PSYCHOLOGIA
Sokrates „dobrze jest poznać samego siebie”
Psychologia jest stosunkowo młoda. Powstała ok. 100 lat temu na bazie fizjologii i socjologii. Coraz lepsza jakość życia wymaga nowych sposobów i ich rozwiązywania.
Tematy:
- psychologia ogólna, stosowana, osobowość(cechy osobowości, analiza pracy kierowcy, komunikacja międzyludzka (techniki komunikowania, przemawiania), wypadkowość (defekty działania człowieka w aspekcie osobowości - młodzi ludzie stanowią 10% społeczeństwa, a powodują 30% wypadków), emocje (opanowanie), inteligencja (iloraz inteligencji), stres (jego powody, powstanie, jak go obniżać, wpływ stresu na zdrowie - eustres motywuje), etyka w zawodzie instruktora (obowiązki moralne - lepiej funkcjonuje zakład, który ma dobrze ustawioną moralność).
Współczesne problemy psychologii.
Psychologia to nauka o zjawiskach psychicznych.
Podział ogólny
- psychologię ogólną - dyscyplina teoretyczna ustalająca ogólne przejawy życia psychicznego.
- psychologia stosowana - rozwiązuje problemy psychiczne życia społecznego
Podział tematyczny
- psychologia wychowawczo-rozwojowa (opis, poradnictwo zawodowe).
- psychologia kliniczna (to tam, gdzie człowiek wymaga pomocy np problem defektologii, rehabilitacji, resocjalizacji osób).
- psychologia pracy (dotyczy uwarunkowań i skutków procesu pracy, przystosowania człowieka do pracy, selekcji do danego stanowiska).
Ergonomia (psychologia inżynieryjna) - przystosowujemy warunki pracy do człowieka.
Poprawność ergonomiczna w samochodzie to taki układ elementów by jak najłatwiej było go prowadzić
Psychologia - sądowa
- sportu
- społeczna
Analiza pracy - ogólnie
Analiza pracy kierowcy
Obiektywna trudność pracy to ogół wymagań fizycznych i psychicznych jakie dana praca stawia wykonawcy. Dochodzą też do tego warunki środowiska (fizyczne, psychiczne).
Każde stanowisko pracy można analizować pod względem 3 elementów:
- ocena wielkości obciążenia fizycznego,
- ocena wielkości obciążenia psychicznego,
- ocena uciążliwości środowiska pracy (hałas, drgania mechaniczne, pyły przemysłowe).
Jak analizujemy wysiłek psychiczny stanowiska pracy
I. uzyskiwanie informacji (za pomocą naszych analizatorów: dotyk, słuch, węch, wzrok).
II podejmowanie decyzji,
III wykonanie czynności - złożoność,
- zmienność,
- dominująca forma czynności (ruchowe, umysłowe, werbalne),
- aspekt współdziałania (operator - maszyna, człowiek - człowiek)
Analiza Pracy Kierowcy
ad I (uzyskiwanie informacji)
Sposoby odbierania informacji przez kierowcę - wzrok, słuch, dotyk, węch.
Percepcja wzrokowa to pola (obszar) widzenia przed pojazdem, otoczenie pojazdu z prawa i z lewa, przestrzeń za pojazdem.
Za pomocą wzroku oceniamy prędkość, reagujemy na oślepianie (olśnienie), właściwa adaptacja wzroku to też bardzo ważne.
Za pomocą słuchu (kanał akustyczny) (wewnątrz kabiny - rozmowy pasażerów, z zewnątrz - stuki)
Charakterystyka informacji - pozwala ocenić, czy dźwięk pochodzi z bliska czy z daleka,
Wzrok i słuch to narządy odległości.
Wrażliwość słuchu to częstotliwość odbierania dźwięku o wysokiej częstotliwości (wrażliwość na wysokie tony tracimy wraz z wiekiem, a niskie nigdy nie tracimy).
Adaptacja słuchu - długotrwały hałas powoduje przyzwyczajenie się i nie reagowanie.
Zmęczenie psychonerwowe - powoduje spadek wrażliwości.
Dotyk (kanał kinetyczny) - ocena siły i precyzji nacisku (np przy przyspieszaniu lub hamowaniu).
Węch - wyczuwanie temperatury, zapachu oleju, benzyny, spalenizny itp.
ad II. - podejmowanie decyzji (rozumowanie, myślenie)
Cechy procesu decyzyjnego:
- deficyt czasu (w miarę szybko musimy podejmować decyzje),
- wielopłaszczyznowość i złożoność (sygnalizacja świetlna, ruch pojazdów, piesi)
- nieodwołalność decyzji (np rozpędzony samolot na pasie startowym - już nie zdążymy wyhamować i musimy startować).
Co wpływa na prawidłowe podejmowanie decyzji:
- poziom inteligencji (właściwa ocena sytuacji na drodze, przewidywanie zachowań swojego i innych).
- doświadczenie (wzrost wraz ze stażem jazdy i wiekiem kierowcy).
- czynniki zewnętrzne (pogoda, temperatura, hałas)
ad III wykonanie czynności
- praca mięśni, wykonanie czynności w kolejności
- koordynacja wzrokowo ruchowa to wykonywanie czynności przy kontroli wzroku (musi być ćwiczona).
Zewnętrzne pole regulacyjne - to wykonywanie czynności przy kontroli wzroku.
Wewnętrzne pole regulacyjne - to wykonywanie czynności bez kontroli wzroku (np ciemno w kabinie, ale wiemy gdzie co jest i jak kierować).
WIEK I SPRAWNOŚĆ KIEROWCY
Młodzi kierowcy mają najlepszą sprawność, ale najmniejsze doświadczenie, a starzy odwrotnie.
Zasada kompensacji (inteligentna jazda)
Albo jedziemy wolniej, albo się bardziej koncentrujemy, albo utrzymujemy większe odległości pomiędzy pojazdami.
Ważną sprawą jest też demencja kierowcy (przychodząca z wiekiem).Wtedy trzeba ich eliminować z dróg ze względu na bezpieczeństwo.
Sytuacje trudne kierowcy:
Sytuacje trudne obiektywne (natężenie ruchu, złe zachowanie się innych kierowców, pogoda)
Sytuacje trudne subiektywne (stres, brak wprawy, niedyspozycja psychiczna)
Na drodze powinniśmy się dogadywać a nie rywalizować.
Błędy - orientacji
- decyzji
- wykonania czynności
Często jeden błąd jest przyczyną innych błędów.
MODEL PRZYSTOSOWANIA ZAWODOWEGO KIEROWCY
MOŻLIWOŚCI
WIEDZA SRODOWISKO
DROGOWE
SPRAWNOŚĆ ZACHOWANIE droga
PSYCHICZNA pojazd
MOTYWACJA ruch drogowy
UMIEJĘTNOŚCI WARUNKI
KIEROWCA JAZDY
WPRAWA STAN AKTUALNY
OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA
Elementy osobowości (technika osobowości)
1. Osobowość to zespół psychologicznych mechanizmów takich jak:
postawy, potrzeby, inteligencja która powoduje, że zachowanie człowieka jest zorganizowane i względnie stałe.
2. Osobowość to zbiór względnie stałych cech i właściwości dla jednostki, które wyznaczają jej zachowanie i pozwalają odróżnić od innych.
* Osobowość to coś, co pozwala się przystosować do społeczeństwa.
* Osobowość to niepowtarzalny sposób reagowania człowieka na innych ludzi.
3 elementy osobowości:
1) zbiór cech stałych.
2) te stałe cechy wyznaczają zachowanie człowieka.
3) te cechy pozwalają odróżnić ludzi.
Popularnie osobowość posiadają wielcy ludzie, ale dla psychologii to cecha wszystkich ludzi.
Analiza cech osobowości
Podstawowe wymiary osobowości.
- neurotyzm (lekowość, niepewność siebie, skłonność do depresji, nieśmiałość, gorsze przystosowanie do wymogów życia),
- psychotyzm (egoizm, uwzględnianie tylko własnych potrzeb, brak skrupułów moralnych, brak poczucia winy, niska odporność na frustrację, zadowolenie w zadawaniu komuś cierpień, dewiacje seksualne. Aparat do wykrywania kłamstw się tu nie sprawdza bo brak poczucia winy, brak skrupułów moralnych)
- ekstrawersja
- introwersja
Ekstrawersja Introwersja
Aktywny, Pasywny,
Żyje teraźniejszością, Żyje przeszłością,
Kieruje się zdrowym rozsądkiem, Kieruje się intuicją,
Jest bardziej skłonny do działania, Jest bardziej skłonny do myślenia,
Jest towarzyski, Jest samotnikiem,
Energetyzuje go towarzystwo, Energetyzuje go samotność,
Czerpie zadowolenie z istniejącego stanu rzeczy, Znajduje trudności w życiu,
Otwarty na kontakty z ludźmi. Skierowany do siebie, przezywanie własnych stanów emocjonalnych.
Ambiwertyk
Przejawia cechy ekstrawersyjne i introwersyjne. W niższych poziomach (klasach) sukcesy mają ekstrawertycy, a w wyższych (na studiach) introwertycy.
TYPOLOGIA TEMPERAMENTÓW W/G HIPOKRATESA (filozof) - GALENA (lekarz)
HIPOKRATES 460 - 337 r p.n.e. (filozof - ojciec medycyny)
Koncepcja soków, krew, flegma, żółć, czarna żółć.
Silny typ układu nerwowego - dominuje pobudzenie
Zrównoważony - ruchliwy (sangwinik - aktywny, energiczny, przedsiębiorczy)
- powolny (flegmatyk)
Słaby typ układu nerwowego - dominuje hamowanie (melancholik, szybko się załamuje, słaby psychicznie)
Niezrównoważony emocjonalnie, choleryk, posiada cechy ekstrawersji, lubi dominować
Związek osobowości i temperamentu
Temperament to emocjonalne cechy osobowości. Wchodzi więc w skład osobowości człowieka. Cechy temperamentu są genetyczne. Temperament mają też zwierzęta.
Człowiek w momencie urodzenia nie ma ukształtowanej osobowości. Ona kształtuje się w czasie życia.
Osobowość to natomiast cecha tylko ludzka (np cech społecznych)
Charakter - to dyspozycje psychiczne rozstrzygające o postępowaniu człowieka (wola, wrażliwość, mądrość, hamulce moralne). Charakter jest pojęciem węższym od pojęcia osobowości.
Emocje i uczucia
Emocje - to silne odczucia afektywne o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego (np. szczęście, zachwyt lub gniew, odraza, strach). Są to stany nie trwałe. Pojawiają się i znikają. Pojawiają się w konkretnych sytuacjach: w sytuacji ograniczenia - strach
w sytuacji pozbawienia - smutek, żal
w sytuacji zabierania - gniew
Emocje można kontrolować
Cechy procesów emocjonalnych:
- znak (pozytywny +, negatywny -)
- natężenie
- treść (t zn., że człowiek wie jak ma się zachować)
Inne procesy emocjonalne:
- afekt (odczucie chwilowe)
- namiętność to trwałe skłonności do przeżywania (do hazardu, do pieniędzy)
- nastrój (trwa dłużej - smutek, melancholia, wesołość)
- sentyment - postępowanie emocjonalne do kogoś, do czegoś
Uczucie - to stan psychiczny, świadoma interpretacja emocji - stosunek do tego co nas otacza (do rzeczywistości, do ludzi, do zdarzeń).
INTELIGENCJA (łac. intelligentia = pojętność, bystrość) To zdolność uczenia się, rozwiązywania problemów, zdolność rozumienia i przyswajania pojęć, umiejętność przystosowania się człowieka do środowiska.
Pomiar inteligencji;
testami psychologicznymi - (werbalnymi) - opartymi na rozumieniu słów i pojęć
- niewerbalnymi - opartymi na wykonywaniu czynności, zadań
Testy psychologiczne służą do pomiarów zdolności intelektualnych, ale także do celów diagnostycznych.
Służą do pomiaru ogólnej wartości inteligencji:
wiek umysłowy
IQ = ------------------------ x 100 (iloraz inteligencji to stosunek wieku umysłowego do wieku życia)
wiek życia
powyżej 100 pkt - przyspieszony rozwoju umysł.
powyżej 140 pkt - inteligencja wybitna.
poniżej 100 pkt - to opóźnienie rozwoju umysł.
Rodzaje inteligencji (abstrakcyjna, werbalna, społeczna, twórcza, emocjonalna)
- abstrakcyjna - zdolność operowania symbolami, pojęciami (słowa, liczby, uogólnienia, zasady)
- emocjonalna - (ważna dla instruktora) zdolność kształtowania emocji własnych i emocji innych (empatia uczuciowe utożsamienie się z inną osobą), przywództwo, współpraca, asertywność (przekonanie o słuszności). Trzeba mieć dobrą komunikację z ludźmi, umieć wpłynąć na emocję innych.
- społeczna - dostosowanie się, ale też wpływanie na środowisko (potrzebna dla instruktora)
- twórcza - wymyślanie czegoś całkiem nowego, wymyślanie nowych połączeń, zależności.
- werbalna - formułowanie wypowiedzi, słownictwo, rozumienie tekstu (bardzo potrzebna instruktorowi)
Inne pojęcia związane z inteligencją:
- umysł - aktywność mózgu, świadome spostrzeganie, myślenie, zapamiętywanie, uczenie się, odczuwanie emocji.
- rozum - do zdolność do operowania pojęciami i radzenia sobie w sytuacjach życiowych,
- intelekt - zdolności umysłowe, doświadczenie i wiedza (najszersze pojęcie odn. inteligencji).
Psychologiczne aspekty przyczyn wypadków drogowych.
Analizy przyczyn powstawania wypadków wskazują na:
- brak wystarczających umiejętności sprostania trudnym sytuacjom drogowym,
- niewystarczający STAN SPRAWNOŚCI fizycznych lub psychologicznych do reagowania w czasie jazdy.
Czasem sytuacja jest za trudna dla kierującego i źle ją ocenia. Każdy kierowca powinien umieć ocenić sytuację na drodze, przewidywać skutki własnego działania i skutki działania innych.
Cechy osobowości:
- odpowiedzialność
- krytyczna samoocena
- odpowiednia kontrola emocjonalna (od agresji)
- sprawność psychofizyczna - (na światło, ciemność, szarość)
psychomotoryczna - (ruchowa, szybkie reagowanie, koncentracja uwagi)
- podzielność uwagi - ważna dla kierowcy
Wymienione wyżej sprawności nie zawsze są uświadamiane.
PSYCHOLOGICZNE DYSFUKCJE JAKO PRZYCZYNY WYPADKÓW
- dysfunkcja sprawności intelektualnej,
- zaburzenia spostrzegania właściwej oceny sytuacji na drogach,
- nietrafna ocena własnej sprawności
DYSFUNKCJE CECH OSOBOWOŚCI
- wysoki poziom agresji lub lęku (oba są bardzo niepożądane na drodze)
- niedojrzałość emocjonalna - (nieprzestrzeganie przepisów)
- niedojrzałość społeczna - (brak współpracy w stosunku do innych użytkowników drogi)
- świadome łamanie przepisów
.........
Wypadki dyskotekowe (z soboty na niedzielę) - nadmierna prędkość, alkohol, obecność wielu pasażerów,
Najwięcej ginie na prostej drodze bo brawurowa prędkość, wyprzedzanie.
Wypadki weekendowe (lipiec. Sierpień, wrzesień, święta, z soboty na niedzielę);
- 40% w skali roku.
- 10% powodują młodzi kierowcy.
Syndrom młodego kierowcy - duża pewność siebie,
- chęć imponowania,
- brak doświadczenia,
- fascynacja szybką jazdą,
- mniejsza świadomość zagrożeń,
- uleganie wpływom grupy rówieśniczej.
Dwa rodzaje ryzyka - akceptowalne (bo musimy jechać)
- podejmowane (rajdowa jazda młodocianych)
Najsłabszym ogniwem na drodze jest człowiek. 80% błędów popełnia człowiek. Pozostałe to samochód, warunki drogowe. (95% z winy kierowcy a 5 % w winy pieszego).
BADANIA POWYPADKOWE
Techniczne, medyczne, kryminalne, psychologiczne.
Debryfing - pierwsza psychologiczna pomoc powypadkowa (dalsza terapia).
60% ludzi ma kłopoty z mową po wypadku
STRES I JEGO ZNACZENIE W ŻYCIU CZŁOWIEKA
Stres to stan napięcia emocjonalnego spowodowany trudną sytuacją.
Czynniki wywołujące stres:
- zdarzenia zagrażające zdrowiu i życiu,
- zdarzenia i sytuacje godzące w poczucie własnej godności (np zdrada małż., rozwód, niesłuszne posądz. o kradzież),
- zbyt wysoki poziom stawianych zadań (zadania są niewspółm. do możliwości np chcemy wybud. dom opan. język),
- utrata kontroli nad przebiegiem zdarzeń (np nie mamy wpływu na własne dziecko),
- utrata środków i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania (ktoś nas okradł, pożar).
STRESORY - to bodźce wywołujące stres.
Stres gorycz smutek rozpacz - to stany depresyjne, lęki, skłonność do agresji i konfliktów społecznych.
Rodzaje stresów - (dr Hans Selye 1907 - 1982)
Stresem jest bodziec stresowy nagły - ból, rozpacz, huk.
Stresem jest bodziec zmysłowy, przeszkoda - choroba, wypadek
Stresem jest bodziec w ekspresji społecznej - każdy chce być dobrze widziany
Stres to normalna reakcja aktywności życiowej. Jest elementem niezbędnym i koniecznym. Mobilizuje.
Zbyt niski poziom stresu powoduje apatię, brak ochoty do życia.
Czasem śmierć bliskiej osoby jest dla jednego tragedią a dla innego epizodem.
Stres krótki - korzystny - pobudza do życia.
Stres długi - wyniszcza. Prowadzi do schorzeń psychosomatycznych.
Brak reakcji na stres to śmierć organizmu.
- eustres - to poziom pobudzenia wzmacniający nasze działanie
- dystres - to stres negatywny - przekroczenie wytrzymałości (nerwy, depresja)
Nie ma czegoś takiego jak bezstresowe uczenie. To oszustwo, nieprawda.
Przejawy fizjologiczne stresu:
- wzrost ciśnienia i stopnia krzepliwości krwi (zwiększenie dotlenienia mózgu),
- wzrost ciepłoty ciała, napięcia mięśni,
- przyśpieszenie oddechu
Przejawy psychologiczne stresu:
- wzrost stanu czujności (szybki odbiór zewnętrznych informacji i ich przetworzenie)
- występują procesy emocjonalne (strach, gniew)
emocje obronne strachu - uciekamy
emocje obronne gniewu - podejmujemy walkę
- przejawiają się procesy mobilizacyjne
- występują mechanizmy obronne - (oparcie w silniejszym, unikamy tych co nam szkodzą, szukamy kompromisu, dostosowujemy się)
Zaburzenia sprawności spowodowane stresem - determinacja emocjonalna.
Są ludzie odporni i nie odporni na stres.
Pobudzeniowy tryb zachowania - głośno reagują, domagają się łagodniejszego traktowania (lepiej sobie radzą)
(kobiety często reagują pobudzeniowo)
Hamulcowy tryb zachowania - gniotą w sobie wszystko (gorzej sobie radzą)
Zbyt wysoki poziom stresu powoduje:
- zaburzenia koncentracji uwagi i jej podzielności,
- zaburzenia koordynacji ruchowej ( z fazy pierwotnej w fazę automatyczną),
- wydłużenie czasu reakcji na drodze,
- uczucie pustki w głowie (brak inicjatywy co dalej robić),
objawy somatyczno-fizjologiczne stresu; - drżenie nóg, rąk (trauma)
- zblednięcie, czerwienienie się
- dolegliwości żołądkowe
Zbyt niski poziom stresu powoduje:
- obojętność,
- znudzenie,
- apatię,
- brak aktywności.
Średni poziom stresu jest (optymalny dla sprawności działania).
ODPORNOŚĆ EMOCJONALNA to zdolność do sprawnego działania mimo współwystępowania silnych emocji. Zwiększamy ją przez doświadczenie i stopniowanie skali trudności.
Odporności na stres nie można unikać unikając stresu. Stopień trudności powinien wzrastać systematycznie.
Nauczyciel, który nie radzi sobie z własną odpornością nie nauczy. Aby sobie radzić ze stresem trzeba mieć wiedzę.
Błędy nauczyciela wynikające z nieznajomości działania stresu powodują:
- nerwice szkolne,
- psychozy reaktywne,
- próby samobójcze
Jednostki zmian życiowych to miara stresu;
100pkt - śmierć współmałżonka
73 pkt - rozwód
65 pkt - separacja
63 pkt - kara więzienia
47 pkt - strata pracy
45 pkt emerytura
31 pkt kredyt ponad 10.000,00 zł
13 pkt urlop
USUWANIE PRZYCZYN STRESU PRZEZ JEGO ROZPOZNAWANIE
zapisz, co powoduje twój stres
zapisz, co można by z tym zrobić
wyobraź sobie zagrożenie i opracuj scenariusz postępowania
zacznij działać asertywnie (z przekonaniem)
zadbaj o styl życia (ruch, aktywność fiz., dobre samopocz, wycieczka)
przebywaj z tymi co ich lubisz (pozwala oderwać się od problemów)
zacznij uważniej słuchać innych
zadbaj o życie erotyczne
zorganizuj sobie własny czas (czas na pracę, czas na aktywny wypocz.)
bądź sobą i nie udawaj kogoś innego
TECHNIKI RELAKSACYJNE USUWAJĄCE OBJAWY STRESU
trening interpersonalny (umiejętność komunikowania się z ludźmi)
trening autogenny (rozluźnienie poszczególnych mięśni)
głębokie oddychanie przeponą (duża nagła ilość tlenu napływająca do mózgu może spowodować zmianę myślenia)
słuchanie odpowiedniej muzyki (muzykoterapia)
masaż, automasaż
psychoterapia
Umiejętność radzenia sobie ze stresem to umiejętność radzenia sobie z życiem. Osoba taka lepiej sobie radzi.
KOMUNIKACJA JAKO PROCES WYMIANY INFORMACJI
Komunikacja = łączność - rozmowa
Nadawca kodowanie dekodowanie Odbiorca
koduje inf. ZACHOWANIE dekoduje inf.
Warunki:
Musi być wspólny system językowy (alf. Morsa, język migowy, itp.). Jeśli tego nie ma, nie ma komunikacji.
Nadawca powinien zatroszczyć się także o prawidłowy odbiór. To bardzo ważne.
Rodzaje komunikacji:
- interpersonalna (wymiana pomiędzy 2 osobami)
- grupowa (pomiędzy większą ilością osób, ale osoby te powinny być ze sobą w kontakcie bezpośrednim np. przez telefon komórkowy)
Co przekazujemy:
- sygnały (zachowanie jednej osoby spostrzeżone przez drugą osobę)
- werbalne (słowne)
- niewerbalne (język ciała)
Może być zbiór sygnałów - komunikat (wyrażający wiadomość werbalnie i nie werbalnie).
UMIEJĘTNOŚCI I TECHNIKI KOMUNIKOWANIA SIĘ (podstawą prawidłowej komunikacji).
- aktywne słuchanie - to koncentracja uwagi na tym co mówi druga osoba. Powinniśmy mięć kontakt wzrokowy. Jeśli go nie ma, to oznacza nieszczerość lub brak sympatii.
Ważne jest np pochylenie ciała w stronę rozmówcy, używanie zachęcających zwrotów, by tą osobę pobudzić do działania.
- przemówienie - wymaga używania w pełni zrozumiałego języka. Trzeba dostosować język do możliwości odbiorcy. Trzeba modulować głos, mówić wyraźnie, głośno, powoli. Powinniśmy kontrolować siłę głosu do wielkości audytorium. Tempo mówienia powinno być dostosowane do możliwości notowania przez słuchaczy. Trzeba patrzeć na ludzi (nie w ścianę) ale patrzyć na 2 - 3 osoby, a nie w jedną. Patrzenie na osobę dłużej niż 9 sekund to agresja. Ta osoba może się poczuć napiętnowana, skrępowana.
- rozmawianie - musimy używać zrozumiałego języka. Mówić trzeba wolno, głośno i wyraźnie. Trzeba dostosować język ciała do przekazywanych informacji (jak np dziennikarze). Należy nie przerywać, używać sformułowań opisowych a nie oceniających. Należy unikać dygresji, zwłaszcza złośliwych. Wiadomo, że uczeń nie umie tyle co nauczyciel. Należy ułatwiać kontakt, motywować. Nie robimy łaski wykładem.
ASERTYWNOŚĆ - to umiejętność wyrażania własnych uczuć, opinii i pragnień w sposób adekwatny i pozbawiony lęku, ale zarazem umiejętność respektowania uczuć i postaw innych osób.
Są 3 techniki asertywne:
1. 4 kroki asertywne (gdy ktoś przeszkadza na zajęciach)
- nazwanie problemu (to co pan robi przeszkadza mi w zajęciach)
- szczere mówienie o własnych emocjach (zaczynam się wściekać)
- propozycje (gdyby pan zechciał posłuchać tego co mam do powiedzenia)
- pokazujemy skutki (mógłbym dokończyć temat i byłoby to korzystne dla nas wszystkich)
2. Zastawa mgły (na nieoczekiwaną krytykę nie musimy reagować natychmiast)
Reakcję możemy odsunąć. Jest to wstęp do rzeczowej dyskusji. Możemy uniknąć starcia. Ta technika dopuszcza możliwość, że część zarzutów jest prawdziwa i stwarza lepsze kontakty z ludźmi.
3. Asertywna umiejętność mówienie NIE.
- stanowcze NIE stawiamy na początku. (np. nie pożyczam, nie ma intryg)
- bezpośrednio
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA - (JĘZYK CIAŁA)
W czasie pierwszej godziny rozmowy odbieramy za pomocą słuchu 10% informacji, za pomocą intonacji 20 - 30 % informacji, a za pomocą mowy ciała 60% informacji.
Język ciała to:
- mimika twarzy (szczęście, zdziwienie, smutek, strach, pogarda)
- kinezjętyka (ruchy głową, pochylenie się np Japończycy)
- parajęzyk (cechy głosu, tempo mowy, natężenie, jąkanie się)
- kontakt wzrokowy
- proksemika - odległość od osoby do której mówimy
Odchylanie ciała do góry to pokazywanie pogardy (kinezjętyka). Średnio 43% czasu rozmówcy to uwaga i koncentracja.
oczy - zmiana średnicy źrenic - mała średnica to gniew
- duża średnica to zdziwienie
wyraz oczu - maślane, mordercze, cielęce
Są 4 strefy dystansu:
- strefa intymna - (dla osób najbliższych) do 45 cm
- strefa osobista - (dla przyjaciół) 40 - 120 cm
- strefa społeczna - 120 - 350 cm
- strefa oficjalna - np w kontaktach prezydentów, dyplomatów 360 - 600 cm
Często język ciała jest niedoceniany. W pierwszych 4 minutach jest odbiór niewerbalny. Pierwsze wrażenie jest ważne. Albo ktoś się spodoba, albo nie. Często jednak pierwszy kontakt jest mylący. Kobiety lepiej odczytują język ciała (randka, zapachy, oświetlenie). Mężczyzna skupia się na akcji. Język męski wyraża chęci (chęć dominacji (siadanie z rozszerzonymi nogami, z nogami na biurku, z rękami za głową, rozpięta marynarka, stanie w pozycji Johna Wayna).
PRZYCZYNY ZAKŁÓCEŃ W KOMUNIKOWANIU SIĘ.
Z winy nadawcy z winy odbiorcy
- brak otwartości, szczerości (mówienie nieprawdy), - przekaz zniekształcony przez odbiorcę
- zniekształcenia i wieloznaczna informacja (bazgroły pisemne) - nieuważne słuchanie, brak koncentracji
- przekazywanie sprzecznych, rozbieżnych komunikatów - zajmowanie się czymś innym w czasie rozmowy
- sprzeczność języka ciała z treścią informacji - krytyczne nastawienie do rozmówcy
- komunikacja jednostronna, brak informacji zwrotnych od odbiorcy - antypatia, nieufne nastawienie do rozmówcy
- brak zrozumienia prostych zależności (trudne
rzeczy są trudne do zrozumienia, ale jeśli są w prostych informacjach to źle).
- filtr percepcyjny (jeśli informacja jest niezgodna z naszymi poglądami, przekonaniami to zmieniamy ją i inaczej przekształcamy).
PODSTAWOWE KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE INSTRUKTORA NAUKI JAZDY
- pozytywne nastawienie do ludzi,
- umiejętność porozumiewania się (słuchanie, wykładanie, rozmawianie),
- umiejętność unikania zakłóceń w komunikowaniu się z ludźmi,
- umiejętność rozpoznania i łagodzenia obj. Stresu (tj. czy ten stres pobudza czy hamuje),
- dobra sprawność psychofizyczna (umiejętność szybkiego reagowania na drodze),
- właściwa ocena postępu szkolenia (nie wszyscy szybko się uczą).
NAUKA MORALNOŚCI
ETYKA
Aksjologia Dentologia
Nauka o wartościach nauka o powinnościach
ETYKA ZAWODOWA - to zespół zasad i norm określających, jak moralnego punktu widzenia powinni się zachowywać przedstawiciele danego zawodu.
Etyka zawodowa dotyczy tylko zawodów wybranych tj. tych co są bardzo ważne dla ludzi:
- sądownictwo
- medycyna (przede wszystkim nie szkodzić - łac. primum non cere)
Norma moralna - zasada postępowania ludzi za pośrednictwem zakazów i nakazów.
Sumienie - świadomość moralna o tym co dobre a co złe (na względzie zawsze dobro ucznia).
Najwyższa wartość moralna
- dobrze uczyć
- umiejętnie wychowywać
Powinności etyczne i obowiązki moralne nauczyciela istotne są wobec
- uczniów, kursantów
- własnej grupy zawodowej
- środowiska lokalnego i własnego
- otwartość i umiejętność nawiązywania kontaktów,
- kompetencje zawodowe (wiedza o przepisach i umiejętności kierowania),
- poszanowanie godności ucznia,
- życzliwość i szacunek dla ludzi,
- tolerancja, empatia,
- partnerstwo i podmiotowość w stosunku do ucznia,
- sprawiedliwość i obiektywna ocena dla wszystkich,
- umiejętność indywidualnego podejścia do ucznia,
- samokrytyka i kultura osobista nauczyciela.
Druga grupa obowiązków to własna grupa zawodowa. Instruktor utożsamia się z poglądami swojej grupy zawodowej. Jest koleżeński i współdziała z innymi. Służy radą i pomocą kolegom. Dba o honor i autorytet zawodu, eksponując dyplomy, certyfikaty zawodu. Zwalcza przejawy zachowań niemoralnych:
- mobbing,
- molestowanie,
- bylejakość,
- korupcja.
Obowiązki instruktora w stosunku do społeczeństwa:
- instruktor n.j. rzetelnie realizuje program nauki jazdy (poziom bezpieczeństwa jest wtedy odp. wysoki),
- szkoli zgodnie z wymogami bezpieczeństwa,
- wysoka kultura osobista i szerzenie dobrego wizerunku zasługującego na uznanie,
- instruktor powinien przejawiać troskę o dobro społeczne (sprzęt),
- wspiera inicjatywy społeczne na rzecz bezpieczeństwa drogowego,
- interesuje się sprawami środowiska (bo jeżdżąc widzie dużo),
- współpracuje ze środowiskiem lokalnym.
Dobro ucznia to:
- przejawianie troski o bezpieczeństwo ucznia poprzez kształtowanie zasad bezpiecznego poruszania się,
- uczy defensywnej, kulturalnej jazdy oraz kształcenia nawyków współdziałania na drodze,
- kształtuje bezpieczne zachowania na drodze (obowiązek moralny instruktora),
- kształcenie szacunku dla innych uczestników ruchu drogowego
- uświadomienie, że życzliwość jest niezbędnym warunkiem współdziałania na drodze,
- egzekwowanie wymogów przestrzegania przepisów drogowych,
- przejawianie dezaprobaty dla wszelkich negatywnych działań zwiększających zagrożenie ruchu drogowego.
jak: nadmierna prędkość,
brak rzetelnej ochrony pieszych i rowerzystów,
prowadzenie pojazdu po spożyciu alkoholu,
przejawy agresji na drodze.
40 % wypadków śmiertelnych spowodowanych jest nadmierną prędkością.
Ochrona pieszych i rowerzystów
1/3 wypadków to wypadki na przejściach dla pieszych.
15% wypadków to z powodu pijaństwa
PODSTAWOWE KOMPETENCJE ETYCZNE INSTRUKTORA NAUKI JAZDY
- instruktor jest specjalistą w swojej branży.
- jest odpowiedzialny za zdrowie i życie innych.
- jest życzliwym partnerem pozytywnie nastawionym do ludzi.
- podnosi kwalifikacje odn. przepisów i zbiera certyfikaty.
- motywuje do uczenia, czyta fachową literaturę,.
- posiada autorytet (cechy charakteru, cechy zachowania, (czytniki, komputery, dobra jakość sprzętu na kursie.
- korzysta z postępu wiedzy i techniki.