NACJONALIZM, ETNONACJONALIZM A EDUKACJA

Nacjonalizm: oddanie się sprawie własnego narodu i stawianie na pierwszym miejscu jego interesów.

Etnonacjonalizm: identyfikowanie się z własną grupą etniczną, postrzeganą jako podstawowe źródło poczucie tożsamości, co wiąże się również z przekonaniem, że to przede wszystkim grupie należy się lojalność i przywiązanie.

Zjawisko nacjonalizmu i etnonacjonalizmu poddaje się racjonalnej analizie, jednakże nie można tego powiedzieć o podstawach, na których ruchy te się wspierają, a mianowicie mitach i emocjach. Większość grup narodowych i etnicznych stworzyła bardzo nośne mity na temat swoich początków. Pozwalają one wyrobić sobie członkom grupy przekonania o własnej wyjątkowości, z którego rodzi się poczucie tożsamości.

NACJONALIZM A EDUKACJA

Edukacja nieformalna oraz kształcenie są wykorzystywane do tego, by w sposób planowy wpajać obywatelom poczucie identyfikacji z państwem.

Program nauczania: nacisk na język ojczysty, literaturę i historię narodową, zaszczepienie młodzieży poczucia identyfikacji z bohaterami narodowymi, zwyczaj obchodzenia rocznic państwowych, szacunek dla hymnu i symboli narodowych.

„Podstawowym wyzwaniem stojącym przed edukacją jest opracowanie odpowiedniego programu wpajania uczniowi poczucia tożsamości narodowej. Należy zadbać o to, by związać młodego człowieka z narodem jako wspólnota polityczną i kulturową, jednak nie wolno wzbudzać w nim irracjonalnego poczucie wyższości, które przysporzyło ludzkości tyle cierpień”.

ODRODZENIE ETNONACJONALIZMU

Etnonacjonalizm: ideologia oparta na przekonaniu, że jest się członkiem grupy pod pewnym względem wyjątkowej. Tym, co łączy grupę są więzy krwi.

W oświacie: konflikty spowodowane z jednej strony dążeniem do ukształtowania poczucia identyfikacji z państwem wieloetnicznym, z drugiej - obawą przed utratą tożsamości etnonarodowej.

Nauczanie sprzyja przechowaniu i ugruntowaniu charakterystycznych cech etnicznych danej grupy, jeśli gwarantuje grupie następujące prawa:

1. do używania ojczystego języka etnicznego jako wykładowego;

2. do włączenia do programu nauczania literatury, historii i tradycji grupy etnicznej, co pozwala na rozbudzenie w uczniach poczucia tożsamości grupowej;

3. do wykorzystywania ukrytego programu nauczania w celu wzmocnienia poczucia „wspólnego my”, czyli do kształtowania odpowiedniej postawy wobec symboli etnonarodowych.

IDEOLOGIA TOTALITARNA

Teoretyczne założenia totalitaryzmu

Totalitaryzm: system kierowany przez jedną osobę lub partię, która ma całkowicie, czyli totalnie, kontrolować wszystkie aspekty życia.

Najwyższa władza - przywódca: przypisuje się mu ponadprzeciętne właściwości i zdolności. Jest obiektem kultu.

Manipulacja psychologiczna, czystki pośród przeciwników ideologicznych: terror, wykorzystanie środków masowego przekazu, prezentujących wyłącznie oficjalnie akceptowaną linię partii, tępienie wszelkich odmiennych poglądów.

Stosowanie środków przymusu typowych dla państwa policyjnego.

Dominacja jednej, słusznej, obejmującej wszystkie dziedziny życia, ideologii.

Mass media: narzędzie indoktrynacji (zadaniem przekonanie obywateli co do słuszności określonej linii ideologicznej). W procesie indoktrynacji uczestniczy szkoła: młodych ludzi kształtuje się w odpowiednio przygotowanym i kontrolowanym środowisku.

Oficjalna ideologia podlega rytualizacji i przejawia się między innymi w postaci pewnych wzorców zachowań.

Ideologia Hitlera

Skrajny rasizm.

Aryjczycy grupą najsilniejszą i najbardziej czystą rasowo.

Racja jest zawsze po stronie silniejszego.

Trzy główne cele wychowania:

1. ćwiczenie sprawności;

2. kształtowanie charakteru;

3. doskonalenie praktycznych umiejętności.

Edukacja w systemie totalitarnym

Edukacja miała prowadzić do utworzenia jednolitej rasowo wspólnoty zrzeszającej członków o podobnych cechach fizycznych i psychicznych (społeczeństwo totalne, w którym nie ma miejsca na odmienne postawy czy styl życia).

Zadanie wychowania: dyscyplinowanie woli, kształtowanie właściwych postaw ideologicznych, tworzenie wspólnoty narodowej.

Nauczyciel był jednocześnie żołnierzem, osobą narzucającą surową dyscyplinę, działaczem partyjnym i pedagogiem.

Celem edukacji było także selekcjonowanie i szkolenie osób, które miały wejść w skład elity rządzącej i poddanie ich rygorystycznej dyscyplinie i kontroli.

Podział pedagogiki ideologicznej XX w.

wg Stefana Wołoszyna

• pedagogika wychowania narodowego;

• pedagogika wychowania społecznego o orientacji liberalno-demokratycznej;

• pedagogika wychowania państwowego;

• pedagogika wychowania komunistycznego (socjalistycznego);

• pedagogika wychowania religijnego, z dominacją wychowania katolickiego.

Odmiany te w różny sposób często zazębiały się i oddziaływały na siebie.

IDEOLOGIA A FILOZOFIA

FILOZOFIA	IDEOLOGIA
Oparcie na metafiz. wersji wszechświata (idealizm i realizm)	Osadzona w kontekście, operuje konkretami.
Wykraczanie poza czas i miejsce.	Kontekstowość.
Objaśnianie świata, tłumaczenie co jest realne, poszukiwanie sensu.	Znaczenie poszukiwane w ekonomii, polityce i sferze społecznej.
Koncentracja na abstrakcyjnej spekulacji i analitycznej refleksji, dystans do codziennego życia.	Motywuje do działania, uzasadnia podjęcie akcji.
Doszukiwanie się sensu istnienia.	Wpojenie członkom grupy przekonania o słuszności koncepcji, zaszczepienie poczucia misji dziejowej.
	Posługiwanie się swoistą retoryką nakłaniającą do zaangażowania i działania.

G.L. Gutek, op.cit, s. 164.

---