Rozwijanie zdolności manualnych u dzieci w wieku przedszkolnym
Zanim dziecko stanie się „ekspertem” w dziedzinie sprawności manualnej, musi przejść przez wiele ćwiczeń. Nie od razu przecież nasz szkrab pięknie zawiązuje sznurowadła u butów i pisze kształtne literki. By rączki dziecka były mu posłuszne, trzeba stymulować koordynację na linii oko-ręka. Sprawność manualna dotyczy umiejętności dowolnego chwytania i bywa określana jako motoryka mała. W wieku niemowlęcym maluch zwykle chwyta całą dłonią od góry, owijając palcami przedmiot. Rusza rączkami bezwiednie i zaciska palce na wszystkim, co dotknie wewnętrznej strony jego dłoni. W miarę rozwoju dziecko uczy się chwytać z wyłączeniem kciuka, a potem stosuje już chwyt pęsetkowy, który umożliwia podnoszenie z ziemi najmniejszych okruszków. W jaki sposób rozwijać zdolności manualne u dzieci i poprawiać ich precyzję ruchów?
Sposoby rozwoju zdolności manualnych u dzieci
Istotnym aspektem rozwoju manipulacji, czyli zdolności manualnych, jest koordynacja wzrokowo-ruchowa. Na początku dziecko uczy się sięgać po grzechotkę, postukuje nią i potrząsa, ale nie jest w stanie utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie. Dopiero około ósmego miesiąca życia manipuluje przedmiotami, używając obu rączek i zaznacza się przewaga czynnościowa jednej dłoni (lateralizacja mózgu). Przedszkolak potrafi już znacznie więcej w zakresie motoryki małej. Dumnie kreśli koślawe figury geometryczne i zaczyna pisać literki, które mogą przybrać formę pisma zwierciadlanego. To już znaczny postęp w porównaniu z umiejętnościami z okresu niemowlęcego. W jaki sposób można stymulować rozwój zdolności manualnych u małego dziecka? Najlepiej podczas zabawy.
Trening umiejętności manualnych zapewniają między innymi: budowanie z klocków, ubieranie lalek, gra w kręgle, zabawy z piłką, nawlekanie guzików albo koralików na sznurek, przesuwanie pionków po planszy, układanie puzzli, rozkładanie na części samochodzików itp. Nakładanie sukienki lalce albo wciskanie klocka na klocek wymaga skoordynowania informacji wzrokowych z precyzyjnym ruchem palców - w ten sposób dziecko usprawnia pracę na linii oko-ręka i uczy się planowania ruchów (praksji). Doskonałym sposobem na rozwój zdolności manualnych malucha jest rysowanie, malowanie oraz inne zabawy plastyczne, np. lepienie z plasteliny lub ciastoliny. Nie warto zmuszać dziecka do żmudnych zajęć, np. rysowania szlaczków. Niech dziecko rysuje tak, jak lubi. Może malować palcami na dużych kartonach albo robić pieczątki, odbijając na kartce własne dłonie.
Wzmocnieniu mięśni rąk sprzyjają także zabawy na podwórku. Nie tylko wpływają na lepszą precyzję dłoni i nadgarstka, ale ćwiczą też barki, łokcie i całe ciało. W co zatem się bawić na dworze, by usprawnić rączki dziecka? Można wspinać się na drabinkach, jeździć na rowerze, kopać piłkę, chodzić po krawężniku, odbijać balon itp. Zdolności manualne rozwijają się również podczas wykonywania przez dziecko zwykłych codziennych czynności, jak zakładanie ubrań, samodzielne jedzenie, zapinanie guzików i wszelkie inne czynności samoobsługowe. Mimo iż dziecko potrzebuje więcej czasu na ubranie się, nie wyręczajmy malucha za każdym razem, bo traci okazję do ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej. Pozwólmy mu spróbować i dać odczuć satysfakcję z zapięcia guzików. Warto zachęcać malucha do pomocy w domu. Niech w miarę możliwości podlewa kwiatki małą konewką, wyciąga zakupy z torby, wrzuca do kosza rozsypane zabawki. To wszystko sprzyja rozwojowi sprawności manualnej.
Małe dzieci uwielbiają wycinać, malować, konstruować, dlatego pomocą w rozwoju motoryki małej mogą się okazać ciekawe książeczki edukacyjne, malowanki czy kolorowe książeczki z naklejkami. Pozwalają one dodatkowo rozwijać zdolności twórcze dziecka i stymulują jego kreatywność, a zadania dostosowane do wieku szkraba ćwiczą spostrzegawczość i logiczne myślenie. Rozwijanie cukierka z papierka, wycinanie nożyczkami, posługiwanie się łyżką, mycie rąk i zębów, odbijanie piłki - to tylko niektóre przykłady czynności stymulujących sprawność manualną, które usprawniają jednocześnie integrację sensoryczną. Rozwój motoryki małej na pewno zaprocentuje na przyszłość, kiedy dziecko zacznie uczęszczać do szkoły i uczyć się pisać. Warto zatem dostarczać maluszkom różnych doświadczeń, by pobudzać ich ekspresję plastyczną i ruchową.
Psycholog - Kamila Korcz