LEOPOLD STAFF
Leopold Staff (ur. 14 listopada 1878 we Lwowie, zm. 31 maja 1957 w Skarżysku-Kamiennej) - polski poeta, tłumacz i eseista, dwukrotnie odznaczony tytułem doktora honoris causa. Jeden z najwybitniejszych twórców literatury XX wieku[1], poeta laureatus. Przedstawiciel trzech epok: Młodej Polski, Dwudziestolecia międzywojennego oraz czasów powojennych. Początkowo związany z dekadentyzmem (Dzień duszy, 1903), później klasycysta (zaliczany czasem do szkoły parnasistów), a w ostatnim okresie twórczości - awangardzista (Wiklina, 1954).
Był bratem wcześnie zmarłego poety Ludwika Marii Staffa oraz ichtiologa Franciszka Staffa.
Był synem lwowskiego cukiernika. V Gimnazjum Klasyczne ukończył we Lwowie, a w latach 1897-1901 studiował na Uniwersytecie Lwowskim, początkowo prawo, potem filozofię i romanistykę. W okresie studiów działał w życiu literackim uczelni. W 1898 był w lwowskiej redakcji wydawanego w Krakowie pisma akademickiego Młodość. Pod sam koniec XIX wieku zetknął się ze współczesną literaturą europejską, m.in. z pismami Fryderyka Nietzschego, odegrało to znaczną rolę w kształtowaniu światopoglądu i postawy poetyckiej Staffa.
Był on przez kilkanaście lat przełomu XIX i XX wieku uczestnikiem poetyckich spotkań i dyskusji lwowskiej grupy Płanetnicy, zbierającej się w willi Maryli Wolskiej Zaświecie obok lwowskiego Ossolineum. Do grupy tej należeli oprócz Staffa i Wolskiej: Ostap Ortwin, Jan Ruffer, Jan Kasprowicz, Edward Porębowicz, Stanisław Antoni Mouller. Dom na Zaświeciu był główną kwaterą Płanetników, zaś latem całe towarzystwo wyjeżdżało też w Karpaty do Storożki i Perepelnik niedaleko miejscowości Skole. Największym przyjacielem Staffa był ksiądz Antoni Boratyński, z którym pisarz zapoznał się w Skarżysku Kamiennej. Przez wiele lat, ksiądz Boratyński wspierał Staffa w trudnych chwilach i mówiono, że był dla niego inspiracją do pisania.
We Francji i we Włoszech przebywał w latach 1901-1903, a w czasie I wojny światowej przebywał w Charkowie, a potem zamieszkał w Warszawie. W latach 1920-1921 współredagował miesięcznik Nowy Przegląd Literatury i Sztuki. Należał do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, (wiceprezes - 1924, prezes - 1924-1931). Od 1933 pełnił funkcję wiceprezesa Polskiej Akademii Literatury. W okresie okupacji przebywał w Warszawie, a pierwsze lata po wojnie spędził w Krakowie. Od roku 1949 mieszkał w Warszawie. Staff był dwukrotnym laureatem państwowej nagrody literackiej, w roku 1927 i 1951. W roku 1929 otrzymał nagrodę Lwowa, a w 1938 Warszawy.
Inne nagrody:
Staff został doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1939) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1949).
Poeta został pochowany na warszawskich Powązkach.
Leopolda Staffa można nazwać poetą trzech epok: Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i współczesności. Wraz z upływającym czasem i zmieniającymi się tendencjami w literaturze, zmieniała się także jego twórczość i pozwoliło to mu zająć poczesne miejsce w poezji każdego z następujących pokoleń.
W pierwszym tomiku wierszy Sny o potędze (1901) Staff nawiązywał do filozofii Fryderyka Nietzsche'go. Zmodyfikowany w duchu chrześcijańskim przekaz poetycki mówi o optymistycznym i otwartym stosunku do życia, pochwale działania i pracy nad własnym wewnętrznym rozwojem.
Na przykład w wierszu pt. Kowal Staff przekonuje, że każdy człowiek ma w sobie pewien potencjał, który przy odpowiedniej obróbce może wynieść go ponad przeciętność. Każdy pracujący nad samym sobą, nad swoim charakterem, wykuwający swoją osobowość z tej „bezkształtnej masy kruszców drogocennych”, jaką jest dany mu potencjał, może stać się kimś wyjątkowym - człowiekiem silnym, dynamicznym, gotowym stawić czoła wszelkim przeciwnościom losu. Tytułowy kowal to symbol człowieka zmierzającego konsekwentnie do obranego przez siebie celu, dążącego do doskonałości.
Późniejsza twórczość Staffa jest jakby zaprzeczeniem zaprezentowanego w Kowalu nietzscheańskiego sposobu widzenia człowieka i świata. Deszcz jesienny w przeciwieństwie do Kowala, propagującego siłę i aktywność, jest przepełniony charakterystycznym dla modernizmu dekadentyzmem. Pojawia się tu zwątpienie w sens życia i przeświadczenie o zbliżającej się katastrofie (kamienna pustynia symbolizująca zniszczenie człowieczeństwa, totalną zagładę - hiperbola).
Podobnie jak zawarte w Kowalu nietzscheańskie przekonanie o tkwiącej w każdym człowieku potencjalnej sile tak i dekadencka melancholia w Deszczu jesiennym była jednym z etapów w twórczości Staffa. Począwszy od wiersza Przedśpiew zmienił on zupełnie swój stosunek do rzeczywistości. Porzucił młodopolskie przeświadczenie o kryzysie kultury przełomu wieków i zaczął tworzyć poezję nawiązującą do klasycyzmu i franciszkanizmu.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego w twórczości Staffa pojawiła się nowa tendencja - charakterystyczna dla Skamandrytów apoteoza codzienności. Staff zaczął zachwycać się banalnymi, codziennymi sprawami, opisywał w swoich utworach zwykłe prozaiczne czynności (np. wykopki - Kartoflisko). Wynikało to z nowego założenia jego twórczości, które przedstawił w wierszu programowym Ars poetica (chciał dotrzeć swoją poezją do wszystkich, chciał, by była ona zrozumiała dla każdego, nawet prostego człowieka - stąd jasność, komunikatywność języka i skupienie się na zwykłych, codziennych problemach). Jednocześnie jednak Staff w dalszym ciągu nawiązywał w swoich utworach do klasycyzmu. Przykładem jest wiersz Wysokie drzewa (z tomiku o tym samym tytule), w którym pojawia się charakterystyczny dla klasycyzmu nastrój dostojności, monumentalizmu, niejako zastygnięcia w przestrzeni. Nawiązaniem do poetyki klasycznej w tym utworze jest także zastosowanie kompozycji klamrowej.
Ostatnie tomy wierszy Staffa to Martwa pogoda (1946), Wiklina (1954) oraz Dziewięć Muz (1958, wydany pośmiertnie). W tym okresie twórczości odnajdujemy u Staffa dojrzałą refleksję nad życiem, a forma poetycka wierszy jest zwięzła i prosta.
Oprócz poezji, tworzył również utwory dramatyczne: Skarb (1904) Godiwa (1906), Igrzysko (1909), Wawrzyny (1912) To samo 1912), Południca (1920).
Leopold Staff był także tłumaczem literatury greckiej, łacińskiej, włoskiej, francuskiej, niemieckiej i orientalnych (łacińskie elegie Jana Kochanowskiego, Elegie rzymskie, Cierpienia młodego Wertera Goethego, Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, Złota legenda Jakuba de Voragine, Jan Krzysztof Romain Rollanda, Tristan Tomasza Manna, Owocobranie Tagorego, Fletnia chińska).