu. W celu uzyskania wyczerpującej odpowiedzi na główny problem badawczy sformułowałam następujące problemy szczegółowe:
Jaki jest poziom wiedzy społeczeństwa na temat osób niepełnosprawnych- z uszkodzonym narządem ruchu?
Jakie są postawy w stosunku do osób kalekich?
Jakie czynniki decydują o postawach społecznych wobec inwalidów.
Jaki jest stosunek społeczeństwa do osób z uszkodzonym narządem ruchu w ocenie respondentów.
W jakim stopniu poziom wiedzy o ludziach niepełnosprawnych wpływa na postrzeganie ich przez osoby pełnosprawne.
W jakim stopniu wykształcenie ma wpływ na postawy wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu.
Po przedstawieniu problemów badawczych w celu skutecznego przeprowadzenia badań każdy badacz powinien wysunąć hipotezy.
Hipotezą nazywa się „ wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysły w postaci uogólnienia, osiągniętego (…) na podstawie danych wyjściowych.”
M.Muszyński przez hipotezę badawczą rozumie „ stwierdzenia, co do których istnieje pewne prawdopodobieństwo, że są one właściwym rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych.”
W przeprowadzonych badaniach jako główną hipotezę przyjęto, że postawy społeczne wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu są zależne od wykształcenia, wieku, płci.
Szczegółowe hipotezy zakładały, że:
Poziom wiedzy społeczeństwa ( mieszkańców Białegostoku) na temat osób niesprawnych fizycznie jest niski.
Postawy osób pełnosprawnych w stosunku do osób z uszkodzonym narządem ruchu zależy od wykształcenia.
Postawy respondentów w stosunku do osób z uszkodzonym narządem ruchu zależy od wieku, płci, wykształcenia.
O postawach społecznych osób pełnosprawnych wobec osób kalekich decydują przede wszystkim czynniki rodzinne i cechy osobowości.
Przyjęto również, że zachodzi zależność między wiedzą i postawami społecznymi wobec osób kalekich. Im większa znajomość ludzi niepełnosprawnych tym postawy wobec nich są bardziej przychylne.
Zachodzi relacja między wykształceniem badanych a ich postawami wobec ludzi kalekich. Im wyższe wykształcenie, tym większe prawdopodobieństwo prezentowania przez nich postaw pozytywnych wobec osób kalekich.
2.2. Metody, techniki i narzędzia badawcze.
W literaturze możemy odnaleźć wiele definicji metody. Według autorów Słownika Wyrazów Obcych metoda- „ ( z gr. methodos = badanie ) to świadomie i konsekwentnie stosowany sposób postępowania dla określonego celu. W nauce to sposób badania rzeczy i zjawisk; ogół reguł stosowanych przy badaniu rzeczywistości, droga dochodzenia do prawdy.”
Warunkiem podjęcia pracy badawczej jest wybór odpowiedniej metody, czy zespołu metod, przy pomocy których zamierzamy szukać odpowiedzi na interesujący nas problem.
S.Nowak podaje, „ Metoda naukowa to określony, powtarzalny sposób rozwiązywania problemów naukowych.”
Aleksander Kamiński stwierdza, iż metody badawcze są to „ sposoby zaplanowania i realizowania procesu badawczego, w którym techniki badawcze stanowią bardzo ważny, lecz nie jedyny składnik.”
Mieczysław Sobocki uważa, że metody są „ ogólnymi zaleceniami ( postulowanymi ) sposobami rozwiązywania nurtujących badacza problemów.” Twierdzi, iż „ można powiedzieć, że metody badawcze w ich ogólnym rozumieniu są gatunkową nazwą określonych sposobów postępowania badawczego.”
Tadeusz Pilch nawiązując do definicji metody A.Kamińskiego uważa, że przez metodę badań rozumiemy „ zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badawczego, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.”
Każdy z wymienionych autorów przedstawił też własną klasyfikację metod badawczych.
Dla potrzeb mojej pracy przyjęłam klasyfikację metod, którą zaproponował Tadeusz Pilch:
- eksperyment pedagogiczny
- monografię pedagogiczną
- metodę indywidualnych przypadków
- metodę sondażu diagnostycznego.
W badaniach dotyczących postaw społecznych wobec osób z uszkodzonym narządem ruchu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego.
T.Pilch twierdzi, że „ metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o przedmiotach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.”
Wybrana metoda warunkuje dobór technik badawczych i dalszy sposób postępowania badawczego. Techniką badawczą T.Pilch nazywa „…czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów.”
T.Pilch do technik badawczych zaliczył:
- obserwację
- ankietę
- wywiad
- badanie dokumentów
- analizę treści
- techniki projekcyjne
W swoich badaniach posłużyłam się techniką ankiety. W ujęciu T.Pilcha ankieta to „…technika gromadzenia informacji, polegająca na wypełnieniu, najczęściej samodzielnie, przez badanego specjalnych kwestionariuszy, na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej nie w obecności ankietera.”
Przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badawczej jest, zdaniem T.Pilcha, narzędzie badawcze, które jest „ zespołem technicznego gromadzenia danych z badań.”
W tym rozumieniu narzędziem badań, jakie zastosowałam była ankieta.
T.Pilch, T.Bauman,, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa 2001, s.23
M.Łobocki, Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa 1984, s.55
T.Pilch, Zasady badań pedagogicznych. Warszawa 1977, s.64-66
T.Pilch. T.Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa 2001, s. 45-46
M.Muszyński. Wstęp do metodologii pedagogiki. PWN, Warszawa 1978, s.128
Metoda, (w) J.Tokarski (red) Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa 1980, s.471
S.Nowak, Metodologia badań socjologicznych. PWN, Warszawa 1970, s.237
A.Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, (w) R.Wroczyński, T.Pilch (red), Metodologia pedagogiki społecznej, Wrocław 1974, s.55
M.Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków 2003, s.27
Tamże…s.27
T.Pilch, T.Bauman,, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa 2001, s.71
Tamże…s.72-77
T.Pilch, Zasady badan pedagogicznych. Ossolineum. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1977, s.126
Tamże…s.31
Tamże…s.141
T.Pilch, Metody i techniki badań. (w:) M.Godlewski, S.Kracewicz „ Pedagogika.” PWN, Warszawa 1978, s.54