ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE

Budowa- cechą charakterystyczną antybiotyków aminoglikozydowych jest obecność aminocukrów połączonych wiązaniem glikozydowym z pierścieniem heksozy.

Mechanizm działania- aminoglikozydy wiążą się nieodwracalnie z podjednostką 30S rybosomu bakteryjnego, co zaburza odczyt informacji genetycznej i hamuje syntezę białek; zasadniczym etapem poprzedzającym związanie antybiotyku z rybosomem jest aktywny transport leku do komórki bakteryjnej zależny od tlenu i energii. Transport ten jest zahamowany w warunkach beztlenowych i przy niskim pH.

Działanie- bakteriobójcze

działanie bakteriobójcze aminoglikozydów zależy od ich stężenia w ognisku zakażenia (tym silniejsze, im większe stężenie leku).

Aminoglikozydy wywierają tzw. efekt poantybiotykowy - działanie bakteriobójcze utrzymuje się nawet wtedy, gdy stężenie leku w surowicy spada poniżej minimalnego stężenia hamującego (MIC).

Spektrum działania: tlenowe pałeczki Gram-ujemne, gronkowców oraz niektórych prątków.

Właściwości farmakokinetyczne:

• bardzo słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, dlatego w celu zapewnienia odpowiedniego stężenia w osoczu należy je podawać pozajelitowo- ta właściwość spowodowała, że aminoglikozydy (zwłaszcza neomycyna) są stosowane przed zabiegami chirurgicznymi w celu wyjałowienia przewodu pokarmowego z tlenowej flory bakteryjnej (p.o.), jednak nawet niewielka ilość antybiotyku, która dostaje się do krążenia z przewodu pokarmowego, może wywołać działania toksyczne u chorego z niewydolnością nerek

• aminoglikozydy podane pozajelitowo słabo przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, nawet podczas zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Wskazania

Wprowadzenie do praktyki klinicznej antybiotyków o znacznie lepszym profilu bezpieczeństwa niż aminoglikozydy, tj. beta-laktamów o rozszerzonym spektrum działania (cefalosporyny, monobaktamy [np. aztreonam], karbapenemy [np. imipenem, meropenem]) oraz fluorochinolonów, zmusiło do weryfikacji i precyzyjnego określenia wskazań do stosowania antybiotyków aminoglikozydowych.

Z wyjątkiem chorych, u których od początku stwierdzono zakażenie P. aeruginosa lub Enterobacter, terapia z zastosowaniem aminoglikozydów nie ma zdecydowanej przewagi nad innymi sposobami leczenia.

• posocznice

• zakażenie dróg moczowych P. aeruginosa, Enterobacteriaceae (gentamycyna)

• wyjałowienie przewodu pokarmowego przed zabiegami operacyjnymi (neomycyna)

• gruźlica (streptomycyna_ w terapii skojarzonej)

• enterokokowe zapalenie wsierdzia (gentamycyna w skojarzeniu z B-laktamami)

• zewnętrznie, zakażenia skóry, oczu, uszu (neomycyna, tobramycyna, gentamycyna)

Skutki niepożądane

W przeciwieństwie do antybiotyków beta-laktamowych aminoglikozydy mają poważne działania toksyczne:

• ototoksyczność

• nefrotoksyczność

• hamowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego

• neurotoksyczność, parestezje

• hepatotoksyczność

Przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na streptomycynę,

• zaawansowana niewydolność nerek,

• podeszły wiek,

• choroby narządu słuchu, zaburzenia błędnikowe,

• myasthenia gravis.

Interakcje:

• Nasila działanie leków zwiotczających mięśnie, leków stosowanych do znieczulenia ogólnego (np. cyklopropan);

• Nie należy podawać aminoglikozydów jednocześnie z silnie działającymi lekami moczopędnymi, jak kwas etakrynowy lub furosemid oraz z innymi lekami oto- i nefrotoksyczne- nasilają ryzyko uszkodzenia nerek i narządu słuchu.

1. aminoglikozydy pochodzenia naturalnego

Streptomycyna Rp. Streptomycinum proszek do sporz. roztworu do wstrzykiwań i.m.

• w dalszym ciągu należy do grupy leków podstawowych w leczeniu gruźlicy

• w leczeniu innych zakażeń bakteryjnych ma mniejsze znaczenie ze względu na duży odsetek szczepów opornych.

• w leczeniu zapalenia wsierdzia została zastąpiona gentamycyną

• spektrum przeciwbakteryjne: Mycobacterium tuberculosis, pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Brucella, gronkowce, paciorkowce - tylko w skojarzeniu z B-laktamami.

• na aktywność antybiotyku wyraźny wpływ ma pH środowiska; w kwaśnym ulega zmniejszeniu, w zasadowym się zwiększa.

• wskazania: gruźlica - Mycobacterium tuberculosis, bruceloza (w skojarzeniu z tetracyklinami), tularemia, bakteryjne zapalenie wsierdzia - w skojarzeniu z -laktamem, (szczep oporny na gentamycynę)

Gentamycyna Rp. Gentamicin r-r do wstrzykiwań i.v. i i.m. oraz wlewu kroplowego

Rp. Gentamicin krp do oczu,  Rp. Gentamytrex krpl do oczu

betametazon + gentamycyna:  Rp. Bedicort G krem, maść,  Rp. Diprogenta krem,  maść

deksametazon + gentamycyna:  Rp. Dexamytrex krople do oczu,  maść do oczu

betametazon + klotrimazol + gentamycyna:  Rp. Triderm krem, maść

• aminoglikozyd z wyboru w leczeniu ciężkich zakażeń szpitalnych wywołanych przez pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae oraz P. aeruginosa w szpitalach

• synergiczne oddziaływanie w skojarzeniu z antybiotykiem -laktamowym. w zapaleniu wsierdzia.

• podawania i.v., i.m. lub miejscowego.

• ciężkie postacie zakażeń o etiologii Gram-ujemnej, takie jak posocznica, zakażenia układu moczowego i dróg oddechowych, zapalenie wsierdzia, otrzewnej, zakażenia kości, skóry i tkanek miękkich, m.in. u chorych z oparzeniami, odleżynami i przeszczepami skóry.

• profilaktycznie w chirurgii w okresie okołooperacyjnym.

• często w skojarzeniu z antybiotykiem B-laktamowym, w zakażeniach z udziałem beztlenowców w skojarzeniu z metronidazolem lub klindamycyną, w bakteryjnym zapaleniu wsierdzia - zawsze w skojarzeniu z B-laktamami,

• w okulistyce

Tobramycyna Rp. Tobrex krople do oczu
deksametazon + tobramycyna:  Rp. Tobradex krople do oczu

• szczególna aktywność wobec Pseudomonas aeruginosa.

• stosowana pozajelitowo i miejscowo.

• I.m., i.v. posocznica u noworodków, dzieci i dorosłych wywołana przede wszystkim przez Pseudomonas aeruginosa,

• w okulistyce

• profilaktyka okołooperacyjna.

Neomycyna Rp. Neomycinum aer, Rp. Neomycinum tabl., Rp. Neomycinum maść do oczu, OTC Unguentum Neomycini maść

bacytracyna + neomycyna: Rp. Baneocin maść Rp., Bivacyn maść do oczu, puder w aer

bacytracyna + neomycyna + polimyksyna B OTC Tribiotic maść

cynchokaina + eskulina + hydrokortyzon + neomycyna OTC Proctosone czopki

Preparat do stosowania miejscowego. Cynchokaina działa miejscowo znieczulająco.

Guzki krwawnicze, stany zapalne odbytu, szczelina odbytu, świąd odbytu.

deksametazon + neomycyna Rp. Dexapolcort N aerozol

deksametazon + neomycyna + polimyksyna B Rp. Maxitrol krople do oczu, maść

fludrokortyzon + gramicydyna + neomycyna Rp. Dicortineff maść do oczu, zaw. do oczu i uszu

flumetazon + neomycyna Rp. Lorinden N krem

fluocynolon + neomycyna Rp. Flucinar, N krem maść

hydrokortyzon + natamycyna + neomycyna Rp. Pimafucort krem, maść

neomycyna + prednizolon Rp. Mecortolon N

betametazon + neomycyna Rp. Betnovate N krem maść

• nie jest stosowana pozajelitowo z powodu toksyczności

• w minimalnym stopniu wchłania się z przewodu pokarmowego

• wchłanianie po podaniu miejscowym jest znikome (z wyjątkiem oparzeń).

• przygotowanie do zabiegu chirurgicznego na jelicie (w skojarzeniu z metronidazolem i erytromycyną).

• zewnętrznie w zakażeniach skóry, oczu, uszu.

• przeciwwskazania: duża powierzchnia uszkodzonej skóry, uszkodzona błona bębenkowa (ototoksyczność).

framycetyna

2. aminoglikozydy półsyntetyczne

Netylmycyna LZ

• ciężkie zakażenia wywołane przez pałeczki Gram-ujemne: posocznica (w tym także gronkowcowa), bakteryjne zapalenie wsierdzia, zakażenia w obrębie jamy brzusznej (z metronidazolem), zakażenia układu moczowego, zakażenia dróg oddechowych.

• zwykle w leczeniu ciężkich zakażeń netylmycyna jest stosowana w skojarzeniu z antybiotykami B-laktamowymi.

Amikacyna LZ

Rp. Biodacyna Ophtalmicum krople do oczu

• wywołuje długotrwały efekt poantybiotykowy

• stosowana pozajelitowo i miejscowo

• w terapii zakażeń wywoływanych przez szczepy oporne na inne aminoglikozydy

• miejscowo w okulistyce

---