Wstęp do pedagogiki
Temat: Wychowanie w szkole
1. Klasa szkolna jako grupa społeczna, struktura, właściwości.
W myśl definicji M. i C. Sherifów to "zespół składający się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowania i w istotnych dla klas sprawach".
Szkoła ułatwia rozwijanie i pogłębianie przekonań i postaw w sferze społecznej, moralnej, ideowej, religijnej. Realizacja tych celów i zadań jest możliwa przede wszystkim dzięki spełnianiu przez szkołę trzech podstawowych funkcji - dydaktycznej wychowawczej i opiekuńczej, czyli dzięki przekazywaniu wiedzy z różnych dziedzin (funkcja dydaktyczna); dzięki kształtowaniu postaw społeczno- moralnych i ideowych (funkcja wychowawcza); dzięki zaspokajaniu potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego uczniów (funkcja opiekuńcza). Wymienione funkcje wzajemnie się uzupełniają, czyli każda z nich może być spełniona w sposób zadowalający tylko wtedy, gdy również pozostałe funkcje znajdują w miarę pełne swe urzeczywistnienie w procesie wychowania.
Na kształtowanie się klasy szkolnej jako grupy społecznej wpływa kilka czynników. Zdaniem A. Molaka są to:
- przepisy szkolne, które regulują skład osobowy klasy, jej liczebność, czas i formę zajęć, ich treść i zakres, ustalają regulamin uczniowski, dobór uczniów do klasy (wiek), rozmieszczenie w ławkach;
- osobowość nauczyciela - wychowawcy, nauczyciel reprezentuje szkołę jako instytucję, występuje wobec dziecka jako osoba stawiająca określone wymagania, którym należy się podporządkować, od jego poziomu umysłowego i moralnego, stylu pracy, stosunku do poszczególnych uczniów i klasy jako całości zależy atmosfera w klasie i klimat stosunków społecznych;
- spontaniczna aktywność społeczna dziecka w klasie, upodobania, zamiłowania, uprzedzenia (wynik wpływu poprzednich środowisk).
J.C. Gloyd pisze: "Struktura grup bywa traktowana jako sieć związków emocjonalnych, jako struktura sił i jako pole sił, włączając standard grupy, aspiracje i skłonności do spoistości".
A. Janowski podaje grupę cech, które odróżniają klasę szkolną od innych małych grup. Są to:
1) przymusowa przynależność do zespołu, z zewnątrz narzucone cele i kierownicza rola nauczyciela, jednostka musi się do tego przymusu dostosować i zaakceptować
2) działanie i sposób postępowania klasy jako zespołu w dużej mierze określony przez reguły działania szkoły jako zespołu;
3) możliwość spontanicznego tworzenia się nieformalnej struktury społecznej w klasie szkolnej;
4) możliwość powstanie i funkcjonowania wewnętrznych norm zespołowych, przy czym szkoła jest zainteresowana przestrzeganiem norm istotnych a punktu widzenia celów wychowania i przepisów regulujących życie szkoły jako instytucji.
2. Style kierowania/ nauczania, rodzaje stylów, wpływ stylów na wychowanka, system szkolny w Polsce, strategie nauczycieli i uczniów.
W latach osiemdziesiątych XX wieku D. Barnes zaproponował odmienną klasyfikację stylów nauczania. Wymienił on styl zamknięty (formalny), który cechuje dystans pomiędzy nauczycielem i uczniami. Nauczyciel jest nieomylnym ekspertem, a rolą ucznia jest przede wszystkim słuchanie i wykonywanie poleceń nauczyciela. Dominującą formą organizacji pracy szkolnej jest wówczas nauczanie frontalne (z całą klasą), a w centrum uwagi nauczyciela znajduje się przedmiot, którego naucza, uczeń zaś pozostaje na drugim planie.
Drugim stylem jest styl ramowy (zindywidualizowany). Kształcenie jest tu rozumiane jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju ucznia. Na pierwszym planie nauczyciel stawia zainteresowania, potrzeby i motywacje ucznia, zatem wagę przywiązuje do uczenia przez doświadczanie i tworzenia przez ucznia własnych projektów.
Trzecim stylem jest styl negocjacyjny. Kluczowym dla tego stylu jest przekonanie nauczyciela, że wiedza jest tworzona w procesie interakcji nauczyciela i ucznia. Uczeń jest traktowany jako badacz, który zdobywa wiadomości po to, by lepiej rozumieć otaczającą go rzeczywistość. Rolę ekspertów przejmują tu w zależności od potrzeb i sytuacji uczenia się naprzemiennie uczniowie, nauczyciel, ale także rodzice czy przedstawiciele lokalnej społeczności. Dominujące będą tu techniki uczenia się takie jak: formułowanie pytań, dyskusja, kreślenie map poznawczych. Rolą nauczyciela preferującego styl negocjacyjny jest zachęcanie uczniów do refleksji, dochodzenia do osobistego rozumienia i kreowanie atmosfery dialogu.
Kolejną klasyfikację stylów nauczania wyróżnił w latach 90-tych S. Mieszalski. On również uznał style nauczania, charakteryzujące pracę dydaktyczną nauczyciela, za wynik interakcji zachodzących w klasie szkolnej. Wyróżnił cztery style nauczania:
· styl A w którym nauczyciel i uczeń są dyrektywni,
· styl B, gdzie nauczyciel jest dyrektywny a uczeń podporządkowany (reaktywny),
· styl C, w którym uczeń jest dyrektywny a nauczyciel reaktywny
· styl D , który cechuje reaktywność, zarówno nauczyciela, jak i ucznia.
G. Fenstermacher i J. Soltis proponują jeszcze inną typologię stylów nauczania. Ich zdaniem istnieją trzy główne style nauczania: kierowniczy, wspierający, wyzwalający.
Styl kierowniczy - nauczyciel pracuje niczym wykwalifikowany menedżer, który organizuje uczenie się i kieruje nim. Główny nacisk kładzie na zdobywanie przez uczniów kompetencji.
Styl terapeutyczny - nauczyciel wnika w osobowość wychowanka, pielęgnuje ją i wspomaga jej rozwój. Główny nacisk kładzie na spełnienie się ucznia jako człowieka oraz realizację duchowego i intelektualnego potencjału wychowanków.
Styl wyzwalający - nauczyciel wyzwala umysł ucznia z więzów wiedzy fałszywej i ograniczeń płynących z braku wiedzy. Główny nacisk kładzie na ukształtowanie przymiotów umysłu i charakteru.
Metody nauczania wg B. Nawroczynskiego:
metody podające- wiedza uczniowi jest przekazywana ustnie lub w postaci tekstu
metody poszukujące- uczeń dochodzi do wiedzy w miarę samodzielnie
3. Współczesne zadania szkoły i tendencje oświatowe.
Zapisy z Podstawy Programowej w kontekście wychowawczym. Nauczyciele w swojej pracy wychowawczej, wspierając w tym zakresie obowiązki rodziców, winni zmierzać do tego, aby uczniowie w szczególności :
1. Znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym).
2. Rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie dobra i piękna w świecie.
3. Mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów szkolnych, jak i całej edukacji na danym etapie.
4. Stawali się bardziej samodzielnymi w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, godząc umiejętnie dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za siebie i innych, wolność własną z wolnością innych.
5. Poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie.
6. Uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego oraz przygotowywali się do życia rodzinie, społeczności lokalnej i w państwie w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego i kształcenia postaw patriotycznych.
7. Przygotowywali się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się.
8. Kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów, umieli współdziałać i współtworzyć w szkole wspólnotę nauczycieli i uczniów.
Szkoła w systemie edukacji.
W polskim systemie szkolnym, obowiązującym od 1 września 1999 roku, wprowadzono następującą jego strukturę organizacyjną:
Placówki wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 3-6 lat, w tym roczne przygotowanie do szkoły dzieci 6-letnich, które, poczynając od roku szkolnego 2004/2005, będzie nie tylko prawem, lecz także obowiązkiem każdego z nich;
Sześcioletnie szkoły podstawowe z podziałem na dwa cykle dydaktyczne: nauczanie w pełni zintegrowane w klasach I-III, tj. bez wyodrębniania tam poszczególnych przedmiotów nauczania- za wyjątkiem lekcji religii/etyki- oraz nauczanie blokowe w klasach IV-VI, tzn. z uwzględnieniem różnego rodzaju przedmiotów nauczania, jak język polski, matematyka, wychowanie fizyczne itp.;
Trzyletnie gimnazja, które- podobnie jak szkoły podstawowe- są obowiązkowe dla wszystkich uczniów (uczniów ten sposób zobowiązani są oni do uczęszczania do szkoły przez 9 lat, a nie jak dawniej przez 8 lat);
Trzyletnie licea ogólnokształcące i trzyletnie licea profilowane oraz czteroletnie technika i dwu- lub trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe;
Szkoły policealne (w tym również m.in. dla absolwentów techników) techników uzupełniające licea ogólnokształcące, a także uzupełniające technika po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej.
4. Problematyka kształcenia ustawicznego.