Temat 25
PEDAGOGICZNY EFEKT POGRANICZA
Na początku należy wyjaśnić czym jest pogranicze. To strefa odmienności, sprzecznych światopoglądów. Pogranicze sprzyja relacji z odmiennością, skłania nas do wymiany odmienności. Jest to zderzenie z tym co obce.
EDUKACJA MIĘDZYKULTUROWA to dziedzina pedagogiki, która ma za zadanie przygotowanie i wdrażanie wychowanków do życia w społeczeństwie zróżnicowanym pod względem etnicznym i kulturowym. Michaił Bachtin, nazywał siebie filozofem, teoretykiem kultury. Uważał, że nasze wypowiedzi muszą zmagać się z tym co już zostało powiedziane o tym przedmiocie. Słowa i poglądy nabierają znaczenia gdy można je umieścić w społeczno-kulturowym kontekście. Prawda jest wydarzeniowa, nie mieści się w jednej świadomości. Istnieją dwie koncepcje świadomości- HOMOFONICZNA (istnieje jeden rozum, myślenie jednogłosowe, które umożliwia dialog dydaktyczny) oraz POLIFONICZNA (myślenie wielogłosowe, które popiera Bachtin. To podjęcie dialogu, rzeczywistego spotkania z przeciwnościami). Kultura także, aby zachować swoją „żywotność”, nie może być jednorodna, musi być poprzecinana granicami (gdy ma swoje terytorium umiera, jest istotnie żywa gdy ma możliwość konfrontacji)
Pogranicze to model kultury żywotnej, wykraczającej za horyzont mojego własnego „ja”. Pedagogiczny efekt pogranicza zwalcza zamknięcie się na to co obce.
Efektowi pogranicza sprzyja logika obrazowa, którą powinno się zastąpić logikę manihacyjną. Kształcenie powinno stwarzać okazję do zetknięcia się z obcymi poglądami. Edukacja otwarta na efekt pogranicza pojawia się tam, gdzie choć na próbę, nauczyciel może być adwokatem diabła (bronić zła). W procesie wychowawczym, ważne jest bowiem dopuszczenie do głosu obcych wizji. Cele wychowania nie są gotowe. Nasze światopoglądy mają tendencję do „kostnienia” (zamknięcia światopoglądu).
Interakcja pedagogiczna paraliżuje perswazję. Przeszkodą pogranicza jest właśnie ten paraliż perswazji.
Pogranicze narusza nasze bezpieczeństwo, naszego uporządkowanego świata. Potrzebna jest kompetencja intelektualna, która dopuści odpowiednie koncepcje do dialogu. Nauczyciel musi więc być zdolny do odpowiedniego przetwarzania „obcego”.
Nie zawsze perswazja jest dobra. Aby mieć życiodajny stosunek do granic, trzeba znać granice. Mając własny pogląd na świat, konfrontacja go wzbogaca.
Efekt pogranicza pojawia się gdy obudzi się w wychowanku zainteresowanie światem różnic, trzeba go wytrącić z kultury masowej, która narzuca znaczenia, odbiera ludziom dystans.
Należy otwierać się na efekt nieznanego gdyż rozwój to przekroczenie tego co znane. Nie można sentymentalizować tego co obce, usztywniać granic, wtedy doświadczymy życiodajności pogranicza.