Klasyfikacja środków pozataryfowych (Według UNCTAD):
Wyróżniamy trzy grupy środków pozataryfowych:
FINANSOWE:
subsydia i ulgi finansowe - subsydia eksportowe to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Ułatwiają firmom krajowym wychodzenie na rynek zewnętrzny z towarami, których ceny są niższe od cen konkurentów zagranicznych, z drugiej strony ochrania rynek wewnętrzny przed konkurentami z zagranicy za pomocą bardziej ukrytych środków. Pokrywają cześć kosztów produkcji krajowych producentów i podwyższają zdolność konkurencyjną ich towarów na rynku wewnętrznym. Wysokość protekcjonizmu w danym przypadku mierzy się stosunkiem pieniężnej wielkości subsydium otrzymanego przez producenta do ceny towaru przy uwzględnieniu potrącenia otrzymanego subsydium. Realizowane są za pomocą środków wewnętrznej polityki ekonomicznej, a powstające w wyniku ich działania bariery protekcjonistyczne znajdują się poza granicami działania umów międzynarodowych. Dzielimy na bezpośrednie np. bezpośrednie dotacje pieniężne oraz pośrednie np. zwolnienie od opłaty podatków wewnętrznych, udzielanie ulg podatkowych, sprzedaż po zaniżonych cenach państwowych towarów i usług, udzielanie kredytów na warunkach ulgowych
depozyty importowe - obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny, nie oprocentowany kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Zostaje ona zwrócona, jeżeli nie znajdą okoliczności obciążające go, importer ponosi straty, bo depozyty są nieoprocentowane, podraża to tym samym te towary, a tym samym ogranicza na nie popyt.
licencje automatyczne - od końca lat 50, nie znoszą one licencji jako zezwoleń na import towarów, przy ich stosowaniu proces wydawania licencji ulega uproszczeniu. Importer składając podanie o licencję, automatycznie otrzymuje zezwolenie na import towaru.
mechanizm kursów walutowych - manewrując kursem walutowym i zmieniając parytet walutowy można w znacznej mierze wpływać na ceny towarów eksportowanych i importowanych i w konsekwencji nasilać bądź osłabiać działanie barier protekcjonistycznych. przez obniżenie poziomu kursu waluty krajowej można zwiększyć atrakcyjność cenową eksportu i zmniejszyć atrakcyjność importu. Poziom kursu może również wpływać na międzynarodowe obroty kapitałowe.
ILOŚCIOWE
nieautomatyczne licencje importowe - system licencjonowania zabrania przywozu i wywozu określonych towarów. Import towarów objętych licencjonowaniem może mieć miejsce tylko w przypadku uzyskania specjalnej licencji, uzyskują je najczęściej najwięksi importerzy w danym kraju. Dwa typy licencji importowych: indywidualna licencja importowa - jednorazowe zezwolenie na import towaru, nie można przekazać tej licencji; licencje generalne - stale obowiązujące pozwolenie na import przez dowolną osobę lub firmę wyszczególnionych w niej towarów bez jakichkolwiek ograniczeń co do wartości lub ilości.
kontyngenty - ograniczanie importu określonej ilości lub sumy towarów zagranicznych w ciągu ustanowionego przedziału czasowego. Dwa typy kontyngentów: kwoty globalne - główny rodzaj współczesnego kontyngenowania, ustanawia wielkość importu w jednostkach wartości lub w jednostkach naturalnych na określony okres. Ogólnej wielkości dopuszczonego kwotą importu nie rozdziela się na poszczególne kraje. Daje importerom swobodę wyboru kontrahenta wśród tych krajów, na które rozprzestrzenia się działanie kontyngentu. Kwoty indywidualne - wielkość kwoty rozdziela się według krajów, dwa rodzaje kwot importowych - może być ustanowiona na podstawie kwoty globalnej w tym przypadku, kiedy towary w ramach kwoty globalnej rozdziela się między krajami proporcjonalnie do ich udziału w imporcie w minionym okresie. Drugi rodzaj: kwota ustanowiona na podstawie umowy dwustronnej. Kontyngenty taryfowe - zezwala na import określonej liczby towarów według niższych ceł lub w ogóle bezcłowo.
porozumienia ograniczające eksport towarów:
dobrowolnym ograniczaniu eksportu - wprowadzane są przez kraj eksportujący w stosunku do własnych eksporterów w celu ograniczenia sprzedaży niektórych towarów na rynkach określonych krajów importujących. Zasady funkcjonowania polegają na tym, że kraj importujący uzgadnia z eksporterem porozumienia, w których limituje on dostawy swego towaru. Trzy typy porozumień: 1. ograniczenia w istocie jednostronne i z własnej inicjatywy wprowadzane przez kraj eksportujący po dokonaniu oceny sytuacji na rynku któregoś z krajów odbiorców. 2. forma jednostronna, ale wynika z dwustronnych konsultacji lub negocjacji między rządami krajów importujących i eksportujących. W wyniku tych negocjacji może dojść do zawarcia porozumienia, które może być podane do wiadomości publicznej lub nie. 3. porozumienia dwustronne zawarte zostają w ramach układu porozumienia wielostronnego - klasyczny przykład to MFA, czyli wielostronne porozumienie ogólno tekstylne, jest jedynym sankcjonowanym przez WTO przypadkiem odejścia od podstawowych zasad tej organizacji, jest jednak nadzorowany i kontrolowany przez organa WTO.
3. TECHNICZNE
standardy - standaryzacja międzynarodowa i wzajemne dostosowanie krajowych standardów z różnych krajów umożliwia rozwój handlu międzynarodowego wieloma rodzajami produkcji przemysłowej. Jeżeli towar zagraniczny nie odpowiada standartowi krajowemu, od razu może powstać przeszkoda nie do pokonania na drodze do rynku wewnętrznego danego kraju. Charakterystyczną cechą jest coraz szersze przechodzenie szeregu krajów do bezpośredniego wykorzystania standardów międzynarodowych w miejsce tworzenia standardów krajowych.
systemy pomiaru i kontroli jakości - jest stosowana przede wszystkim wobec urządzeń elektrycznych, sprzętu elektrycznego powszechnego użytku, urządzeń górniczych, aparatury działającej pod ciśnieniem, urządzeń sanitarno - technicznych, środków transportu itd. Przepuszczania przez granicę celną tych towarów wymaga z reguły przeprowadzenia kosztownych kontroli, ekspertyz, sprawdzenia i wypróbowania jakości towaru.
środki ochrony środowiska - dzielimy na dwie grupy: 1. jest to budowa urządzeń oczyszczających, tworzenie nowych materiałów i źródeł energii, opracowywanie nowej technologii procesów produkcyjnych. 2. należy do nich ustawowe reglamentowanie, ograniczanie i zabranianie kontynuacji procesów produkcyjnych, a także importu wyrobów przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska naturalnego.
normy sanitarno-higieniczne - występują specyficzne normy, ustanowione przez urzędy sanitarno - weterynaryjne. Pozornie te normy są jednakowe dla towarów z zagranicy, jak i dla produkcji miejscowej. Jednakże w praktyce stosowanie tych przepisów dość często przekształca się w ustawowe bariery na drodze towarów importowanych. Szczególnie ostre normy stosowane są względem importu artykułów farmaceutycznych, a także wielu wyborów drogeryjnych i kosmetycznych.
opakowanie i oznakowanie towarów - oznakowanie daje konsumentowi niezbędną minimalną informacje o towarze, sposobie jego przechowywania i zastosowania. Dotyczy to przede wszystkim żywności, artykułów farmaceutycznych i kosmetyków, produktów chemicznych itd. Niektóre kraje stworzyły złoże systemy krajowych wymogów dotyczących opakowania i oznakowania towarów. Eksporter musi przeznaczyć dodatkowy czas i środki w celu wypełnienia warunków przepisów prawnych danego kraju, bez czego eksport towaru nie będzie mógł być zrealizowany.
dokumentacja towarowa - skompletowanie różnorodnych dokumentów i ich wypełnienie wiąże się z potrzebą dysponowania odpowiednim czasem, określonymi wydatkami pieniężnymi, a także z uzyskaniem informacji stanowiących tajemnicę handlową. Okoliczności te powodują, iż dokumentacja towarowa w wielu krajach, także Unii Europejskiej, wykorzystywana jest w celach ochrony handlowej. Protekcjonistycznym celom służą przede wszystkim wymogi określające obowiązującą liczbę dokumentów, które powinny być przedstawione przez właściciela towaru władzą celnym po to, aby towar mógł być przepuszczony przez granicę. Drugim kierunkiem ochrony handlowej jest zwiększenie wydatków pieniężnych eksportera na realizację operacji eksportowej, wynikającej z tego, iż przygotowanie dokumentów towarzyszących towarowi związane jest z uiszczeniem władzom celnym i konsularnym określonych środków finansowych.. Dodatkowe wydatki eksportera mogą stanowić 3-5% ceny eksportowanego towaru. Wraz z wprowadzeniem w WE jednolitego rynku wewnętrznego postanowiono opracować jednolity dokument Unii, który pozwoliłby na rozwiązywanie wszystkich problemów związanych z administrowaniem międzynarodowym obrotem towarowym - SAD - Single Administrative Document w 1985 roku. Celem wprowadzenia SAD było uproszczenie formalności związanych z zawieraniem transakcji handlowych i tranzytowych krajów Unii. Wiązało się z tym ominięcie barier językowych i szerokie zastosowanie techniki komputerowej w obsłudze transakcji handlu zagranicznego poprzez: 1. ujednolicenie formy wielofunkcyjnej deklaracji celnej dla wszystkich krajów Unii, przy jednoczesnym zastosowaniu jednolitej formy dla eksportu, tranzytu i importu 2. ujednolicenie procedur handlowych i celnych 3. szerokie wykorzystanie kodów zamiast zapisów tekstowych.
2