20.01.10 TSM
PARADYGMAT SYSTEMU ŚWIATOWEGO
Teoria drugiego cyklu, i teoria globalizacyjna. Obie te teorie próbują objaśniać SM, obejmując perspektywę całego świata. Dlatego należą do paradygmatu Sys. Świat.
Teoria długiego cyklu (long cycle theory)
Informacji szukać w książce prof. Gałganka na jego stronie internetowej.
- G. Modelski
- W. Thomson
Perspektywa w pierwszym etapie koncentruje się na znaczeniu czynnika politycznego. Później to podejście zmienia się. Zostaje uwglęgnione znaczenie czynnika ekonomicznego.
Teoria dotyczy poziomu globalnego i politycznej sfery tego systemu.
Teoria objaśnia Sm rozpoczynając od czasów nowożytnych (rok 1500). Jej istotą jest takie objaśnianie istoty SM które akcentuje długi cykl. Pokazuje to nam, że mamy dotyczenia z pewną koncepcją historii, która zwraca naszą uwagę na procesy które trwają długo i są cykliczne.
Zakłada linearność procesu dziejowego. (trzeba uzupełnić)
Wyjaśnianie zakłada element rozwoju. -Modelski: Sys. Mn „uczy się”. System nabywa czegoś na kształt samoświadomości. Efektem uczenia jest rozwój systemu. Każdy kolejny system, możemy traktować jako bardziej rozwinięty: jest większy, bardziej zróżnicowany, o większych potrzebach energetycznych.
Modelski: System Mn poddany jest procesowi koncentracji i dekoncentracji, w szczególności siły. Dochodzi w nim w sposób cykliczny do koncentracji, dekoncentracji, koncentracji dekoncentracji …. siły w systemie. Są okresy gdy siła jest skoncentrowana i są okresy gdy jest zdekoncentrowana. To są właśnie te cykle.
Procesy koncentracji - wiążą się z tym, że uczestnicy stos Mn, z różnych powodów dysponują różnymi rodzajami innowacyjności, dzięki jej zyskują przewagę nad innymi państwami. Innowacyjność niektórych uczestników sys powoduje że mają oni przewage nad innymi, na mocy zasobów odgrywają szczególna rolę w systemie. Istotni są uczestnicy których zaliczamy do grona wielkich mocarstw.
Każdy cykl składa się z faz.
Wojny hegemonicznej
Mocarstwa
Delegitymizacji
Dekoncentracji
1. Faza Wojny
Modelski zakłada, że sys tej anarchiczny. Mocarstwa rywalizują o przywództwo. Ponieważ rywalizacja w anarchicznym systemie nie może być rozwiązana w sposób demokratyczny, wybór przywódcy dokonuje się poprzez wojny hegemonicznej (światowa). Wojna taka trwa bardzo długo (przez okres jednego pokolenia) i niesie ze sobą wielkie zniszczenia. W momencie kiedy kończy się wojna hegemoniczna zwycięskie jest jedno z mocarstw. Koncentracja siły w sys wtedy jest największa.
2.Faza mocarstwa
I i II WŚ - jedna wojna, zwycięsko wychodzą USA, one gromadzą najwięcej siły. One decydują jak ten sys Mn będzie wyglądał. To USA tworzą ONZ, GATT, NATO…
Elementy systemu zależą od tego kto koncentruje najwięcej siły w systemie. Ciążą na nim koszty stworzenia systemu - finansuje instytucje, finansuje sojuszników, utrzymuje wielką armię. Musi mieć coś wyjątkowego, co zostanie przejęte przez innych - kultura, technologia itd.
3.Faza delegitymizacji
Z czasem hegemon traci pozycję. Z czasem innowacje które leżały u podstaw zdobycia przez hegemona pozycji upowszechniają się. Z czasem traci technologiczne przywództwo. Dochodzi do dyfuzji tych technologii. Inne państwa, które przegrały wojnę o hegemonię dokonują rekonstrukcji. Hegemon ponosi koszty utrzymania systemu - często są to pieniądze wyrzucone w błoto, są nieefektywne. USA przeznaczają Bilion USD na zbrojenia, ale to nie zwraca się w postaci technologii. Hegemon jeśli chce zachować pozycje musi nie tylko dbać o siłę ,ale i o bezpieczeństwo wewnętrzne (masło albo armaty). Z czasem przewaga hegemona spada, pojawiają się nowi konkurenci którzy, chcą zmienić system Mn na taki, który zaspokoi ich interesy. Przywództwo hegemona może wiązać się ze sferą militarną, ale w innych sferach przegrywa.
4. Dekoncentracja
Zmienia się rozkład siły. Coraz więcej siły mają konkurencji hegemona. Przywódca ma coraz mniejsze możliwości zarządzania systemem Mn. Z czasem hegemon nie jest w stanie wypełniać swojej roli w systemie. Pojawia się potrzeba zmiany hegemona , nowych „wyborów” . Dochodzi do dekoncentracji w systemie, kolejna wojna rozstrzyga kto będzie następnym hegemonem.
Przed I i II wś, Wielka Brytania nie mogła już wypełniać roli hegemona. Po wojnie jej miejsce zajęły USA.
|
Wojna hegemoniczna |
Mocarstwo hegemoniczne |
Delegitymizacja |
Dekoncentracja |
Cykl portugalski |
Wojny włoskie |
1517-39 Portugalia |
40-60 |
61-80 Hiszpania |
Cykl holenderski… |
|
|
|
|
Cykl amerykański |
|
|
|
|
Innowacjami Portugalii były odkrycia geograficzne, a zasobami marynarka i handel.
Supercykl - okresy hegemoniczne pokrywają się z ekonomicznymi
Wojny hegemoniczne są intensywne, długo trwają,
90% wszystkich żołnierzy zabitych w ost. 500 latach zginęło w wojnach hegemonicznych.
Teoria globalizacyjna nie obowiązuje na egzaminie.