NADZÓR JURYSDYKCYJNY SADU NAJWYŻSZEGO-Spr.- nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania, rozpoznawanie spraw w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami, zapewnia prawidłowość i jednolitość wykładni prawa, opiniuje projekty nadesłanych ustaw. • Nadzór jurysdykcyjny SN wykonywany jest przez: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych stosownie do przepisów prawa procesowego, rozpoznawanie kasacji od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe, podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów, prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie. podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie, rozpoznawanie innych spraw należących do właściwości SN. Sędziowie SN powoływani są przez Prezydenta na wniosek KRS na czas nieokreślony.
POZYCJA USTROJOWA TRYBUNAŁU STANU:
TS- sąd szczególnego rodzaju, którego celem jest ukaranie winnych naruszenia konstytucji i ustaw, orzeka o odpowiedział. konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Sejm może postawie w stan oskarżenia ( w przypadku Prezydenta Zgromadzenie Narodowe). W zakresie wyrokowania zajmuje całkowitą niezależność. Jest sadem dwuistancyj. ( możliwość apelacji ). Okres przedawnienia 10 lat. Katalog kar szeroki: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania pewnych stanowisk, utrata pewnych orderów, odznaczeń, tytułów honorowych i zdolności do ich uzyskania; utrata stanowiska, złożenie z urzędu; gdy przestępstwa kary z ustaw karnych; utrata mandatu. Nie obowiązuje lex retro non agit. Odpowiedzialność ponoszą: Prezydent, Premier, członkowie RM, Prezes NBP, NIK, członkowie KRRiTV, osoby, którym Premier powierzył kierowanie ministerstwem. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, też posłowie i senatorowie. Prezydent i członkowie RM odpowiadają za delikt konstytucyjny t za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. Reszta- delikty konstytucyjne. Skład: przewodniczący ( I Prezes Sądu Najwyższego ), 2 zastępców 16 członków. Kadencja 4 lata. Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Jest immunitet formalny, względny, i nietrwały sędziego.
POSTEAPOWANJE PRZED TRYBUNAŁEM STANU: Postawienie w stan oskarżenia: Prezydent- Zgromadzenie Narodowe, inni- Sejm. Wniosek o postawienie w stan oskarżenia:
a). Prezydenta- złożony Marszałkowi Sejmu przez 140 członków Zgrom. Naród, b), innych osób przez Prezydenta, komisję śledczą ( 2\3 głosów jej członków ) lub 115 posłów.
Marszałek Sejmu przesyła wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu. Po przeprowadzeniu dochodzenia uchwala przekazanie wniosku do ZN ( Prezydent) lub Sejm (inne osoby). Wnioskuje o podjęcie dochodzenia lub umorzenia. Gdy ZN lub Sejm da zgodę na podjęcie oskarżenia, sprawa przechodzi do TS ( bo uchwały TS lub Sejmu to akty oskarżenia). ZN lub Sejm wybiera ze swego grona 2 oskarżycieli ( gdy chodzi o Prezydenta obaj muszą mieć kwałifik.
sędziowskie, gdy o inne osoby tylko jeden ). Głosowanie nad podjęciem oskarżenia: Prezydenta- 2\3 głosów, innych osób-bezwzg. większość. Trybunał składa się z przewodniczącego (I Prezes SN ), 2 zastępców, ( sędziowie), 16 członk. ( 1\2 sędziowie ). W procedurze przed 'l S stosuje się przepisy kodeksu postępowania karnego. Dwuinstancyjność TS- a).pierwsza instancja składa się z przewodniczącego i 4 sędziów b). Druga instancja- przewodniczący oraz 6 sędziów.
Okres przedawnienia wynosi 10 lat. Katalog kar pyt: wcześniej. Brak zasady lex. retro non agit. Wykonanie wyroków Sąd Wojewódzki w Warszawie.
ORGANIZACJA TRYBUNAŁU STANU:
Skład: Przewodniczący ( l Prezes SN ), 2 zastępców, ( sędziowie ), 16 członk. ( 1\2 sędziowie ). Wybierani są przez Sejm spośród senatorów i posłów na czas kadencji Sejmu. Dwuinstancyjność TS- a).pierwsza instancja składa się z przewodniczącego i 4 sędziów h). Druga instancja- przewodniczący oraz 6 sędziów. Sędziowie są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom.
POZYCJA USTROJOWA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:
TK- instytucjonalizacja kontroli konstytucyjnej prawa. 2 rodzaje: l), kontrola parlamentarna ( wewnątrzparlamentarna ) sprawowana przez sam parlament i jego organy wew. 2). kontrola pozaparlamentarna sprawowana przez organy zewnętrzne
wobec parlamentu, działające na zajadzie niezależności od parlamentu lub też wprost przez sądy powszechne, ( system amerykański ), których orzeczenia o niekonstytucyjności aktów prawnych nie mają charakteru erga annes i wywołują skutki prawne jedynie wobec stron procesowych. TK- orzeka o zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów normatyw. oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. TK- sąd szczególnego rodzaju o szczególnych kompetencjach, rozstrzyga spory prawne, prawniczy skład ( sędziowie ), członkowie TK niezawiśli, orzeczenia wydawane są po przeprowadzeniu rozprawy i w imieniu R.P, sędziowie podlegają ustawom, TK nic podlega SN, nic działa w sferze stosowania prawa ale orzeka jaka norma obowiązuje a jaka nie, w postępowaniu- procedura sądowa, status członka podobny do statusu sędziego ( sądowy status prawny TK ), suwerenność organizacyjna realizowana poza systemem instytucjonalnym wymiaru sprawiedliwości.
Funkcja orzecznicza dotyczy oceny a), zgodności z konstytucją ustaw i umów międzynarodowych, b), zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, c). zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwa z konstytucją, ratyfikowanym i umowami międzynar. d), skarga konstytucyjna, e), spory kompetencyjne, f), zgodność z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Badanie konstytucyjności prawa dot. a), treści aktu ( zgodność materialna )b b), kompetencji do jego wydania ( zgodność formalna). c), dochodzenia ustawowego trybu dojścia aktu do skutku ( zgodność proceduralna).
Funkcja sygnalizacyjna zawiadomienie organu, który- stanowi prawo o stwięrdzonych uchybieniach i lukach w prawie których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego. Brak funkcji interpretacyjnej. Orzeczenie TK- moc powszechnie obowiązująca i ostateczna.
POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM KONSTYTUCYJNYM: Postępowanie - w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy KPC ( dot. partii polit. KPK ). Podmioty mające prawo inicjowania postępowania: Prezydent, Marszałkowie Sejmu i Senatu, Premier, 50 posłów, 30 senatorów, I Prezes SN. Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO. legitymizacja ogólna tzn: w każdej sprawie. Legitymizacja funkcjonalna- każda instytucja, organ może wystąpić 7. wnioskiem w sprawie zgodności aktów, które dot. sfery ich działania. Wnioski prezes Tk kieruje do odpowiedniego sędziego TK w celu rozpoznania wstępnego. Gdy wniosek jest bezzasadny odmowa ( można wtedy zażalenia ). Kontrola abstrakcyjna- dot. zgodności ze wzorcem normatywnym. Kontrolę konkretną inicjować może każdy sąd przedstawiając TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynar. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Z wnioskiem w sprawach sporu kompetencyjnego pomiędzy organami konstytucjonalnymi centralnymi państwa do TK wystąpić mogą: Prezydent, Marszałkowie, Premier, I Prezes SN, Prezes NSA, NIK. TK- organ skargowy.
Trybunał orzeka: A) w pełnym składzie: spory kompetencyjne między konstytucyjnymi organami, stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta i zastąpienie go Marszałkiem Sejmu, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, wniosku Prezydenta o zbadanie zgodności ustawy przed jej podpisaniem ( lub umowy międzynar. ) z Konstytucją o szczególnej zawiłości. B), w składnic 5 sędziów: zgodność ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodność ustaw z umowami międzynar., których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. C), w składzie 3 sędziów: zgodności innych aktów normatywnych z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, zażaleń na odrzucenie wniosku, wyłączenia sędziego. TK- rozpoznaje na rozprawie wnioski i skargi konstytucyjne. W sprawach których ustawa nie wymaga rozpoznania na rozprawie, to na posiedzeniach. Orzeczenie zapada większością głosów i może odnosić się do całego aktu normatywnego lub poszczególnych jego części. TK wydaje wyroki w sprawach dotyczących: zgodności ustaw i umów międzyn. z konstyt. Zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzyn., ustawami. Skarg konstytucyjnych. Zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. TK wydaje postanowienia w sprawach: Rozstrzygnięcia sporów kompetencyjn. O przeszkodzie w sprawowaniu urzędu Prezydenta. Marszałek == tymczasowy Prezydent, l innych. Jedno instancyjne.
ORGANIZACJA TK:
Skład - 15 sędziów. Wybierani są indywidualnie przez sejm na dziewięć lat, spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą i posiadających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN i NSA. Kandydatów przedstawia: 50 posłów,
Prezydium Sejmu. Głosowanie - bezwzględna większość głosów, brak reelekcji. W okresie kadencji sędziowie nic mogą należeć do partii politycznych, związku zawodowego ani działalności publicznej która przeszkadza. Wygaśnięcie mandatu sędziego TK stwierdza Zgromadzenie Ogólne gdy: sędzia zrzeka się stanowiska, orzeczenie Iekarskie o niezdolności trwałej, skazanie prawomocnym wyrokiem, prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK, a Prezes TK.- gdy śmierć sędziego.
Immunitet formalny ( procesowy ) oznacza: utrudniony tryb ścigania, środków przymusu ( areszt, zatrzymanie ). Zgoda TK na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienia wolności. Może być zatrzymany gdy na gorącym uczynku ale Prezes TK musi być o tym powiadomiony.
Organy TK: I). Zgromadzenie Ogólne- ( tworzą go sędziowie)- uchwalanie regulaminu trybunału, wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa, uchwalanie Statutu Biura Trybunału, uchwalenie projektu wydatków i dochodów trybunału, zatwierdzenie informacji dla parlamentu o istotnych problemach wynikających z działalności orzecznictwa TK, inne. 2). Prezes- (organ monokratyczny )- członek i przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego: zwołuje m.in. raz do roku Zgromadzenie Ogólne, ( działalność TK i problemy ).
Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały, gdy bierze udział w nim minimum 2\3 sędziów w tym prezes i wiceprezes. Prezesa i wiceprezesa wybiera Prezydent.
SKUTKI PRAWNE ORZECZEŃ TK;
A). Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życic konstytucji orzeczenia TK o niezgodności z konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życic nic są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić to orzeczenie 2\3 głosów ( nie dot. to odpowiedzi do pytań prawnych ). Orzeczenie TK które nie zostało rozpatrzone przez Sejm w terminie 6 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi lub rozpatrzone zostało ale Sejm nie zmienił lub nie uchylił przepisów z konstytucją niezgodnych jest ostateczne i powoduje uchylenie ustawy lub tych przepisów z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. B), Jeżeli TK uznał za niezgodną z konstytucją ustawę której Prezydent odmówił podpisania wtedy zamyka się postępowanie ustawodawcze. Jeżeli niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów. Prezydent może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów albo zwraca Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. O. Sad który prowadzi ewidencję partii w razie wątpliwości co do zgodności celów partii z konstytucją przekazuje sprawa do TK. Jeżeli TK potwierdza to sąd prowadzący ewidencję niezwłocznie skreślają. D). Orzeczenia TK- nic mają retroaktywnego charakteru chyba że wchodzą w życic w dzień ogłoszenia ale TK może ustalić inny termin ( ustaw do 18 miesięcy, inny akt do 12 ). W przypadku orzeczeń które wiążą się z finansami nieprzewidzianymi w budżecie to termin po opinii RM.
E). Orzeczenia o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową, ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego wydano prawomocne orzeczenie sądowe jest podstawą do wznowienia postępowania.