Cechy dobrej obserwacji:
- dokładność
- spostrzegawczość
- obiektywizm
- etykietyzacja
- nie ograniczenie się do jednego środowiska
Umiejętności badacza
- wiedza pedagogiczna, socjologiczna, psychologiczna, medyczna (elementy rozwoju)
- umiejętność wyciągania wniosków
- umiejętność zbierania danych, przygotowanie się do obserwacji
- analizowanie danych
- wyciąganie wniosków
- podjąć odpowiednie zadanie np. udzielenia pomocy
Techniki obserwacyjne:
-technika grupy
-technika grup porównawczych
-technika rotacji
RÓŻNE SPOSOBY OBSERWOWANIA DZIECKA:
1DZIENNIK OBSERWACYJNY- zapisano w nim wszelkie nowo pojawiające się zachowania rozwijającego się dziecka, bądź zachowania pojawiające się w rozwoju jednej strefy np. mowy, myślenia. Może to być systematyczne, ciągłe patrzenie na dziecko, a może to być selektywne rejestrowanie zachowań. Czas obserwacji wyznacza obserwator, tzn. moment rozpoczęcia i czas trwania obserwacji. Rejestrowanie zachowań językiem potocznym
2.OBSERWACJA FOTOGRAFICZNA- ciągłe nie przerywalne obserwowanie zachowań dziecka w jakimś odcinku czasowym np. godziny, minuty. Czas obserwacji zależy od obserwującego, tzn. moment rozpoczęcia i trwania. Rejestrowanie zachowania językiem potocznym, rejestrowanie na taśmie magnetofonowej lub pisemnie. Decyzja odnośnie sposobu opracowania danych zależy od potrzeb obserwatora. Analizy można dokonywać z punktu widzenia przedmiotu, celu, warunków, środków, skutków czy planu działania, zależy od potrzeb obserwatora.
3.METODA OBSERWACJI „PRÓBEK CZASOWYCH” - rejestrowanie w odcinkach czasowych. Czas obserwacji wyznacza obserwator, tzn. czas rozpoczęcia i czas trwania. Podziału zachowań dokonuje się na podstawie wcześniej prowadzonych obserwacji fotograficznych. Obserwację tą powinno przeprowadzać kilku obserwatorów w tym samym czasie, co pozwala porównać wyniki i pozyskać rzetelne informacje.
4BSERWACJA MATODĄ „PRÓBEK ZDARZEŃ” - obserwator czeka na pojawienie się zachowania jakie go interesuje i wówczas rejestruje je od początku do końca. Dziecko wyznacza czas rozpoczęcia i zakończenia obserwacji. Zachowanie dziecka jest funkcjonalnie związane z sytuacją, tzn. że pojawienie się danej sytuacji wyzwala określone zachowanie dziecka. Rejestrowanie językiem potocznym. Taka obserwacja jest stosowana do rejestrowania zachowań rzadko pojawiających się, jak zachowania prospołeczne np. bunt konflikt.
5BSERWACJA SYTUACYJNA - głównym sposobem uczenia się jest działanie czyli ekspresja. Ułatwia tą ekspresje stwarzanie odpowiednio zaprogramowanych sytuacji, którymi mogą być zmiany stałego układu bodźców w celu wywołania pożądanej aktywności dziecka, dzięki wywołaniu dysonansu poznawczego bądź społeczno poznawczego, gdy celowo organizujemy i demonstrujemy jakieś zadanie, aby wywołać aktywność zajść dziecku pozostawiamy możliwość wybrania rodzaju aktywności. Czas obserwacji wyznacza obserwacja bądź obserwator, rejestrowanie wszystkich zachowań językiem potocznym, rejestrowanie wszystkich zachowań pojawiających się w sytuacji.
RODZAJE CELÓW
- cel ekologiczny - pozwalający poznać stosunki pomiędzy zachowaniem się a różnymi okolicznościami zachodzącymi w otaczającej rzeczywistości
- cel normatywny - pozwalający poznać dzięki obserwacji główne tendencje rozwojowych zakresie pewnych cech np. dzieci w różnym wieku
-cel systematyzacyjny-poznanie ogólnych prawidłowości psychologicznych oraz badanie za pomocą obserwacji zależności pomiędzy między ogólnymi zmiennymi zachowania się np. reakcji strachu w sytuacji zagrażającej
Obserwacja sytuacyjna - jest to zamierzone spostrzeganie zachowań dziecka w założonym przez obserwatora układzie bodźców sytuacyjnych sprzyjających ujawnianiu się zachowań pożądanych przez badacza.
BADANIA ILOŚCIOWE:
- zmienna nie zależna- stanowi układ bodźców zaproponowany osobom badanym np. nowa metoda pracy z dziećmi , nowy sposób komunikowania się z grupą
- zmienna zależna- są efekty wywołane przez zmienną niezależną w zachowaniu dzieci w różnych strefach rozwojowych , które nas jako badaczy interesują.
-zmienne interweniujące
Przystępując do obserwacji sytuacyjnej musimy sformułować pytanie o interesujące nas zachowania dziecka, dobrać wskażnoki, zastanowić się nad częstością i długością obserwacji , co wynika z postawionego pytania , rodzaju sytuacji, która może sprowokować dane zachowania dziecka
Obserwacje sytuacyjną można scharakteryzować następująco:
- pozwala ona na ekonomiczne czasowo obserwowanie zmian w zachowaniu dziecka pod wpływem nowej sytuacji
-sytuacją wywołująca pożądane przez nas zachowania dziecka jest zadanie
- dokonujemy jednego pomiaru po zadziałaniu sytuacji(nowego układu bodźców)
- czas obserwacji zależy od pytania na które poszukujemy odpowiedzi czyli problemu
- rejestrujemy zachowanie dziecka językiem potocznym
- w niektórych ustalamy przed opracowaniem sposobu obserwowania tzw. Wskaźniki
- najczęściej sposoby analizy otrzymanych w wyniku obserwacji danych opracowujemy po jej przeprowadzeniu
SOCJOMETRIA - jest cennym i przydatnym narzędziem szybkiego i względnie dokładnego badania stosunków nieformalnych w grupie. Obejmuje obecnie szereg odmiennych technik , i okazała się bardzo pożytecznym i łatwym narzędziem badawczym.
TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE - służą do badanie wewnętrznej struktury grupy
GŁÓWNE ZALETY TO
- wszechstronność w zastosowaniu
- prostota w użyciu
- duża łatwość wnioskowania
- praktyczna przydatność
BADANIE SOCJOMETRYCZNE - polega na podaniu wszystkim członkom danej grupy kilku specjalnie skonstruowanych pytań badające różne rodzaje stosunków społecznych, takich jak wzajemne sympatie, antypatie, zaufanie, popularność, przywództwo i inne.
ZASTOSOWANIE BADANIE SOCJOMETRYCZNEGO
- do identyfikacji jednostek wymagających specjalnej uwagi
- do klasyfikacji osób w różnych kategoriach na przykład w kategorii popularności
- do badania struktury wewnętrznej grupy
- do zbierania danych pomocniczych służących do mierzenia takich czynników jak np. wielkość wpływu jednostek na drugie i ocenienia własnej roli i ról innych
- porównania sytuacji poszczególnych osób i podgrup istniejących w obrębie jakiejś innej grupy
- dokonywania porównań między poszczególnymi grupami, podgrupami, a nawet pojedynczymi osobami różnych grup w tym samym czasie
- określania zmian zaszłych w przeciągu jakiegoś czasu
KRYTERIUM SOCJOMETRYCZNE - jest to określona specyficzna sytuacja społeczna założona przez eksperymentatora lub rzeczywista będąca podstawą do dokonania wyboru osoby (lub osób) z danej grupy społecznej odpowiadających wymogą podanym w instrukcji
SYTUACJA TA CHARAKTERYZUJE SIĘ DWIEMA WŁAŚCIWOŚCIAMI
- musi być sytuacja rzeczywista lub hipotetyczna w której uczestniczą wszyscy członkowie danej grupy
- zadaniem każdej z osób badanych musi być dokonanie wyboru z pośród wszystkich członków danej grupy jednej lub kilku osób w określonym celu
PYTANIE SOCJOMETRYCZNE - jest to pytanie poprzedzone wcześniej tzw sytuacją wprowadzającą czyli podającą wcześniej pewne założenia.
TYPY KRYTERIÓW
1.ólne i szczegółowe - ogólne odwołuje się do jakiejś szerszej dziedziny aktywności człowieka, lecz nie prezentuje ściśle rodzaju interakcji; szczegółowe natomiast sprowadza natomiast dokonanie wyboru do bardzo szczegółowo określonej interakcji społecznej
2.lne i słabe - silne ujawnia bardziej podstawowe i stałe związki między osobnicze istniejące w grupie, podczas gdy słabe odbija tylko powierzchowne i nietrwałe aspekty struktury grupowej. Rezultaty socjometryczne oparte na słabych kryteriach mają zwykle bardzo małą wartość diagnostyczną i mogą prowadzić do błędnej niewłaściwej interpretacji. Jeżeli chodzi o kryteria silne najczęściej są one jednocześnie kryteriami ogólnymi.
3.alne i nierealne - jest to rozróżnienie pomiędzy kryteriami zakładającymi sytuacje realne, rzeczywiste, posiadające wysoki stopień prawdopodobieństwa, np. „Z kim chciałbyś najchętniej siedzieć w ławce” a sytuacjami mało prawdopodobnymi , nierealnymi, hipotetycznymi.
4.dywidualne i społeczne - o indywidualnym mówimy wtedy gdy chodzi o wyodrębnienie jakiejś jednostki z grupy osób dla wykonywania czynności nie związanych bezpośrednio z życiem danej grupy i czynności nie odbywające się w obecności pozostałych członków. Z kryteriami społecznymi mamy do czynienia gdy podstawą wyboru jest sytuacja ściśle związana z życiem całej grupy i interesem ogółu
5.dnostronne i dwustronne - dwustronne występują wtedy gdy możliwe jest wzajemne wybranie się przez siebie dwóch osób np. mieszkanie razem siedzenie razem itd. Jednostronne natomiast uniemożliwiają w zasadzie wybór wzajemny
6/zytywne i negatywne - na podstawie pozytywnych uzyskujemy obraz rozkładu w grupie sympatii i wzajemnych powiązań, negatywne natomiast pozwalają nam na uchwyceniu rozkładu antypatii w grupie oraz wychwyceniu ewentualnych konfliktów wewnątrz grupowych, ich wielkość i nasilenia. Kryteria negatywne należy stosować z wielką ostrożnością , zwracając uwagę na same pytania i na odpowiednie podanie samej sytuacji wprowadzającej.
DOBÓR KRYTERIÓW SOCJOMETRYCZNYCH - zależy od celów badania i właściwości badanej populacji. Kryteria oparte na czynnościach charakterystycznych i istotnych dla życia danej grupy dają najbardziej użyteczne i cenne informacje.
Kryteria żeby nam pozwoliły na otrzymanie bardziej przydatnych rezultatów muszą odpowiadać następującym wymogą:
1.śli będą wskazywały jasno na rodzaj i istotę aktywności zgodnie z którą ma być wybór dokonany
2.śli będą oparte na czynnościach i sytuacjach bobrze znanym członkom grupy za pomocą których mają rzeczywiście możliwość nawiązania kontaktów pomiędzy sobą
3.i w wystarczającym stopniu zminimalizuje się wpływ czynników przypadkowych, sytuacyjnych związanych często z czynnościami specyficznymi , nieistotnymi dla życia grupy
4.śli oparte będą na silnych , istotnych i względnie trwałych stosunkach międzyosobniczych
5.śli umożliwiają wzajemnych wyborów pomiędzy członkami danej grupy bez większych trudności, bez groźby dotychczasowej struktury grupy wbrew jej woli.
SPOSÓB PRZEPROWADZENIA BADAŃ
Badania mogą być przeprowadzone zbiorowo bądź indywidualnie. Z małymi dziećmi badania muszą być przeprowadzane indywidualnie i należy starać się by były one częścią pewnej przyjemnej, naturalnej sytuacji, w której znalazło się dziecko bez żadnego przymusu. Metoda indywidualnych rozmów niezależnie od wieku osób badanych jest najbardziej idealną metodą zbierania materiału mimo iż względy praktyczne ograniczają zakres jej stosowania.
Przy badaniach zbiorowych w zależności od organizacji, eksperymentator może albo rozdać uczniom kartki papieru każąc je najpierw podpisać u góry swoim imieniem i nazwiskiem a następnie podać ustnie instrukcję wprowadzającą wraz z właściwymi pytaniami, albo też może rozdać gotowe kwestionariusze zawierające pisemną instrukcje i poszczególne pytania.
Przy badaniu grupowym jest rzeczą szalenie ważną nawiązanie dobrego kontaktu i wyjaśnienie przed badaniami celu badań oraz zapewnienie o intymności badania i dyskrecji ze strony eksperymentatora. Zaleca się aby badania prowadził nauczyciel lubiany przez klasę gdyż wymagają one dobrego kontaktu z dziećmi i obopólnego zrozumienia.
W trakcie podawania instrukcji należy wyraźnie zaznaczyć co następuje:
1.bory mogą być wykonywane tylko i wyłącznie w obrębie klasy, tzn można wpisać nazwiska uczniów tylko danej klasy
2.żna i należy uwzględnić w wyborach dzieci które są nieobecne w klasie podczas badania
3.bory dokonane przez każdego są tajemnicą i nikt z kolegów nie może ich widzieć
Po badaniu należy sprawdzić:
1.y wszyscy badani oddali kartki
2.y wszyscy dokonali chociaż po jednym z wyborów na każde pytanie
3.y nie ma odpowiedzi nie zgodnych z instrukcją
4.orządzić krótki opis warunków w jakich przebiegało badanie z zaznaczeniem nieobecnych osób, z uwzględnieniem atmosfery badań, stosunku do badania, sytuacji w klasie itp.
SPORZĄDZENIE TABELI SOCJOMETRYCZNEJ
1 Stabelaryzowanie wyników (sporządzanie tabeli socjometrycznej) w tym należy:
-narysować tabelę według załączonego wzoru, liczącą tyle kolumn ile wierszy, ile jest osób w grupie(klasie)
-wpisać nazwiska wszystkich osób w porządku alfabetycznym poziomo i pionowo w tej samej kolejności tak każda osoba zajmowała kolumnę i wiersz oznaczone tą samą liczbą. Dla ułatwienia obliczeń grupy oddzielamy dwiema liniami (pionową i poziomą)
-nanieść wybory socjometryczne . Biorąc po kolei kartki w dowolnej kolejności za każdym razem:
-szukujemy w tabeli wiersz , w którym znajduje się nazwisko osoby która wypełnia kartkę; jest to osoba wybierająca;
- wierszu tym wstawiamy znak (kreskę pionowa, kółko, cyfrę, krzyżyk, lub itp.) we wszystkich kolumnach(rubrykach pionowych) nad którymi znajdują się nazwiska osób figurujących na kartkach socjometrycznych( są to które zostały wybrane). Nazwiska osób wybranych odczytujemy. Znak zaś stawiamy na przecięciu kolumny reprezentującej nazwisko osoby wybranej z wierszem osoby wybierającej. Przy noszeniu należy koniecznie pamiętać, że pracujemy wyłącznie w linii poziomej. Poziomo oznacza się wybory oddane, a pionowo odczytuje się wybory otrzymane przez daną jednostkę
- obliczyć wartości brzegowe przez zsumowanie poziomo i pionowo wyborów dla poszczególnych osób. W
wyniku dodawania dla każdej osoby otrzymamy liczby wskazujące na to:
- ile wyborów oddała ( wartości brzegowe z prawej strony tabeli)
- ile wyborów otrzymała od pozostałych członków grupy (liczbę tę odczytujemy u dołu tabeli w kolumnie opatrzonej nazwiskiem interesującej nas osoby) Ogólna liczba wyborów otrzymanych przez wszystkie osoby łącznie i oddanych przez nie musi być oczywiście taka sama.