Stadium |
Proces, efekt |
Kondensacja |
Grawitacyje kurczenie się pierwotnej mgławicy gazowej lub pyłowo-gazowej, wzrost gęstości i temperatury w centrum. |
Protogwiazda |
Początek świecenia w wyniku dalszego grawitacyjnego kurczenia; kilkdziesiąt tysięcy lat dla gwiazdy o masie 50 MS, do miliarda dla 0,01 MS. |
Gwiazda |
Reakcjie termojądrowe w jądrze - przemiana wodoru w hel; kilka milionów lat dla gwiazdy bardzo masywnej, do kilkudziesięciu miliardów lat. |
Czerwony olbrzym |
Gwiazdy średnio masywne (np. Słońce) po wyczerpaniu wodoru w jądrze; ok. 100-krotny wzrost promienia, spalanie wodoru w warstwach zewnętrznych. |
Biały karzeł |
Odrzucenie zewnętrznych warstw czerwonego olbrzyma (mgławica planetarna); pozostałością gorąca, powoli stygnąca gwiazda o promieniu 0,01 RS. |
Brązowy karzeł |
Końcowe stadium protogwiazd o masach mniejszych od 0,08 MS, powoli stygnący obiekt, świecący wyłącznie kosztem energii grawitacyjnej. |
Czarny karzeł |
Pozostałość po gwiazdach o małych i średnich masach; wystygły brązowy lub biały karzeł, w stanie stałym. |
Supernowa |
Końcowe stadium ewolucji masywnych gwiazd, powyżej 8 MS; gwałtowny wybuch gwiazd po zużyciu paliwa termojądrowego. |
Gwiazda neutronowa |
Pozostałość po masywnych gwiazdach, o masach od 8 do 40 MS; szybko obracający się obiekt o promieniu rzędu 10 km i gęstości do 1018 kg/m3. |
Czarna dziura |
Efekt gwałtownego zapadania grawitacyjnego gwiazd o masie powyżej 40 MS; obiekt obserwowany jedynie poprzez procesy zachodzące w jego otoczeniu. |