NAZWA EPOKI RAMY CZASOWE	FILOZOFIA	WYDARZENIA POLIT., GOSP., SPOŁECZNE KRAJU	WZORZEC BOHATERA	GATUNKI LITERACKIE	GŁÓWNE DZIEŁA I ICH PROBLEMATYKA
ANTYK Grecja: a) okres archaiczny, VIII - VI w. p.n.e.; Homer,Safona, Ana-kreon, Ezop b) okres klasyczny („złoty wiek”),V w. p.n.e.; Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Demok-ryt c) okres hellenistyczny, IV - I w. p.n.e.; Teokryt Rzym: a) okres republiki, do 30r. p.n.e.; Cicero, Cezar b) okres cesarski - „złoty wiek”, I w. p.n.e.; Wergiliusz, Horacy, Owidiusz - dojrzałość i schyłek, I - V w. n.e.; Petroniusz, Seneka, Marek Aureliusz, Tacyt Biblia: Jerozolima, ST: XIII - I w. p.n.e. NT: 51 - 100 r. n.e.	Sokrates - racjonalizm, utoż-samianie szczęścia, dobra i cnoty z wiedzą o tym, co dobre (intelektualizm etyczny) Platon - zajmował się rzeczy-wistym istnieniem pojęć ogól-nych (dobro, sprawiedliwość) Arystoteles - zapoczątkował empiryczne poznanie świata; wymyślił etykę „złotego środ-ka”; uważał, że poezja winna zajmować się „oczyszczaniem duszy ludzkiej”; literatura to „jedność, prostota, harmonia” Ugrupowania: cynicy - poza własnym rozu-mem nie uznawali żadnych wartości ani autorytetów (dzisiaj - kwestionowanie powszechnie przyjętych w danej społeczności wartości) epikurejczycy - „żyć szczęśli-wie to żyć moralnie”, szczęś-cie to brak nieszczęścia (carpe diem - chwilo trwaj) stoicy - najwyższą Cnotą jest życie zgodne z rozumem i opa-nowanie namiętności, spokój, jednakowa reakcja na Fatum i Fortunę	Odwołania antyczne i biblijne Mity: „Odprawa posłów greckich” J. Kochanowskiego „Pieśń Świętojańska” J. Kocha-nowskiego (arkadia) „Laura i Filon” F. Karpiński (sielanka, bukolika) „Do Justyny. Tęskność na wios-nę” F. Karpiński III cz.„Dziadów”- prometeizm „Syzyfowe prace” S. Żeromskie-go „Noc listopadowa” St. Wyspiań-skiego (Nike, Demeter, Kora) „Nike, która się waha” Z. Her-bert „Wciąż o Ikarach głoszą” E. Bryll „Ikar” J. Iwaszkiewicz Biblia: Tłumaczenia: „Psałterz floriański” „Psałterz puławski” „Biblia królowej Zofii” zw. szaroszpotacką NT Marcina Bielskiego „Biblia brzeska” „Biblia ks. Jakuba Wujka” „Biblia gdańska” „Biblia Tysiąclecia” Odwołania: Psalmy: Reja, Kochanowskiego, Sępa-Szarzyńskiego, F. Karpiń-skiego, Staffa, Miłosza „Księgi narodu” i „Księgi piel-grzymstwa” A. Mickiewicza „Ojciec zadumionych” J.Sło-wackiego (Hiob) „Hymny” Kasprowicza „Mała Apokalipsa” T. Konwic-kiego	archetyp - stały wzorzec za-chowań ludzkich, utrwalony w świadomości zbiorowej Hiob - symbol godnego cierpienia Samarytanin - człowiek okazujący współczucie, pomagający Prometeusz - wzór poświę-cenia się dla ogółu Dedal - uosobienie mąd-rości, racjonalnego działa-nia Ikar - ciekawość świata, brawura, uleganie chwilo-wym nastrojom Herakles - uosobienie siły, odwagi, waleczność, nad-przyrodzone umiejętności Hektor - najdzielniejszy i najszlachetniejszy wo-jownik	Literatura powinna „uczyć (przekonywać), podobać się, wzruszać”, musi cechować ją „jedność (gatunku, stylu), prostota, harmonia” Gatunki literackie: elegia epigramat epos oda sielanka, bukolika, ekloga tren tragedia komedia satyra pieśń (carnina) listy psalmy przypowieści (parabole) sagi rodów poemat nowela dialogi filozoficzne (Seneka) hymny modlitwy aforyzmy georgiki (pochwała wsi i trudu rolnika)	Grecja: 1. Homer - „Iliada” - utwór o Ilionie (Troi), opis 49 ostatnich dni dziesięcioletniej wojny „Odyseja” - powrót Odyseusza (10 lat) do Itaki 2. Ajschylos - twórca tragedii klasycznej - „Orestea” 3. Eurypides - „Medea” (tragedia) 4. Arystofames - twórca komedii „Żaby”, „Ptaki” 5. Sofokles „Antygona” - tragedia rodu Labdakidów 6. Mity 7.Liryka - Tyrteusz - poeta podudzający do walki za ojczyznę (poezja tyrtejska) - Teokryt - sielanki - Safona - potrafiła wyrażać uczucia (tęsknota, miłość, zazdrość) - Anakreont - pieśni biesiadne (anakre-ontki) 8. Ezop - bajki Rzym: 1. Wergiliusz - „Eneida”, buloliki - ek-logi (sielanki), georgiki (wieś, praca) 2. Owidiusz - wiersze i poematy miłosne 3. Horacy - pieśni (carnina) refleksyjne, miłosne, patriotyczne, biesiadne - satyry - listy 4. Seneka 5. Marek Aureliusz Biblia: 1. „Stary Testament” : „Księgi prawa”, „Historyczne”, „Mądrościowe”, „Proro-cze”; Najważniejsze z nich: - „Księga Rodzaju” (Genezis) - „Księga Wyjścia” (Exodos) - „Księga Hioba” - Psałterz - „Księga Koheleta” „Pieśń nad pieśniami” (miłosne) 2. „Nowy Testament” - Ewangelie (Mateusza, Marka, Jana, Łukasza) - „Dzieje Apostolskie” - „Listy św. Pawła” - „Apokalipsa, objawienie św. Jana”

---