WYKŁAD X - 18.01.2011

1. Surowce skalne. Dzielimy je na dwie grupy, na surowce:

1. Lite - skały, tak magmowe i metamorficzne (krystaliczne), skały osadowe

2. Luźne - stanowią naturalne nagromadzenia okruchów skalnych tworzących surowce drobno-, średnio- i grubookruchowe.

2. Surowce lite można zamieniać na surowce luźne poprzez kruszenie.

3. Surowce te są używane głównie do budownictwa itp.

4. Do surowców litych stosuje się pewną charakterystykę:

1. Odporność na ścieranie

2. Szczelinowatość

3. Odporność na zamróz

4. Odporność na działanie czynników atmosferycznych (w tym na środowisko kwaśne lub zasadowe) - środowisko kwaśne jest bardzo agresywne w stosunku do skał węglanowych czy piaskowców o spoiwie węglanowym.

5. Odporność na ściskanie

Cechy te ujęte są w Polskich Normach Budowlanych, które charakteryzują surowce pod kątem ich wykorzystania.

5. W bilansie zasobów mamy wyszczególnione dwie grupy:

1. Kamieni budowlanych i drogowych (przede wszystkim skały lite)

2. Kruszywa naturalne (utwory luźne)

6. Utworów litych w Polsce udokumentowanych jest ok. 500 złóż, zasoby ogólne są ustalone na ok. 8 miliardów ton, a wydobycie jest rzędu 150-200 milionów ton na rok. Wśród nich:

1. Skały magmowe - zasoby rzędu 3,6 miliona ton. Najistotniejsze znaczenie mają:

1. Bazalty

2. Granity

3. Wszystkie skały z grupy granitoidów

2. Skały osadowe - łączna ilość dochodzi do 4 miliardów ton. Najważniejszymi są:

1. Piaskowce

2. Wapienie

3. Skały metamorficzne - pozostałość. Najważniejsze są:

1. Gnejsy

2. Marmury

7. Wiodące znaczenie w wydobyciu złóż surowców litych ma województwo dolnośląskie - skały metamorficzne, osadowe; jest tutaj ok. 200 złóż udokumentowanych. Kolejne miejsce zajmuje województwo małopolskie - zarejestrowanych jest ok. 80 złóż. Na trzecim miejscu jest województwo podkarpackie - głównie piaskowce. Czwarte jest, bardzo ważne, województwo świętokrzyskie.

8. Do kruszyw naturalnych zaliczamy przede wszystkim piaski, żwiry i tzw. pospółki. W tej grupie jest udokumentowanych ok. 4000 złóż na obszarze Polski, a łączne zasoby są ocenione na ok. 14 miliardów ton. Wśród tych zasobów wliczone są również te, których złoża udokumentowane są na Bałtyku (np. ławica słupska).

9. Duża ilość złóż znajduje się na Dolnym Śląsku - ok. 250. Więcej znajduje się
   w województwie lubelskim - prawie 400 złóż. Dalej, w województwie łódzkim jest ok. 300 złóż, w mazowieckim - ok. 400 złóż, warmińsko-mazurskie - 230 złóż, wielkopolskie - 450 złóż, zachodniopomorskie - ok. 200 złóż.

10. Pewnym problemem tych złóż jest ich mała zasobność.

11. Wśród utworów luźnych szczególne znaczenie mają piaski kwarcowe (w przemyśle ceramicznym): również jako materiał odlewniczy w hutach (piaski formerskie). Szczególnym typem kopalin są łupki o drobnej foliacji stosowane jako nośniki do nawozów sztucznych.

---