Mięśnie wyrazowe:
A. mięśnie sklepienia czaszki (m. naczaszny)
m. potyliczno-czołowy (ma dwa brzuśce potyliczny i czołowy)
m. skroniowo-ciemieniowy
czepiec ścięgnisty - jest to wspólne ścięgno dla ww. mięśni
B. mięśnie otoczenia szpary powiek
m. okrężny oka (3 części: oczodołowa, powiekowa i łzowa)
m. marszczący brwi
m. podłużny
C. mięśnie otocznia szpary ust.
m. szeroki szyi
m. obniżacz wargi dolnej
m. obniżacz kata ust.
m. bródkowy
m. śmiechowy
m. jarzmowy większy
m. jarzmowy mniejszy
m. dźwigacz wargi górnej i skrzydełka nosa
m. dźwigacz wargi górnej
m. dźwigacz kata ust.
m. policzkowy
m. okrężny ust
D. mięśnie otoczenia nozdrzy
m. nosowy
m. obniżacz przegrody nosa
E mięśnie małżowiny usznej
m. uszny przedni
m. uszny górny
m. uszny tylny.
Mięśnie szyi
- wyróżniamy trzy grupy: powierzchowną, środkową (wszystkie związane z kości gnykową) i głęboką
I. GRUPA POWIERZCHOWNA
m. szeroki szyi (platysma) - położony jest w okolicy przedniej i bocznej tuż pod skórą
Pp: tkanka podskórna okolicy podobojczykowej na wysokości II / III żebra
Pk: cz. boczna - na powięzi przyuszniczej i żwaczowej twarzy,
cz. przyśrodkowa- kąt ust, łączy się z włóknami m. obniżacza wargi dolnej i m. obniżacza kąta ust - żuchwa, od guzka bródkowego do poziomu pierwszego zęba trzonowego.
F: unosi skórę szyi z podłoża wraz tkanką podskórną dzięki czemu zmniejsza ciśnienie powietrza na ż. szyjną wewn., biegnącą pod mięśniem.- kąty ust. Pociąga ku dołowi i bocznie nadając twarzy wyraz strachu, gniewu.
N: g. szyi n. twarzowego (r. colli), która zespala się z g. górną n. poprzecznego szyi ze splotu szyjnego (ale korzysta tylko z jego drogi).
mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sterno-cleido-mastoideus - m. SCM)
Pp: głowa przyśrodkowa -powierzchnia przednia rękojeści mostka, przykrywając częściowo staw most-kowo-obojczykowy,głowa boczna powierzchnia górna końca mostkowego obojczyka miedzy obu głowami znajduje się niewielka trójkątna szczelina - dół nadobojczykowy mniejszy.
Pk: wyrostek sutkowaty kości skroniowej i boczna część kresy karkowej górnej
F: gdy klatka piersiowa jest ustalona- jednostronnie-zgina głowę ku bokowi i odwraca głowę w stronę przeciwległą, unosząc twarz ku górze - obustronnie zgina głowę do tyłu unosząc twarz ku górze i wzmaga lordozę szyjną - przy ustalonym i wyprostowanym kręgosłupie w odc. szyjnym dz. obustron-nie pociąga głowę do przodu (np. podnoszenie głowy u leżącego) unosi głowę, gdy głowa jest usta-lona unosi mostek jest więc pomocniczym mięśniem wdechowym.
N: g. zewn. n. XI -dodatkowego i gg. splotu szyjnego
II. GRUPA ŚRODKOWA
A. MM. PODGNYKOWE w liczbie 4, tworzą dwie warstwy
powierzchowna - m. mostkowo-gnykowy i m. łopatkowo-gnykowy
głęboka - m. mostkowo-tarczowy i m. tarczowo-gnykowy.
m. mostkowo-gnykowy (m. sternohyoideus)
Pp: powierzchnia tylna rękojeści mostka, stawu mostkowo-obojczykowego końca mostkowego oboj-czyka.
Pk: trzon kości gnykowej przyśrodkowo od m. łopatkowo-gnykowego.
m. łopatkowo-gnykowy ( m. omohyoideus)
w części środkowej ma on ścięgno pośrednie które dzieli mięśień na brzusiec dolny i górny
Pp: część boczna górnego brzegu łopatki i więzadło poprzeczne łopatki sięgając do podstawy wyrost-ka kruczego łopatki (venter inferior)
Pk: trzon kości gnykowej ku bokowi od przyczepu m. mostkowo-gnykowego ( venter superior)
m. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus)
Pp: pow. tylna rękojeści mostka i chrząstki I żebra, poniżej przyczepu m. 1
Pk: kresa skośna chrząstki tarczowatej krtani
m. tarczowo-gnykowy (m. thyreohyoideus)
Pp: kresa skośna chrząstki tarczowatej
Pk: trzon i rogi większe k. gnykowej do tyłu od przyczepu mm. 1 i 2
F: wspólnie ich funkcja polega na ustalaniu kości gnykowej, staje się ona wtedy punktem podpory w pracy mm języka lub przy obniżaniu żuchwy
B. MM. NADGNYKOWE ( mm suprahyoidei)
m. dwubrzuścowy (m. digastricus) - zbudowany jest z dwóch brzuśców połączonych ścięgnem po-średnim
Pp: rozpoczyna się brzuścem tylnym na wcięciu sutkowym k. skroniowej, biegnie ku przodowi do k gnykowej, przechodzi w ścięgno pośrednie, które przyczepia się do k. gnykowej pętlą ścięgnistą. Brzusiec przedni rozpoczyna się ścięgnem pośrednim i kierując się do przodu i ku górze przyczepia się do
Pk: dołka dwubrzuścowego żuchwy
F: przy ustalonej k. gnykowej opuszcza żuchwę ,przy ustalonej żuchwie podnosi kość gnykową
N: n. żuchwowo-gnykowy od V3 - brzusiec przedni
gałąź n twarzowego - brzusiec tylny
m. rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus)
Pp: wyrostek rylcowaty kości skroniowej
Pk: trzon, rogi większe k gnykowej
F: pociąga k. gnykową ku górze i ku tyłowi
N jak brzusiec tylny m. dwubrzuścowego
m. żuchwowo -gnykowy (m. mylohyoideus)
Pp: kresa żuchwowo-gnykowa żuchwy
Pk: szew łącznotkankowy biegnący od spojenia żuchwy do k gnykowej
F: przy ustalonej k gnykowej opuszcza żuchwę, przy ustalonej żuchwie unosi k. gnykową i napina dno jamy ustnej unosząc język
N: jak brzuśca przedniego m. dwubrzuścowego
m. bródkowo-gnykowy (m. geniohyoideus)
Pp: kolec bródkowy żuchwy
Pk: powierzchnia przednia trzonu k. gnykowej
F: unosi k gnykową, opuszcza żuchwę unosi język w pierwszej fazie połykania
N: włókna splotu szyjnego drogą n. XII (ew. też n. XII)
III GRUPA GŁĘBOKA
- wszystkie mm tej grupy mają przyczepy początkowe na kręgosłupie
- wyróżnia się dwie podgrupy: boczna obejmuje mm pochyłe dochodzące do żeber, przyśrodkowa leży do przodu od kręgosłupa i łączy się tylko z kręgami
MM. POCHYŁE (mm scaleni)
m. pochyły przedni ( m. scalenus ant.)
Pp: rozpoczyna się trzema pasmami od guzków przednich wyrostków poprzecznych 3-6 kręgu szyjnego
Pk: guzek m. pochyłego przedniego na I żebrze
m. pochyły środkowy (m. scalenus med.)
Pp: 6-7 pasmami od brzegu bocznego bruzdy n rdzeniowego wyr poprzecznych 1-6 kręgu szyjnego
Pk: na I żebrze do tyłu od bruzdy t podobojczykowej
m. pochyły tylny (m. scalenus post.)
Pp: 2-3 pasmami od guzków tylnych wyr poprzecznych kręgów C5, C6 i C7
Pk: pow. zewn. II żebra
m. pochyły najmniejszy (m. scalenus minimus)
Pp: 1, 2 pasma od wyrostków poprzecznych C6 i C7
Pk: zewn. powierzchnia II żebra
F: działając jednostronnie pochylają kręgosłup w odcinku szyjnym do boku, działając obustronnie zgina-ją go do przodu, gdy kręgosłup jest ustalony dźwigają I i II żebro ku górze są więc silnymi mm po-mocniczymi wdechowymi, szczególnie przy przegiętej do tyłu głowie i szyi.
N: bezpośrednie gg splotu szyjnego i ramiennego
Mięśnie wyrazowe:
A. mięśnie sklepienia czaszki (m. naczaszny)
m. potyliczno-czołowy (ma dwa brzuśce potyliczny i czołowy)
m. skroniowo-ciemieniowy
czepiec ścięgnisty - jest to wspólne ścięgno dla ww. mięśni
B. mięśnie otoczenia szpary powiek
m. okrężny oka (3 części: oczodołowa, powiekowa i łzowa)
m. marszczący brwi
m. podłużny
C. mięśnie otocznia szpary ust.
m. szeroki szyi
m. obniżacz wargi dolnej
m. obniżacz kata ust.
m. bródkowy
m. śmiechowy
m. jarzmowy większy
m. jarzmowy mniejszy
m. dźwigacz wargi górnej i skrzydełka nosa
m. dźwigacz wargi górnej
m. dźwigacz kata ust.
m. policzkowy
m. okrężny ust
D. mięśnie otoczenia nozdrzy
m. nosowy
m. obniżacz przegrody nosa
E mięśnie małżowiny usznej
m. uszny przedni
m. uszny górny
m. uszny tylny.
trapezius (m. czworoboczny) - przyczepia się do przyśrodkowej części kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej, do ligamentum nuchae, wyrostków kolczystych C7 i Th1-12 oraz do ligamentum supraspinatum. Włókna górne (część zstępująca) dochodzą do końca barkowego obojczyka; środkowe (część poprzeczna) do wyrostka barkowego i grzebienia łopatki; dolne (część wstępująca) przechodzą nad trigonum spinae ( trójkątem grzebienia) i dochodzą do części przyśrodkowej górnej powierzchni grzebienia łopatki. Czynność
: część górna dźwiga bark ku górze (powątpiewanie), zgina kręgosłup szyjny do tyłu. Część dolna opuszcza bark, lub podnosi tułów do góry. Części górna i dolna podnoszą ramię ponad poziom. Cały mięsień cofa barki, zbliżając łopatki.
Unerwienie : gałąź zewnętrzna nerwu dodatkowego (XI nerw czaszkowy) oraz ramus trapezius ze splotu szyjnego.
latissimus dorsi (m.najszerszy grzbietu) - przyczepia się do wyrostków kolczystych Th5 lub Th6 do Th12, L1-5 i crista sacralis mediana, do tylnej 1/3 wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego, do powierzchni zewnętrznej IX lub X-XII żebra, wchodząc między pasma m. skośnego brzucha zewnętrznego oraz do dolnego kąta łopatki. Przyczep dalszy znajduje się na grzebieniu guzka mniejszego kości ramiennej.
Czynność : przywodzi ramię, zgina, obraca do wewnątrz.
Unerwienie : nervus thoracodorsalis (nerw piersiowo-grzbietowy).
rhomboideus ( m. czworokątny) - przyczepia się do dolnego odcinka lig. nuchae, wyrostków kolczystych C6-7, Th1-4 i do lig. supraspinatum, do brzegu przyśrodkowego łopatki (na przestrzeni od trigonum spinae do dolnego kąta). Miedzy pęczkami piersiowymi i szyjnymi znajduje się szczelina dzieląca mięsień na m. rhomboideus major et minor.
Czynność : pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo.
Unerwienie : nervus dorsalis scapulae (nerw grzbietowy łopatki).
levator scapulae (m. dźwigacz łopatki) - przyczepia się do wyrostków poprzecznych C1-4 i do brzegu przyśrodkowego łopatki (na odcinku od kąta górnego do trigonum spinae).
Czynność : zgina kręgosłup szyjny do boku, przy obustronnym skurczu zgina kręgosłup szyjny ku tyłowi, pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo.
Unerwienie : nervus dorsalis scapulae oraz gałęzie ze splotu szyjnego.
teres minor (m. obły mniejszy) - przyczepia się na powierzchni grzbietowej brzegu bocznego łopatki i do guzka większego kości ramiennej.
Czynność : obraca na zewnątrz w stawie ramiennym.
Unerwienie : nervus axillaris (nerw pachowy).
teres major (m. obły większy) - przyczepia się na powierzchni grzbietowej dolnego kąta łopatki i do grzebienia guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność : przywodzi i obraca na zewnątrz w stawie ramiennym. Unerwienie : nervi infrascapulares (nn. podłopatkowe).
pectoralis major (mięsień piersiowy większy) - składa się z trzech części. Część obojczykowa przyczepia się do przyśrodkowej połowy obojczyka; część mostkowo-żebrowa przyczepia się na błonie przedniej mostka i do chrząstek żeber I-VI; część brzuszna dochodzi do blaszki przedniej pochewki m. prostego brzucha. Przyczep końcowy leży na crista tuberculi majoris humeri (grzebieniu guzka większego kości ramiennej).
Czynność : przywodzi, zgina i obraca do wewnątrz w stawie ramiennym; opuszcza podniesione ramię; pociąga łopatkę do przodu; jest także dodatkowym mięśniem wdechowym.
Unerwienie : nervi thoracici anteriores (medialis et lateralis).
pectoralis minor (mięsień piersiowy mniejszy) - przyczepia się do żeber kostnych
II - V oraz do wyrostka kruczego łopatki.
Czynność : obniża i przywodzi obręcz kończyny górnej; obraca łopatkę obniżając panewkę; jest dodatkowym mięśniem wdechowym.
Unerwienie : nervi thoracici anteriores (w zasadzie medialis).
serratus anterior (m. zębaty przedni) - posiada 10 zębów przyczepiających się do 9 górnych żeber i do brzegu przyśrodkowego łopatki. Składa się z 3 części : górna przyczepia się do żeber I i II, środkowa do żeber II i III, dolna do żeber od IV do IX.
Czynność : przesuwa obręcz do przodu i w dół ; współpracuje z mięśniem czworobocznym odwodząc ramię do poziomu; przyciska łopatkę do klatki piersiowej; jest pomocniczym mięśniem wdechowym.
Unerwienie : nerw piersiowy długi (nervus thoracicus longus).
subclavius (m. podobojczykowy) - przyczepia się do powierzchni górnej I żebra, bocznie od przyczepu ligamentum costoclaviculare oraz do powierzchni dolnej końca barkowego obojczyka.
Czynność : obniża obojczyk, poszerza światło żyły podobojczykowej (dzięki połączeniu z przydanką żyły).
Unerwienie : n. subclavius (nerw podobojczykowy).
trapezius (m. czworoboczny) - przyczepia się do przyśrodkowej części kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej, do ligamentum nuchae, wyrostków kolczystych C7 i Th1-12 oraz do ligamentum supraspinatum. Włókna górne (część zstępująca) dochodzą do końca barkowego obojczyka; środkowe (część poprzeczna) do wyrostka barkowego i grzebienia łopatki; dolne (część wstępująca) przechodzą nad trigonum spinae ( trójkątem grzebienia) i dochodzą do części przyśrodkowej górnej powierzchni grzebienia łopatki.
Czynność : część górna dźwiga bark ku górze (powątpiewanie), zgina kręgosłup szyjny do tyłu. Część dolna opuszcza bark, lub podnosi tułów do góry. Części górna i dolna podnoszą ramię ponad poziom. Cały mięsień cofa barki, zbliżając łopatki.
Unerwienie : gałąź zewnętrzna nerwu dodatkowego (XI nerw czaszkowy) oraz ramus trapezius ze splotu szyjnego.
latissimus dorsi (m.najszerszy grzbietu) - przyczepia się do wyrostków kolczystych Th5 lub Th6 do Th12, L1-5 i crista sacralis mediana, do tylnej 1/3 wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego, do powierzchni zewnętrznej IX lub X-XII żebra, wchodząc między pasma m. skośnego brzucha zewnętrznego oraz do dolnego kąta łopatki. Przyczep dalszy znajduje się na grzebieniu guzka mniejszego kości ramiennej.
Czynność : przywodzi ramię, zgina, obraca do wewnątrz.
Unerwienie : nervus thoracodorsalis (nerw piersiowo-grzbietowy).
rhomboideus ( m. czworokątny) - przyczepia się do dolnego odcinka lig. nuchae, wyrostków kolczystych C6-7, Th1-4 i do lig. supraspinatum, do brzegu przyśrodkowego łopatki (na przestrzeni od trigonum spinae do dolnego kąta). Między pęczkami piersiowymi i szyjnymi znajduje się szczelina dzieląca mięsień na m. rhomboideus major et minor.
Czynność : pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo.
Unerwienie : nervus dorsalis scapulae (nerw grzbietowy łopatki).
levator scapulae (m. dźwigacz łopatki) - przyczepia się do wyrostków poprzecznych C1-4 i do brzegu przyśrodkowego łopatki (na odcinku od kąta górnego do trigonum spinae).
Czynność : zgina kręgosłup szyjny do boku, przy obustronnym skurczu zgina kręgosłup szyjny ku tyłowi, pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo.
Unerwienie : nervus dorsalis scapulae oraz gałęzie ze splotu szyjnego.
semispinalis (mięsień półkolcowy) - w jego skład wchodzą :
Mięsień półkolcowy klatki piersiowej i szyi (musculus semispinalis thoracis et cervicis) - rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych wszystkich kręgów piersiowych i kończy się na wyrostkach kolczystych 5 lub 6 górnych kręgów piersiowych oraz C2 - C7. Górne włókna m. półkolcowego klatki piersiowej kończą się na kręgu Th1; górne włókna mięśnia półkolcowego szyi kończą się na kręgu obrotowym.
Mięsień półkolcowy głowy (musculus semispinalis capitis) - rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych Th1 do Th6 oraz na wyrostkach poprzecznych i stawowych C4 - C7. Kończy się na łusce kości potylicznej między kresą karkową górną i dolną.
Czynność : zgina kręgosłup w odcinku szyjnym i piersiowym bocznie i obraca w stronę przeciwną. Przy obustronnym skurczu prostuje kręgosłup w odcinku szyjnym i ustala go. Obraca twarz w stronę przeciwległą.
Unerwienie : odgałęzienia przyśrodkowe od gałęzi tylnych nerwów rdzeniowych C1 - C5 i Th4 - Th12.
mięśnie zębate tylne : górny i dolny (musculi serrati posteriores : superior et inferior) - górny przyczepia się do dolnej części więzadła karkowego oraz wyrostków kolczystych C6, C7, Th1, Th2 i dochodzi do brzegów górnych i powierzchni zewnętrznych żeber II - V. Dolny rozpoczyna się od blaszki tylnej powięzi piersiowo-lędźwiowej na wysokości od Th10 - L2 i dochodzi do brzegów dolnych żeber IX - XII.
Czynność : Tylny górny jest pomocniczym mięśniem wdechowym; tylny dolny jest pomocniczym mięśniem wydechowym.
Unerwienie : nerwy międzyżebrowe : odpowiednio I - IV i IX - XI.
longissimus (mięsień najdłuższy) - stanowi przyśrodkowe pasmo mięśnia krzyżowo-grzbietowego (przebiega między wyrostkami poprzecznymi); składa się z trzech części : części klatki piersiowej, szyjnej i głowowej.
iliocostalis (mięsień biodrowo-żebrowy) - stanowi część boczną mięśnia krzyżowo-grzbietowego (przebiega między żebrami). Dzieli się na część lędźwiową, część klatki piersiowej i część szyjną.
Czynność : zginają bocznie kręgosłup; są prostownikami tułowia (pozwalają na utrzymanie równowagi tułowia).
Unerwienie : gałązki boczne tylnych gałęzi nerwów rdzeniowych C2 - L5 oraz C4-L3.
mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne (musculi intercostales externi) - leżą w przestrzeniach międzyżebrowych na odcinku między guzkiem żebra aż do miejsca połączenia żebra chrzęstnego z kostnym. Ku tyłowi łączą się z mm. dźwigaczami żeber. Ku przodowi przedłużają się w błony międzyżebrowe zewnętrzne (membranae intercostales externae). Przyczepiają się do brzegu zewnętrznego bruzdy żebra leżącego wyżej i do brzegu górnego żebra leżącego bezpośrednio niżej. Kierunek przebiegu włókien mięsnych : od góry i tyłu do przodu i dołu.
mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne (musculi intercostales interni) - leżą do wewnątrz od mm. międzyżebrowych zewnętrznych. Rozpościerają się na przestrzeni od kątów żeber do brzegu bocznego mostka. Rozpoczynają się na brzegu dolnym żebra leżącego wyżej, do wewnątrz od bruzdy żebra; kończą się na brzegu górnym żebra leżącego niżej. (wg. podręcznika : prawie na całej długości mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne są podzielone na dwie warstwy : zewnętrzną - tzw. mięśnie międzyżebrowe pośrednie (mm. intercostales intermedii), które ściśle przylegają do mm. międzyżebrowych zewnętrznych i tak jak one rozpoczynają się na zewnątrz od bruzdy żebra, ale za to sięgają do brzegu bocznego mostka; wewnętrzną - tzw. mięśnie międzyżebrowe najgłębsze (mm. intercostales intimi), kończące się na granicy chrzęstno-kostnej żebra). W przedłużeniu mięśni międzyżebrowych pośrednich ku tyłowi aż do kręgosłupa biegną błony międzyżebrowe wewnętrzne (membranae intercostales internae). Kierunek przebiegu włókien mięsnych : od góry i przodu do dołu i tyłu.
mięśnie podżebrowe (mm. subcostales) - rozpoczynają się na powierzchni wewnętrznej dolnych żeber, mijają jedno lub dwa żebra, kończąc się na brzegu górnym następnego żebra
musculus deltoideus (m. naramienny) - przyczepia się do końca barkowego obojczyka, wyrostka barkowego łopatki i dolnej powierzchni grzebienia łopatki oraz do guzowatości naramiennej.
Czynność : część barkowa zgina i odwodzi w stawie ramiennym; część obojczykowa obraca do wewnątrz i przywodzi oraz zgina; część grzbietowa obraca na zewnątrz i prostuje.
Unerwienie : nervus axillaris (nerw pachowy).