Rolnictwo ekologiczne
Rolnictwo ekologiczne- (biologiczne, organiczne, biodynamiczne)- system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa.
Zrównoważenie polega na tym, iż zwierzęta żywione są produkowanymi paszami w gospodarstwie, a same będą dawać obornik (nawóz).
System gospodarowania oparty jest na wykorzystaniu środków pochodzenia mineralnego i organicznego nie przetworzonych technologicznie.
W gospodarstwie można stosować minerały nieprzetworzone, naturalne jako nawóz.
Podstawowa zasada w procesie rolnictwa ekologicznego to wyeliminowanie środków chemicznych weterynaryjnych, spożywczych.
Historia rolnictwa ekologicznego
1924r- początek rolnictwa organicznego (biodynamicznego) w Niemczech, Rudolf Steiner (prekursor rolnictwa ekologicznego)
Lata 30, 40- system rolnictwa organiczno- biologicznego w Szwajcarii, którego twórcą był Műller (kraje niemieckojęzyczne)
1946r- Stowarzyszenie do spraw gleby (początek rolnictwa ekologicznego)
1972r- Międzynarodowa Federacja Ruchu na Rzecz Rolnictwa
1973r- Instytut Badawczy Rolnictwa- Ekologicznego w Szwajcarii, w chwili obecnej największy instytut na świecie.
W latach 80- tych- założonych zostaje wiele stowarzyszeń i organizacji
1990r- pierwsze targi żywności ekologicznej Biofar- największe targi w Niemczech
1999r- ogólnoświatowy Kodeks Żywieniowy- normy dla rolnictwa ekologicznego
2000r- program Agenda 2000- kontynuacja dopłat obszarowych i inne dotacje dla rolnictwa ekologicznego
2001r- w Kopenhadze posiedzenie podejmujące kroki Europejskiego planu działań w rolnictwie ekologicznym na naszym kontynencie
POLSKA
1930r- początek rolnictwa ekologicznego w czasach przedwojennych metodą biodynamiczną w Szelejewie koło Gostynia w woj. Wielkopolskim, gdzie prowadził swój majątek hrabia Stanisław Karłowski, współzałożyciel Stowarzyszenia Krzewienia Zasad Życia i Gospodarki Zgodnie z Przyrodą, czasopismo „Biologia i życie”
Lata 80 ubiegłego wieku- pierwszy kurs rolnictwa biodynamicznego w warszawie w 1984 roku
1989r- pierwsze w Polsce Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi „EKOLAND” w Przysieku koło Torunia, wydało ono 27 atestów
Systemy produkcji rolniczej
Rolnictwo konwencjonalne (klasyczne)- intensywne, technologiczne- jest to system produkcji ukierunkowany ma maksymalizację zysku osiągniętego dzięki dużej wydajności. Wydajności tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach wykorzystujących postęp technologiczny, oparty na dużym użyciu przemysłowych środków produkcji. Rolnictwo konwencjonalne znalazło się w tak zwanej „pułapce technologicznej”, która polega na tym, że w warunkach stabilnych cen żywności rosnące koszty środków produkcji trzeba pokryć wzrostem wydajności. To z kolei wymusza konieczność stosowania coraz większych ilości środków produkcji, a nie respektowanie celów środowiska naturalnego co powoduje nasilenie się szeregu ujemnych następstw.
Rolnictwo ekologiczne- biologiczne, organiczne, alternatywne potocznie rolnictwo bez chemii. To takie zarządzanie gospodarstwem, które sprzyja procesom biologicznym udostępniającym z gleby składniki pokarmowe dla roślin i zapobiega nasilonemu występowaniu szkodników roślin uprawnych, a stosowane metody produkcji są przyjazne środowisku przy zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa. System gospodarowania oparty jest o środki produkcji pochodzenia naturalnego tj. biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie (tylko rozdrobnione). Produkty z upraw ekologicznej są produktami żywnościowymi o najwyższej jakości.
Różnice pomiędzy rolnictwem konwencjonalnym i ekologicznym |
|
Rolnictwo konwencjonalne |
Rolnictwo ekologiczne |
energia kopalin |
energia odnawialna |
sterowanie określonymi uprawami |
sterowanie całym gospodarstwem |
eksploatacja aż do degradacji |
planowa ochrona krajobrazu |
produkcja płodów rolnych o średniej i niskiej jakości biologicznej |
produkcja wysokiej jakości biologicznej |
nie zawsze dobra jakość przechowalnicza |
dobra jakość przechowalnicza |
maksymalizacja plonów |
plon optymalny |
intensywność gospodarowania i obszary nieskoordynowane z warunkami produkcji i środowiskiem |
obszar gospodarstwa i agrotechnika optymalnie skoordynowana w stosunku do środowiska |
zalecanie specjalizacji oparte głównie na kalkulacji ekonomicznej |
specjalizacja dopuszczalna w ramach zasady poprawnego funkcjonowania gospodarstwa |
znaczna chemizacja: nawozy mineralne, biocydy, syntetyczne regulatory wzrostu itd.. |
ograniczenie, zakaz chemizacji |
mechanizacja głównie w celu ułatwienia sobie pracy |
mechanizacja dostosowana do warunków glebowych oraz potrzeb roślin i zwierząt |
skażenie środowiska |
ochrona gleby, wody, powietrza i otaczającego nas krajobrazu |
jakość produktów końcowych przypadkowa, jest celem drugorzędowym |
produkty końcowe najwyższej jakości |
Cele rolnictwa ekologicznego:
wytworzenie w dostatecznej ilości żywności o wysokich walorach odżywczych
gospodarowanie zasobami naturalnymi z poszanowaniem mechanizmów biologicznych, które regulują funkcjonowanie systemów przyrodniczych
podtrzymywanie i wzmacnianie cykli biologicznych w gospodarstwie dotyczy to zarówno mikroorganizmów, flory i fauny glebowej, jak i roślin i zwierząt gospodarskich
utrzymywanie oraz dążenie do podwyższenia żyzności gleby
maksymalne wykorzystanie odnawialnych zasobów w oparciu o regionalną organizację produkcji rolniczej
zapewnienie zwierzętom gospodarskim warunków zgodnych z potrzebami bytowymi poszczególnych gatunków
unikanie jakichkolwiek form zanieczyszczenia środowiska w następstwie działalności rolniczej
utrzymanie biologicznej różnorodności (bogactwa genetycznego) w gospodarstwie i jego otoczeniu, włączając osłonę dziko bytujących roślin i zwierząt
zapewnienie Eko- producentom wysokiej jakości życia, odpowiednich dochodów i satysfakcji zawodowej oraz bezpiecznych warunków pracy i życia
zwrócenie uwagi na pozarolnicze aspekty gospodarowania rolniczego: ekologiczne i społeczne
Zasady rolnictwa ekologicznego
Rolnictwo ekologiczne to system gospodarowania, który jest zrównoważony pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym, aktywizujący przyrodnicze mechanizmy produkcji rolniczej poprzez stosowanie naturalnych środków produkcji, zapewniający trwałą żyzność gleby i zdrowotność roślin i zwierząt. Gospodarstwo rolne postrzegane jest jako samoregulujące, wykorzystujące lokalne zasoby przyrodnicze. Kardynalną zasadą jest także wykluczenie z rolnictwa ekologicznego organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) oraz ich produktów. Istotną ważną zasadą rolnictwa ekologicznego jest odrzucenie środków chemii rolnej, weterynaryjnej i spożywczej.
Podstawowe cechy rolnictwa ekologicznego
ochrona środowiska produkcji rolniczej gleby, wody, powietrza, krajobrazu (dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarstwa rozumianego jako system biologiczny)
wysoka wartość biologiczna płodów rolnych („pierwotna”), nawiązująca do właściwości produktów powstających naturalne w przyrodzie, bez ingerencji człowieka
poprawa żyzności gleby, uważana za podstawę zdolności produkcyjnych
dążenie do zamknięcia obiegu materii, poprzez zrównoważenie produkcji roślinnej i zwierzęcej w gospodarstwie (samowystarczalność paszowo- nawozowa)
różnorodność biologiczna (gatunkowa) sprzyjająca przywracaniu równowagi w środowisku produkcji
170kg czystego azotu na ha/rok
Produkcja ekologiczna odbywała się w gospodarstwach ekologicznych posiadających certyfikat jakości. Jest ona prowadzona przy znacznie większym nakładzie pracy ludzkiej.
Metody produkcji ekologicznej oparte są na:
wykorzystaniu nawozów organicznych w tym kompostu
właściwym doborze sąsiedztwa roślin
nie prowadzeniu monokultur roślinnych
maksymalnym wykorzystaniu organicznych odpadów takich jak resztki pożniwne, słoma, odpady z warzyw itp. i jak największym ich zwrocie do gleby, w której zostały wytworzone, tak aby krążenie materii odbywało się w obiegu zbliżonym do pełnego
dostosowanie budynków inwentarskich do wymagań zwierząt (zapewnienie dobrostanu)
stosowanie właściwego materiału siewnego (ekologicznego) i zwierząt hodowlanych pochodzących z hodowli w gospodarstwach ekologicznych
całość produkcji odbywa się pod nadzorem jednostki certyfikującej
Podstawą produkcji ekologicznej jest płodozmian. Świadome i celowe dobieranie roślin następujących po sobie. Jednak najbardziej istotnym i ważnym ogniwem w produkcji żywności ekologicznej jest sam rolnik, jego kwalifikacje oraz umiejętności stosowania wszystkich tajników naturalnego procesu wytwarzania żywności o wysokiej jakości.
1,8- 4,8%- powierzchni gospodarstw w Unii Europejskiej
6,1 mln ha w 2005 roku- produkcja ekologiczna
Średnia powierzchnia gospodarstw ekologicznych w UE (25- państw członkowskich, liczone bez Bułgarii i Rumunii)- 38,7 ha, jednak ponad połowa tylko do 16 ha
Najwyższy procent gospodarstw ekologicznych w Unii Europejskiej posiadają Włochy- 17,6%, Niemcy i Hiszpania- 13,3%, Francja- 9%, Polska- 1,4%
Największe gospodarstwa ekologiczne znajdują się na Słowacji i w Czechach.
2007 rok- w Rzymie międzynarodowa konferencja rolnictwa organicznego i bezpiecznej żywności. Podczas, której przyjęto definicję rolnictwa ekologicznego i organicznego- jest to system kompletnego zarządzania produkcją w trakcie, której eliminuje się nawozy sztuczne, opryski i GMO, zmniejszając w ten sposób do minimum zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody, a w ten sposób poprawiając zdrowie i produkcyjność roślin, zwierząt i ludzi.
Cztery definicje dobrostanu zwierząt:
1.Dobrostan zwierząt- jest szerokim obszarem, który obejmuje zarówno fizyczne jak i psychiczne samopoczucie zwierząt- najstarsza definicja
2.Dobrostan- jest to stan kompletnego fizycznego i psychicznego zdrowia gdy zwierzę pozostaje w harmonii z otaczającym je środowiskiem (behawioryzm)
3.Według Roma jest to taki stan, w którym organizm zwierzęcia może dostosować się do warunków otoczenia, dobrostan dotycz także uczuć i zdrowia, będącego wypadkową między dobrym, a złym stanem
4.Dotyczy subiektywnych odczuć zwierzęcia- odbieranie środowiska przez zwierzę, percepcja środowiska przez zwierzę nie może być oceniane na podstawie ludzkiego postrzegania. Potrzeby muszą być oceniane z perspektywy zwierzęcej.
Dobrostan to co zwierzę czuje.
Wykres.1.
Zależność dobrostanu zwierząt od wyników produkcyjnych w istniejących systemach utrzymania.
A- zwierzęta w warunkach naturalnych
W miarę wzrostu produkcyjności, postępu technologicznego, hodowlanego, poziom dobrostanu zaczyna spadać.
Najwyższa produkcyjność zwierzęca- maksimum równoważone z biologiczną granicą możliwości organizmu zwierzęcia.
Obsada zwierząt:
Zasada równowagi paszowo- nawozowej
Dwie sztuki duże na 1 ha nie więcej
W gospodarstwie ekologicznym:
Zwierzę z danego gospodarstwa lub innego gospodarstwa ekologicznego
Powiększenie stada:
zwierzęta mogą pochodzić z gospodarstwa konwencjonalnego:
ptactwo (nioski) kupujemy do 18 tygodnia życia
pisklęta na mięso nie starsze niż 3dni
bydło- możemy zakupić do gospodarstwa ekologicznego zwierzę do 6 miesięcy w przypadku jałówek, byczków
jagnięta i koźlęta do 40dnia życia
prosiaki do wagi 25kg
Warunkiem jest chowanie zwierząt zgodnie z kryteriami gospodarstw ekologicznych
Jak długo trzymamy zwierzęta w gospodarstwach ekologicznych zanim je sprzedamy?
konie, bydło mleczne- co najmniej 12 miesięcy
małe przeżuwacze, świnie- do 6 miesięcy od zakupu
mleczne- 6 miesięcy
drób- co najmniej 10 tygodni od zakupienia zanim sprzedamy
nioski- 6 tygodni minimum
Pasza i żywienie
Powinny być żywione paszą z gospodarstwa
Cel:
Utrzymanie zwierząt w gospodarstwie oraz zachowanie optymalnej produkcyjności
Musimy produkować pasze dobrej jakości (nie mogą być źle przechowywane i konserwowane)
Jeśli mamy bydło produkujemy pasze objętościowe
Do 30% dziennej dawki paszy, którą dopiero przestawiamy na produkcję ekologiczną
Wyjątki:
Spasanie pasz konwencjonalnych
przeżuwacze 10% pasz z gospodarstw konwencjonalnych
nie-przeżuwacze 20% nawet pasz z gospodarstw konwencjonalnych
Utrzymanie przeżuwaczy w gospodarstwach ekologicznych
Co najmniej 60%s.m. dawki muszą stanowić pasze objętościowe, a pasze treściwe do 40%s.m.
W normalnym gospodarstwie w okresie szczytu laktacji krowa minimalnie 40%s.m. dawki pasz objętościowych, a 60%s.m. pasz treściwych.
Dzienne dawki pasz treściwych dla świń i drobiu, dodajemy również pewne ilości pasz objętościowych.
Pasze pochodzenia zwierzęcego w gospodarstwach ekologicznych:
mleko i jego pochodne, ryby, zwierzęta morskie wraz z ich pochodnymi niezależnie czy pochodzą z produkcji ekologicznej czy konwencjonalnej
GMO- zabronione
Dozwolone dodawanie komponentów mineralnych: mikroelementy.
Profilaktyka: ochrona przed chorobami i leczenie
Profilaktyka i medycyna weterynaryjna
Przede wszystkim zapobiegamy opiera się ono na kilku zasadach:
dobór odpowiednich ras zwierząt
zwierzęta ras dobrze przystosowanych do danych warunków środowiskowych
prowadzenie chowu w warunkach zgodnych z wymogami gatunku
dostęp do świeżego powietrza, wody, paszy i naturalnego światła
stosowanie wysokiej jakości pasz w połączeniu z dostępem zwierząt do wybiegów i pastwisk
Środki przy leczeniu zwierząt:
ekstrakty roślinne (z wyjątkiem antybiotyków), esencje, preparaty homeopatyczne, mikroelementy
można zastosować inne chemiczne środki w wyjątkowej sytuacji, gdy zagrożone jest życie zwierzęcia musi to być jednak odnotowane
zakazane są: chemioterapeutyki (kokcydiostatyki) , stymulatory wzrostu (antybiotyki, hormony)
można stosować dezynfekcję budynków, leki konwencjonalne w przypadku epidemii
okres karencji po użyciu leku konwencjonalnego w gospodarstwie ekologicznym jest 2-krotnie dłuższy niż w recepturze danego leku
najkrótszy okres karencji musi wynosić minimum 48 godzin
Rozmnażanie:
metodami naturalnymi
metoda inseminacji (sztucznego unasiennienia)
Sztuczne wspomaganie za pomocą środków jest zabronione.
Budynki inwentarskie i wybiegi:
swoboda poruszania i komfort
Minimalna powierzchnia pomieszczeń wewnątrz i przestrzeni otwartych, cechy pomieszczeń dla różnych gatunków i rodzajów produkcji- bydło owce, świnie
Zwierzę |
Powierzchnia pomieszczeń (netto) minimalna waga żywca (kg)- wewnątrz |
Powierzchnia pomieszczeń m2/szt.- wewnątrz |
Powierzchnia wybiegu z wyłączeniem pastwisk (zew) m2/szt. |
Bydło przeznaczone do rozrodu i opasowe, oraz koniowate |
do 100 |
1,5 |
1,1 |
|
do 200 |
2,5 |
1,9 |
|
do 350 |
4,0 |
3,0 |
|
ponad 350 |
5,0 ; min 1m2/100kg |
3,7; 1m2/100kg |
Krowy mleczne |
|
6 |
4,5 |
Buhaje hodowlane |
|
10 |
30 |
Owce i kozy |
|
1,5 owca/koza |
2,5 |
|
|
0,35 jagnię/ koźlę |
2,5 przy 0,5 na jagnię/ koźlę |
Maciory z prosiętami do 40 dnia życia |
|
7,5 maciora |
2,5 |
Tuczniki |
do 50 |
0,8 |
0,6 |
|
do 85 |
1,1 |
0,8 |
|
do 110 |
1,3 |
1,0 |
Prosięta |
powyżej 40 dnia życia i do 30kg |
0,6 |
0,4 |
Świnie przeznaczone do rozrodu |
6,0 płci męskiej |
2,5 samica |
1,9 |
|
|
8,0 |
|
Dozwolony najwyższy procent pasz konwencjonalnych jaki można zastosować w żywieniu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych.
zwierzęta roślinożerne (przeżuwacze) od 2005- 2007 roku około 5% pasz konwencjonalnych
inne niż przeżuwacze zwierzęta roślinożerne 15% pasz do 2005, a do 2009r 10% pasz z gospodarstw konwencjonalnych (świnie, konie, drób)
po nowym roku poziom spada do 5% (po 2009r) dotyczy to suchej masy paszy
OBECNIE w przypadku zwierząt monogastrycznych 5% w okresie od 1 stycznia 2010r.do 31 grudnia 2011r., w przypadku przeżuwaczy od 1 stycznia 2008 wszystkie pasze musza pochodzić z produkcji ekologicznej
Produkty paszowe pochodzenia roślinnego w gospodarstwach ekologicznych:
ziarna zbóż, nasiona, ich produkty i produkty uboczne
nasiona roślin oleistych- możemy stosować wysokobiałkowe makuchy sojowe, rzepakowe
nasiona roślin motylkowych
okopowe- ziemniaki, buraki
lucerna, susz z lucerny, koniczyna- siano i kiszonka z niej
Dwie metody tłoczenia oleju:
-fizyczna- przy pomocy prasy- tłoczenie na zimno (makuch)
-chemiczna- środki chemiczne- wypłukiwanie oleju za pomocą rozpuszczalników- śruta poekstrakcyjna
W gospodarstwach ekologicznych stosujemy metodę fizyczną- makuch
Pasze pochodzenia zwierzęcego w gospodarstwach ekologicznych:
mleko i produkty mleczne, przetwory mleczne, produkty uboczne (np. maślanka, serwatka, mleko w proszku)
wszelkie produkty uboczne z produkcji ryb
jaja i produkty uboczne
karma dla drobiu na ogół wykorzystywane w obrębie gospodarstwa
Pasze mineralne w gospodarstwie ekologicznym:
muszą być z pochodzenia mineralnego
sól kamienna, kreda pastewna
siarczan sodu, węglan sodu, nierafinowana sól morska
Przycinanie ogona, piłowanie zębów, obcinanie ogona jest zabronione w gospodarstwach ekologicznych
Kastracja- tylko w przypadkach uzasadnionych np. tuczniki (mięso śmierdzi ze względu na dużą zawartość testosteronu i dlatego knury w młodym wieku kastruje się)
Utrzymywanie zwierząt na uwięzi zabronione. Sprawdzane jest to przez jednostkę certyfikującą, są jednak pewne odstępstwa:
dotyczą budynków wybudowanych przed sierpniem 2000roku jednak z zachowaniem dobrostanu (regularny ruch)- co najmniej 2-3 razy w tygodniu dostęp do pastwisk u przeżuwaczy
Transport zwierząt:
zabronione stosowanie paralizatorów
Wybiegi powinny zaspokajać potrzeby behawioralne i biologiczne
Pasze i nawozy powinny być wytworzone we własnym gospodarstwie- gospodarstwa ekologiczne
Organiczne metody produkcji- gospodarstwa ekologiczne (ograniczone)
W gospodarstwach ekologicznych bardziej przydatny chów bydła mięsnego.
Tabela 1. Skład chemiczny mleka wybranych gatunków ssaków
Skład mleka różnych gatunków zwierząt .
Gatunek |
Woda % |
Tłuszcz % |
Kazeina % |
Białka serwatkowe % |
Laktoza % |
Popiół % |
Energia Kcal/100 g |
Człowiek |
87.1 |
4.5 |
0.4 |
0.5 |
7.1 |
0.2 |
72 |
Szczur |
79.0 |
10.3 |
6.4 |
2.0 |
2.6 |
1.3 |
137 |
Delfin |
58.3 |
33.0 |
3.9 |
2.9 |
1.1 |
0.7 |
329 |
Pies |
76.4 |
10.7 |
5.1 |
2.3 |
3.3 |
1.2 |
139 |
Koń |
88.8 |
1.9 |
1.3 |
1.2 |
6.2 |
0.5 |
52 |
Krowa |
87.3 |
3.9 |
2.6 |
0.6 |
4.6 |
0.7 |
66 |
Renifer |
66.7 |
18.0 |
8.6 |
1.5 |
2.8 |
1.5 |
214 |
Aby powstał 1 litr mleka, przez wymię musi przepłynąć 500 litrów krwi. Tak więc jeżeli krowa produkuje dziennie 60 litrów mleka, wówczas przez wymię musi w tym czasie przepłynąć 30 000 litrów krwi. Jak widać organizm współczesnej, wysokowydajnej krowy wykonuje niezwykle ciężką pracę.
Układ limfatyczny wymienia oczyszcza wymię ze zbędnych lub szkodliwych substancji. Gruczoły limfatyczne spełniają rolę filtrów niszczących obce substancje, są również źródłem limfocytów, które zwalczają infekcję. Zdarza się, że pierwiastki tuż przed porodem cierpią na obrzęk wymienia, którego przyczyną jest ucisk mleka powstającego w wymieniu na naczynia limfatyczne.
PROCES PRZEPUSZCZANIA MLEKA
Wrażenia optyczne, podniety zapachowe, podniety smakowe oksytocyna
Skład mleka 4-5 dni siara
Skład chemiczny mleka
Skład chemiczny mleka zależy od gatunku i rasy zwierzęcia. W tabeli podano skład chemiczny mleka różnych gatunków zwierząt oraz mleka ludzkiego.
Różnice w składzie chemicznym mleka wynikają między innymi z warunków środowiskowych i stopnia rozwoju noworodków. I tak np. renifery żyjące w zimnych regionach muszą mieć grubą warstwę tłuszczu podskórnego. W związku z tym, oseski muszą otrzymywać mleko o wysokiej zawartości tłuszczu, co pozwala na szybki rozwój podskórnej tkanki tłuszczowej. Z kolei szczurki rodzą się nagie, nieowłosione i potrzebują mleka o wysokiej koncentracji białka niezbędnego dla rozwoju okrywy włosowej.
Skład chemiczny mleka krowiego
Kazeina
Najważniejsze białko mleka którego zawartość w mleku wynosi 2,4-2,6%.
Cukry zawarte w mleku
Mleko zawiera cukier mleczny, laktozę. Laktoza jest najważniejszym węglowodanem mleka i jest odporna na wysokie temperatury.
Tłuszcz mleczny
Tworzą go glicerol i kwasy tłuszczowe. Mleko posiada około 2,7 - 5,5% tłuszczu. Tłuszcz mleczny chemicznie zalicza się do tłuszczów właściwych.
Dane dotyczące różnych ras
Do produkcji mleka wykorzystuje się na świecie krowy różnych ras. Najbardziej powszechne są rasy: holsztyńska, fryzyjska, Jersey i brunatna szwajcarska. Skład mleka jest różny u poszczególnych ras i zmienia się w czasie laktacji w odmienny sposób w zależności od rasy.
Rasy na świecie
Rasa |
Procent tłuszczu |
Procent białka |
Procent laktozy |
Brunatna szwajcarska |
3.80 |
3.38 |
4.80 |
Holsztyńska |
3.56 |
3.02 |
4.61 |
Jersey |
4.97 |
3.65 |
4.70 |
Bawół egipski |
7.90 |
4.00 |
4.80 |
Ayrshire |
3.86 |
3.15 |
4.60 |
Krowy Holsztyńsko- Fryzyjskie
Są wymagające w stosunku do żywienia, dlatego też są nieopłacalne w gospodarstwach ekologicznych
Nie może być bydło z wysokim poziomem produkcyjnym, ponieważ narzuca to wymagający sposób żywienia, złe rasy to np. typowo mięsne, typowo mleczne
Czynniki decydujące o wyborze rasy bydła do gospodarstw ekologicznych
poziom produkcji ras- nie mogą być o najwyższym poziomie produkcji
doskonałe dostosowanie (przyswajanie) zwierząt (ras) do trudnych warunków środowiskowych
okres użytkowania- odpowiednio długi, patrzymy na długowieczność
duża odporność na choroby
zadowalające wskaźniki rozrodu tej rasy i łatwość wycieleń
wysoka wartość technologiczna mleka
bardzo dobra jakoś mięsa wołowego
Preferowane rasy:
średniej produkcji mleka, głównie typ dwukierunkowy, kombinowany np. mleczno- mięsne
bierzemy pod uwagę rasę o dużej populacji w kraju (nie może być brana pod uwagę np. białogrzbieta)
wybieramy z pośród ras krajowych ze względu na dobrą aklimatyzację
Rasy przydatne do produkcji mleka:
Polska Czerwona, Simental
Polaska Czerwono- Biała, Czarno- Biała (Polski H-F)
Jersey (kierunek mleczny)- świetnie wykorzystuje pasze objętościowe, mleko wysokiej przydatności technologicznej
Gatunek |
Sucha masa (%)
|
Tłuszcz (%)
|
Białko - kazeina (%) |
Laktoza (%)
|
Krowa |
12,7 |
3,7 |
2,8 |
4,8 |
Koza |
12,3 |
4,5 |
2,5 |
4,1 |
Owca |
19,3 |
7,4 |
4,6 |
4,8 |
Bawół |
18,3 |
8,0 |
4,2 |
4,5 |
Koń |
9,7 |
1,0 |
1,3 |
6,2 |
Pies |
21,5 |
10,0 |
4,5 |
3,2 |
Kot |
17,1 |
4,5 |
3,8 |
4,8 |
Świnia |
14,l4 |
4,5 |
3,7 |
3,5 |
Rasy Mleczne
POLSKA CZERWONA
wywodzi się od dzikiego bydła krótkonogiego ze wschodniej Azji (16w.)
1894- pierwszy związek bydła czerwonego
XX w.- początek- 1900kg-3tys. kg wydajności
25% pogłowia- w okresie wojennym
po wojnie 20% pogłowia
60lata- przekrzyżowanie z bydłem duńskim czerwonym
0,4%- wynosi obecnie pogłowie tej rasy w Polsce
1321 krów przebadanych
obecnie objęte ochroną- rasa rzadka
wydajność ok. 4000 kg mleka (2005)
Masa ciała 500kg, wysokość w kłębie 140cm, 4,3% tłuszczu w mleku, 3,33% białka w mleku
łatwo adaptuje się do warunków środowiskowych, odporne na choroby
mleko z dużą zawartością kazeiny
dobrze wykorzystują użytki zielone i pasze
użytkowana dwukierunkowo: mleczno- mięsno
SIMENTAL
najliczniej hodowana rasa na świecie razem z holsztyńsko- fryzyjskiej
pochodzi ze Szwajcarii nazwa pochodzi od doliny rzeki Sim inaczej nazywana Flegfi
16w- wywożone do innych krajów
19w- w 1890r- Organizacja zajmująca się tą rasą
w 18w- trafia do Polski znane jako wszechstronnie użytkowe
ok. 45tys sztuk dawniej
przebadane 4tys.
dziś 1% populacji bydła w Polsce stanowi Simental
pogłowie w Polsce- 4,5tys- 4,6tys kg mleka
4% zawartość tłuszczu, 3,4% białka
masa ciała 650-800kg
Cechy:
długowieczność
łagodny temperament
dobra płodność
odporność na choroby- w tym zapalenie wymion
bardzo dobre wykorzystanie pasz objętościowych
łatwo się przystosowuje
bardzo wysoka wartość technologiczna mleka
nadaje się do różnych systemów opasania (intensywne, ekstensywne)
Podsumowania
1.Bydło rasy simentalskiej jest wartościową rasą o dwukierunkowej użytkowości, dobrze przystosowują się do warunków górskich i podgórskich.
2.Krowy rasy simentalskiej mają nieco niższą wydajność mleczną , natomiast mleko charakteryzuje się wartościowym składem tj. najwyższą spośród hodowanych w kraju ras zawartością białka, zwłaszcza frakcji kazeinowej, co ma istotne znaczenie przy produkcji serów szlachetnych. Stąd też rejon południowo- wschodni Polski powinien specjalizować się w produkcji tych serów.
3.Duże obszary użytków zielonych wyłączonych z użytkowania można zagospodarować do produkcji wysokiej jakości żywca wołowego w oparciu o bydło rasy simentalskiej.
4.Program doskonalenia rasy Simentalskiej zakłada utrzymanie jej w typie kombinowanym przy poziomie wydajności krów w populacji aktywnej 4500-5000kg mleka, o zawartości 3,9-4,0% tłuszczu i 3,4%białka.
CZERWONO- BIAŁA
populacja 5% pogłowia bydła w Polsce obecnie
16,5tys. przebadane pogłowia
6200kg mleka uzyskała- 4,23% tłuszczu, 3,3% białka
skład mleka korzystny, wysoka zawartość kazeiny
dawniej krzyżowane z H-F i przez to utracono nieco walory mięsne- dawnie dwukierunkowe mleczno- mięsne
obecnie stała się jednostronna- o mlecznym użytkowaniu, niekiedy jednak możemy spotkać mleczno- mięsne użytkowanie
CZARNO- BIAŁA INACZEJ POLSKA HOLSZTYŃSKO- FRYZYJSKA
90% pogłowia populacji bydła mlecznego w Polsce
duży udział krwi rasy H-F
48-49tys sztuk objętych ochroną, badaniami mleka
wydajność 6600kg mleka w tym 4,2% tłuszcz, 3,3% białko
wymaga bardzo dobrego żywienia więc raczej nie powinno się jej chować w gospodarstwach ekologicznych
doskonale sobie radzi w gospodarstwach górskich
Rasy Mięsne
Charakterystyka ras przydatnych do produkcji mięsa w gospodarstwach ekologicznych
Trzy źródła pochodzenia ras mięsnych:
w oparciu o wyspecjalizowane rasy mięsne
mieszanie ras mięsnych (buhaje ras mięsnych z krowami ras mlecznych)
krzyżówki różnych ras mięsnych
Limousine (najliczniejsze w Polsce), Simental- rasy do krzyżowania towarowego, stanowią 71%
dwie rasy angielskie- Hereford i Aberdeen Angus
Simentaler, (francuska), Limousen, Salers (francuska)
Bardzo dobrze wykorzystują pasze objętościowe o niskiej jakości pokarmowej: Salers, Hereford, Aberden Angus
HEREFORD
z natury bezroga rasa pochodzi z Anglii
jest druga co do liczebności w Polsce
średnia masa buhajów 900kg, krów 600kg
wysokość w kłębie buhaje 135cm, krowy 130cm
umaszczenie od czerwonego do ciemnobrunatnego
bardzo dobra płodność
rasa szybko dojrzewająca
łatwość porodów
łagodny temperament
dobry odchów, dobre zdrowie tej rasy
przystosowanie do żywienia na niższej jakości paszach
wady- nieco gorsze umięśnienie, większe odtłuszczenie
szczególnie w gospodarstwach o dużej ilości użytków zielonych
ABERDEEN ANGUS
masa buhajów 900kg, krów 500-600kg
wysokość w kłębie buhaje 130cm, krowy 125cm
umaszczenie czarne, rzadziej czerwone
bezrogie bydło
rasa wcześnie dojrzewająca
łagodny temperament
dobry odchów cieląt
łatwość porodów
wysoka wydajność rzeźna
WYDAJNOŚĆ RZEŹNA JEST TO PROPORCJA WAGI TUSZY PO UBOJU DO MASY CIAŁA PRZED UBOJEM RAZY STO
SALERS
w sytuacji kiedy się pojawi więcej pożywienia rasa ta odkłada rezerwy, świetnie zbudowane kończyny, rasa terenów górzystych, łatwość wycieleń, dobre wyniki w rozrodzie, rasa mięsna, która z pośród mięsnych produkuje najwięcej mleka 3tys kg mleka, nadają się na mamki, masa ciała 650-800kg krowy, buhaje 1000-1200kg, we Francji w 95% użytkowane mięsnie, a w 5% mlecznie, pogłowie we Francji wynosi 200tys sztuk, jest popularną rasą na całym świecie, w Polsce ok. kilkuset sztuk głównie na Dolnym Śląsku i Pomorzu.
Odchów młodych osobników różnych ras:
muszą być karmione mlekiem matki co najmniej przez okres 3miesięcy (konie, krowy)
małe przeżuwacze (owce, kozy) co najmniej 45dni (1,5 miesiąca) karmione mlekiem
świnie co najmniej 40dni
LIMOUSINE
wysokie walory kulinarne, łatwość porodów, przeciętne wymagania żywieniowe, dobrze nadaje się do ekstensywnego chowu na powietrzu, masa ciała buhaje 1100kg, krowy 650-850kg, umaszczenie od jednolicie czerwonego do ciemnowiśniowego, bardzo dobra wydajność rzeźna, świetna jakość mięsa, płodne i długowieczne krowy (8-12lat)- średnio za życia wydają 7 cieląt, spotykamy to bydło na całym świecie- świetnie się przystosowują do warunków środowiskowych, cielęta można podać różnemu rodzajowi opasu, lekki kościec- posiada delikatne kości w tuszy.
150dni w roku co najmniej na pastwisku powinny spędzić krowy mleczne
Przy wyborze ras bydła bierzemy pod uwagę:
długowieczność
czas użytkowania krowy
wydajność życiową
odporność na choroby, pasożyty
użytkowość rozpłodowa
łatwość wycieleń
skład mleka od danej rasy krów
zawartość białka, tłuszczu
Wydajność mleczna w gospodarstwach ekologicznych 5-7 kg rocznie
Wpływ na jakość i ilość pasz:
warunki glebowo- klimatyczne
obsada zwierząt
Cykl zamknięty w gospodarstwie ekologicznym:
liczba ogólna zwierząt nie może przekroczyć wskaźników na 1ha
Żywienie krów mlecznych w gospodarstwie ekologicznym:
głównie pasze objętościowe (zielonka, siano, sianokiszonka)
System pobierania paszy- bardzo ważna cecha bydła, maksymalna ilość pobierania zależy od:
składu i budowy roślin, a także od stopnia dojrzałości (zdrewniałe na ile) jest to cecha charakterystyczna dla danego gatunku, ale uzależniona od czynników (rasa, masa ciała, jakość paszy)
Pasze objętościowe są dobrym źródłem substancji mineralnych:
Ca- wapń- zielonki, makuchy, zielonki z motylkowych- dobre źródło wapnia
P- fosfor- zboża, nasiona zbóż, nasiona roślin motylkowych, wysłodki buraczane
Mg- magnez- otręby, otręby pszenne, zielonki z roślin motylkowych
Na- sód- w niewielkich ilościach w roślinach dlatego stosujemy lizawki solne
ŻYWIENIE CIELĄT
Prawidłowy odchów cieląt:
zdrowotność
odpowiedni wzrost i rozwój zwierzęcia
siara- pierwszy okres, posiada składniki pokarmowe biologicznie aktywne dostarcza przeciwciał- zwierzę nabywa odporności (immunoglobuliny)
okres odpajania mlekiem- najlepiej mleko pełne zaleca się w poszczególnych tygodniach życia cielęcia (częstotliwości):
do 6 tygodnia życia 2 razy dziennie mlekiem pełnym
od 7 tygodnia życia można podawać raz dziennie, 400l (kg)- dzienna ilość
8- 9 tygodni (2 miesiące)- powinno podwoić masę ciała jaką miało przy urodzeniu dobrze odchowane cielę
zaleca się również stosowanie innych pasz (pasze treściwe, siano)
siano łąkowe przyspiesza rozwój żwacza, zwiększa ilość cykli
nawet do 3kg paszy treściwej na dzień może pobierać cielę, może jeść gniecione ziarna zbóż
po 2miesiącu życia- można podawać kiszonkę z kukurydzy i sianokiszonkę (dobrej jakości)
powinno mieć stały dostęp do czystej wody pitnej
ODCHÓW MŁODYCH JAŁÓWEK HODOWLANYCH
żywienie energetyczne- zwracamy uwagę na ilość energii w paszy- nadmiar- nadmierne przetłuszczenie wymienia, ograniczenie rozwoju tkanki gruczołowej
pasze objętościowe bardzo dobrej jakości (zielonki z TUZ, GO, a w zimie siano i sianokiszonka)
niewielki dodatek paszy treściwej przyspiesza tempo wzrostu, w okresie pierwszych 2tygodni po pokryciu wpływa na płodność w stadzie
ŻYWIENIE KROWY MLECZNEJ
zależy od zmian jakie zachodzą w produkcji mleka w całym cyklu produkcyjnym
początek laktacji (2 miesiące)
środek laktacji 3-6 miesięcy produkcja, 7-10 miesiąca produkcja i odbudowa rezerw
10 miesięcy- środek laktacji do początku zasuszenia
zasuszenie 2 miesiące
25- 35% utraty apetytu i wzrostu na składniki pokarmowe- 1 okres laktacji, aby pokryć niedobór energii i białka krowa sięga do swoich rezerw (tłuszczowe 100kg, białkowe 5-10kg, nawet do 15kg)
odbudowa rezerw powinna się zakończyć w ciągu 2 miesięcy
Pokrycie zapotrzebowania na energię- dodanie większej ilości paszy treściwej powoduje uszczuplenie pobierania pasz objętościowych jest to tzw. zjawisko substytucji czyli wypierania pasz objętościowych przez paszę treściwą. Podając więcej paszy treściwej powoduje to tylko niewielki wzrost produkcji mleka, nie następuje wzrost produkcji mleka przy dalszym podawaniu pasz treściwych.
rezerwy białkowe- okres korzystania najwyżej od 2-5 tygodni odpowiada to 100-200 kg mleka, a w przypadku tłuszczu 12 tygodni (2 miesiące)
Założenia brane pod uwagę przy bilansowaniu dawek w gospodarstwie ekologicznym:
60% pasze objętościowe, 40% pasze treściwe (tylko w 1 okresie laktacji tj. do 3 miesiąca)
w późniejszych okresach laktacji nie więcej niż 20% s.m. pasz treściwych
nie wolno wprowadzać półproduktów poekstrakcyjnych z roślin rzepakowych
zapotrzebowanie krowy w poszczególnych okresach, ale na początku laktacji może być deficyt białka jak w normalnych gospodarstwach
jakość pasz objętościowych
przy bilansowaniu należy zwracać uwagę na produkcyjność, jakość
nie powinien występować ani deficyt, ani nadmiar składników pokarmowych (np. ketoza)
po wycieleniu krowy powinny otrzymać te same pasze objętościowe i treściwe jakie otrzymywały przed porodem.
pasze treściwe w 1 okresie laktacji powinny być bogate w dobrej jakości białko, więc zwiększamy pasze treściwe
deficyt do 3miesiąca, a po 3 miesiącach możemy obniżyć udział mieszanki treściwej, bo spada zapotrzebowanie
Krowy mleczne żywienie ciąg dalszy
utrata apetytu 30-40%
Środkowy okres laktacji (pełna laktacja)
spadek produkcji mleka
odbudowa rezerw (białkowych i tłuszczowych)
maksymalne pobieranie pasz- skierowana na odbudowę nadwyżka zależna od poziomu produkcji mleka, odbudowy
przy niższym poziomie produkcji mleka okres odbudowy krótszy
Okres zasuszenia (8 tygodni przed porodem)
krowy nie powinny być zbyt intensywnie żywione, bo może dojść do stłuszczenia wątroby i nadmiernego odtłuszczenia zwierzęcia, może przez to powstać ketoza
3 tygodnie przed wycieleniem- mniejsza zdolność pobierania pasz objętościowych, dlatego stosujemy dodatek paszy treściwej
krowa potrzebuje składników na rozwój ciała i płodu
Okres okołoporodowy +/- 3 tygodnie przed i po porodzie
23% większe zapotrzebowanie na pasze
zdolność pobierania pasz tylko 20-30%
musi być dostarczona glukoza ( przeciwdziałamy dodając pasze treściwe)
Inne składniki paszy:
związki mineralne- aby nie doszło do gorączki mlecznej, wskazane jest zwiększenie anionów lub zwiększenie koncentracji kationów
niebezpieczny jest tu potas (kiszonka buraczana)
zwiększenie selenu, witaminy A i B
wzrasta ryzyko zapalenia wymienia, co odbija się na młodym cielęciu
ketoza
Inne Zaburzenia Metaboliczne:
tężyczka pastwiskowa- na początku wypasu ketoza i zapalenie wymienia
Gospodarstwa ze względu na chów krów mlecznych:
głównym kierunkiem produkcji towarowej jest mleko, a buhajki i jałówki to produkt uboczny
wydajność krów od 5-7tys kg rocznie
15-30 krów
na jedną krowę powinno przypadać od 0,7-1 krów na ha
Gospodarstwa typu kombinowanego:
mleko, żywiec wołowy; uboczny produkt sprzedaż jałówek hodowlanych
musi użytkować co najmniej 20krów mleczno- mięsnych
Pasze w gospodarstwie ekologicznym:
Rodzaje pasz objętościowych
(siano, kiszonka, sianokiszonka, zielonka)
Produkcja mleka w oparciu o TUZ jest od 1,5-2,6 razy tańsza niż produkcja pasz na GO
Gospodarstwo ekologiczne powinno posiadać pewną ilość GO
Jakość pasz z TUZ: są w stanie dostarczyć ilość składników pokarmowych pokrywających 20-25 kg mleka (produkcja mleka na dzień)
Możliwie wysoka jakość paszy objętościowej- decyduje o niej skład botaniczny, w jakom stadium rozwoju tych roślin będziemy je spasać lub konserwować; najlepsze stadium do koszenia koniec strzelania w źdźbło, początek kłoszenia- sugerujemy się najliczniej występującym gatunkiem
Przy opóźnieniu koszenia- znaczne obniżenie wartości paszy, co powoduje obniżoną produkcyjność
pobór pasz na pastwisku- musi być odpowiedni skład botaniczny, rośliny chętnie zjadane
gęstość porostu- ważna przy poborze
obsada zwierząt- nieduża
termin wypasu- wysokość runi pastwiskowej powinna wynosić co najmniej 12cm
Systemy użytkowania pastwiska
system wypasu kwaterowego- najbardziej racjonalne gospodarowanie, system kwaterowy rotacyjny
70% porostu który występował- dobre spasanie
wysokość porostu 5-6cm po wypasieniu
selekcjonowanie porostu i wybieranie części roślin o lepszych składnikach pokarmowych
proporcja ilości paszy potrzebnej do ilości paszy dostępnej
obsada na kwaterze duża- nie ma możliwości selekcji
organizacja wypasu podobna do gospodarstw konwencjonalnych:
pastwiska dla krów mlecznych powinny być zakładane koło obory
nawożenie organiczne: nie przekraczamy 170kg na ha, wykonujemy najpierw analizę gleby
składniki mineralne
powierzchnia pastwisk zależy od plonu (im wyższy tym powierzchnia niższa)
chcemy uzyskać wysoki plon, o wysokiej wartości żywieniowej
c
Grunty orne:
produkcja kukurydzy- odpowiednia zawartość s.m, sposób rozdrobnienia (0,5- 1cm)- najlepsza grubość rozdrobnienia na kiszonkę
mieszanki motylkowo- trawiaste
rośliny motylkowe wzbogacają glebę w azot
mają korzeń palowy- długi system korzeniowy (pobiera składniki z dołu i transportuje z góry), wzbogaca glebę w humus
zawiera substancje, które powodują rozkład składników po bokach rośliny
mieszanki zbożowo- strączkowe, zbożowo- motylkowe
odpowiedni termin zbierania (15-30 lipiec)
ok. 25-30% s.m.
wysoka strawność
kiszonki- dobra pasza dla bydła
ziarna zbóż:
gniecione i śrutowane
rośliny oleiste- rzepak
produkty uboczne przemysłu rolno- spożywczego
wysłodki buraczane, makuchy, melasa, makuchy rzepakowe i sojowe
Dodatki paszowe w gospodarstwie ekologicznym:
nie są niezbędne, ale wpływają stabilizująco i zwiększają produkcyjność zwierząt
Najczęściej stosowane dodatki w gospodarstwie ekologicznym:
naturalne stymulatory wzrostu (zmniejszenie zużycia paszy, poprawiają przyrost masy ciała: zaliczamy tu preparaty bakteryjne (mikrobiologiczne) i grzybowe zwane probiotykami
probiotyki- żywy mikrobiologiczny dodatek paszowy poprawiający jelitowy bilans mikrobiologiczny, który korzystnie wpływa na gospodarza, dodatki grzybowe- kultury grzybowe
enzymy paszowe- duże uznanie w żywieniu młodych przeżuwaczy
zioła
System utrzymywania zwierząt- całokształt warunków środowiskowych w których zwierzęta przebywają i produkują (np. wyposażenie budynku, warunki mikroklimatyczne)
System uwięziowy i wolnostanowiskowy
System ściołowy i bezściołowy
Według warunków mikroklimatycznych: alkierzowy (tradycyjny), otwarty, system pastwiskowy
Zwierzęta powinny mieć łatwy dostęp do pożywienia, paszy, wody, odpowiednie oświetlenie.
Stanowiska dla zwierząt powinny stwarzać dobre warunki bytowania zwierząt.
Krowa potrzebuje ok. 300cm przestrzeni, aby móc wstawać i kłaść się w naturalny sposób i 150cm szerokości.
Ważna jest obsada zwierząt, zwierzęta powinny mieć możliwość samo pielęgnacji.
System wolnowybiegowy (wolnostanowiskowy)- preferowany w gospodarstwach ekologicznych (zwykle w większych),
Dopuszczalne jest trzymanie zwierząt na uwięzi- uwięziowy- można trzymać zwierzęta na uwięzi w gospodarstwie ekologicznym jeśli powstało przed sierpniem 2005roku, ściółkowe środowisko, 2razy w tygodniu muszą korzystać z wybiegu.
Trzy typy stanowisk uwięzieniowych:
długie 2m 30cm- 2m 50cm
średnie 2m- 2m 30cm
krótkie 1m 75cm- 1m 95cm
Bardziej popularne stanowiska długie, jednak na długich stanowiskach trudno usuwać ściółkę.
Najlepsze pod względem czystości są stanowiska krótkie, najłatwiej można w nich utrzymać higienę zwierząt, jednak mniejszy jest komfort dla zwierząt.
Zalecane wymiary legowisk na stanowiskach uwieziowych krótkich i średnich młodzieży hodowlanej i opasów w gospodarstwach ekologicznych
|
Długość legowiska (cm) |
Szerokość legowiska (cm)
|
||
Masa ciała (kg) |
stanowisko krótkie |
stanowisko średnie |
stanowisko krótkie |
stanowisko średnie |
200 - 300 |
130 |
165 |
80 |
80 |
300 - 400 |
145 |
180 |
90 |
90 |
400 - 500 |
155 |
190 |
100 |
100 |
500 - 600 |
165 |
200 |
110 |
110 |
Tabela przedstawia minimalne wymiary stanowisk krótkich według norm CIGR (1994) dla krów ras mlecznych.
Wartości minimalne stanowiska- nie mogą być mniejsze niż długość 165cm, szerokość 110cm.
Krowy mamki
Zwierzęta powinny być utrzymywane w kojcu grupowym.
Co najmniej 4 razy dopuszczamy cielęta do matek.
Powierzchnia na 1 sztukę cielęcia zależy od masy ciała:
Do 100kg- ok. 1,5m2 na sztukę w kojcu
Powyżej 100- 200- 2,5m2 sztukę w kojcu
Wolnostanowiskowy- bezuwięziowy
zalecany w gospodarstwach ekologicznych- stanowiska legowiskowe muszą być ścielone (ściółka)
przystosowany jest do większych gospodarstw
co najmniej 30 krów powinno być na wolnostanowiskowym
Zalety wolnostanowiskowego systemu:
korzystne warunki bytowania bydła, odpowiadają potrzebom behawioralnym (kontakt, higiena, ruch)
lepszy stan zdrowia zwierząt
łatwiej rozpoznawalna ruja
niskie nakłady pracy
4 typy systemów wolnostanowiskowych:
obora z głęboką ściółką 10- 12kg słomy na dzień bez podziału na karmową i legowiskową część
obora z głęboką ściółką słomy 8- 10kg na dorosłą sztukę z podziałem na karmową i legowiskową
z pochyłą podłogą w części legowiskowej i z płaską w części karmowej
obory boksowe, najmniejsze zużycie słomy 1-2kg
ściółka- trociny, słoma
Różnica między gospodarstwem ekologicznym i konwencjonalnym w powierzchni może wynosić nawet 100%.
Ciele powinno przebywać całą dobę z matką
6-10 miesięcy powinny przebywać cielęta z matkami
Duże strefy w stanowiskach w systemie wolnostanowiskowym:
strefa kojców porodowych
strefa przebywania krów mamek z cielętami
czasem dla młodych cieląt
Mikroklimat: jeden z ważniejszych czynników
wpływa na samopoczucie zwierząt, stan zdrowia, reakcje psychiczne i fizjologiczne
mamy fizyczne, chemiczne i biologiczne czynniki mikroklimatu:
fizyczne- temperatura i wilgotność powietrza, prędkość przepływu powietrza, ochładzanie i oświetlenie, bioklimatyczne
chemiczne- zawartość szkodliwych domieszek gazowych w powietrzu: CO2- dwutlenek węgla, NH3- amoniak, H2S- siarkowodór
biologiczne- zanieczyszczenia bakteryjne powietrza
Najważniejsze czynniki mikroklimatu:
warunki przyrodniczo- klimatyczne otoczenia
rodzaj budynku i zastosowane materiały budowlane
kubatura budynku (objętość)
technologia produkcji
sposób utrzymania zwierząt i ich obsada (ściółka czy bez)
sposób usuwania obornika
sprawność wentylacji
Głęboka ściółka jest bardziej higieniczna
Normy mikroklimatu dla bydła- opracowane dla budynków alkierzowych, odnoszą się głównie do zwierząt w systemie uwięziowym
Izolacja termiczna przegród- brak informacji o normach mikroklimatu w budynkach otwartych
W wolnostanowiskowym nie można trzymać na uwięzi zwierząt
Prawidłowy mikroklimat w pomieszczeniach inwentarskich zapewnia wentylacja naturalna lub mechaniczna albo coraz częściej stosowana klimatyzacja.
Wentylację naturalną stanowi:
- infiltracja (przesączanie) przez nieszczelności okien i drzwi,
- przewietrzanie (wietrzenie) polegające na okresowym otwieraniu okien i drzwi,
- aeracja (przewietrzanie w sposób ciągły) przez otwory o regulowanej przepustowości.
Wentylacja naturalna wykorzystuje zjawisko grawitacji. Ciepłe powietrze posiada mniejszą gęstość, zatem unosi się do góry, gromadząc się pod stropem zaś chłodne opada
w dół. Dlatego wlot kanałów wywiewnych umieszcza się w stropie lub kalenicy budynku, natomiast otwory nawiewne świeżego powietrza w ścianach bocznych, zazwyczaj pod oknami. Suma przekrojów otworów nawiewnych wynosi ok.. 60% sumy przekrojów kanałów wywiewnych. Kanały wywiewne o przekroju okrągłym lub kwadratowym muszą być izolowane cieplnie. Chroni to powietrze wylotowe przed wychłodzeniem, zapobiega zmniejszaniu ciągu i skraplaniu się pary wodnej na ściankach kanału. Efektywność wietrzenia budynku zwiększa się przez zamontowanie na wylocie kanału wywiewnego wywietrznika zwanego deflektorem.
Budynki typu otwartego: brak izolacji termicznej, brak jednej ściany
W Polsce dozwolone jeśli jest system wolnostanowiskowy
Zastosowanie pasz i wody, które nie zamarzają
legowisko musi być ścielone, najlepiej ściółka słomiasta
stworzenie takich warunków aby nie powstawały zbyt duże przeciągi
rys. Typy obór otwartych wolnostanowiskowych z pochyłą podłogą (obory dwubudynkowe): 1- korytarz pasowy, 2- korytarz karmowy z okólnikiem, 3 część legowiskowa z pochylą podłogą, 4- zwijana kurtyna lub siatka powietrza
Miejsca do składowania odchodów zwierzęcych
Dla gospodarstwa ekologicznego takie same parametry (normy) jak w gospodarstwach konwencjonalnych
Wymagane powierzchnie płyt obornikowych w obszarze narożnym (3,5m2 na dużą jednostkę produkcyjną) większe niż w normalnym.
Pojemność zbiornika na gnojówkę w obszarach szczególnie narażonych 3m3 pojemności zbiornika na sztukę
W normalnych płyta 2m2, pojemność zbiornika 2m3
Powinny być one szczelne i o odpowiedniej pojemności
Powinna nam wystarczyć na 6 miesięcy
Zalecana powierzchnia płyty obornikowej i pojemność zbiornika na gnojówkę przy półrocznym okresie magazynowania w różnych systemach utrzymania
Systemy utrzymania
|
Powierzchnia płyty obornikowej (m2/DJP) |
Pojemność zbiornika (m3/DJP) |
Uwięziowy ściołowy |
3,5 |
3,0 |
Wolnostanowikowy: |
|
|
- głęboka ściółka bez wydzielonego korytarza karmowego |
1,5-2,0 |
- |
- głęboka ściółka z wydzielonym korytarzem karmowym |
1,0-1,2 |
1,0-1,5 |
- pochyła podłoga z wydzielonym korytarzem karmowym |
3,0-3,5 |
1,0-1,5 |
- obora boksowa |
2,5-3,5 |
3,0 |
*/ przy usuwaniu obornika z obory 1 raz na 2-3 m-ce, a usuwaniu 1 raz na 6 miesięcy
System utrzymania pastwiskowy
utrzymanie pastwiskowe zwierząt dotyczy zwierząt pas mięsnych, a także zwierząt hodowlanych (młodzieży hodowlanej)
150dni co najmniej muszą przebywać (5 miesięcy) zwierzęta w okresie pastwiskowym na zewnątrz w gospodarstwach ekologicznych
mogą cały sezon spędzać poza pastwiskami
wiaty- lizawki dla bydła powinno się umieszczać w wiatach paśniki (dostarczanie suchej paszy w postaci słomy, siana), pod wiatę możemy podawać paszę treściwą dla młodych, wielkość wiaty zależy od wielkości stada- najlepiej jakby całe bydło mogło się położyć swobodnie pod wiatę
zwierzęta powinny mieć dostęp do wody (najczęściej jest to przyczepa ze zbiornikiem)- odległość od wody nie więcej niż 250m.
Mikroklimat
Jest jednym z najważniejszych czynników
Czynniki mikroklimatu
Temperatura powietrza- główny czynnik mikroklimatu
Stopień wilgotności powietrza
Ruch powietrza
Te czynniki decydują o wymianie ciepła pomiędzy zwierzętami a otoczeniem
System termoregulacji- zwierze może utrzymać stałą temperaturę
Wymiana ciepła
Oddawanie ciepła: promieniowanie, przewodzenie (kontakt powierzchni ciała z przedmiotami np.), przenoszenie
Bydło łatwiej znosi chłód niż wysoką temperaturę
Ochrona przed przeziębieniem:
Poprzez zmniejszenie ukrwienia skóry
Poprzez zmiany termiczne
Poprzez zmiany w pokrywie sierściowej
Poprzez zmiany w metabolizmie (przyspieszenie)
Podczas leżenia leżą z podwiniętymi kończynami, zbijają się w ciasne stado
Przy nadmiernym wychłodzeniu ponad normę częściej chorują
Ochrona przed przegrzaniem:
Zwiększenie ukrwienia skóry
Obniżenie procesów przemiany materii
Zwierzęta tracą aktywność ruchową (ograniczają)
Szukają miejsc zacienionych i wilgotnych
Większe pobieranie wody
Liczba oddechów rośnie i pogłębia się
Skutki podwyższonej temperatury:
Obniżenie produkcji mleka (wzrasta poziom komórek somatycznych)
Zakłócenia w rozrodzie
Obniżenie przyrostu
Temperatura minimalnie zalecana w budynkach na uwięzi +6OC, a maksymalna do 25OC
0- 20OC w Niemczech
Nie możemy tych norm spełnić w budynkach otwartych, temperatura zbliżona do warunków na zewnątrz (nawet -10OC) maksymalnie nie więcej niż 25OC
Ruch powietrza i ochładzanie, wilgoć
Niska temperatura i wysoka wilgotność- zimniej niż przy niskiej temperaturze i niskiej wilgotności
Tak samo przy sytuacji z niską temperaturą i wiatrem (wtedy jest zimniej)
W budynkach tradycyjnych 60-80%, a górna granica 85% wilgotności powietrza
W budynkach otwartych tak samo jest jak w otaczającym powietrzu
Wilgotność i wysoka temperatura- utrudniona możliwość pozbywania się ciepła prowadzi do hipotermii
Wilgotność i niska temperatura- utrata ciepła na drodze promieniowania
Przy niskiej wilgotności i wysokiej temperaturze- zwiększenie parowanie- zbytnie wyschnięcie błon śluzowych
Wysoka wilgotność szkodliwa dla urządzeń i maszyn- szybciej korodują
Ruch powietrza- może być wywołany wiatrem z zewnątrz, lub wentylacją z budynku
W porodówce nie więcej niż 0,2 m/s
W innych nie więcej niż 0,3m/s
W lecie dopuszczamy większą prędkość 0,4- 0,5m/s nie więcej
W oborach wolnostanowiskowych typu otwartego- przy dużym wietrze stosujemy kurtyny
W lecie przy temperaturze 25OC może wynosić 1m/s
Drogą konwekcji, przewodzenia i radiacji przy przeciągach zwierzę oddaje dużo ciepła.
Ochładzanie katatermometryczne- miara utraty ciepła przez organizm
Oświetlenie- czynnik mikroklimatu, pozwala zwierzętom orientować się w terenie, ułatwia poszukiwanie paszy, większa aktywność ruchowa
Droga neurohormonalna- aktywność wydzielania gruczołów dokrewnych do wnętrza ciała: tarczyca, oksytocyna
Przy małej ilości światła gruczoły źle funkcjonują.
Hormony gonadotropowe też zależą od oświetlenia
Światło wpływa na przyrost masy ciała przy dziennym świetle produkcja witaminy D, przy UV giną bakterie z ciała
Współczynnik oświetlenia- proporcja przeszklonej powierzchni okien do powierzchni podłoża
Na hali udojowej krów powinien być 1/10 na porodówce 1/12
Ogólnie 1/16- 1/20
Zalecane stosunki powierzchni okien do podłogi w oświetleniu pomieszczeń dla świń
Grupa technologiczna |
Powierzchnia okien/podłogi |
Knurki i loszki |
1/20 |
Knury i lochy |
1/15 |
Lochy karmiące |
1/15 |
Prosięta |
1/15 |
Warchlaki |
1/18 |
Tuczniki |
1/25 |
Wpływ światła na rozród:
U owiec ma największy wpływ, przy niższym świetle występuje ruja, produkcja gonad.
Szkodliwe domieszki gazowe CO2, NH3, H2S
CO2- przy złej wentylacji jest większa ilość w pomieszczeniu co skutkuje brakiem tlenu, a to z kolei powoduje osłabienie funkcji układu oddechowego i różnych schorzeń, wpływa niekorzystnie na produkcyjność.
Dopuszczalne stężenie CO2- 3000p.p.m w powietrzu w oborze dla krów
ppm- jedna milionowa część objętości
1/1000000
1l powietrza= 1000ml
1ppm- 1/1000ml
3ml-3000ppm
NH3- pochodzi z rozkładu odchodów (kału, moczu), enzymatyczny rozkład mocznika w kale, rozkład bakteryjny, największe stężenie amoniaku, jest tuż nad obornikiem, wzrostowi stężenia amoniaku w powietrzu sprzyja wysoka temperatura, niewłaściwe składowanie również wpływa na duże stężenie NH3.
Powoduje to: podrażnienie spojówek, błon śluzowych
Dopuszczalne stężenie NH3 to 20ppm.
H2S- powstaje podczas rozkładu substancji białkowych znajdujących się w odchodach, przede wszystkim aminokwasy siarkowe (metionina, cysteina, cystyna). Gaz bardzo toksyczny- blokuje połączenie w hemoglobinie z tlenem tworzy sulfomethemoglobinę. Powoduje stany zapalne błon śluzowych układu oddechowego. Dopuszczalne stężenie H2S do 5ppm
Wymiana powietrza w budynku, dzięki systemom wentylacyjnym
Systemy wentylacji:
Wentylacja wymuszona (mechaniczna)
Wentylacja grawitacyjna
W gospodarstwach ekologicznych można stosować tylko wentylację grawitacyjną
Bydło mięsne
Systemy opasania młodego bydła mięsnego
System opasu utożsamiany jest często z systemem żywienia
System opasu mówi o technologii opasu i technologii żywienia
3 systemy opasu
Intensywny- 50% pasz stanowią pasze treściwe
Ekstensywny- wyłącznie pasze gospodarskie i pasze z pastwisk. Nadaje się do gospodarstw ekologicznych może być wykorzystany w 2 okresach (sezony pastwiskowe), przyrosty z pastwisk 60g (wolce).
Półintensywny- najlepiej żeby rodziły się w jesieni
Półintensywny II etapy:
pierwszy według systemu ekstensywnego,
drugi według systemu intensywnego
Konwersacja wzrostu
Krowy razówki- młode krowy, które ocieliły się w młodym wieku (2lata, czyli 24m-ce), odchowują cielę, są zasuszone, są opasane i kierowane na rzeź.
Najlepsze do opasu na pastwisku wolce i jałówki.
330-350kg min przy pokryciu u jałówek razówek
Młode bydło rzeźne do 30m-cy
Krowa razówka- 500kg masy ciała bardzie się opłaca niż młoda nie zacielona jałówka
Plusy:
Otrzymujemy cielę
1200kg mleka na karmienie cielaka
Przyrasta masa ciała krowy
OWCE
Pogłowie owiec gwałtownie spadło w ostatnich latach ok. 300tys owiec
Przyczyny: ponieważ nie jesteśmy w stanie sprostać konkurencji, która produkuje tańszą wełnę
Produkcja owczarska nastawiona na produkcję wełny, jednak trudno było od tych ras uzyskać zwierzęta do opasu.
Produkcja mleka- Polska Owca Górska
Brakuje u nas wyspecjalizowanych ras mięsnych
Podhale 50tys sztuk, stada po 30 sztuk matek, nieliczne stada powyżej 200 sztuk matek
Chów owiec w gospodarstwach ekologicznych
Położenie gospodarstw:
Góry, niziny, wyżyny, z dużą ilością użytków zielonych
W terenach nizinnych więcej ras
Wybór owiec:
Rasy dobrze wykorzystujące pastwisko
Odporne na warunki klimatyczne (chłód)
Odporne na choroby szczególnie w grupie (kulawka i zarobaczenia, pasożyty)
Rozpoczynamy dobór od okrywy włosowej (wełnistej)
Zwierzęta z wełną mieszaną i grubą ( szybko wysycha i stanowi odpowiednią osłonę przed utratą ciepła)
Najlepsze rasy lokalne, które najlepiej potrafią się przystosować do danych warunków klimatycznych
Chów ekstensywny:
U nas preferowane były owce z delikatnym runem (okrywą włosową)- merynos, owca nizinna, Polska owca długowełnista (nie są najlepsze do gospodarstw ekologicznych, nie nadają się na wielomiesięczne przebywanie na pastwiskach) utrzymywane dawniej w systemie alkierzowym (w budynkach)
Dobra do gospodarstw ekologicznych jest Polska Owca Górska oraz owca wrzosówka (duża odporność, plenność i jest niewybredna w żywieniu)- rejony Polski północno- wschodniej mają surowy klimat więc świetnie się tam nadaje, jednak wrzosówka nie nadaje się do warunków górskich.
Safold, Hildefrans, Saola- rasy importowane, które nie nadają się do gospodarstw ekologicznych (rasy mięsne)
Rasy mięsne w gospodarstwach ekologicznych:
Czarno-główka (nadaje się nawet na tereny górskie), rasa mleczna (prod. mleko i inne produkty mleczne)
Wschodnio- fryzyjska- bardziej delikatna, nie nadaje się w góry i na Suwalszczyznę, muszą być dobre pastwiska; można ją wykorzystać do krycia z Polską Owcą Górską (takie krzyżówki charakteryzują się wyższą plennością i mlecznością od Polskiej Owcy Górskiej)
Polska Owca górska jest w Polsce od 14w zwana inaczej Cakiel i po II Wojnie Światowej zmieniono jej nazwę na Polską Owcę Górską, dawniej wykorzystywana w 4 kierunkach: produkcja skór, mleka, wełny, mięsa
Mleczność owiec Wschodnio- Fryzyjskich 40l (40g mleka za laktacje) niekiedy 60l mleka, wysoka plenność 2-2,5 (250%), laktacja 300dni (dwa razy więcej niż Polska owca górska)
Plenność owcy górskiej 1,2 (120%)
Rasy Bergshaf (Austryjacka), biała alpejska (Szwajcaria) charakteryzują się wczesnym dojrzewaniem, wysoką plennością, wyższą mlecznością, są to rasy trudno dostępne.
Inne rasy do gospodarstw ekologicznych: mieszańce ras lokalnych z trykami ras mięsnych. Stanowią lepszy materiał do opasu. Linie syntetyczne do produkcji ras rzeźnych w oparciu o dobre pastwiska
Preferuje się, aby w gospodarstwach ekologicznych utrzymywać zwierzęta ras rzadkich
Stada zachowawcze
Cechy takich zwierząt: dobra odporność, niezwykłe walory mięsa i mleka
Nie można utrzymywać ani ras ani zwierząt po zabiegach transplantacji zarodków, inżynierii genetycznej
Rasy (dotyczy rozrodu):
asezonalne (rozmnażają się w ciągu całego roku np. Bergshaf, Biała alpejska)
sezonalne (ruje tylko w okresie skracającego się dnia (koniec sierpnia początek grudnia np. Polska Owca Górska) takie rasy są prymitywniejsze
250% plenność Bergshaf masa ciała tryki 130kg maciorki 100kg
250% plenność Biała Alpejska masa ciała tryki 130kg maciorki 80kg
Polska Owca Górska masa ciała tryki 60- 7-kg maciorki 40- 45kg
Olchuska- rasa rodzima wskaźnik rozrodu (plenność) powyżej 200% tryko 100kg, matki 70kg
Krzyżowanie Polskiej owcy górskiej
1. wysoka plenność np. wschodnio- fryzyjska
2. rasy mięsne np. biała alpejska
Utrzymanie zwierząt- dobrostan
Budynki dla owiec- owczarnie
Okólniki
Wiaty, koszary, ogrodzenia, wodopoje, drogi komunikacyjne
Około pół roku zwierzęta powinny przebywać w budynkach inwentarskich
W okresach wykotów i strzyży ważne jest ciepło
Budynki nieogrzewane- o mikroklimacie decydują zwierzęta
Mikroklimat
Kubatura dla owiec 4,5m3 na jedną dużą owce
Wysokość budynku ok. 3,5m
CO2- 250ppm, długotrwałe stężenie, a krótkotrwałe może być większe
NH3 amoniak- 10ppm
H2S- 5ppm
Prędkość ruchu powietrza: zima- 0,5m/s, lato 4-5m/s
Wilgotność powietrza 80%
Temperatura- ważna w okresie wykotów nie niższa niż 10OC
Światło- ważna rola, wpływa stymulująco na wydzielanie hormonów rozrodczych, UV- dezynfekcyjne działanie
Oświetlenie naturalne u owiec stosunek świetlne 20%- okna do podłogi, dla bydła 12- 20
Odchody, ściółka
13,3 dużej sztuki owcy na 1ha, by nie przekroczyć 170kg N na ha
2- 4,5kg odchodów w ciągu doby produkuje owca
Zwykle głęboka ściółka (domieszki szkodliwe, wilgotność)
W górach torf i trociny, gdy brak słomy; lub stosujemy podłogi rusztowe (raczej nie stosujemy w gospodarstwach ekologicznych)
Jagnięcina od ras typowo mięsnych
Czynniki wpływające na jakość mięsa: rasa, płeć, wiek, żywienie, liczba jagniąt w miocie
Dojrzałość somatyczna- późniejsza niż dojrzałość płciowa
Porównanie macior i tryczków- maciory mają lżejsze mięśnie
Proporcja między nienasyconymi, a nasyconymi kwasami tłuszczowymi różna, lepsze mięso jagniąt, ponieważ mają więcej kwasów tłuszczowych nienasyconych, mają lepsze walory smakowe i zapachowe
Żywienie owiec
Jagnię na początku żywi się tylko mlekiem matki
Im więcej tłuszczu w mięsie tym bardziej walory smakowe ulegają obniżeniu
Moment odsadzenia jagniąt od matki jest początkiem pogorszenia wartości mięsa.
Im rośliny starsze tym więcej włókna
Poprzez stosowanie pasz o małej zawartości włókna możemy niejako zahamować odtłuszczanie się owiec. (młoda zielonka)
Najlepsze walory otrzymujemy mając dobrą zielonkę z dobrej jakości TUZ.
Ilość urodzonych jagniąt w miocie- im więcej tym mniej mleka przypada na jagnię, przez co jest mniej umięśnione
Plenność 120-130% Polska Owca górska
Rasy mające mniej mleka rodzą mniej jagniąt
Pojedynki- zwierzęta pojedyncze w miocie, szybko rosną, bardziej się odtłuszczają, więcej mleka na nie przypada
Kompensacja wzrostu
Bliźnięta są bardzo dobrym materiałem do tuczu, będą mniej odtłuszczone od pojedynek.
Dlatego powinniśmy poprawiać plenność u owiec.
Z punktu widzenia odchowu pojedynki, trojaczki są zjawiskiem niekorzystnym, powinno się dążyć do ciąży bliźniaczej.
Sposoby poprawiania plenności:
Systemy krzyżowania u ras mięsnych dwurasowe, trzyrasowe (trójrasowe)
Rasy służące do krzyżowania w systemie mięsnym
Krycie owiec, rozród- sezonalny, asezonalny
Maciorki ras mięsnych dojrzewają wcześniej do rozrodu, można je wziąć po 10 miesiącach
Polska owca górska 1,5m-ca
Biorczynie- matki zastępcze, przygotowanie hormonalne, aby cykl biorczyni był równy z matką dawczynią
Tryk- próbnik- wyszukuje maciorkę, która ma ruje, ale nie może jej pokryć, ponieważ ma zasłonięte zewnętrzne narządy płciowe
Krycie grupowe- na konkretną grupę matek konkretny tryk (tryki)
Krycie haremowe- matki kryte jednym trykiem
Krycie wolne- w przypadku owiec asezonalny Bergshaf, Biała alpejska
Po wadze, masie ciała można określić rodzaj ciąży (czy jest bliźniacza, czy nie)
Minimalnie na owce 1,5m2
Jagnię 0,35m2
W gospodarstwie ekologicznym do pasz nie można dodawać:
Antybiotyków, kokcydiostatyków, syntetycznych witamin, mocznik, stymulatory wzrostu, komponenty poddawane ekstrakcji (śruty poekstrakcyjne), dodawanie barwników, substancji pobudzających apetyt
45 dni- karmione co najmniej mlekiem matki
Pastwisko stanowi źródło najtańszej paszy. Żywienie owiec w oparciu o kiszonki droższe o 30-40%, a sianem o 70% droższe, żywienie paszami treściwymi 2-3 razy droższe.
Ograniczenie masy ubojowej
Rys brak
Wiek i masa ciała wpływają na odtłuszczenie
Zwierzęta, które odkładają dużo mięśni, a mało tłuszczu są podatne na stres
Wady mięsa po uboju:
PSE- blade, wodniste i miękkie
DFD- ciemne, czerwone i twarde
Rasy bardziej odporne na stres: rasy prymitywne
Trzoda chlewna
Rasy
Cechy rozrodcze
Uzyskanie jak największej liczby w miocie
Okres między miotami powinien być jak najkrótszy
Wykorzystanie pasz
Cechy rzeźne zwierząt
Parametry rzeźne:
Procent mięsa w tuszy, umięśnienie poszczególnych elementów, odtłuszczenie
Czym się kierować przy doborze ras: rasy lokalnie hodowane
Linia ojcowska- powinna mieć odpowiednie przyrosty masy ciała, wysoka mięsność, odpowiednie wykorzystanie paszy
Linie mateczne- wysoka użytkowość rozpłodowa, odpowiednie przyrosty dzienne, odpowiednia mięsność, odpowiednie wykorzystanie paszy
Użytkowość rozpłodowa ras świń w Polsce
Odporność na choroby, brak genetycznych obciążeń, anomalii prowadzących do mięsa PSE i DFD
Budowa ciała
Maciory
Silne kończyny, nieco dłuższe niż w gospodarstwach konwencjonalnych
Większa zdolność pobierania pasz w okresie laktacji
Instynkt macierzyński musi być dobrze rozwinięty
Knury
Lżejsze niż w gospodarstwach konwencjonalnych
Libido wysokie
Mocne kończyny, zwłaszcza tylne
Nie powinny być zbytnio umięśnione
Skóra powinna być pigmentowana
Zyski z produkcji w gospodarstwach ekologicznych
Dobrze jest pozyskać zwierzęta pochodzące z krzyżowania różnych ras
Wielkość stada w gospodarstwach ekologicznych zależy od areału upraw rolniczych
Koncentracja i obsada zwierząt
Skala i koncentracja produkcji trzody w fermach i gospodarstwach ekologicznych limitowana jest wielkością posiadanego areału Użytków rolniczych. Wiąże się to bezpośrednio z normatywami wprowadzonymi przez tzw. Dyrektywę azotanową UE i wielkością 170 kg azotu, jaką można
wprowadzić bez ryzyka środowiskowego do gleby w ciągu roku Dopuszczalna koncentracja świń w gospodarstwie ekologicznym (stany
średnioroczne ) Przyjmując średnie wyniki produkcyjne w chowie ekologicznym, na jedna
lochę i pozyskane od niej zwierzęta do tucznika łącznie, potrzeba
przeciętnie 0,588 ha /rok.
Dopuszczalna koncentracja świń w gospodarstwach ekologicznych
Grupa technologiczna świń/ liczba sztuk na 1ha w ciągu roku
Prosięta- 74sztuki
Maciory- 6,5sztuki
Tuczniki- 14sztuk
Pozostałe 14
Ilość dorosłych to 2 duże sztuki na 1ha
Maciora+ potomstwo całe 0,588ha (całoroczny odchów)
Maksymalnie do 20% zwierząt możemy wprowadzić
Okres odpajania mlekiem matki
Trzoda chlewna 40dni
Owce 45dni
Wymagania środowiskowe
Zależą od systemu utrzymania zwierząt
System alkierzowy uniezależniony od pogody na zewnątrz
Optymalny i stabilny mikroklimat
Prędkość powietrza w budynku 0,2- 0,5m/s
Szkodliwe domieszki to siarkowodór, dwutlenek węgla, amoniak, metan
Co najmniej 8 godzin na dzień oświetlenie, które powinno wynosić 40luksów
W gospodarstwach ekologicznych tylko ściołowe systemy
System alkierzowy- Głęboka ściółka, posadzki samospławialne, kojce z płytką podściółką, kojce częściowo rusztowe
Systemy otwarte tzw. utrzymanie świń w budynkach, system pastwiskowy
Minimalna obsada zwierząt w kojcach
Minimalna wielkość obsady świń
Maciory karmiące z prosiętami- 7,5m2 na 1 maciorę
Tuczniki 0,5- 0,3m
System Duński- osobne koryta dla każdego kojca
System Szwedzki- ze wspólnego koryta korzystają zwierzęta z dwóch kojców
Powierzchnia wybiegów
Maciora z prosiętami (do 40dnia) 2,5;
Tuczniki
do 50kg- 0,6;
do 85kg- 0,8;
do 110kg- 1;
Prosięta powyżej 40dnia i do 30kg- 0,4;
Świnie przeznaczone do rozrodu 1,9
Zadawanie pasz
Ad li bitum- zadawanie pasz „do woli”
Zwierzęta powinny być utrzymane grupowo
W miocie wytwarza się hierarchia sutkowa
Zalety trzymania grupowego (odchów miotów łączonych)- jedne zwierzęta dominują nad drugimi, korzystnie wpływa to na odsadzanie prosiąt. Średnia masa prosiąt przy odsadzeniu była większa niż przy zwierzętach trzymanych przy matce. Powodowało to również mniejsze przygniecenia prosiąt. Po za tym prosięta już później nie walczą tak ze sobą.
Kojce jarzmowe- maciora nie ma możliwości poruszania się
Podłoża samospławialne- ekrany termiczne
Tylko przy karmieniu i odchowie prosiąt trzymamy maciory indywidualnie, w gospodarstwach ekologicznych normalnie trzymane są w grupie
Wentylacja, jest bardzo ważna ponieważ:
Prosie nie ma mechanizmu termoregulacji
Nie ma glikogenu i nie ma dużej zdolności do jego tworzenia
Rodzime rzadkie rasy świń: Puławska, Złotnicka biała, Złotnicka pstra
Zakres parametrów mikroklimatycznych dla alkierzowego utrzymania trzody
Kategoria |
Temperatura [0C] |
Wilgotność max. [%] |
|
|
min. |
max. |
|
Knury Lochy Prosięta dni: 1- 3 4-14 15-21 22-28 28-56 Warchlaki Tuczniki m.c. [kg]: 30-50 51-81 86-110 |
12 12
25 24 18 18 18 17
15 15 12 |
20 27
34 32 27 25 25 25
22 20 20 |
85 80
70 70 70 70 70 70
80 80 80 |
Minimalna powierzchnia podłóg i wybiegów dla różnych gatunków zwierząt gospodarskich
Gatunek i kategoria
|
Minimalna waga [kg] |
Dostępna powierzchnia podłogi [m2/szt.] |
Powierzchnia wybiegu [m2/szt.] |
Bydło i koniowate
|
do 100 do 200 do 350 ponad 350
|
1,5
2,5
4,0 5 przy minimum 1 m2/100 kg |
1,1
1,9
3 3,7 przy minimum 0,75 m2/100 kg |
Krowy mleczne |
|
6 |
4,5 |
Buhaje do hodowli |
|
10 |
30 |
Owce i kozy
|
|
1,5 owcy/kozy 0,35 jagnię/koźlę
|
2,5
2,5 plus 0,5 jagnię/koźlę |
Maciory prośne z prosiętami do 40 dnia życia |
|
7,5 maciory |
2,5 |
Trzoda chlewna na tucz
|
do 50 do 85 do 110 |
0,8 1,1
1,3 |
0,6 0,8
1 |
Prosięta
|
powyżej 40 dnia życia i do 30 kg |
0,6 |
0,4 |
Świnie hodowlane
|
|
5 płci żeńskiej 6 płci męskiej |
1,9
8,0 |
Dopuszczalna obsada zwierząt w gospodarstwie ekologicznym
Gatunek i kategoria zwierząt |
Dopuszczalna obsada [szt./ha/rok] |
Koniowate powyżej 6 miesięcy |
2 |
Cielęta |
5 |
Inne bydło poniżej 1 roku |
5 |
Byczki, buhaje wolce od 1 roku do 2 lat |
3,3 |
Jałówki od 1 roku do 2 lat |
3,3 |
Byczki, buhaje wolce od 2 lat i starsze |
2 |
Jałówki do hodowli |
2,5 |
Jałówki na mięso |
2,5 |
Krowy mleczne |
2 |
Krowy mleczne wycofane ze stada |
2 |
Inne krowy |
2,5 |
Króliki płci żeńskiej do hodowli |
100 |
Owce |
13,3 |
Kozy |
13,3 |
Prosięta |
74 |
Maciory hodowlane |
6,5 |
Trzoda chlewna na tucz |
14 |
Inna trzoda chlewna |
14 |
Kurczaki mięsne |
580 |
Kury nioski |
230 |
1. Łączna powierzchnia użytkowa pomieszczeń w budynku inwentarskim przeznaczonym do produkcji drobiu rzeźnego nie powinna przekraczać 1.600 m2.
2. W jednym pomieszczeniu nie może przebywać więcej niż:
1) 4.800 sztuk kurcząt,
2) 3.000 sztuk kur niosek,
3) 2.500 sztuk kapłonów, gęsi lub indyków,
4) 4.000 sztuk kaczek w przypadku samic albo 3.200 sztuk kaczek w przypadku samców,
5) 5.200 sztuk perliczek.
3. Pomiędzy cyklami chowu poszczególnych partii drobiu, cały inwentarz usuwa się z:
1) pomieszczenia w budynku inwentarskim - w celu przeprowadzenia dezynfekcji,
2) wybiegu i pastwiska - w celu umożliwienia odrostu roślin.
4. Do uboju przeznacza się drób, który był hodowany co najmniej:
1) kurczęta - 81 dni,
2) kapłony - 150 dni,
3) indyki i gęsi - 140 dni,
4) kaczki pekińskie - 49 dni,
5) kaczki piżmowe:
a) samice - 70 dni,
b) samce - 84 dni,
6) kaczki mulard - 92 dni,
7) perliczki - 94 dni.
I. Środki żywienia zwierząt
1. Środki żywienia zwierząt pochodzenia roślinnego
1) Zboża, ziarno, pozyskiwane z nich produkty i produkty uboczne:
owies jako ziarno, płatki, średniej jakości mąka, łuski i otręby; jęczmień w postaci ziarna i średniej jakości mąki; ryż w postaci ziarna, ryż łamany lub otręby i wytłoki z kiełków; proso w ziarnach; żyto w ziarnach, jako średniej jakości mąka lub jako paszowe i otręby; sorgo w ziarnach; pszenica w ziarnach, jako średniej jakości mąka, jako mąka paszowa, otręby i kiełki; orkisz w ziarnach; pszenżyto w ziarnach; kukurydza w ziarnach, otręby, średniej jakości mąka, wytłoki z kiełków i gluten; pył ze słodu; ziarno stosowane w przemyśle piwowarskim;
2) Nasiona oleiste, owoce oleiste, ich produkty i produkty uboczne:
rzepak, śruta i łuski; soja w ziarnach, prażona i łuski; nasiona słonecznika; bawełna w nasionach i śruta; nasiona lnu jako śruta, sezam w nasionach jako wytłoki, pulpa z oliwek (z wytłaczania oliwy);
3) Nasiona warzyw liściastych, ich produkty i produkty uboczne:
ciecierzyca pospolita jako nasiona; wyka w postaci nasion; groszek siewny w postaci nasion poddanych odpowiedniej obróbce cieplnej; groch w postaci nasion, średniej jakości mąka i otręby; bób w postaci nasion, odmiany groszku w postaci nasion i łubin w postaci nasion;
4) Bulwy, ich produkty i produkty uboczne:
pulpa z buraków cukrowych, słodkie ziemniaki w postaci bulw, maniok w korzeniach, pulpa ziemniaczana (produkt uboczny uzyskany przy produkcji skrobi), tapioka;
5) Inne nasiona i owoce, ich produkty i produkty uboczne:
pulpa z owoców cytrusowych, wytłoki z jabłek, pulpa pomidorowa i pulpa winogronowa;
6) Susze paszowe i pasze objętościowe:
lucerna, grubo mielona lucerna, koniczyna, grubo mielona koniczyna, trawa (uzyskana z roślin przeznaczonych na susze paszowe), siano, kiszonka, słoma zbożowa oraz warzywa korzeniowe przeznaczone na susze paszowe;
7) Inne rośliny, ich produkty i produkty uboczne:
melasa w postaci środka wiążącego do mieszanek paszowych, grubo mielone wodorosty (uzyskane w wyniku wysuszenia i rozdrobnienia wodorostów, a następnie ich wypłukania w celu obniżenia zawartości jodu); sproszkowane rośliny i wyciągi z roślin, wyciągi z białek roślinnych (przeznaczone wyłącznie dla młodych zwierząt); przyprawy i zioła; kasztany, żołędzie; produkty uboczne i odpadki z towarowej produkcji roślinnej prowadzonej we własnym gospodarstwie: liście z roślin okopowych, odpadki warzyw, plewy, słoma, zielone łęty ziemniaczane;
8) Wyprodukowane we własnym gospodarstwie kiszonki z roślin wymienionych w pkt 1-7.
2. Środki żywienia zwierząt pochodzenia zwierzęcego
1) Mleko i produkty mleczne:
surowe mleko, odtłuszczone mleko w proszku, maślanka w proszku, serwatka w proszku, serwatka w proszku o niskiej zawartości cukru, sproszkowane białko serwatki (ekstrahowane metodami fizycznymi), kazeina i laktoza w proszku;
2) Ryby i inne organizmy morskie, ich produkty i produkty uboczne:
ryby, tłuszcz rybi i tran niepoddany rafinacji; produkty autolizy, hydrolizaty i proteolizaty ryb, mięczaków lub skorupiaków uzyskane w wyniku oddziaływania za pomocą enzymów w postaci rozpuszczalnej lub nierozpuszczalnej, przeznaczone wyłącznie dla młodych zwierząt; mączka rybna.
3. Materiały paszowe pochodzenia mineralnego*