Wykład 13


Wykład 13

Zwierzęta zestresowane są bardziej agresywne. To jest wpływ hormonu stresu, który jest uwalniany. Dzisiaj znany jest anty-CRH, farmakologiczny związek, który zmniejsza uwalnianie CRH i jest w stanie go eliminować. Nie ma nazwy farmakologicznej, ale firmy farmakologiczne nazywają go R12-1919. Zwierzęta, które były poddawane w klatkach stresowi i zostaną ponownie w tych klatkach umieszczone, to nie wystarczy hałas, prąd czy jakiś inny czynnik wywołujący stres, wystarczy umieścicć je w klatce i od razu pojawia się u nich strach, agresja, bo kojarzą środowisko z przyszłym stresorem, który zacznie działać. Podanie anty-CRH powoduje, że zwierzęta zapominają, że były uprzednio w stanie stresu, nie wykazują stanów depresji, agresji czy strachu.

ACTH jest pobudzane również przez wazopresyne (hormon antydiuretyczny-ADH lub wazopresyna argininowa), oksytocyne, adrenaline i noradrenaline. Są dodatkowe neurony, które są w stanie aktywizować komórki gruczołowe przysadki wydzielające ACTH. Taki wpływ na uwalnianie ACTH przez różne dodatkowe drogi, oprócz zasadniczej CRH powoduje, że są różne, specyficzne czynniki zwiększające odpowiedź stresową, np. podczas krwawienia rośnie CRH, ADH, oksytocyna, katecholaminy, natomiast podczas stanu hypotensji, która jest czynnikiem stresowym dochodzi do wzrostu ACTH tylko poprzez CRH, a więc zmienia się to zależnie od czynnika przyczynowego stresu.

Wpływ stresu na oś somtotropową- u szczurów, gryzoni jest taka zasada, że kazdy stres wiąże się ze wzrostem hormonu wzrostu i zmniejszeniem uwalniania IGF 1. Dygresja: drugim przekaźnikiem w anaboliczych efektach hormonu wzrostu jest IGF 1 (Insulin Life Growth Factor). Hormon wzrostu wytwarzany w części gruczołowej przysadki nie działa bezpośrednio anabolicznie i pobudzająco na proliferacje komórek, a więc na wzrost kości, mięśni i w ogóle na nabolizm białek przez działanie docelowe komórki. Mianowicie działa na wątrobe , w której wytwarzany jest IGF 1 i dopiero on powoduje efekty anaboliczne. Natomiast hormon wzrostu oprócz działania anabolicznego poprzez IGF, również działanie kataboliczne hamując insuline. U gryzoni hormon wzrostu i IGF 1 są hamowane przez wszystkie stresory, wobec tego dochodzi do zachamowania wzrostu, ale tylko u gryzoni. Natomiast u innych ssaków jest inaczej. Zasadniczo wszytskie stresory pobudzają wydzielanie hormonu wzrostu a hamują wydzielanie IGF 1, wobec tego odpowiedź w stresie hormonu wzrostu jest następująca- nie jest anaboliczna tylko kataboliczna. Hormon wzrostu jest wydzielany ale nie moze pobudzic IGF 1, ale hamuje insuline, która jest nadrzędnym hormonem anaboliczny, wiec w stresie ujawnia się działanie kataboliczne. U świn rosnący poziom hormonu wzrostu w czasie stresu, tylko swinia zamiast rosnąc traci wage, ponieważ efekty anaboliczne są zachamowane, nie ma tego przekaźnika, a efekty kataboliczne są zwiększone bo jest insulina zachamowana i dochodzi do hamowania wzrostu.

Oś laktotropowa-głównym hormonem laktotropowym jest prolaktyna, jest tropiną z części gruczołowej przysadki, która nie ma czynnika, który wpływa na jej pobudzenie z podwzgórza. Prolaktyna pobudza po części TRH a ona TSH, neurofizyne i substancje P. Natomiast odwrotnie do czynników pobudzających, których nie ma z podwzgórza, silnym inhibitorem wydzielania prolaktyny jest dopamina i włókna dopaminergiczne. Prolaktyna oprócz zwiększania wydzielnia mleka, również działa dodatkowo, np. u świn utrzymuje aktywność ciałka żółtego (normalnie jest podtrzymywane brakiem czynnika luteolitycznego- prostaglandyny z macicy). Poza tym prolaktyna jest aktywna w sensie utrzymywania równowagi wodno-elektrolitowej, jest silnym supresorem stresu. Czynniki pobudzające wydzielanie dopaminy hamują uwalnianie prolaktyny i osobnik staje się stresogenny. Stres chroniczny zmniejsza wydzielanie prolaktyny, a ostry pobudza, co działa antystresowo.

Oś gonadotropowa-ostry, krótki stres pobudza wydzielanie LH, samice w czasie rui są kryte ale nie zachodza w ciąże. Czasami zdarza się, że nie ma synchronizacji owulacji z objawami rui. Chroniczny stres zmniejsza uwalnianie LH powodując opóźnienie owulacji, mimo występowania rui nie ma zapłodnienia.

Oś tyreotropowa-u różnych gatunków odpowiada różnie na stres, ostry stres u kobiet powoduje wzrost TSH (pobudza T3i T4) ciągu 20 minut, a spadek TSH występuje u gryzoni po spowodowaniu stresu. Niska temp. aktywuje tą oś, a stres żywieniowy, np. głodzenie zmniejsza jej aktywność. W stanach chronicznego niedożywienia aktywowana jest oś HPA, co powoduje supresje aktywności osi tarczycowej.

Postępowanie ze stresem-dzielimy na postępowanie doraźne (krótkofalowe) i długookresowe (długofalowe). Polega na zmniejszeniu biologicznego kosztu stresu. W postępowaniu doraźnym zwracamy uwagę na 4 zagadnienia: we wszystkich stanach, w których spodziewamy się wystąpienia stresu, np. pobieranie krwi, należy nauczyć zwierze przekonywać, że nic mu nie grozi.

Krótkofalowe postępowanie ze stresem:

1.Zwierzętom we wszystkich stanach zabiegow: pobierania krwi, w warunkach, kiedy spodziewamy się stresu, należy przekonywać zwierzę, że nic mu nie grozi.

2.Odwracać uwagę od mającego zadzialać bodźca, np. nie wolno wbijać igły podczas iniekcji od razu. Należy obłaskawić zwierzę, odwrócić uwagę, a następnie uderzyć z różnym nasileniem palcem w zwierzę i potem wbijajac igłę zwierzę w ogóle nie reaguje.

3.Jeżeli w stadzie istnieje hierarchia, polegająca na obecnosci osobnikow nadrzędnych i podporządkowanych, należy wprowadzić bariery wizualne, aby utrudnić kontakt między zwierzęciem dominującym a podporządkowanym. U zwierząt podporządkowanych, w takich warunkach, ciagle rożnie poziom kortyzolu, natomiast dominujace są pod wplywem adrenaliny. Nie może być pomiedzy nimi kontaktu, ponieważ poziom tych hormonów regulujących wzajemnie w zależności od statusu socjalnego zmienia się.

4.Wprowadzanie zwierząt w inne zachowania. Okres karmienia jest potężnym stresem na fermach drobiu czy świń, dlatego np. u świń wprowdzono długie taśmy z obciążnikami, którymi te zwierzeta mogą się bawić w momencie oczekiwania na karmienie.

Długofalowe postępowanie ze stresem:

1.W im młodszym wieku zwierzęta zostają intensywniej obsługiwane, manipulowane, poddawane niewielkim stresom (odstawianie od matki, brak kontaktu z matką), tym w wieku dorosłym odpowiedź na stres jest mniejsza ( ulega supresji).

2.Rozsądne długofalowe postępowanie polega na doborze do reprodukcji zwierząt, tych osobników męskich i żeńskich, które odznaczają się niskimi poziomami hormonów stresowych we krwi w warynkch stresu. Wówczas dadzą potomstwo, które po 2-3 pokoleniach będzie odznaczało się niskim poziomem stresu.

3.Postępowanie kliniczne: *Podawanie koniom INF?, powoduje, że wyciek z górnych dróg oddechowych, z powodu stresu wywołanego uzjadliwieniem się bakterii (co prowadzi do stanów zapalnych dróg oddechowych), zmniejsza się. INF? jest immunostymulatorem. *Podawanie fragmentów ściany bakt., LPS-u czy peptydu muraminowego - są to składniki pobudzające odporność. Wobec tego wrażliwość zwierząt na czynniki infekcyjne spada. *Podawanie witamin A, E, C - antyoksydantów. Stres wywołuje stres oksydatywny, a więc wit A, E, C łagodzą skutki stresu. W podobny sposób działa również morfina.

4.Zwiększanie długości snu, który jest zaburzany podczas reakcji stresowej.

5.Zasada tolerancji: uprzednie wprowadzenie zwierzęcia w inny, mniejszy stres, powoduje, że odpowiedź na ten stres, którego się spodziewamy, będzie mniejsza. Np. przed transportem, który jest dużym stresorem, zwierzęta należy wprowadzić w inny, delikatny stres - głodzenie albo wysiłek fiz. Wtedy odpowiedź na zasadniczy stres będzie mniejsza.

Jeśli działający stresor zużywa tylko część energii rezerwowej - nie jest to szkodliwy stres, a po usunięciu tego stresora organizm wraca do normy. Natomiast z distresem mamy do czynienia wówczas, gdy stresor jest tak silny, że oprócz rezerw energetycznych zużywa także energię produkcyjną (na wzrost, reprodukcję, przyrosty). Wówczas skutek jest taki, że zwierze jest w stanie wyczerpania, nie choroby, jest to stadium przedpatologiczne, charakteryzujące się zmniejszoną produkcyjnością. Przykłady distresu: gdy działające stresory powtarzają się (nawet po zaprzestaniu działania stresora, występują objawy distresu, wyczerpania) lub nakładają się (kilka stresorów sumuje się).

Dwoistość objawów w stresie:

W okresie stresu jedne zwierzęta tyją, inne chudną. Jedne dostają bólu żołądka i zaparć, inne chudną. Różne odpowiedzi ze strony układu pokarmowego, polegają na tym, że w warunkach stresu aktywowany jest układ sympatyczny, a więc adrenalina, która zmniejsza aktywność motoryczną przewodu pokarmowego i wydzielniczą, przy czym jednocześnie wzbudza aktywność motoryczną jelita grubego. I tutaj są różnice osobnicze. U osobników z przewagą włókien sympatycznych w obrębie jelit cienkich, zahamowanie aktywności motorycznej i wydzielniczej powoduje zaparcia. Natomiast u osobników z przewagą tych włókien w obrębie jelita grubego, dochodzi do biegunek. Czyli pobudzenie w stresie układu sympatycznego jest takie same, natomiast odpowiedź wizualna jest całkiem odmienna. Silnym supresorem przyjmowania pokarmu jest CRH. Silnym aktywatorem przyjmowania pokarmu jest kortyzol. Na dany stresor komórki podwzgórza uwalniają CRH w ciągu 2-3 minut. Następnie ACTH pojawia się po 1-2 godzinach, kortyzol zaś po 5-6 h. Jeżeli zadziała krótki stres jednorazowo, to spowoduje zahamowanie przyjmowanie pokarmu, ponieważ CRH to spowoduje... Jeżeli CRH był na tyle silny, aby pobudzić wydzielanie ACTH, ten z kolei kortyzolu, wówczas po 5-6 h dojdzie do pobudzenia przyjmowania pokarmu. Jeżeli działa krótki stresor, CRH jest pobudzane niewystarczająco aby pobudzić ACTH i kortyzol, następuje zahamowanie przyjmowania pokarmu. Natomiast stresory, które pobudzają CRH w niewielkich ilościach, ale systematycznie, powodują to, że on doprowadza w efekcie do wyzwalania dużej ilości kortyzolu i skutek jest taki, że osobnik tyje.

Równowaga wodno-elektrolitowa, kwasowo-zasadowa.

W kazdym zywym organizmie musi być zachowana zasada : izotonii, izowolemii, izohydrii (prawidłowe ph), izojonii( skład anionów i kationów musi być równy=0 - elektroneutralność). Trzeba uzupełnić wszystkie elektrolity organizmowi. Trzeba to wszystko brac pod uwage przy leczeniu. Te 4 parametry określają stan wodno - elektrolitowy i równowagę kwasowo-zasadową. Najmniej znaczącym jest wskaźnik Ph .

Woda- 60% , w młodych organizmach 75%. Woda dzieli się na ECF i ICF (płyn pozakomórkowy i wewnątrzkomórkowy)- u młodych 2/3 w płynie pozakomórkowym a u starych na odwrót. Młode narażone są na utrate wody( dramatyczny przebieg odwodnień u młodych zwierząt). Regulują wodę: