Atrakcyjność turystyczna

Decyzja o podróży do wybranego miejsca dyktowana jest wysoką oceną jego atrakcyjności turystycznej. Pod tym pojęciem rozumiemy istnienie specyficznej cechy „przyciągającej turystów na pewne tereny, dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego”.¹

Tak sformułowana definicja atrakcyjności turystycznej podkreśla znaczenie walorów turystycznych, które są uznawane za dobro podstawowe. Zaklasyfikowanie walorów do dóbr podstawowych oznacza, że to one „stanowią dominujący cel podróży turystycznych, mimo występowania innych motywów, takich jak choćby interesy czy zakupy”.² Atrakcyjność turystyczna „obejmuje wszystkie elementy, które skłaniają turystów do opuszczenia domu włączając w to zarówno krajobraz, interesujące formy transportu (np.: statki), miejsca zakwaterowania (np.: kurorty), restauracje, warunki do uprawiania różnych form aktywności, jak i związane z nimi przeżycia.”³

Atrakcyjność turystyczna jest często utożsamiana z walorami turystycznymi. Oba pojęcia zarówno atrakcja, jak i walor są stosowane zamiennie. Jest to spowodowane tym, że mają zbliżoną interpretację (ale nie jest to w pełni uprawnione). Są pojmowane jako te cechy środowiska geograficznego, które mogą zaważyć o wyborze danej miejscowości na wypoczynek, przez co wywołać określone zachowanie u turysty.

Z drugiej strony możemy założyć, że to walory turystyczne wchodzą w skład atrakcyjności turystycznej. Są rozpatrywane wspólnie z dostępnością komunikacyjną oraz urządzeniami turystycznymi. O. Rogalewski podaje: „o atrakcyjności turystycznej określonego terenu stanowią trzy czynniki: ranga jego walorów turystycznych, stopień dostępności komunikacyjnej oraz zdolność obsługowa urządzeń turystycznych.”⁴ Według takiej analizy zwracamy uwagę na pojęcie walor turystyczny, a także na pozostałe części składowe atrakcyjności turystycznej. Widoczne jest tu pojawienie się zjawiska komplementarności, które oznacza wzajemne uzupełnianie się. I tak dobra podstawowe, do których zaliczyliśmy walory turystyczne muszą iść w parze z infrastrukturą turystyczną, na którą składają się komunikacja i urządzenia obsługowe. Nie wystarczą same walory, aby miejscowość uznać za atrakcyjną. Należy tę miejscowość wyposażyć odpowiednio w sieć komunikacyjną umożliwiającą dotarcie do danej miejscowości oraz swobodne przemieszczanie się na jej terenie. Wyposażenie obszaru w urządzenia, na terenie którego znajdują się walory wypoczynkowe, krajoznawcze lub specjalistyczne sprzyja pobytom, pozwala na zaspokojenie potrzeb turystów i spędzenie czasu wolnego według upodobania.

Inne rozumienie pojęcia atrakcyjności turystycznej w porównaniu do O. Rogalewskiego przedstawia S. Wodejko. Uważa on, że: „atrakcyjność turystyczna jest sumą subiektywnych i obiektywnych ocen poszczególnych elementów podaży turystycznej, mieszczącą się w granicach wyznaczonych przez określony poziom cen i dochodów.”⁵ Obszar może okazać się ciekawy ze względu na zróżnicowany krajobraz jak rzeki, jeziora, lasy. Może posiadać unikalne zabytki, jednak ocena przybiera jedynie charakter subiektywny. Atrakcyjność turystyczna jest zatem pojęciem względnym. Trudno jest jednoznacznie określić czy dany obszar jest bardziej czy mniej atrakcyjny od pozostałych. W dużej mierze zależy to od indywidualnej oceny turystów. Jednak, aby pojęcie atrakcyjności turystycznej nie stało się nieokreślone S. Wodejko wprowadza ograniczenie, którym są dochód i cena. Osiągane dochody powodują, że potrzeby turystów muszą zmieścić się w pewnych granicach. „I tak, w przypadku transportu może się okazać, że realną jego gałęzią będzie kolej, mimo preferowania połączenia lotniczego; w przypadku bazy noclegowej w rachubę wchodzić będą obiekty tańsze, mimo fascynacji hotelami o wysokim standardzie; w przypadku zaś bazy towarzyszącej spędzanie czasu wolnego ograniczy się do kawiarni, kina czy teatru, mimo pasji gry w golfa czy wizytowania kasyn.”⁶ Wynika z tego, że pewne regiony są atrakcyjne dla niektórych potencjalnych turystów, ale są niedostępne ze względu na relacje cenowe.

Na atrakcyjność terenu wpływa wiele komponentów. Nie tylko będą to walory turystyczne, które są „dopiero podstawą do wykreowania atrakcji turystycznej”⁷ stanowiąc pewnego rodzaju bogactwo naturalne. Do tego należy dołączyć to, co nazywamy wizerunkiem. Jest to wyobrażenie potencjalnego turysty o możliwościach spędzania czasu wolnego w danym miejscu. Na wizerunek miejsca składają się zarówno obiekty, zabytki posiadające pewną wartość, wpisane na stałe i wyróżniające daną miejscowość. Jest to również krajobraz i możliwość rozrywki z wykorzystaniem dostępnych w danym miejscu urządzeń. Wizerunek to równocześnie atmosfera, która tworzy swoisty klimat miejscowości. Niektóre obszary są charakterystyczne ze względu na organizowane imprezy, „które - stanowiąc atrakcję turystyczną - mogą pomóc przyciągnąć uwagę szerszej publiczności.”⁸

Pojęcie i klasyfikacja walorów turystycznych.

Definicja walorów turystycznych określa je jako „całość elementów środowiska naturalnego i pozaprzyrodniczych (kulturowych lub inaczej antropogenicznych), które są przedmiotem zainteresowania turystów i decydują o atrakcyjności turystycznej danego miejsca, miejscowości lub obszaru.”⁹

Ruch turystyczny na danym obszarze rozłożony jest nierównomiernie, bowiem to turyści wybierają i decydują o miejscu docelowym swojej wyprawy. Z ich punktu widzenia ta miejscowość może okazać się ciekawsza, na terenie, której występują określone walory turystyczne. Dany obszar posiada walory wówczas, gdy zawiera pewne elementy środowiska przyrodniczego (jak np.: ukształtowanie powierzchni, wody, klimat), zabytki kultury materialnej lub obiekty nowoczesnej architektury. Zatem uczestnicy ruchu turystycznego mogą zmierzać do miejsc obfitych w walory turystyczne, które postrzegają jako szczególnie interesujące i jednocześnie umożliwiające wypoczynek, zwiedzanie lub uprawianie danego rodzaju turystyki. Turyści sami poprzez swoje zainteresowania określają wartość danego waloru. Ten walor może posiadać znaczenie, do którego kieruje się większa liczba turystów. Jednakże należy pamiętać, że jest to tylko jedna z miar atrakcyjności obszaru.

S. Wodejko stosuje podział walorów turystycznych, z punktu widzenia ich pochodzenia, na walory przyrodnicze (naturalne) i antropogeniczne (kulturowe).

WALORY TURYSTYCZNE

WALORY WALORY

PRZYRODNICZE ANTROPOGENICZNE

Rys.1. Walory turystyczne według genezy.

Źródło: S. Wodejko, Ekonomiczne..., op.cit., s. 27.

Obok przedstawionego podziału walorów wg genezy i charakteru w literaturze stosowanych jest wiele innych podziałów walorów turystycznych. O. Rogalewski dzieli walory ze względu na pełnione przez nie funkcje, patrz rys.2.

WALORY TURYSTYCZNE

WALORY WALORY WALORY

WYPOCZYNKOWE KRAJOZNAWCZE SPECJALISTYCZNE

Rys. 2. Walory turystyczne według funkcji.

Walorami wpisanymi w krajobraz wielu terenów są: bliskość akwenów wodnych, lasów oraz niski stopień urbanizacji. Powyższe zasoby zostały zaklasyfikowane do walorów wypoczynkowych. Dobry klimat, wody mineralne, czyste powietrze, a więc występujące osobliwości przyrody ułatwiają wypoczynek oraz pozwalają na regenerację sił fizycznych, psychicznych.

Drugą grupę walorów stanowią walory krajoznawcze. Możemy je podzielić zarówno na walory antropogeniczne, jak i naturalne. A więc będą to tereny, na których mogą znajdować się zasoby krajoznawcze o przyrodniczych cechach jak: rzeki, wodospady, jaskinie, punkty widokowe. Wprawdzie punkty widokowe nie zawierają same w sobie interesującego waloru, ale są doskonałym miejscem nadającym się na obserwacje. Oprócz różnorodności krajobrazowej możemy wyróżnić również: zespoły architektury, budowle, zabytki. Mają one uznanie turystów, gdy posiadają wartość artystyczną, wiążą się z działalnością sławnej osobistości albo przypominają wydarzenia historyczne. Uwagę turystów przyciągają także nowoczesne zespoły budownictwa, wielkie miasta gdzie skupia się życie kulturalne i koncentrują się liczne przedsiębiorstwa, instytucje, kina, teatry.

Walory specjalistyczne to kolejna grupa zasobów z zakresu walorów turystycznych. I tak, jak w przypadku walorów wypoczynkowych i krajoznawczych, walory specjalistyczne muszą posiadać „cechy środowiska przyrodniczego, w oparciu, o które możliwe jest uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej”.¹⁰ Turystyka kwalifikowana zwana jest również specjalistyczną. Oznacza to, że aby być aktywnym uczestnikiem takiego rodzaju wyjazdu potrzebne są bardzo często odpowiednie kwalifikacje lub formalne uprawnienia oraz sprzęt specjalistyczny.

W oparciu o walory wypoczynkowe, krajoznawcze i specjalistyczne rozwijają się różne formy turystyki. W związku z tym motywy podróżowania mogą także być różne.

Ze względu na rodzaje turystyki możemy dokonać klasyfikacji wyjazdów turystycznych biorąc pod uwagę różnorodne czynniki. Możemy uwzględnić zarówno czas, cel i charakter podróży. Możliwość rozwoju danego rodzaju turystyki powstaje dzięki występującym na danym obszarze pewnym cechom środowiska oraz dobrom wytworzonym specjalnie z myślą o turystach. Jednak jednym z elementów podnoszących atrakcyjność turystyczną będzie niewątpliwie walor turystyczny oraz jego „unikatowość, niezwykłość i niepowtarzalność.”¹¹

Definicja i skład zagospodarowania turystycznego

Definicja zagospodarowania turystycznego została podana przez A. Kowalczyka i „oznacza działalność mającą na celu przystosowanie środowiska geograficznego na potrzeby turystyki.”¹² Wobec tego, zagospodarowanie turystyczne to przede wszystkim odpowiednie rozplanowanie i przystosowanie obiektów, urządzeń znajdujących się w danej miejscowości na potrzeby turystów. Może to dotyczyć potrzeb materialnych np.: komunikacyjnych, noclegowych lub potrzeb duchowych np.: kulturalno-rozrywkowych.

Infrastruktura transportowa jest ważnym elementem zagospodarowania turystycznego i dlatego obok bazy noclegowej, żywieniowej, towarzyszącej wymieniona została baza komunikacyjna, patrz rys. 3.

INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA

BAZA BAZA BAZA BAZA

KOMUNIKACYJNA NOCLEGOWA ŻYWIENIOWA TOWARZYSZĄCA

Rys. 3. Podział bazy materialnej turystyki.

¹ A. Bogucka za A. Kowalczyk, Geografia turyzmu, PWN, Warszawa 2001, s.36.

² S. Wodejko, Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Prywatna Wyższa Szkoła Handlowa, Warszawa 1997, s.25.

³ M. Nowacki, Problemy turystyki, Instytut Turystyki, Warszawa 1999, część II, s.9.

⁴ O. Rogalewski, Zagospodarowanie turystyczne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1974, s.110.

⁵ S. Wodejko, Ekonomiczne..., op.cit., s.25.

⁶ Tamże, s. 37.

⁷ E. Dziedzic, Obszar recepcji turystycznej jako przedmiot zarządzania strategicznego, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 1998, s.143.

⁸ Tamże, s.152.

⁹ A. Kowalczyk, Geografia..., op.cit., s. 88.

¹⁰ Z. Kruczek, Polska - Geografia atrakcji turystycznych, Wydawnictwo PROKSENIA, Kraków 2002, s.21.

¹¹ Kompedium wiedzy o turystyce, red. G. Gołembski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002, s. 66.

¹² A. Kowalczyk, Geografia..., op.cit., s. 110.

---