Płaskostopie (łac. pes planus, niem. platfus) - zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień, w wyniku czego staje się ona płaska. Stopa o prawidłowej budowie nie dotyka podłoża całą powierzchnią. Jej kości układają się w łuk. Przy płaskostopiu prawie cała stopa przylega do podłoża. Kości w takiej stopie ułożone są w linii prostej. Stopa zbudowana prawidłowo wspiera się o podłoże trzema punktami:

• piętą

• głową pierwszej kości śródstopia

• głową piątej kości śródstopia.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje płaskostopia:

• płaskostopie podłużne będące wynikiem obniżenia łuku przyśrodkowego (dynamicznego) stopy

• płaskostopie poprzeczne będące skutkiem obniżenia łuku poprzecznego przedniego stopy

Przyczyną tego rodzaju wady może być np. nadmierne, długotrwałe obciążenie stóp przy jednoczesnym osłabieniu mięśni i więzadeł, noszenie niewłaściwego obuwia lub nadwaga. Płaskostopie może być wrodzone lub porażenne. Płaskostopie prowadzi do powstawania przewlekłych stanów zapalnych torebek i więzadeł stawowych stopy, jej obrzęku i bolesności utrudniających, niekiedy nawet uniemożliwiających, stanie i chodzenie.

Leczeniem płaskostopia zajmuje się ortopedia. Jest ono zwykle zachowawcze - gimnastyka (np. chodzenie boso po różnorodnych płaskich lub też nierównych powierzchniach), wkładki korekcyjne i obuwie ortopedyczne, w ciężkich przypadkach wymagane jest leczenie operacyjne.

Stopa poprzecznie płaska - płaskostopie poprzeczne.
Statyczne obniżenie lub spłaszczenie sklepienia poprzecznego stopy. Jest to jedna z najczęstszych dolegliwości stopy, częściej występująca u kobiet. Przeciążenia przodostopia powodują rozchodzenie się wachlarzowato kości śródstopia. Obniżenie sklepienia poprzecznego doprowadza do nadmiernego rozstawu palców, co powoduje ich nadmierne ściskanie. Wyrośla kostne i kości śródstopia wyraźnie się odznaczają. Paluch ma tendencje do koślawości, a drugi palec staje się młotkowaty. Buty w przedniej ich części są rozpychane.

Przyczyny:
- twarde podłoże,
- stojąca praca,
- nadwaga,
- chodzenie na wysokich obcasach,
- chodzenie w wąskich butach z wąskim nosem.

Objawy:
- bóle w okolicy podbicia - nie zawsze,
- rogowacenie podeszwowej części śródstopia,
- modzele i odciski w okolicy podeszwowej,
- pieczenie,
- wrażliwość w fazie odbicia.

Leczenie:
- wygodne, szerokie obuwie,
- wkładki ortopedyczne,
- aparaty korygujące paluch,
- ćwiczenia mięśni stopy,
- zabieg operacyjny - w utrwalonych zmianach.

Stopa koślawo-płaska - płaskostopie podłużne
Przyczyny, mechanizm.
Zniekształcenie wynika z pronacji stępu i obniżenia sklepienia podłużnego stopy na tle niewydolności statycznej. Obciążanie przyśrodkowej części stopy powoduje największe obniżenie sklepienia podłużnego w stawach najbardziej ruchomych - staw piętowo-skokowy i skokowo-łódkowy. Pronacja pięty powoduje nacisk kości skokowej na więzadło piętowo-łódkowe podtrzymujące głowę od strony podeszwowej. Przeciążanie sklepienia przyśrodkowego i rozciąganie więzadeł utrwala wadliwe ustawienie stępu.

Kiedy przeciwdziałanie sił mięśniowych i elementów torebkowo-stawowych jest mniejsze od sił obciążających, może dojść do zniekształcenia koślawo-płaskiego stóp.
Zniekształcenie to może występować tylko podczas obciążania - stopy płasko-koślawe czynnościowe) lub niezależnie od obciążania statycznego stopy (stopy płasko-koślawe strukturalne).

U kobiet stopa płasko-koślawa występuje częściej, jak również powoduje większe dolegliwości. Związane to jest z:
- słabszą budową stopy kobiecej,
- używanie niehigienicznego, nienależytego obuwia (ściśnięcie palców, skrępowanie przedniego odcinka stopy, wysoki obcas),
- nadwaga,
- zmiany inwolucyjne w okresie przekwitania.
U małych dzieci jest to zjawisko fizjologiczne, które stopniowo w wieku 3-5 lat zanika.

Objawy.
Zależą od etapu rozwojowego i stopnia nasilenia zmian.
Mogą występować:
- bóle okolicy podbicia,
- zmęczenie stóp,
- różny stopień zniekształcenia - przy obciążaniu, bez obciążania, podczas zmęczenia, w spoczynku,
- zaburzenia krążenia w obrębie stopy - obrzęki wokół i poniżej kostek, nadmierne pocenie stóp, zaniki skóry w 1/3 obwodowej goleni.

Leczenie.
- musi być dobrane indywidualnie,
- zależy od wieku, stopnia zniekształcenia,

dzieci:
- wzmacnianie mięśni stóp i goleni,
- ćwiczenie właściwej postawy ciała,
- odciążenie stóp (właściwe obuwie, wkładki ortopedyczne, obcas
Thomasa, chodzenie boso po nierównym terenie),
- zmniejszenie nadwagi,
- leczenie operacyjne w razie progresji,

dorośli: (cel - usunięcie dolegliwości bólowych i poprawa wydolności stóp):
- kąpiele, masaże,
- higieniczny tryb życia,
- zmniejszenie nadwagi,
- wkładki ortopedyczne - dobrane odpowiednio do stadium
zaawansowania schorzenia,
- leczenie operacyjne - w ostateczności

lek. med. Wojciech Widuchowski

U dzieci do około 5 roku życia gruba tkanka tłuszczowa na podeszwowej powierzchni stopy osłania jej sklepienie i nadaje wygląd zbliżony do płaskostopia.

W miarę opanowywania chodzenia dziecko stawia stopy bliżej siebie, następuje doskonalenie funkcji mięśni stabilizujących stopę. Zaczynają się zaznaczać łuki stopy.

Powyżej 5 roku życia u dzieci w wieku szkolnym występuje płaskostopie, zwane wczesnodziecięcym. Dotyczy ono szczególnie dzieci o słabych mięśniach i więzadłach. Taki rodzaj płaskostopia pogłębia się pod wpływem wysiłku fizycznego i nadmiernych obciążeń.

U młodzieży w okresach nadmiernego wzrostu, na skutek dysproporcji między obciążeniem, a wydolnością mięśniową, występuje tzw. pozorne płaskostopie.



PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

Ćwiczenia korygujące ustawienia stopy
pozycja wyjściowa- siad na ławce stopy oparte o podłoże - ruch czynne napinanie mięsni stopy wysklepiające łuk przyśrodkowy i korygujące ustawienie tyło stopia
pw- leżenie tyłem, stopy oparte o skrzynię - ruch napinanie łuku podłużnego stopy
p.w. - leżenie tyłem o nogach ugiętych w stawach kolanowych lub stanie , stopy ustawione równolegle - ruch napinanie łuku podłużnego stopy

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy i zginacze palców
pw- siad ugięty na podłodze , stopy ustawione równolegle - ruch - zginanie na przemian z wyprostem i rozkładaniem palców stóp, bez unoszenia ich nad podłogę.
Pw- leżenie tyłem stopy oparte o ścianę skrzynię siad ugięty lub stanie - ruch - zginanie palców i podciąganie pięt w przód lub cofanie ich w tył " marsz gąsienicy"
Pw- siad ugięty lub leżenie przodem, NN ugięte w stawach kolanowych - ruch- zginanie palców stóp z oporowaniem dłońmi lub przez współćwiczącego
Pw-siad ugięty - ruch- zwijanie koca palcami stóp bez obciążenia lub z obciążeniem
Pw- siad ugięty w parach, twarzą do siebie, laska gimnastyczna między ćwiczącymi- ruch- przeciągania laski palcami stóp na swoją stronę
Pw- siad prosty lub siad na krześle- ruch -chwyty i przekładanie przez drugą nogę lub do przeciwnej dłoni kulek z papieru , korków, wstążek, worków
Pw siad ugięty lub na ławeczce - ruch - chwyt i wkładanie różnych przyborów do pudełka
Pw- jw.- ruch- rzuty w dal rzuty do celu
Pw- siad ugięty - ruch - przekładanie ołówka stopą do stopy

Ćwiczenia z elementem supinacji stóp
pw -siad skrzyżny - ruch - odwracanie stopy dłońmi "LUSTERKO"
pw- siad o NN ugiętych i rozchylonych kolanach - ruch - łączenie podeszwowe stóp "okienko"
pw- jw.- ruch- " klaskanie podeszwową stroną stóp
pw -siad prosty, jedna N wyprostowana w przód, drugą stopą chwyt gąbki palcami- ruch - przesuwanie po prostej N od palców do uda " mycie nogi"
pw - siad ugięty, stopy złączone podeszwowo - ruch - rysowanie po rozłożonym papierze
pw -siad ugięty z trzymaniem dłońmi laski gimnastycznej ustawionej pionowo między stopami - ruch -marsz stopami w górę i w dół obejmując laskę palcami stóp " małpka chodzi po drzewie"
pw - siad ugiety - ruch - obejmowanie podeszwową stroną obu stóp różnej wielkości piłek

Ćwiczenia wzmacniające mięsnie długie i krótkie
pw- leżenie tyłem z trzymaniem szarfy palcami stóp- ruch- rowerek
pw- leżenie przodem z trzymaniem woreczków palcami stóp -ruch- nożyce
pw -leżenie tyłem przy ścianie- ruch- toczeni piłki stopami w górę
pw- siad ugięty z trzymaniem ołówków palcami stóp - ruch- "akcentowanie ołówkami"- "bębenek"
pw - siad na skrzyni - ruch - obracanie stopami maczugi
pw - postawa- ruch - zwijanie szarfy palcami stóp zjadanie szarfy.

Ogólne uwagi.
Podczas wykonywania ćwiczeń należy pamiętać o zachowaniu prawidłowej postawy.
Nie należy zapominać, że bez prawidłowego obuwia praz prawidłowego chodu nasze ćwiczenia w domu pójdą na marne.
Czas wykonywania ćwiczeń to około 25 minut.
Ilość powtórzeń możemy modyfikować.
Ćwiczenia najlepiej wykonywać rano, przed śniadaniem.

METODY PLANTOKONTUROGRAFICZNE

Polegają na sporządzeniu odcisków podporowej powierzchni stopy poprzez np. pomalowanie stopy farbą i odbiciu jej na kartce papieru

1. typ stóp wg Bochenka :


a) wydrążona
b) prawidłowa
c) spłaszczona
d) płaska


1. Kutzner- Kozińska M., Korekcja wad postawy, AWF Warszawa 1978. (s 171-210)

2. Owczarek S., Atlas ćwiczeń korekcyjnych, WsiP Warszawa 1998. (s. 420-483)

---