Część ogólna:
umowy - pojęcie, rodzaje, procedury zawierania umów
wadliwość umów i czynności prawnych
przedstawicielstwo i pełnomocnictwo
Polski system własnościowy
własność
własność gruntu
własność ruchomości
własność budynków i lokali
użytkowanie wieczyste
ograniczone prawa rzeczowe (użytkowanie, hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy)
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu
prawo własnościowe (księga wieczysta)
Zobowiązania czyli umowy obligacyjne
co to jest zobowiązanie
skąd się biorą zobowiązania
świadczenie pieniężne, odszkodowawcze (systemy naprawiania szkody)
umowy obligacyjne (wzorce umowne, kara umowna)
wybrane umowy (sprzedaż, zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjna, umowa darowizny, umowa renty, umowa najmu, leasing, użyczenie).
UMOWY JAKO RODZAJ CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Czynność prawna - prawny instrument osiągania określonych celów w zakresie prawa cywilnego przez podmioty prawa publicznego (osoby fizyczne i osoby prawne).
{np. ktoś kupuje samochód - zawiera umowę sprzedaży}
Tak rozumiane czynności prawne dzielą się na trzy rodzaje:
czynności prawne jednostronne
umowy
uchwały
Czynność prawna jednostronna jest to taka czynność, która nie ma adresata i w skład tego stanu faktycznego wchodzi oświadczenie woli tylko jednej strony (np. testament, zawiązanie jednoosobowej spółki z o.o. itp.)
Umowa - jest to taka czynność prawna, która polega na zgodnym oświadczeniu woli conajmniej dwóch stron. Istotą umowy jest consensus tj. zgodność oświadczeń woli.
Uchwała - dotyczy głównie organów osób prawnych, np. związków zawodowych, walnego zgromadzenia akcjonariuszy, walnego zgromadzenia wspólników, kongresu itp.
Uchwały podejmowane są przez organy korporacyjnych osób prawnych, np. spółdzielni, spółek kapitałowych, związków zawodowych, partii politycznych.
Czym się różni uchwała od umowy?
Umowa zakłada zgodność wszystkich stron, uchwała zapada większością (do jej podjęcia nie jest wymagana jednomyślność).
Z reguły są dwie strony umowy (conajmniej) ale może być ich więcej:
Umowy dzielą się na dwa zasadnicze rodzaje:
umowy zobowiązujące
umowy rozporządzające
Umowy zobowiązujące są to takie umowy, których celem i bezpośrednim skutkiem jest powstanie zobowiązania do świadczenia, np. umowa zlecenia (czyli umowa starannego działania żeby należycie wykonać zobowiązanie, natomiast nie odpowiada za wynik), umowa pożyczki, umowa o dzieło (tj. umowa rezultatu - przyjmujący zobowiązuje się, że nie tylko podejmie starania ale także odpowiada za rezultat).
Umowy rozporządzające - to umowy, których celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie bądź zniesienie prawa majątkowego, np. cesja, ustalenie hipoteki lub zastawu {ustalenie hipoteki polega na obciążaniu nieruchomości a więc jest to obciążenie}.
Inny podział umów:
umowy concensualne - czyli takie, że do ich zawarcia wystarczą same oświadczenia woli stron;
umowy realne - nie wystarczy samo oświadczenie woli ale potrzebne jest wydanie rzeczy, wpis do księgi wieczystej czy rejestru zastawu itp.
Kodeks Cywilny zna trzy zasadnicze procedury zawierania umów:
oferta i jej przyjęcie
rokowania
przetargi
Ad. 1) Oferta - art. 66 K.C. stanowi, że ofertą jest wiążąca propozycja zawarcia oznaczonej umowy zawierająca istotne postanowienia {czyli każda oferta jest propozycją a nie każda propozycja jest ofertą}
Oferent jest związany swoją ofertą bądź przez czas oznaczony w ofercie (np. czekam na odpowiedź tydzień) bądź też, gdy oferta nie określa owego terminu, przez czas potrzebny do podjęcia decyzji przez adresata oraz doręczenia tej decyzji oferentowi (art. 66 K.C. *2). Do zawarcia umowy dochodzi przez przyjęcie oferty przez jej adresata. Jeżeli adresat przyjmuje ofertę, ale zmieniając jej warunki to traktuje się go w tym wypadku jako oferenta (art. 68 K.C.)
Czy milczenie może oznaczać przyjęcie oferty?
Nie ma obowiązku przyjmowania ofert.
W zasadzie milczenie nie jest przyjęciem oferty, a więc co do zasady nie może oznaczać jej przyjęcia.
Wyjątek: art. 386 K.C. „Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą otrzymała ofertę zawarcia umowy w ramach tej działalności od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach, brak odpowiedzi uważa się za przyjęcie oferty” {np. jeżeli ktoś ma rachunek w banku albo umowę ubezpieczenia z danym towarzystwem i przedkłada temu bankowi lub towarzystwu jakąś propozycję, to bank czy towarzystwo ma obowiązek udzielić odpowiedzi; jeżeli milczy to znaczy, że przyjmuje}. Chodzi o umowy zawierane z bankami, towarzystwami ubezpieczeniowymi, kasami chorych, funduszami emerytalnymi, przedsięb. wodociągów i kanalizacji, przedsięb. energetyki cieplnej, PKP, TV Kablowa itp.
Ad. 2) Rokowania (negocjacje) polegają na uzgadnianiu wszystkich elementów umowy przez jej przyszłe strony.
Zgodnie z art. 72 K.C., do zawarcia umowy dochodzi dopiero wtedy, gdy wszystko zostało uzgodnione. Z reguły rokowania mają charakter długotrwały i wymagają cierpliwego kompromisowego poszukiwania porozumienia.
Ad. 3) Przetarg - jest procedurą zawarcia umowy wprowadzoną do K.C. dopiero pod koniec 1996 r. w art. 701 - 704 K.C. Ogłoszenie o przetargu jest zaproszeniem do składania ofert.
Wyróżniamy następujące przetargi:
ustne
pisemne
Samo ogłoszenie przetargu powinno obejmować conajmniej: czas, miejsce, przedmiot oraz warunki przetargu.
Przetarg ustny - zwany jest licytacją lub aukcją. Wygrywa ten, kto zaproponuje najlepsze warunki.
Przy przetargu pisemnym wyboru oferty dokonuje ogłaszający wg ustalonych przez siebie kryteriów. Przy tym przetargu stosuje się tzw. specyfikację istoty warunków zamówienia. Instytucja ta wiąże się z zamówieniami publicznymi. Tam, gdzie w grę wchodzi zawarcie umowy dostawy, sprzedaży, zlecenia, um. o dzieło na rzecz podmiotów finansowanych ze środków publicznych - tam na podstawie ustawy o zamówieniach publicznych dokonuje się wyboru najlepszego oferenta.
{ten, kto zgłasza się do przetargu musi wiedzieć jak sformułować ofertę; dlatego ogłasza się specyfikację istoty warunków zamówienia i podaje się cechy świadczenia, usługi, przedmiotu; każdy potencjalny oferent musi przygot. ofertę w oparciu o tę specyfikację}
Kategoria najlepszej oferty jest kategorią relatywną w tym sensie, że:
wynika to z oceny komisji przetargowej, która dokonuje wyboru
to zależy od tego, na ile ogłaszający przetarg poda precyzyjnie kryteria wyboru.
Najlepsza oferta to nie znaczy zawsze najtańsza. Ta ustawa jest próbą ukrócenia korupcji.
W przetargu pisemnym o wyborze najlepszej oferty rozstrzyga komisja przetargowa. Po dokonaniu wyboru sporządzany jest dokument umowy i dopiero podpisywana jest umowa.
Przy przetargu pisemnym kryteria są mniej namacalne, mniej konkretne, dlatego też przetarg pisemny stwarza większe pole kombinacji.
Polskie prawo przewiduje regulację, która ma chronić ofiarę przetargu; ponieważ często podstawia się „zające”, które mają tylko windować cenę. {Są dwie strony przekrętów. Najpierw wygrywa ktoś, kto wcale nie proponuje najlepszej oferty (na licytacji, gdzie wydaje się, że kryteria są absolutnie czytelne). Można wyprowadzić „na manowce” kogoś, kto jest trochę naiwny - „trzy zające i czwarty jeleń”, który ma zapłacić najwyższą cenę}
Aby temu zapobiegać istnieje obowiązek stosowania wadium. Ale tak na prawdę wadium ma na celu zweryfikowanie uczestników. {ktoś np. kupuje obraz za cenę zawyżoną a potem się dowiaduje, że został wyprowadzony na manowce; czy ma jakąś jurydyczną ochronę?}
Art. 70 K.C. stanowi, że „Strona umowy zawartej w wyniku przetargu może żądać jej unieważnienia jeżeli druga strona lub działająca z nią w porozumieniu osoba trzecia, sprzecznie z prawem lub zasadami współżycia społecznego, wpłynęła na wynik przetargu” {np. jeżeli ktoś się dowie, że wygrał przetarg ale zapłacił ewidentnie cenę zawyżoną na skutek zmowy organizatora przetargu z innymi uczestnikami - a jest to niezmiernie trudne do udowodnienia, zawsze można unieważnić przetarg.
Przetarg jest to instrument prowadzący do zawarcia umowy.
WADLIWOŚĆ UMÓW
Umowa nie może być sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, nie może mieć na celu obejścia przepisów prawa, nie może być sprzeczna z zasadami słuszności - art. 58 K.C.
Poza tym umowa może być ważnie zawarta jedynie przez podmioty, które mają kompetencje do jej zawarcia (bądź przez samego zainteresowanego osobiście, bądź przez organy - w przypadku osób prawnych - bądź przez pełnomocników).
Umowa nie może być dotknięta wadami oświadczenia woli takimi jak:
brak świadomości lub swobody
pozorność
błąd
podstęp
groźba
Ad. a) Bezwzględnie nie ważna jest umowa zawarta przez osobę znajdującą się w stanie zaburzeń psychicznych wynikających z choroby psychicznej, bądź też odurzenia narkotycznego lub alkoholowego.
Dopóki umowa jest podpisana trzeba ją traktować za ważną ale gdy się udowodni, że ktoś w momencie podpisywania był np. w stanie odurzenia - umowa staje się nie ważna (ale to jest bardzo trudne).
Ad. b) Pozorność to taka czynność, która polega na ty, że osoba dokonująca czynności umawia się z drugą, że ma ona nie wywołać żadnych skutków albo, że ma wywołać skutki inne aniżeli te, które są zawarte w treści dokumentu.
Skutkiem prawnym pozorności jest bezwzględna nieważność czynności prawnych. Natomiast wyjątkowo uznana za ważną może być czynność ukryta.
Darowizna - jest to umowa regulowana w art. 888 - 902 K.C. „Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku”
Art. 890 *1 stanowi „Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione”.
Umowa renty - art. 903 - 907 K.C.
Art. 903 „Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.
Art. 904 „Jeżeli nie oznaczono inaczej terminów płatności renty, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, a rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty.
Art. 905 „Jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał.
Art. 906 *1. „Do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży.
*2. Do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie.
Art. 907 *1. Przepisy działu niniejszego stosuje się w braku przepisów szczególnych także w wypadku, gdy renta wynika ze źródeł pozaumownych.
*2. Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.
Ad. c) Błąd - jest to błędne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy bądź mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia woli. {ktoś dobrze widzi ale źle werbalizuje, myli się ten, kto ma fałszywe wyobrażenie}.
Prawda jest to zgodność rzeczy z myślą (rzeczy i wyobrażenia o rzeczy).
Błąd o tyle wpływa na ważność umowy, o ile jest istotny i o ile dotyczy treści umowy (a więc nie każdy).
Umowa zawarta nawet pod wpływem błędu jest ważna z tym, że ten kto ją zawarł może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli - art. 88 K.C.
Art. 88 *1. K.C. „Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.
*2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
Ad. d) Podstęp jest to odmiana błędu. Polega na świadomym wprowadzeniu w błąd {np. ktoś sprzedaje samochód rocznik 71 a twierdzi ze on jest z 81 r.}. Bardzo łatwo jest obalić umowę zawartą pod wpływem podstępu.
Ad. e) Groźba - jest to szantaż - zawarcie umowy pod wpływem szantażu czyli groźby jest to wymuszenie zawarcia umowy poprzez zapowiedź spowodowania poważnego zagrożenia dla danej osoby bądź jej bliskich {np. wymuszanie haraczu}.
Z prawno-cywilnego punktu widzenia każde wymuszone oświadczenie woli, jeżeli nie będzie realizowane, nie ma mocy prawnej. Sam wymuszony dokument jest dowodem współpracy. - art. 88 K.C.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Umocowanie do działania w cudzym imieniu może wynikać z czynności prawnych - oświadczenia woli reprezentowanego mocodawcy (tj. pełnomocnictwo), bądź z przepisów ustawy (przedstawicielstwo ustawowe).
Przedstawicielami ustawowymi są rodzice względem małoletnich dzieci, opiekun względem osoby ubezwłasnowolnionej itp.
Prokura - jest to przedstawicielstwo handlowe (art. 60 - 65 K.H.) to specjalne, bardzo szerokie przedstawicielstwo, wpisane do rejestru handlowego.
PEŁNOMOCNICTWO
Rodzaje pełnomocnictwa:
pełnomocnictwo ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu
pełnomocnictwo szczególne - dotyczy określonej czynności, np. sprzedaży, zakupu określonej rzeczy
pełnomocnictwo do dokonania oznaczonej czynności
Art. 199 K.C. „Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.
Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu:
ustalenie .....
przyjęcie rocznego planu gospodarczego
ustalenie wysokości opłat na pokrycie kosztów zarządu
zmiana przeznaczenia rzeczy wspólnych
udzielenie zgody na rozbudowę lub przebudowę nieruchomości wspólnej
udzielenie zgody na zmianę wysokości udziałów
dokonanie podziału nieruchomości wspólnej
Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Poza tym, jeżeli dla zawarcia oznaczonej umowy wymagana jest szczególna forma, np. notarialna, to pełnomocnictwo do jej zawarcia też wymaga formy notarialnej (art. 99 *1. K.C.).
Pełnomocnictwo jest aktem zaufania, w związku z czym może być w każdej chwili odwołane, z tym, że można się zrzec prawa odwołania pełnomocnictwa na pewien czas.
Czy pełnomocnik może być drugą stroną czynności?
np. ktoś, będąc pełnomocnikiem, w imieniu mocodawcy sprzedaje sobie samochód?
Art. 108 K.C. „Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy chyba, że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony” {bo jest ryzyko, że będzie działał w swoim interesie a nie w interesie mocodawcy lub mocodawca wyznacza treść umowy - proszę sprzedać mój samochód za 15 tys. zł}. Generalnie jest to jednak zakazane.
Co się dzieje gdy jakaś osoba przekracza zakres umocowania albo działa bez umocowania?
Żeby umowa była ważna musi być umocowanie, kompetencje (albo działanie w swoim imieniu).
jeżeli jest to jednostronna czynność - to jest bezwzględnie nie ważne
jeżeli zawierana jest umowa - umowa taka jest czynnością kulejącą - nie jest skuteczna ale może być potwierdzona. Jeżeli będzie potwierdzona to staje się ważna i to od chwili jej zawarcia. Jeżeli nastąpi odmowa potwierdzenia - to umowę uważa się za nigdy nie zawartą.
Umowa zawarta wiąże i nie można jej jednostronnie rozwiązywać.
Jednakże obowiązuje też zasada nosząca nazwę „Clausula rebus sic stantibus”. Oznacza ona, że umów należy dotrzymywać jeżeli nie zmienią się w sposób nadzwyczajny okoliczności między zawarciem a wykonaniem umowy. Jeżeli nastąpią to umowa powinna być zmodyfikowana lub rozwiązana.
Art. 3571 „Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy, każda z nich może zażądać aby sąd, po rozważeniu interesu stron, inaczej ustalił sposób wykonania umowy, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy”.
PRAWO RZECZOWE - pojęcie, rodzaje
Wszystko, co jest z gruntem trwale związane stanowi przedmiot właściciela gruntu: budynki, urządzenia, drzewa, rośliny.
Art. 48 K.C. „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania”.
Ponadto wyróżniamy nieruchomości budynkowe i lokalowe.
Nieruchomością budynkową jest budynek trwale z gruntem związany, jeżeli na mocy przepisów szczególnych, stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności.
Art. 235 K.C. „Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do gmin bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w wieczyste użytkowanie”.
Art. 693 - 709
Lokal staje się nieruchomością tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. U nas obowiązuje ustawa o własności lokali.
Budynek stanowi własność tego, czyją własnością jest grunt. Lokal jest częścią składową budynku a więc jest własnością właściciela gruntu.
Żeby wydzielić lokal jako odrębny - muszą być odrębne przepisy.
Art. 46 K.C. „Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności”
Art. 1. Ustawy o własności lokali - ustawa określa sposób ustalenia odrębnej własności samodzielnych lokali mieszkalnych ...
Przesłanką merytoryczną i formalną ustanowienia odrębnej własności lokalu jest założenie księgi {jaka jest powierzchnia, usytuowanie, udział w nieruchomości wspólnej itp.}
Czy są granice własności, jak polskie prawo traktuje własność?
Art. 140 K.C. „W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospod. przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.
Atrybuty własności:
Właściciel może: posiadać rzecz, rozporządzać rzeczą, używać rzeczy, pobierać pożytki, zbyć oraz obciążyć.
Art. 143 K.C. „W granicach określonych przez społ.-gosp. przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeni nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód i kopalin.
Działka gruntu jest to ścięty odwrócony stożek - średnio kilkanaści metrów w górę i kilka do kilkunastu metrów w dół.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Prawo sąsiedzkie - dotyczy relacji między sąsiadami gruntów. Chodzi o:
rozgraniczenie gruntów,
inmisje - działanie na własnym gruncie, którego skutki dotyczą gruntu sąsiedniego,
służebność drogi koniecznej
Ad. 1) Kwestia granic
Art. 154 K.C.”Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania”.
Jest dwustopniowe rozgraniczenie:
stopień administracyjny
stopień sądowy
Jeżeli jest wspólna granica to trzeba to zglosić wniosek do władzy geodezyjnej w urzędach powiatowych, o ustalenie granicy, czyli wyznaczenie punktu oddzielającego dwie nieruchomości. Geodeta mierzy i proponuje linię. Jeżeli sąsiedzi się zgodzą następuje koniec postępowania. Z reguły jednak nie dochodzi do zgody. Sprawa trafia do sądu i sąd próbuje ustalić granicę. Bierze wtedy pod uwagę: stan prawny, ostatni stan spokojnego posiadania, kieruje się względami celowości.
Nabycie i utrata własności
Są dwa rodzaje nabycia:
nabycie pochodne
nabycie pierwotne
Nabycie pochodne - jest to przeniesienie własności - na podstawie umowy między zbywcą a nabywcą.
Nabycie pierwotne - jest to zasiedzenie (ktoś staje się właścicielem w oderwaniu od tego, kto był nim wcześniej)
Czy można nabyć nieruchomość od nie właściciela?
Art. 5. Ustawy o księgach wieczystych: „W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na rzecz tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe”.
Przykład ze sprzedażą działki: Osoba trzecia zawarła umowę z osobą wpisaną do księgi wieczystej i była w dobrej wierze (bo nie wiedziała, że wcześniej właściciel działkę sprzedał innej osobie) to ta osoba trzecia stała się i tak właścicielem tej działki.
Jeżeli ktoś w dobrej wierze ufa księdze to należy go chronić.
Art. 169 K.C. *1. „Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
*2. Jednakże, gdy rzecz zgubiona, skradziona, lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu.. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego”.
Zasiedzenie
Przesłanki nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie:
posiadanie samoistne
upływ czasu - 20 lat jeżeli w dobrej wierze; 30 lat jeżeli w złej wierze
Nabycie własności nieruchomości:
posiadanie samoistne
upływ czasu
dobra wiara
Posiadacz - jest to osoba, która włada rzeczą i uważa, że wykonuje wobec rzeczy określone prawa.
Posiadacz samoistny - jest to osoba, która włada rzeczą za właściciela, np. ktoś gospodaruje na cudzym gruncie i uważa, że to jest jego.
W dobrej wierze posiada posiadacz, który na podstawie uzasadnionych okoliczności jest przekonany o tym, że własność mu się należy. {np. ktoś zawarł umowę, kupił ale zbywca był w stanie odurzenia narkotycznego}.
W złej wierze włada osoba za właściciela ale nie ma do tego żadnych podstaw, np. złodziej jest to posiadacz samoistny ale w złej wierze.
Posiadaczem zależnym jest osoba, która włada rzeczą ale uważa się za najemcę, dzierżawcę, użytkownika wieczystego itp. Takie osoby nie mogą nabyć własności przez zasiedzenie - nawet za 50 lat.
Immisje - działanie na swoim gruncie, którego skutki dotyczą gruntu sąsiedniego, {np. prowadzenie działalności gospodarczej, hodowla pszczół, spuszczanie ścieków, wydzielanie zapachów itp.}
Immisje dzielimy na:
bezpośrednie,
pośrednie
Ad. a) Immisje bezpośrednie polegają na fizycznym kierowaniu pewnych substancji np. ścieków na grunty sąsiednie. Są zakazane.
Ad. b) Działanie na gruncie własnym, którego konsekwencje tylko „odpryskowo” dotyczą gruntu sąsiedniego, np. hałas, zapach, hodowla pszczół, lokowanie fal radiowych itp.
Art. 144 K.C. „Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.
Służebność drogi koniecznej - jest nieruchomość, która nie ma dostępu do drogi publicznej bądź do budynków gospodarskich. Prawo, chcąc urealnić ekonomiczną wartość nieruchomości, dopuściło instytucję pn. służebność drogi koniecznej. Reguluje ją art. 145 K.C. Wg tego przepisu, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarczych, właściciel może żądać, również przed sądem, ustanowienia prawa przejazdu, przechodu przez sąsiednie nieruchomości czyli tzw. służebność drogi koniecznej.
Wg art. 145 K.C. przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mających dostępu do drogi publicznej ale również z najmniejszym obciążeniem gruntu, przez który ma prowadzić.
Współwłasność - gdy własność jednej rzeczy przysługuje kilku osobom. Jest jedna rzecz, kilku właścicieli a prawo jest niepodzielne.
Są dwa rodzaje współwłasności:
współwłasność ułamkowa
współwłasność łączna
Współwłasność ułamkowa polega na tym, że jest to samoistny stosunek prawa, np. umiera właściciel i własność działki dziedziczą cztery osoby; albo np. kilka osób składa się i kupują samochód. Jest to samoistny stosunek prawny i traktowany przez prawo jako tymczasowy.
Przeciwieństwem jest współwłasność łączna, która obsługuje inne stosunki prawne, np. spółka cywilna albo majątek wspólny współmałżonków - nie można więc znieść współwłasności dopóki istnieje stosunek osobisty obsługiwany przez tę współwłasność.
A więc prawo reguluje:
zarząd rzeczą wspólną
korzystanie z rzeczy wspólnej
zniesienie współwłasności
Współwłasność można znieść w umowie lub przed sądem {poprzez orzeczenie sądu}.
Sąd może znieść współwłasność poprzez:
podział fizyczny (np. podział nieruchomości na 3 działki)
poprzez przyznanie własności jednej osobie i zasądzeniu spłaty
poprzez podział cywilny tj. zasądzenie sprzedaży i podział sumy ze sprzedaży.
Hipoteka i zastaw - rzeczowe zabezpieczenia kredytów.
W prawie rzeczowym obowiązuje zasada tzw. zamkniętej listy praw rzeczowych. Wg niej prawami rzeczowymi są tylko takie prawa, które ustawodawca uznał za prawa rzeczowe.
Dlatego też do praw rzeczowych zaliczamy:
własność
użytkowanie wieczyste
ograniczone prawa rzeczowe
zaś do ograniczonych praw rzeczowych zaliczamy:
użytkowanie
zastaw
hipotekę
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
oraz prawo do domu jednorodzinnego spółdzielni mieszkaniowych.
Status ograniczonych praw rzeczowych spółdzielczych reguluje prawo spółdzielcze - ustawa z 1982 r. - art. 213 - 238.
Wyróżniamy:
lokatorskie prawo do lokalu spółdzielczego
własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego
Lokatorskie prawo do lokalu spółdzielczego jest prawem niezbywalnym, nie dziedzicznym, nie podlega egzekucji. Jest zbliżone do najmu. przesłanką jego powstania jest członkostwo w spółdzielni i przydział prawa przez organy spółdzielni.
Własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, dziedzicznym, podlegającym egzekucji ale tym nie mniej właścicielem lokalu objętego tym prawem jest spółdzielnia mieszkaniowa.
Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, np. do garażu, lokalu sklepowego - jest prawem zbywalnym, dziedzicznym, może przysługiwać jednak tylko członkowi spółdzielni {np. spółdzielnia może sprzedać na własność np. garaż i wtedy też nie członkowi spółdzielni}.
Prawo w zbywaniu dziedzicznym podlegającym egzekucji - tym nie mniej właścicielem lokalu objętego tym prawem jest spółdzielnia mieszkaniowa.
Co się dzieje jeżeli umiera członek spółdzielni, któremu przysługuje prawo lokatorskie?
Jeżeli prawo to było przydzielone w czasie trwania małżeństwa, a drugi małżonek żyje to wyłącznie uprawnionym jest drugi małżonek.
We wszystkich innych wypadkach - prawo wygasa.
Ale art. 221 prawa spółdzielczego stanowi, że w takim wypadku małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim zamieszkałym ze zmarłym członkiem spółdzielni w tym lokalu - przysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni i o przydział lokalu. Dla zachowania tych roszczeń konieczne jest złożenie pisemnego wniosku o przydział lokalu a jeżeli jest kilku uprawnionych, powinni wskazać tego, komu ma być przydzielone, bo to może być tylko jedna osoba - nie może być współwłasności.
Art. 219 „Na pisemne żądanie członka spółdzielnia jest zobowiązana dokonać przekształcenia przysługującego członkowi prawa na własnościowe prawo do lokalu.
Oświadczenie spółdzielni, pod rygorem nieważności, powinno być dokonane w formie pisemnej.
Wraz z przekształceniem uprawnień członek spółdzielni jest zobowiązany w terminie określonym przez spółdzielnię wnieść wkład budowlany. Na poczet wkładu budowlanego wlicza się wkład mieszkaniowy. W wypadkach jedynie określonych w statucie spółdzielnia może odmówić przekształcenia.
UMOWY OBLIGACYJNE
Zasada swobody umów obligacyjnych i ograniczenia
umowa przedwstępna
list intencyjny
umowa ramowa
wzorce umowne (wzory i regulaminy)
dodatkowe zastrzeżenia umowne czyli zadatek, kara umowna, odstępne, klauzule waloryzacyjne.
Art. 3531 wg tego artykułu podmioty prawa cywilnego mogą zawierać dowolne umowy obligacyjne,, o ile to się nie sprzeciwia przepisom prawa, naturze stosunku prawnego oraz zasadom słuszności.
Każdy podmiot prawa cywilnego ma swobodę wyboru podjęcia decyzji, co do tego czy zawrzeć umowę, z kim ją zawrzeć, w jakiej formie i w jakiej treści. Oczywiście, istnieją pewne ograniczenia, np. w przypadku monopoli.
Ad. 1) Umowa przedwstępna - jest to umowa, poprzez którą jedna strona lub obie zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy określając jej istotne postanowienia oraz termin, w ciągu którego ma być ona zawarta.
{Jest to więc umowa, która przygotowuje zawarcie innej umowy}.
Skutki takiej umowy są silniejsze i słabsze.
Skutek słabszy polega na tym, że powstaje prawo do odszkodowania {jeżeli by ten zleceniodawca sprzedał komuś innemu} (art. 390 K.C.).
Skutek zaś silniejszy - powstaje wtedy, gdy umowa przedwstępna została zawarta w takiej samej formie, jaka jest wymagana dla umowy przyrzeczonej.
Skutek silniejszy nastąpi wtedy, gdy umowę przedwstępną zawrzemy w formie notarialnej (opłaty skarbowe).
Ad. 2) List intencyjny - jest to instytucja nieuregulowana w polskim prawie (instytucja znana, praktykowana ale nie wyjaśniona).
Termin ten oznacza różnorodne instytucje, począwszy od krótkiej deklaracji woli stron, które oświadczają, że chcą zawrzeć umowę ale nic więcej nie określają i to nie ma żadnej mocy.
Począwszy od tego typu ogólnej deklaracji aż do umowy, która może liczyć kilkadziesiąt stron - która zbliża się do umowy przedwstępnej, gdzie będą określone zasady, terminy, dostawy, skutek, cel, płatności itp. To nie będzie jeszcze ostateczna umowa i będzie wymagała operacyjnego opracowania.
Aby rozpoznać list intencyjny należy czytać umowę - bo w jednym przypadku skutki są żadne, w innym - wręcz nawet przymusowe potem zawarcie umowy.
Im szerszy, bardziej szczegółowy list intencyjny - tym silniejsza wola.
Ad. 3.) Umowa ramowa - jest to umowa, która organizuje współpracę gospodarczą, najczęściej w określonej dziedzinie.
Jest to umowa z cyklu umów organizacyjnych, czyli organizujących współpracę w jakiejś dziedzinie ale bez określenia szczegółowych zasad tej współpracy {np. strony deklarują wspólną budowę jakiegoś obiektu}.
Aby ta umowa nabrała mocy obligacyjnej, potrzebne jest zawarcie szeregu umów wykonawczych. Często umowę tę nazywamy umową o współpracę.
Ad. 4) Wzorce umowne - jest to klucz do zrozumienia kapitalizmu w ujęciu jurydycznym. Ukształtowały się na przełomie XIX i XX w. w kapitalizmie, wtedy gdy nadeszła epoka umów masowych. Niektóre podmioty gospodarcze, spółki, koncerny świadczyły usługi masowe, np. przedsiębiorstwa transportowe, kolejowe, bankowe, ubezpieczeniowe, ciepłownicze, wodociągowe, telekomunikacja, energetyka itp.
Jest więc szereg takich działalności, gdzie poszczególne podmioty świadczą usługi o charakterze masowym.
Istnieje różnica pomiędzy zawarciem umowy np. na zakup książki a zawarciem przez bank 100 tys. umów o ROR.
Masowość nieco wpływa na procedurę negocjacji. Zauważono zjawisko, że masowość pewnych umów powoduje, że tak na prawdę te umowy opracowuje jedna strona - ta która te usługi świadczy, a pozostali tylko przystępują do umowy - tzw. umowy przez przystąpienie.
Okazało się, że są to takie typy kontraktowania, że kształt umowy opracowuje tylko jedna strona, czyli że nie jest to w pełni objęte consensusem - tak jest np. w przypadku ROR-u
Dwa rodzaje wzorców:
takie, które doręczone, przy okazji zawierania umowy - stają się źródłem prawa;
takie, które wystarczy tylko ogłosić a już są obowiązujące, np. regulamin przewozu osób PKP {trasa, km, cena, klasa, termin} - to jest źródło prawa, które określa treść umowy zawieranej przez nas z koleją.
Art. 38573 *1. K.C. „Ogólne warunki umów, wzory umów lub regulaminy wydawane przez stronę upoważnioną do tego przez właściwe przepisy i w ich granicach wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy. W razie gdy posługiwanie się nimi jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiążą one także wtedy, gdy druga strona mogła z łatwością dowiedzieć się o ich treści.
*2. Inne ogólne warunki umów, wzory umów czy regulaminy wiążą drugą stronę tylko wtedy, gdy znając ich treść wyraziła zgodę na włączenie ich do treści umowy.
*3. Ogólne warunki, wzory umów czy regulaminy wydane w czasie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym wiążą drugą stronę, jeżeli zostały zachowane przepisy paragrafów poprzedzających, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.
Art. 3851 K.C. W razie sprzeczności treści umowy z ogólnymi warunkami umów, wzorem umowy lub regulaminem, strony są związane umową.
Art. 3852 *1. K.C. „Jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne. Jednakże nie może to nastąpić po upływie miesiąca od wykonania umowy.
*2. Uprawnienie, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym nie służy stronie, która zawarła umowę w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej.
Kara umowna - jest to dodatkowe zastrzeżenie umowne polegające na tym, że w umowie strony ustalają, iż w razie niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego dłużnik zapłaci określoną sumę tytułem odszkodowania.
W takiej sytuacji wierzyciel nie musi wykazywać wysokości szkody, rzesłanek odpowiedzialności - nie wykonano i trzeba zapłacić.
Kara umowna ma znaczenie mobilizujące, obligujące.
Czy można żądać obniżenia kary umownej?
Można w dwóch wypadkach:
a) jeżeli kara była rażąco wygórowana
b) gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane - art. 484 *2. K.C.