1. WYKŁAD 1

1.1 Pojęcia

1) PSYCHOLOGIA

- jest nauką gdyż posiada:

- przedmiot badań

- swoje narzędzie badawcze

- przedstawiciele innych nauk uznają ją za samodzielną dyscyplinę

- powstała w 1874r., kiedy w Lipsku Wilhelm Wundt założył pierwsze laboratorium psychologiczne

- uprawiana była w ramach filozofii, ale rozwijała się ustawicznie. Gdy stała się odrębną nauką filozofii zaczęła zagarniać jej nowe dziedziny.

- w swoim rozwoju miała różne definicje

- jest nauką o regulacji stosunków między organizmem żywym a jego środowiskiem (KONWENCJA REGULACYJNA)

2) REGULACJA jest jednym z fachowych pojęć cybernetycznych. Oznacza sterowanie funkcjami danego (organizmu) mechanizmu aby on osiągnął standard regulacji.

Regulacja zachodzi dzięki dwóm czynnikom:

- mechanizmowi SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO (przywraca standard regulacji)

- SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO DODATNIEGO (powiększa odchylenie od standardu regulacji)

Np. sprzężeniem zwrotnym ujemnym będzie praca serca. W stanie spoczynku ~72 uderzeń na minutę, po wysiłku ~120u/min. Gdy ponownie powróci do 72u/min - a wiec do standardu - mówimy o sprzężeniu zwrotnym ujemnym.

Ale wyróżniamy chorobę - migotanie przedsionkowe. Wówczas gdy serce przekroczy 100u/min następuje zachowanie nieprawidłowe - serce uderza coraz szybciej, więcej ~200…Jest to sprzężenie zwrotne dodatnie.

- Sprzężenie zwrotne dodatnie może doprowadzić do zgonu organizmu żywego.

- przykład szkolny:

- uczeń A zakłada, że dostanie 3 i dostaje 3 -> sprzężenie zwrotne ujemne: standard 3 i dostaje 3 i dalej chce to utrzymać

- uczeń B zakłada że dostanie 3, ale dostaje 4, stwierdza, ze w sumie dużo się nie uczył i dobrze mu poszło, wiec jak jeszcze trochę się pouczy może pójdzie mu jeszcze lepiej i rzeczywiście uczy się więcej i dostaje 5, później i 6 -> sprzężenie zwrotne dodatnie

- uczeń C zakłada ze dostanie 3, dostaje 1. Uczeń myśli sobie, tyle się uczyłem, a dostałem 1 więc nie ma sensu się uczyć, bo tak czy siak otrzymam 1. Nie uczy się i też dostaje 1 -> sprzężenie zwrotne dodatnie.

- sprzężenie zwrotne dodatnie dotyczy: i nieuków i prymusów.

3) W naszym organizmie występują dwa rodzaje urządzeń zapewniających równowagę:

- STABILIZATORY WEWNĘTRZNEJ RÓWNOWAGI -są to fizjologiczne mechanizmy, które pilnują aby najważniejsze dla życia funkcje zachodziły w ściśle określonych parametrach (np. żeby był odpowiedni rytm serca, ciśnienie, pH krwi, skład chemiczny krwi…). Są potrzebne gdyż życie polega na ciągłych przemianach metabolizmu i ta równowaga jest wciąż zaburzana.

- MECHANIZMY OBRONNE I IMMUNIZACYJNE - goją rany, walczą z bakteriami

Zarządzane są przez AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

4) Wyróżniamy dwa rodzaje UKŁADU NERWOWEGO

- CENTRALNY (OŚRODKOWY) układ nerwowy (CUN / OUN)

- mózg polityka zagraniczna

- rdzeń kręgowy

- AUTONOMICZNY (wegetatywny) układ nerwowy (AUN)

(Zarządza czynnościami narządów wewnętrznych - polityka zewnętrzna organizmu)

- układ sympatyczny na ogół działanie tych układów jest przeciwstawne, ale

- układ parasympatyczny wzajemnie się równoważą

(położony po obu stronach rdzenia kręgowego w jego części piersiowej i lędźwiowej)

5) Zachowanie istot żywych jest celowe czyli ukierunkowane na realizacje jakiegoś celu. Cel staje się standardem regulacji.

Głodne zwierze -> potrzebuje pokarmu. Cel kieruje zachowaniem. Dopiero jego realizacja kończy działanie.

U człowieka jest to bardziej skomplikowane - wiele celów, sam je wybiera, kieruje tworzy.

6) STANDARDY REGULACJI

Trzeci poziom regulacji - poziom przynależny naukom społecznym, kulturze, a szczególnie normom jakie ta kultura wypracowała (religia itp.) // Jednostka chcąca działać zgodnie z tymi normami może działać przeciwko sobie (wbrew własnej korzyści biologicznej)

INTERORECEPTORY - zakończenia nerwowe znajdujące się wewnątrz organizmu. Dostarczają informacji o tym, co się dzieje w naszych narządach wewnętrznych, a także orientuje nas w zmianie położenia ciała, ruchach itp.

INTEROEFEKTORY - narządy wykonawcze, które znajdują się wewnątrz organizmu, przywracają standard regulacji

EKSTERORECEPTORY - receptory znajdujące się na zewnątrz, informują o odstępstwie od równowagi na poziomie ośrodkowym. Odbierają podniety bądź to z pewnej odległości (TELERECEPTORY) bądź też przy bezpośrednim zetknięciu się z przedmiotem (KONTAKTORECEPTORY)

EKSTEROEFEKTORY - narządy wykonawcze, doprowadzają do przywrócenia standardu regulacji, równowagi.

eksteroreceptory		interoreceptory
telereceptory	kontaktoreceptory	wrażenia
wrażenia
wzrokowe słuchowe węchowe bólowe	dotykowe smakowe ciepła i zimna bólowe	organiczne równowagi mięśniowo-ruchowe bólowe

KONCEPCJA SHERRINGTONA

RECEPTORY odbierają bodźce płynące z otoczenia, jak też i te, które pochodzą z wnętrza organizmu

- Sherrington podzielił receptory na: eksteroreceptory i interoreceptory.

Niektóre receptory rozsiane są po całym ciele (np. bólowe) inne stanowią skupiska przygotowane do wybiórczego rejestrowania bodźców (receptory smaku, słuchu)

- trzy elementy składowe (sensoryczne, nerwowe i pomocnicze)

- ROLA - umożliwiają zdobycie informacji o rodzaju energii, którą niosą dane bodźce

7) Terminy i symbole psychologiczne

S (od łac. Stigmulus) - bodziec = każda zmiana energii, która zostaje odebrana przez nasze zmysły (bodźcem będzie i zapalenie światła - jasność, ale i zgaszenie - ciemność)

R - reakcja. Reakcją nazywamy odpowiedź organizmu na bodziec

O - organizm

PRAWO SIŁY mówi że wielkość reakcji jest wprost proporcjonalna do wielkości siły bodźca. Ale reakcja nie zależy tylko od siły bodźca, zależy też od stanu w jakim znajduje się dany organizm (inne reakcje na jedzenie gdy jesteśmy głodni i inne gdy najedzeni).

Reakcja jest funkcją siły bodźca i właściwości organizmu

S-O-R

R=f(S,O)

2. WYKŁAD 2

2.1 Introspekcjonizm

Pierwszym kierunkiem psychologii był INTROSPEKCJONIZM

- twórcą introspekcjonizmu był Wilhelm Wundt

- polegał na tym że dana osoba przed psychologiem przedstawiała to co jej przychodziło na myśl, swój „strumień świadomości”. Oddziaływano na jednostkę bodźcami i obserwowano jej odruchy fizjologiczne.

- TEORIA PARALELIZMU PSYCHOLOGICZNEGO

Istnieją dwa ciągi wydarzeń:

- pierwszy ciąg wydarzeń psychologicznych

- drugi ciąg wydarzeń fizjologicznych

Jeśli w ciągu fizjologicznym nastąpi zjawisko A to ma ono swe odzwierciedlenie w ciągu psychologicznym (np. jeśli Jan w ciągu fizjologicznym poczuje suchość w ustach, wystąpi wzrost ciśnienia -> to w ciągu psychologicznym odczuje lęk), (jeśli w ciągu psychologicznym zaistnieje radość, to w ciągu fizjologicznym zaobserwujemy zwiększoną akcje serca), (Jeśli zaboli mnie serce - ciąg fizjologiczny, to odczuje lęk - ciąg psychologiczny)

Zjawisko odwzorujące

Te dwa ciągi wydarzeń (jak to założył Wundt) są równoległe, ale nie są powiązane zw. przyczynowo-skutkowym!

Nauka psychologiczna ma dwie zmienne:

- obserwacyjną (empiryczna) można je zaobserwować gołym okiem lub za pomocą mikroskopu

- wyjaśniająca (teoretyczna)- tłumaczy cos

2.2 Behawioryzm

Gdy rozwijał się introspekcjonizm, to w nauce miały miejsce ogromne zmiany. Panował pozytywizm, fizyka była wzorem nauk (dwie zmienne: empiryczne i teoretyczne). Uznawano, że introspekcjonizm to nauka wątpliwa - nie potrafi przedstawić nic ścisłego. I wtedy też narodził się nowy kierunek.

W USA z nową propozycją wystąpił John Watson: BEHAWIORYZM - nauka o zachowaniu.

J.W. głosił, że psychologia powinna zająć tylko i wyłącznie zachowaniem (czymś co można zmierzyć!- wielkość bodźca). I tak w ciągu 4 lat zniknęli w USA introspekcjoniści a pojawili się behawioryści.

W behawioryzmie wyróżnia się:

- nurt radykalny - zakładał ze związek między bodźcem a reakcją jest związkiem S-R. gdy znamy właściwość bodźca, możemy przewidzieć jaka będzie reakcja. Ale przez radykalizm nurt ten stał się nieścisły.

- umiarkowany - trzeba poznać właściwości bodźca i stan wewnętrzny w przypadku człowieka. S-O-R reakcja jest funkcją właściwości bodźca i organizmu. R=f(S,O)

Myślenie nie powinno obchodzić behawiorystów - nie można go zbadać.

Główne postulaty to:

- główną rolę odgrywa środowisko (jest ono aktywne, człowiek pasywny)

- środowisko jest źródłem bodźców oddziałowywujących na człowieka

- środowisko kształtuje zachowanie jednostki

Najważniejsze założenia behawioryzmu:

- zachowanie się człowieka jest zdeterminowane przez bodźce zewnętrzne. (Całe środowisko zewnętrzne jest aktywne a sam człowiek -reaktywny, bo jego rola ogranicz się do odbioru bodźców i reagowania na nie), (jeżeli przykładowo ktoś jest agresywny - to według behawiorystów dlatego, że bodźce płynące ze środowiska wywołują taka reakcje)

! Ale to zaprzecza istnieniu świata wewnętrznego (świadomości…)

Jeżeli chcemy wiec kierować zachowaniem człowieka to poprzez bodźce płynące z zewnątrz środowiska.

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE (odkrywcą jest Skinner) - polega na tym, że organizm uczy się reakcji. Eksperyment ze szczurem w klatce, w której była dźwignia. Szczur szamotał się i przypadkowo nacisnął dźwignię i wówczas wpadł pokarm do klatki, zjadł. Działo się tak kilkakrotnie. Po jakimś czasie szczur nauczył się, że po naciśnięciu dźwigni dostanie pokarm. Od tego momentu kiedy się nauczył, połączył - skojarzył dwa fakty, gdy był głodny naciskał dźwignię.

Najpierw istnieje reakcja (R - wywołuje określone skutki - pokarm) (i w tym wypadku następuje nagroda - wzmocnienie pozytywne, inaczej nastąpiła by kara - wzmocnienie negatywne)

Bodziec powoduje redukcje określonej potrzeby -> i to jest warunkowanie instrumentalne.

Istnieje związek między reakcją a bodźcem.

W wypadku szczura - bodziec pozytywny. Ale jeśli zamiast pokarmu - porażenie prądem - działamy na szczura bodźcem awersyjnym - oprócz innych, pozostałych aspektów wywołuje reakcję lękową, która sama w sobie staje się popędem.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE (odkrywcą Iwan Pawłow - rosyjski naukowiec, otrzymał Nagrodę Nobla!). Prowadził eksperymenty z psami. Chciał odkryć jak bodźce zewnętrzne wpływają na funkcjonowanie fizjologii zwierząt. Badał jak środowisko zewnętrzne działa na układ pokarmowy psa (a ściślej obserwował w jaki sposób pokarm wywołuje reakcje ślinienia). Zauważył, ze pies reaguje ślinieniem nie na pokarm (nie tylko), ale już na widok ludzi, którzy nieśli pokarm, nawet na usłyszane kroki. Stąd (potem) umieścił psa w szelkach by się nie wiercił. W ekran, który stał przed psem wmontowana była lampka, która od czasu do czasu się świeciła. W dzień pod ekranem - miska, do której automatycznie wpadał pokarm. Najpierw lampka, potem do miski pokarm. Po kilku takich ćwiczeniach - pies ślinił się już na samo zapalenie lampki.

Pokarm(ślinienie) - bodziec bezwarunkowy, ale lampka(ślina) - bodziec warunkowy

Bodziec bezwarunkowy - bodziec który wywołuje reakcje bezwarunkową

Bodziec warunkowy - bodziec który wywołuje reakcje jeżeli zostanie spełniony jakiś warunek (np. zapalenie lampki - stała się sygnałem pokarmu)

Warunkowanie klasyczne <- a -> warunkowanie instrumentalne

- uczenie się bodźców - uczenie się reakcji

- występuje bodziec, aby wyuczenie

nastąpiło bodziec warunkowy musi

występować jako pierwszy, a bodziec

bezwarunkowy po nim(rozmocnienie reakcji)

(jeśli na odwrót - nie zajdzie warunkowanie)

Te reakcje na bodziec nazywają się REAKCJĄ WARUNKOWĄ

WZOMCNIENIE NEGATYWNE - powoduje osłabienie reakcji, zwiększa napięcie, lek

WZMOCNIENIE POZYTYWNE - powoduje wzmocnienie reakcji, redukuje napięcie (każdy organizm dąży do wzmocnień pozytywnych a unika negatywnych)

Redukcja bądź wzmocnienie zachowania po jakimś bodźcu to albo kara albo nagroda.

KARA - bodziec który powoduje osłabienie i zmniejszenie reakcji poprzedzających jego wystąpienie

NAGRODA - bodziec który powoduje zwiększenie zachowań (reakcji) poprzedzających jego wystąpienie.

- ale przykładowo - krzyczenie nauczyciela na uczniów wydaje się być karą, w rzeczywistości wzmacnia krzyczenie - przeszkadzanie uczniów -> jest to wzmocnienie zachowania = nagroda, bo uczniowie mogą kontynuować zachowanie nauczyciela - w sensie behawiorystycznym)

- wg behawiorystów jest szereg bodźców, którymi można manipulować czyimś zachowaniem (mogą one być i pozytywne i negatywne). Pokarm, potrzeba bezpieczeństwa - bodźce które maja dużą wartość, wzmacniają motywacje do uzupełnienia tych bodźców.

- wg opinii behawiorystów -> zachowanie się nigdy nie jest bezinteresowne (np. by zredukować napięcie). Działanie spontaniczne wg behawiorystów jest fikcją, bo zachowanie jest kontrolowane przez swe konsekwencje. (nagrody SA lepsze, bardziej skuteczniejsze jeśli chodzi o manipulowanie, ale życie serwuje nam więcej kar).

Przykład - wytrenowanej małpy w cyrku, zbierającej żetony do kapelusza, małpa=(szympans) z środowiska naturalnego - dla niej żeton nic by nie znaczył, dla cyrkowej - pożywienie = nagroda od właściciela.

Wzmocnienie wtórne - żeton pokarmem nie jest, ale dzięki niemu pokarm można zdobyć

Działanie spontaniczne - wynikające z wewnętrznej potrzeby, dla behawiorystów jest fikcją, bo każde zachowanie kierowane jest przez konsekwencje

Behawioryści przez swoje dążenie so ścisłości zniweczyli precyzję wyjaśniająca zachowanie człowieka, bo odrzucili zmienne pośredniczące (stan wewnętrzny, świadomość - mające też wpływ na naszą reakcje) !

3. WYKŁAD 3

3.1. MANIPULACJA ZACHOWANIEM

Wyróżniamy dwa rodzaje bodźców

- pozytywne (nagrody) - zaspokajają naszą potrzebę i redukują napięcie

- awaryjne (kary) - uniemożliwiają redukcje napięcia, względnie to napięcie wzmacniają (pogłębiają i uniemożliwiają zaspokojenie potrzeb)

Każda istota żywa dąży do gratyfikacji, a wiec oddziaływania nań bodźców pozytywnych. Unika bodźców awaryjnych.

Bodźce pozytywne mogą nabrać znaczenia nie tylko w sposób pierwotny, ale też wtórny (małpa, która nauczyła się zbierać żetony.

Z licznych badań wynika, ze dobrą metodą kierowania ludźmi jest stosowanie nagród. Opracowano system nagradzania (jest on owocem pracy behawiorystów i psych.)

3.2. REGUŁY NAGRADZANIA

1) reguła stałych odstępów czasowych

Zachowanie człowieka jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu (np. ludzie często pracują nierytmicznie. Zwalniają tempo pracy po otrzymaniu nagrody - wypłaty, a zwiększają tuż przed kolejnym wzmocnieniem. Pracowanie i wypłata)

Zalety -> zapewnie poczucie bezpieczeństwa socjalnego

Wady -> nie rytmiczna praca zaraz po nagrodzie. Nagroda jest pewna, musi być. Nie można tej nagrody skasować.

2) reguła stałych propozycji

Człowiek otrzymuje nagrodę (bodziec materialny, moralny) po wykonaniu określonej porcji pracy. (np. zamówienie u rzemieślnika położenia kafelek na balkonie - dopiero kiedy zostaną położone - praca zostanie zakończona, facet otrzyma zapłatę)

Ludzie nie lubią (z reguły) takich nagród!

3) reguła zmiennych odstępów czasowych

Nagroda jest przyznawana w zmiennym rytmie czasu, rytm trudno przewidzieć. Czas nagradzania (wzmacniania) zmienia się losowo. (czas jaki upływa między reakcja a nagrodą zmienia się losowo)

Nagroda otrzymywana wg tej reguły najsilniej wpływa na aktywność.

4) reguła zmiennych proporcji

Zmienia się liczba reakcji, po której wystąpi wzmocnienie (nagroda). Np. co 10 reakcja jest nagradzana, ale nie wiadomo czy nagradzana będzie reakcja pierwsza, czwarta czy może dziesiąta. Reguła ta ma wiele warunków.

(musimy poddać się operacji zastawki serca, a wiemy że co 10 pacjent umiera. Nie wiadomo czy akurat nas to nie spotka…)

5) reguła (metoda) kolejnych przybliżeń

W początkowym etapie (np. uczenia się) nagradzane są reakcje bardzo odległe od pożądanych (odległość od standardu), by po upływie x czasu nagradzać już tylko reakcje bliższe ideału - nagradza się tylko za zachowanie standardowe. (np. początkowo nagradzamy „wczesnoszkolnego” ucznia za sylabizowanie, ale później nagroda za płynne czytanie. Stopniowo wzrastają nasze wymagania)

Nagrody są konieczne do sterowania aktywnością człowieka

NAGRODA NATURALNA - rezultat końcowy który sam w sobie jest nagrodą (np. nauka jazdy na rowerze)

Trzeba umieć nagradzać. Popełniamy bardzo wiele błędów w nagradzaniu, które w konsekwencji zmieniają wartość nagrody.

3.3. BŁĘDY NAGRADZANIA (karania)

1) opóźnienie wzmocnienia

Odroczenie nagrody zmniejsza jej znaczenie i obniża poziom ludzkiego wysiłku. Nagroda powinna nastąpić zaraz po reakcji, im później nastąpi tym mniej kojarzona. (np. klasówki oddawane po 1 m-cu -> źle

2) nagradzanie bierności i mierności (-ty) ludzi

Wzmocnienie nie wiąże się więc z zachowaniem

3) stosowanie nieproporcjonalnych wzmocnień w stosunku do wartości reakcji

(duże nagrody za niewielkie modyfikacje w działaniu, lub małe nagrody za duże zmiany - modyfikacje zachowania)

(odnosząc się do błędnego karania…. Często ważniejsze są wewnętrzne motywacje niż stymulacje zewnętrzne)

STEROWANIE NEGATYWNE - polega na stosowaniu wzmocnień ujemnych (tj. kary - pieniężna, nienawiść otoczenia, zła ocena, itp)

(KARA - niepożądany awersyjny skutek działania, celowo wprowadzany po to by wyeliminować zachowania aspołeczne)

Wg behawiorystów:

KARA - polega na oddziaływaniu na jednostkę bodźcami awersyjnymi, które osłabiają zachowanie poprzedzające występowanie tego awersyjnego bodźca. Karą może być zaniechanie nagradzania!

NAGRODA - polega na działaniu na jednostkę bodźcami, które powodują nasilenie zachowań poprzedzających stosowanie bodźca.

(w życiu częściej posługujemy się karą!)

Ze względów informacyjnych skuteczniejsza jest nagroda! (gdy przykładowo uczeń otrzyma 5 - wie ze umie że dobrze się nauczył że dobrze się uczy, gdy jednak uczeń otrzyma 1 - wie jedynie że jest źle , że nie umie, ale nie wie co dalej, jak się uczyć, co poprawiać, jakie błędy popełnia)

Nagrody są zdecydowanie lepsze, kary zmniejszać do minimum.

Kara ma mniejszą wartość informacyjną.

Kary są jednak równie ważne jak nagrody, ale trzeba umieć karać!

Kara - niepożądany awersyjny skutek działania, celowo wprowadzony po to by wyeliminować zachowania aspołeczne.

Behawioryści uważają ze kara jest nieskuteczna i daje niezamierzone efekty:

3.4. NIEPORZĄDANE EFEKTY KARY

1) generalizacja hamowanie

Kara tłumi nie tylko zachowanie (reakcje) niepożądane, ale też zachowania pożądane (wiele zachowań o dużej doniosłości społecznej)

2) zaburzenia emocjonalne

- reakcje lękowe (unikanie, gniew, agresja)

- często człowiek reaguje lękowo na bodźce neutralne (a które występowały w czasie karania)

3) unikanie źródła karania

Unikanie osób, instytucji które kare wymierzały

Dostarczanie negatywnych wzorów zachowania się (rodzice biją dziecko za jego agresywność)

4. WYKŁAD 4

Warunki stosowania kar. Technika stosowania kar dotyczy:

- czas występowania

Kara powinna wystąpić na początku zachowania molekularnego, zaraz po niewłaściwej reakcji. Wczesne karanie powoduje mniejsza ilość kar (w przyszłości). Kara występująca zbyt późno może powodować różne niepożądane efekty. Najskuteczniej działa kara gdy wystąpi zaraz po reakcji.

- wielkość, natężenie

Dwie wskazówki dotyczące karania:

- należy zaczynać od używania środków łagodnych

- ale takich które dadzą od razu efekt tłumiący

(a nie na raty tłumaczyć wadliwe zachowanie)

(należy rozpoczynać od środków łagodnych do coraz bardziej radykalnych. Nie można stosować zbyt łagodnej kary, gdyż nie daje ona odpowiednich rezultatów. Kara musi być skuteczna, jeśli spełni funkcje to wycofujemy ją zmieniając jej intonacyjność.

- spójność

Konsekwencje w stosowaniu kary. Łatwiej się przystosować do błędnej konsekwencji, niż do (braku?) zadnej konsekwencji kary.

Kara jest niekonsekwentna:

- gdy za wysoka lub za słaba w stosunku do przewinienia

- lub gdy raz za ten sam czyn kara mocniejsza, a innym razem słabsza, lub w ogóle

W I okresie - brak poprawy w działaniu, poprawa przychodzi później.

Ludzie karani niekonsekwentnie zachowują się gorzej niż karani konsekwentnie.

4.1. NIEPOŻĄDANE SKUTKI KARY

- każący może się uwarunkować, uzależnić się i będzie daną karę stosować coraz częściej

- karmny zaczyna unikać każącego (np. wagary w szkole) (unikanie bodźców karnych)

- bodźce każące tracą swoją skuteczność.

Należy zapobiegać efektowi rozprzestrzeniania się kary. (jeżeli karzemy publicznie np. dziecko…-karani są wszyscy obecni - obserwator - winiący. Podobnie było podczas wojny - publiczne egzekucje - bo inni też zaczynają się bać a przecież są niewinni i bać się powinni).

Zamiast karać lepiej jest wzmacniać zachowanie alternatywne.

ŁAPANIE NA DOBRYCH UZCZYNKACH - zamiast karać dawać nagrodę - wzmocnienie pozytywne -> polega na dostrzeganiu w każdym jego najlepszych stron i ich upublicznianiu.

4.2. REGUŁY KARANIA:

1) Zanim zastosujemy karę należy odpowiedzieć sobie na pytania:

- dlaczego stosuje karę?

- czy są inne alternatywne metody, które można wykorzystać zamiast kary?

- czy karząc postępuje właściwie? (czy kara doprowadzi do danego celu)

Jeżeli ukaraliśmy należy się zastanowienie - czy zastosowana kara była właściwa? (odpowiedzią będzie zachowanie karnego - jeżeli zmieni się na lepsze - pozytywnie - znaczy to że kara była właściwa)

2) Karę należy zastosować zaraz po niewłaściwej reakcji - na początku zachowania molekularnego

3) Od początku trzeba użyć takiej kary, która stłumi niewłaściwe zachowanie. Potem można stopniowo wycofywać bodźce karzące.

4) Należy się upewnić czy dla karanego istnieją inne alternatywne zachowania właściwe.

5) Karać należy spokojnie „w cztery oczy”, jeżeli się uda to przez naturalne konsekwencje zachowania.

6) Karać należy każdy akt niewłaściwego zachowania. Nie ostrzegać, ale działać!

7) Trzeba działać wybiórczo, tzn. tylko i wyłącznie karane niewłaściwe zachowanie (karać zły uczynek dziecka a nie dziecko jako takie!)

8) Należy także gdzie można „przyłapywać na dobrych uczynkach” (tzn. dostrzegać zalety i je upubliczniać). Ważniejsze jest wychwytywanie dobrych stron - zalet. Wówczas jest całkiem prawdopodobne, że nie będziemy musieli go karać (bo zdobywamy jego sympatię)

9) Nie można zastąpić karą odpowiedniej motywacji i dobrego zachowania, nauczania (własnego) (nie krzyczeć na przeszkadzających uczniów -bo może przeszkadzają dlatego iż my nudzimy- nie nudzić, zainteresować uczniów lekcja.

Jaka kara jest skuteczna: mała czy duza?

-mała - pozwala wytworzyć wewnętrzną motywacje do respektowania zakazu

- duża - gdy przestaje oddziaływać zakaz zostaje złamany

Wolność i godność człowieka Skinner:

W literaturze wolność i godność są przedstawiane jako stany wewnętrzne człowieka. Ale wolność i godność wiążą się z brakiem jakiejkolwiek kontroli z zewnątrz (jeżeli bodźce wywołują lęk i agresję nie można mówić o wolności i godności.

Skinner mówi, że człowiek jest wolny w zależności od tego jakim rodzajem bodźców się steruje. Człowiek jest wolny wtedy gdy stosuje się wobec niego nagrody a nie kary (uznanie, podziw).

5. WYKŁAD 5

PSYCHOANALIZA - twórcą Zygmunt Freud

Powstała równolegle z behawioryzmem, rozwinęła się w epoce wiktoriańskiej. Freud zrobił karierę w dziedzinie hipnozy. Analizując psychikę dał początek psychoanalizie. Założenia psychoanalizy SA proste - gdy poda się pacjentowi ciasto to dojdzie się do sedna sprawy.

(Freud - twórca poglądu ze na nasze działanie ma wpływ życie seksualne)

Kierunek najmniej spełniający warunki naukowe. Odcisnęła piętno - w kulturze, nauce, sztuce.

Już na początku podzieliła się na dwa nurty:

- psychoanaliza klasyczna (Jung, Freud, Adler)

- psychoanaliza kulturowa (społeczna) ~neopsychoanaliza (Horney, Sullivan, Fromm)

1„Człowiek jest istotą nie w pełni racjonalną” - człowiek nie zdaje sobie sprawy z motywów swoich czynów, bo nieuświadomienie

2 „Oprócz świadomości istnieje podświadomość”

3 „Człowiek jest istotą konfliktową. Źródłem konfliktu - wewnętrzna struktura człowieka - konflikt immanentnie przypisywany człowiekowi.

(Źródłem konfliktu - my i kultura -> psychoanalitycy kulturowi)

1) Pozytywy psychoanalizy

- człowiek to istota lękowa, udowodniono w pozytywizmie?, ze człowiek nie jest w pełni istotą racjonalną, tzn. człowiek dorabia uzasadnienie do swoich czynów. Najpierw jest działanie a potem dorabianie racji.

- metoda eksport - po zaistnieniu faktu, funkcja przewidystyczna - przewidywanie wyjaśnienie dlaczego

Człowiek jest niedoskonały - dorabia wyjaśnienia do działań

- źródłem aktywności człowieka są potrzeby i popędy (głód, ból). Wg Freuda popęd seksualny jest motorem działań człowieka.

- przyczyna lęku człowieka wg. Freuda jest struktura osobowości człowieka

- SUBEGO - składa się z pewnych norm społecznych, etycznych i religijnych które nakazują liczyć się z nimi, kierują naszym zachowaniem. To cenzor względem ID. Te dwie płaszczyzny się nie komunikują, a skutkiem konfliktu jest lek.

- EGO - osobowość nasza, która kieruje się realizmem

- ID - instynkty i popędy, kieruje się zasada „tu i teraz”

2) Cechy typowe dla psychoanalizy

- lęk wynika z konfliktu między człowiekiem a kulturą. Człowiek nie jest racjonalny

- uznawanie istnienia podświadomości, do której dociera to co się dzieje w ego i subego

3) Freud odkrył mechanizmy obronne, które łagodzą konflikt i pozwalają z nim żyć, ale nie likwidują jego przyczyny:

- represja (wyparcie) - usuwanie ze świadomości tego co jest dla nas przykre i nieprzyjemne, co redukuje lek

- profekcja - przypisywanie innym ludziom swoich negatywnych cech, co pozwala zredukować lęk i umieć zachować dobre mniemanie o sobie

- racjonalizacja - błędne wyjaśnienie przyczyn swego zachowania. Prawdziwe motywy zachowania zamieniane się na motywy, które podnoszą nasz prestiż w naszych oczach

- kwaśne winogrona - gdy nie mogę zrealizować celu to zaczynam podważać jego wartość

- słodkie cytryny - to co dla nas nieprzyjemne zostaje przez nas „osłodzone” - uznajemy to za sytuacje możliwą do przyjęcia

- substytucja

-kompensacja - gdy człowiek nie może zrealizować swoich celów, to zaczyna je wymieniać na cele skromne, mniej atrakcyjne

- sublimacja - Freud tym mechanizmem wyjaśnił twórczość. Gdy nie możemy realizować swojego popędu seksualnego, to realizujemy go inaczej, w formie akceptowanej społecznie, np. poprzez twórczość artystyczna.

Mechanizmy obronne maja chronić przed poczuciem winy, strachem, lękiem. Maja charakter doraźny, dopóki człowiek nie stworzy sytuacji, w której może działać..

4) Dużą role w psychoanalizie odgrywa lek, wynikający z natury ludzkiej, która jest konfliktowa, jest przyczyna sprzeczności: id - superego

- lęk normatywny - utożsamiony ze strachem

- lęk neurotyczny - nieproporcjonalny do faktycznego zagrożenia ale wprowadza człowieka w problemy z którymi nie może sobie poradzić. Człowiek redukuje lęk nawet stosuje mechanizmy obronne, ale może pojawić się lęk wtórny.

5) Metodą usuwania leku jest psychoanaliza. Jej celem jest rozpoznanie konfliktów człowieka i uświadomienie kim jest, nauczenie człowieka jak ma sobie z nimi radzić.

6) Psychoanaliza powstała w gabinetach lekarskich. Psychoanalitycy uważają że każdy człowiek potrzebuje pomocy bo jest zagrożony.

PSYCHOANALIZA -> powstała w Europie

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA -> powstała w USA

Reakcja na wizerunek człowieka psychoanaliza i behawioryzm ściśle, precyzyjna, mówi o problemach egzystencjalnych i optymi spojn.

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA -> różni się od psychologii humanistycznej zachowaniami człowieka sterują informacje. Człowiek jest i konsumentem i producentem informacji. Każdy człowiek ma określony system struktur poznawczych - osobowość - organizacja informacji.

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA - powstała w latach 60-tych jako wyraz odrzucenie mechanicznej wizji człowieka (behawioryczne) i wizji klinicznej (psychoanalizy)

Nurt ten usiłuje znaleźć pozytywne cechy człowieka, zaczął porzucać problemy egzystencjonalne, których wcześniejsze nurty nie poruszały.

Twierdzenie psychologii humanistycznej

a) człowiek jest całością, której nie można zredukować do sumy poszczególnych elementów, emocji, motywacji, potrzeb.

Osoba ludzka składa się w dwóch podsystemów:

-organizm

-jaźń „ja”

- człowiek żyje w świecie znów o charakterze całościowym i integralnym

- człowiek tworzy z tym światem zewnętrznym spójny system w norm. war., pełni jednak w swoim życiu społecznym sprzeczne role (chodzę do kościoła, ale w swojej pracy jestem ateistą)

- człowiek który chce być sobą musi być autentyczny, niezależny i musi tworzyć spójną całość ze swym organizmem i środowiskiem.

b) podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój, o którym decydują czynniki wewnętrzne we współdziałaniu z zewnętrznymi.

- człowiek nie jest, ale długo staje się , przez cały czas od nowa. Człowiek który zatrzymał się w rozwoju, przestaje być człowiekiem.

- końcem rozwoju jest śmierć

- nie w każdych warunkach człowiek może się rozwijać, np. gdy wychowawcy stosują rzadkie metody wychowawcze lub gdy ludzie są do siebie wrogo nastawieni.

c) człowiek jest całością i dlatego istnieje dla niego tylko jedno, centralne źródło energii

- źródłem energii nie są poszczególne popędy, ale motywacja która jest funkcja całego człowieka - jego dążeń

- główną siłą rozwojową i napędową człowieka jest potrzeba samorealizacji czyli dążenie aktualizacji swych potencjalnych szans. Przykładem samorealizacji jest twórczość i miłość -> Masłow odróżnia dwa typy miłości:

-> typu D - przypomina zaspokajanie potrzeb i gdy człowiek poczuje tę potrzebę miłości to szuka jej (przypomina konsumpcje)

-> typu B - typowa miłość ludzka między dwiema osobami, które biorą i dają. Tą miłością nie rządzą prawa potrzeby Masłow twierdzi że niewielki procent populacji ludzkiej potrafi kochać tym typem miłości

d) człowiek ze swej istoty jest dobry - dążenia ludzkie są z natury dobre, pozytywne. A gdy zapanuje zło to winę ponosi sytuacja, w której człowiek się znalazł. Blokuje ona zachowanie człowieka.

e) ludzkie zachowania zależne od teraźniejszości, aktualnych przeżyć i doświadczeń.

- ważne jest to co się tu i teraz. Aktualne zachowania człowieka rozczyta o wysokim

- według Rogers`a ten kto żyje przeszłością lub przyszłością nie osiąga prawdziwego rozwoju.

Pięć zasad wychowania związane z psychologią humanistyczną:

- osiągniecie integracji osobowości tj. zgodności ludzkich działań i myśli

- wytworzenie autonomii jednostki, tj. uniezależnienie jej od ucisków zewnętrznych i sytuacji przypadkowych (gdy nie mam ochoty zapalić papierosa rezygnuje -> gdy ktoś inny na to namawia).

- wykształcenie postaw allocentrycznych -> tzn. zwrot uwagi na innych ludzi a nie na siebie

- wyrobienie refleksji nad życiem, sobą i innymi

- wyrobienie sobie poczucia tożsamości, która pozwala odpowiedzieć na pytanie kim jestem?

Problem polega na realizacji tych celów.

Psychologia humanistyczna nie ma spójnego systemu twierdzeń o człowieku, jej metody nie są ścisłe jak u behawiorystów, ale podjęła problemy egzystencjalne.

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA - kierunek powstał równolegle z psychologią humanistyczną jako efekt współpracy różnych dyscyplin (gł. Informatyki). Kierunek ten odrzuca założenia behawioryzmu i psychoanalizy i przyjmuje założenie że każdy z nas przyjmuje postawę badacza, jest on zarazem obserwatorem, eksperymentatorem, szuka informacji, przetwarza je i w oparciu o efekty kieruje hipotezy, które weryfikuje i na koniec podejmuje decyzje o działaniu. Człowiek czerpie informacje z otoczenia i rezerwatu pamięci. By dobrze działać człowiek musi stale zdobywać informacje.

Każdy człowiek ma określone struktury poznawcze, które stanowią główne składnie osobowości człowieka. Osobowość to organizacja informacji, które mieszczą się w pamięci człowieka. Dzięki informacji mamy poczucie tożsamości (jesteśmy tym czym są: nasza wiedza i informacje, które mamy). Orientuje nas to w otoczeniu zewnętrznym. Człowiek coraz bardziej, coraz lepiej rozumie zjawisko fizyczne, zewnętrzne, biologiczne, techniczne, społeczne, dzięki informacjom. Dzięki informacjom dokonujemy opisu rzeczywistości i wartościowaniu zjawisk (dobrze-źle).

Struktury poznawcze znajdują się w skali:

- proste - złożone

Można mieć proste schematy oceniania człowieka i oceniać go w kryteriach dobry - zły. Można charakteryzować człowieka w sposób bardziej złożony (człowiek taki reaguje bardzo elastycznie)

- konkretność - abstrakcyjność

K -> każda rzecz zbliżana osobno, człowiek nie umie ich powiązać w ogóle w całość

A -> inni posuwają się od konkretów do abstrakcji budują hierarchię (im obiekt wyżej postawiony w hierarchii - tym mniej konkretów)

- zamkniętość - otwartość

Z -> dane struktury nie są podatne na zmiany (twardość poglądów)

O -> zdolność struktury do zmian, modyfikacji, giętkość poglądów, podatność na nowe doświadczenia)

- aktywność - bierność

A -> wykorzystywanie zdobytej wiedzy w życiu

B -> wiedza przydatna tylko na zaliczenie egzaminu

6. WYKŁAD 6

6.1. PAMIĘĆ

1) Właściwość retencyjna jest to zatrzymanie (w magazynie retencyjnym, pamięciowym) uprzednich informacji oraz doświadczeń

Na kompletny cykl procesów pamięciowych składają się:

1 zapamiętanie

2 przechowywanie

3 przypominanie (odtworzenie)

W etapie drugim zachodzą bardzo duże zmiany, które zniekształcają informację - powodują zakłócenie informacji. Tego etapu nie możemy badać, możemy zbadać etap 1 i 3 i na podstawie analizy tych etapów (1 i 3) wnioskujemy (próbujemy) co dzieje się w etapie 2.

2) 1885 - Ebblinghaus opublikował swoje dzieło o pamięci ( w sposób bardzo eksperymentalny przedstawił jak można badać pamięć)

- w swoim języku niemieckim tworzył sylaby bezsensowne (200 sylab - lista)

- zapamiętywał szereg ze stoperem (kryterium nauczania -> gdy powtórzył poprawnie)

- uczył się na pamięć później badał po jakim czasie ile materiału zapamiętał

Tak powstaje KRZYWA Ebblinghausa - KRZYWA ZAPOIMINANIA dla materiału bezsensownego (inni badacze sprawdzili i takie same wyniki im wyszły!)

Po 20 min zapominał 40% materiału

Po pamiętał 1 h 50%

Po 9h pamiętał 40%

Po 6 dniach pamiętał 30%

Po 30 dniach pamiętał 20%

Krzywa zapominania dla materiału bezsensownego jest uniwersalna dla każdego z nas.

Czynniki wpływające na szybkość zapominania:

1 stopień wyuczenia

2 siła czynników zawierających ślad pamięciowy

3) Wyróżniamy trzy stopnie uczenia się:

1- wyuczenie się (nauczenie)

Polega na takim opanowaniu materiału, ze jest możliwa jednorazowa, poprawna jego ekspozycja (opanowaliśmy materiał w takim stopniu że to nam pozwala na jednorazowa poprawną reprodukcję)

10 razy

2 - niedouczenie

Polega na przerwaniu uczenia się (uczymy się i przerywamy, przywołanie) tu doprowadzamy do kryterium jednej poprawnej reprodukcji (nie potrafimy przynajmniej jeden raz poprawnie powtórzyć)

8 razy

3 - przeuczenie

Polega na takim powtarzaniu materiału pomimo doprowadzenia go do kryterium jednokrotnej poprawnej reprodukcji (doprowadziliśmy przyswajanie materiału do 1 poprawnej reprodukcji i dalej powtarzamy)

13 razy

(Najbardziej efektowny -> granica 130% np. 13 razy a nie 10)

Np. nauka wiersza

Po 10 powtórzeniach 1 raz mówimy dobrze - wyuczenie

Po 8 razach - osiem razy powtarzamy i nie umiemy dobrze powtórzyć - niedouczenie

10 powtórzeń i powtarzamy poprawnie i powtarzamy dalej - przeuczenie

Sens przeuczenia jest bardzo duży.

Prze pierwsze 20 min zapominamy najwięcej a wiec ciągłe powtarzanie sprzyja zahamowaniu tego procesu.

Przeuczenie się w granicach 130% (wiersz powtórzenie 13 razy) - chroni to nas najbardziej prze zapominaniem.

Reprodukcja zazwyczaj - w innych warunkach emocjonalnych - najczęściej w napięciu. A w czasie napięcia - procesy zacierania materiału są intensywniejsze wiec należy się przeuczyć.

Rozplanowanie uczenia się w czasie i powtarzanie materiału

- dla skuteczności uczenia się nie jest obojętne czy kolejne powtórzenia są skumulowane w jednym posiedzeniu (bez przerwy) czy rozłożone w czasie (rozłożone na kilka posiedzeń)

- jeżeli materiał rozłożony w czasie to:

- łączny czas uczenia się jest krótszy niż prze metodzie w której uczymy się wszystkiego na raz

- taka wiedza lepiej się przechowuje

- najlepiej uczyć się z odpowiednim wyprzedzeniem

I dnia - doprowadzić do wyuczenia

II dnia - uczymy się tego samego (ileś % zapomnieliśmy) ale potrzebujemy już mniej czasu i powtórek

Wg. Ebb. (uczył się fragment Don Juana)

1 dzień - 8 powtórek

2 dzień - 3,5 powtórek

3 dzień - 2 powtórki

4 dzień - 0,5 powtórki

Żeby dobrze coś umieć należy wiele razy powtarzać.

Wpływ objętości materiału na jego przechowywanie (zapamiętanie)

Jeżeli umiemy tak samo długi i krótki materiał to bardziej zapamiętamy długi.

Długi i krótki materiał doprowadza do tego samego kryterium (tak samo wyuczone). Ok. lepiej pamiętamy długi, gdyż żeby doprowadzić do zapamiętania użyliśmy większego wysiłku.

?Dlaczego nauczyciel ma umieć znacznie więcej materiału niż uczeń? Bo jeśli nawet czegoś zapomni to i tak będzie wiedzieć więcej niż uczeń.

Przechowywanie materiału różnego rodzaju

(Krzywą zapominania stosuje się do materiału logicznego, krócej się go uczymy i dłużej zapamiętujemy)

Im bardziej materiał sensowny to:

- znacznie krócej się go uczymy

- znacznie dłużej pamiętamy

Materiał bezsensowny zapominamy bardzo szybko.

Materiał sensowny -> znacznie łatwiej powiązać z innym materiałem i pamiętamy dłużej.

Doświadczenie:

581215192226

293336404347

Pierwsza grupa uczyła się tych liczb zgodnie z instrukcją - jak numer telefonu 581-215-192-226..

Druga grupa szukała zasady wg której te liczby zostały zorganizowane

A zasada jest taka ze raz dodajemy 3 a raz 4

Początkowo obie grupy pamiętały tak samo, tyle samo. Różnice wyszły po miesiącu. Z pierwszej grupy tylko parę procent osób potrafiło poprawnie odtworzyć szereg, zaś w drugiej grupie 90% odtworzyło poprawnie!

Bo sensowny materiał łatwiej powiązać z innym materiałem i zapamiętać.

Żywość materiału

Wrażenia żywe przechowuje się znacznie łatwiej niż nieżywotne (przykładem reklamy)

Ożywienie materiału np. podkreślenie czegoś ważnego innym kolorem w celu wyróżnienia.

Przypominanie jest inne niż zapamiętywanie. Jest to odtworzenie czynności, której się kiedyś nauczyliśmy (np. jazda na rowerze)

- możemy przypomnieć całe szeregi, fragmenty

- wykorzystywanie jakiejś czynności wyuczonej, np. jazda na rowerze

- zmysłowe wyobrażenie sobie czegoś

- marzenie lub swobodne skojarzenie, tu bez żadnej intencji myśl przywodzi kojarzenie innej rzeczy

Rozpoznawanie różni się od przypominania tym że wychodzimy od przedmiotu i rozpoznajemy go wśród bodźców, których wcześniej nie widzieliśmy

6.2. RODZAJE PAMIĘCI

Psychologia poznawcza porównuje umysł do komputera.

1) Pierwszy podział pamięci wprowadził William James w 1890, (amerykański filozof i psycholog) w „Zasadach psychologii” wyróżnił:

- pamięć pierwotną (krótkotrwałą) Istnienie udowodnił

- pamięć wtórną (trwałą) w sposób fizjologiczny

2) Donald Holding Head wprowadził w owej pracy z końca lat 40-tych XX w. pojęcie:

- pamięci świeżej

- pamięci trwałej

3) Łuria psycholog rosyjski wyróżnił w 1973 pamięć ultrakrótką (polega to na przechowywaniu przez zmysł efektu bodźca przez bardzo krótki okres po jego zapamiętaniu). Dziś używa się nazwy pamięci sensorycznej. Odkryto ją na zmyśle wzroku.

4)Obecnie wyróżniamy

- pamięć sensoryczną (nazywana przez Łurię pamięcią ultrakrótką) dotyczy przechowywania efektów bodźca przez bardzo krótki czas po jego działaniu

- pamięć ikoniczna (związana ze zmysłem wzroku) (dowód Sperlinga) i tu jest doświadczenie Sperlinga:

Dośw. Sperlinga:

Sperling przez o,5 s pokazywał badanemu karty z literami (3 rzędy po 4 litery w każdym). Po pokazaniu kart badani mieli odtworzyć to co zapamiętali (z reguły zapominali 3-4 litery)

Np. M A L T

S U Z I

Z E K C

Następnie odpowiedni rodzaj dźwięku wskazywał z którego rzędu litery mają badani zapamiętać. Dźwięk:

Wysoki -> litery I rzędu

Średni -> litery II rzędu

Niski -> litery III rzędu

Wykazało że osoby, które już przed eksperymentem wiedzą z jakiego rzędu będą od[pytywane zapamiętują ten rząd i tylko ten rząd umieją

Ale doświadczenie polegało na tym iż pierw pokazywała się plansza z literami a dopiero później rozbrzmiewał dźwięk

Początkowo dźwięk pojawiał się bardzo krótko po pokazaniu planszy, a potem Sperling oddalał wystąpienie dźwięku. I stwierdził:

- w miarę jak wydłużano czas przerw między ekspozycją a dźwiękiem - wyniki pogarszały się

- gdy dźwięk występował krótko po zadziałaniu bodźca to badani dokładnie opanowali cały rząd liter ze wskazanego rzędu

- gdy dźwięk długo po bodźcu to badani zapamiętywali 4 litery ale z różnych rzędów

Jeśli ekspozycja przekraczała 0,5 s to badani nie zapamiętali więcej niż ich rząd

Wnioski: ten rodzaj pamięci ikoniczna - po krótkim czasie zaciera się. Ale Sperling udowodnił ze istnieje pobudzenie zmysłowe (tu p. wzrokowe), które pozwalało odczytać co się znajdowało w rzędzie

Efekt Sperlinga - przedstawienie jak funkcjonuje nowa pamięć krótkotrwała (w ramach pamięci ultrakrótkiej)

5) Wyróżniamy

- pamięć krótkotrwałą STM

To pierwszy etap przetwarzania informacji. Cechuje ja ograniczona pojemność.

Wiąże się ona z magiczna liczbą Millera 7±2. Jeżeli eksponuje się ciąg bodźców to z tego ciągu zapamiętujemy przeciętnie nie więcej niż 7 bodźców <-> jeżeli w bardzo krótkim czasie eksponuje nam się dużo rzeczy to zauważamy nie więcej niż 7 elementów na raz

Ilość elementów 7±2 gdy osoba jest o normalnej inteligencji to zakres jej pamięci waha się ok. 7 elementów

- pamięć długotrwała LTM

Jest ona magazynem pamięci o nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania. Kodowanie informacji polega na włączaniu nowych informacji do systemu który już istnieje. Fakt który się zapamiętało zaczyna funkcjonować w konkretnym systemie.

Dowody ze istnieje STM i LTM (dwa rodzaje zaburzeń pamięci):

- amnezja wsteczna - człowiek traci pamięć kim jest, ale uczy się normalnie rzeczy nowych. STM (magazyn pamięci krótkotrwałej) został nienaruszony

- amnezja następcza - taki człowiek ma uszkodzone spoidło wielkie nie może się nauczyć rzeczy nowych, ale pamięta rzeczy ważne. LTM - uszk.

Pamięć operacyjna

- pośredniczy między STM a LTM. Polega na utrzymywaniu w stanie pobudzenia różnych struktur LTM, które mogą być przydatne dla pracy umysłu

- pewne informacje utrzymujemy w umyśle przez czas dłuższy niż kilka czy kilkanaście sekund, tak długo jak są nam potrzebne w pracy umysłowej do rozwiązania problemu. Gdy problem jest rozwiązany to te informacje zapominamy, ale niektóre wyłączane są do magazynu pamięci trwałej na stałe. Przykład: badania wykazały różnice między uczuciami zdolnymi i niezdolnymi w zakresie pamięci. Zdolni gdy rozwiązują dany problem matematyczny i zapominają po jego rozwiązanie główny typ zadania i ogólny schemat rozwiązania. Mniej zdolni natychmiast pamiętają szczegóły zadania które zrobili.

- różne rzeczy mogą przechodzić z pamięci operacyjnej do magazynu pamięci trwałej

Utrzymuje w stanie gotowości i dostarcza różne wiadomości - LTM

6) Blokowe modele pamięci, elementy:

- pobudzanie przez bodźce - wywołuje zmiany potencjału elektrycznego wzdłuż dendrytów. Pobudzenie przekształca się w pamięć sensoryczną (zmysłową). Jedną z form tej pamięci jest pamięć ikoniczna. Z tej pamięci dane czerpie STM - dopiero wtedy gdy cos zostanie w tej pamięci STM (ta informacja musi się powiązać z czymś co już istnieje w LTM) utrwalone - to kopiuje się do LTM. W zależności od potrzeb informacja przenoszona jest do pamięci operacyjnej (np. rozwiązujemy krzyżówkę - wpisujemy hasło i zapominamy)

- etapy powtarzania i (?) utrwalania

STM - w magazynie nie więcej niż 7±2 jednostek informacyjnych. Dopiero gdy jakąś inf powtarzamy wielokrotnie możemy ja przenieść do LTM.

Psychoanalitycy - ze wszystkie bodźce są w mózgu zapisane tylko trudno je odtworzyć.

(Znalezienie informacji w magazynie jest bardzo trudne w porównaniu do biblioteki).

Pamięć rozwija się z upływem czasu. W miarę upływu czasu nabieramy większych umiejętności zapamiętywania.

(z kolei inni twierdzą ze w sensie biologicznym się nie rozwija)

Teoria magazynów pamięci krytykowana jest przez teorię przetwarzania informacji.

Teoria przetwarzania informacji - ściśle związana z psychologią pomocniczą -> człowiek sterowany przez informację. Człowiek w swoim zachowaniu kieruje się informacjami. Sam aktywnie pobiera informacje z otoczenia i produkuje.. (Nadmiar jak i brak informacji utrudnia zachowanie).

Poziomy przetwarzania informacji:

1. poziom analizy sensownej - wyodrębnia podstawowe parametry fizyczne bodźca - barwa, jasność, kształt, dźwięk, natężenie.

Każdy bodziec gdy występuje w zbyt dużym nasileniu odczytywany jest jako zagrożenie)

2. Poziom analizy - to poziom identyfikacji bodźca, bodziec identyfikujemy zgodnie z posiadanymi w umyśle wzorcami

(- wiemy skąd pochodzi bodziec.

- poziom ten utożsamiamy z STM.

- gdy bardzo się powtarza - przetrzymywany)

3. Poziom głęboki - poziom analizy sensorycznej bodźca, dzięki dotychczasowej wiedzy… i ja przetwarzamy.

(poziom - analiza jakie ten bodziec ma dla nas znaczenie.

Bardziej złożona analiza - np. kod świetlny przekazujący jakąś ważna informację)

Wyróżniamy dwa rodzaje pamięci:

- pamięć deklaratywna -dotyczy przechowywania różnego rodzaju wiedzy, którą można bardzo łatwo werbalizować, np. wiedza niezbędna do zdania egzaminu. Ta pamięć jest wiedzą o różnych faktach, opiniach, itp.

- pamięć proceduralna - dotyczy wiedzy branej z własnych umiejętności. Czynności fizyczne opanowanie przez człowieka są bardzo trudne do zwerbalizowania i aktualizują się tylko przez pokaz. (można pokazać jak się jeździ na rowerze ale trudno to zwerbalizować)

Tej wiedzy nie potrafimy przekazać werbalizując, tylko ja możemy pokazać. Nie potrafimy powiedzieć jak coś się robi a potrafimy to jedynie pokazać. (np. pływanie)

W latach 70-tych pojawiło się pojęcie pamięci operacyjnej która nie jest równoznaczna z pamięcią STM krótkotrwałą, jest rozumiana jako miejsce w umyśle gdzie zachodzą pewne działania, procesy. Mamy tu do czynienia z świadomą i nieświadomą pamięcią umysłu.

Pamięć operacyjna - wyciągamy z magazynu pamięci długiej pewne informacje i po zakończeniu „przetwarzania” z powrotem „odkładamy” je na miejsce, ale może też być ona wzbogacona o nowe informacje.

W latach 70-tych dokonano podziału pamięci LTM:

- pamięć semantyczna - system naszej wiedzy pojęciowej. Wiedza może być przedstawiona werbalnie i można ja zwerbalizować czy prawdziwe czy fałszywe. Przekazywana w postaci myśli.

- pamięć epizodyczna - związana z osobistym przeżyciem i wspomnieniem. Wtedy tej nie można przekazać werbalnie, ale można ja zwerbalizować.

Te trzy rodzaje pamięci tworzą system hierarchiczny

- podstawę tej piramidy tworzy pamięć proceduralna - pamięć ta jest wspólna człowiekowi i zwierzętom (potrafią pokazać jak cos się robi)

- system pamięci semantycznej - ponadczasowa pamięć. (np. dowiadujemy się czegoś o Ameryce - nie ważne czy dużej i od kogo, bo ta wiedza wciąż aktualna, ponadczasowa)

- pamięć epizodyczna - na samej górze piramidy - pamięć zarówno czasowa jak i epizodyczna, związana ściśle z czasem i miejscem nabycia informacji (np. poznanie swojej sympatii, ważne w wakacje na plaży itp., kiedy i jak.)

System epizodyczny nie odnosi się do świata a do samej jednostki.

Zdarzenia z przeszłości stanowią podstawę naszej tożsamości!

7. WYKŁAD 7

7.1. UCZENIE SIĘ

Uczenie się - to proces, który prowadzi do modyfikacji zachowania jednostki pod wpływem jej uprzednich doświadczeń.

Czy każda modyfikacja zachowania jest uczeniem czy tez nie?

Nie każde zmiany w zachowaniu są zależne od uczenia się, bo też modyfikacje zachodzące wynikają z naszej fizjologii dojrzewania.

Tu mamy do czynienia z eksperymentem z gołębiami

Zadano sobie pytanie czy młode ptaki można nauczyć latać szybciej. Gołębnik podzielono na dwie grupy. Pierwsza miała związane skrzydła, nie mogły ćwiczyć. Z drugą grupą przeprowadzono intensywne ćwiczenia, np. je podrzucano do góry, itp. Kiedy gołębie się opierzyły i te z II gr. nauczyły się latać, z gołębi kontrolnych z I gr. zdjęto bandaże ze skrzydeł i okazało się że potrafią one tak samo latać jak to z II gr. Tak wiec pewne zmiany w zachowaniu SA zależne od natury dojrzewania. Fruwanie u ptaków jest wrodzone czyli jest to efekt dojrzewania a nie uczenia się.

Zmiany w zachowaniu możemy podzielić na:

Przez uczenie się rozumiemy proces prowadzący do zmian w zachowaniu się osobnika, które nie zależą od funkcji jego receptorów i efektów (dojrzewania, inwolucji -> proces rozpadu), zachodzą na podłożu indywidualnego doświadczenia, jeżeli nie odznaczają się trwałości to zawsze polegają na wystąpieniu elementów nowych w porównaniu z poprzedzającym je zachowaniem.

Jak uczenie się zależy od indywidualnych cech człowieka?

- trwałe (płeć…)

- zmienne, nietrwałe (wiek…)

Pamięć mechaniczna - zależy od stanu naszego organizmu, najlepsza w okresie największej wydajności fizycznej (18-21). Wraz z latami słabnie, po 70 gwałtownie obniża się.

PŁEĆ

Pierwszy zarys mózgu - żeński i męski zaczyna się w okresie prenatalnym a kończy się w okresie pokwitania.

Płeć kształtuje się w okresie łonowym. Różna budowa mózgu w okresie łonowym.

W jednych rzeczach lepsi są mężczyźni a w innych kobiety.

K - lepsza orientacja w szczegółach

M - lepsza orientacja w wyobraźni przestrzennej

7.2. INTELIGENCJA

(I.I lub I.Q.) mierzona testowo

1) Poziomy inteligencji:

- głębokie upośledzenie umysłowe GUU

Niezdolny do samodzielnego utrzymania się przy życiu, powodowane uszkodzeniem centralnego układu nerwowego. Nie rozpoznaje stałych elementów otoczenia, nie widzi zmian (lepsza forma - człowiek rozpoznaje stałe elementy otoczenia)

- umiarkowane upośledzenie umysłowe UUU

Lżejsze upośledzenie układu centralnego, potrafi odczytać niektóre sylaby, kilka liter alfabetu, uczy się samoobsługi, aby mógł wykonywać najprostsze czynności. (Spowodowane uszkodzenia chorobami, są zdolni opanować poziom I klasy specjalnej, nie są w stanie opanować wszystkich liter, liczyć, sylaby… szkoły życia - uczące samodzielnego ubrania się, przyrządzania prostych posiłków, zakupy, sprzątanie)

- lekkie upośledzenie umysłowe LUU

Przyczyny organiczne lub środowiskowe! Są w stanie opanować program szkoły podstawowej i zawodowej specjalnej. Jednak w ich myśleniu brak podstawy abstrakcyjnej i uogólniającej

- inteligencja poniżej przeciętnej IPP

- inteligencja przeciętne - normalna IP

66% populacji odznacza się taką inteligencja, przeciętne zdolności uczenia się (zakres pamięci 7±2), postawa abstrakcyjna rozwinięta

- inteligencja wysoka i bardzo wysoka - powyżej przeciętnej

Pamięć lepsza, trochę większy zakres pamięci bezpośredniej, bardzo nasilona postawa abstrakcyjna i uogólniająca. Maja większą pojemność pamięciową 0 łatwiej się uczą. Wystarczy im to co raz usłyszeli lub raz przeczytali, pamięć bardziej trwała.

IQ - iloraz inteligencji

OC - ociężałość umysłowa

2) Czynniki wpływające na uczenie się (bardzo ważna role w procesie uczenia się odgrywa):

a) motywacja (czynniki motywacyjne)

aktywizuje nasz organizm zwiększając gotowość do działania. Efektem jest selekcja bodźców. Motywacja przyczynia się do blokowania innych bodźców. Słaba motywacja nie poprawia wyników.

Krzywa Yorkesa-Dotsona

I prawo Yorkesa-Dotsona dotyczy związku siły motywacji a efektu działania.

Mała motywacja - poziom sprawności działania

Rośnie motywacja - różne poziomy sprawności działania

Jeżeli motywacja jest zbyt duża - zaburza poziom sprawności działanie

Gdy mała siła motywacji -> mały poziom sprawności działania, a w miarę wzrostu siły motywacji rośnie poziom sprawności działania. Ale rośnie on do pewnego optymalnego punktu, po jego przekroczeniu poziom sprawności działania spada. Oznacza to, że gdy motywacja jest zbyt duża to poziom sprawności działania spada (gdy uczeń nie ma żadnej motywacji do nauki to efekty jego pracy są żadne, gdy ma dużą motywację - efekty wzrosną, ale gdy motywacja przekroczy swe optimum - efekty gorsze.

II prawo Yorkesa-Dotsona - im trudniejsza jest czynność do wykonania tym najbardziej optymalny poziom motywacji jest stosunkowo niski.

Czynności trudniejsze są bardziej podatne na zakłócenia.

Motywem jest sama chęć poznania trudnego zadania.

Im trudniejsza jest czynność do wykonania tym bardziej optymalny jest niższy poziom motywacji. Zbyt duża motywacja jest czynnikiem zakłócającym, poza tym przy trudnych czynnościach wystarczy jeden motyw - chęć.

Czynność prosta nie jest podatna na zakłócenia, a trudna - tak.

Motywacja wpływa na kierunek naszego działania (cel). Odgrywa rolę:

- aktywizuje nasz organizm (od strony fizycznej też) zwiększając jego gotowość do działania

- efektem działania czynników motywacyjnych jest selekcja bodźców, bo spostrzegania jest procesem wybiórczym i motywacja odgrywa w nim wyraźną rolę

- jednocześnie przyczynia się do blokowania In. bodźców z naszego pola uwagi (gdy student jest zmotywowany do tego by słuchać wykładu nie odczuwa czy jest ciepło czy zimno, czy krzesło jest niewygodne)

- w wyniku motywacji ukierunkowanie dzieła na realizację danego celu

Czynniki motywacyjne wpływają na efekty uczenia się bo osoby w silnej motywacji uzyskują lepsze wyniki niż osoby i motywacji małej. Przy słabej motywacji (lub mały wpływ) wyniki nie są poprawne.

b) nastawienie

w trakcie uczenia się nastawienie na wyuczenia się i zapamiętanie i przypominania ma bardzo duże znaczenie.

Wyróżnia się:

- uczenie zamierzone

- uczenie niezamierzone

Jeżeli się nastawimy na uczenie, na nauczenie - to efekty są lepsze .

Ważne jest nastawienie na czas reprodukcji

c) postawy

postawa to stosunek podmiotu do przedmiotu postawy. Stosunek ten wyraża się w trzech komponentach:

- behawioralny - zachowanie się wobec obiektu postawy

- poznawczy - wiedza o obiekcie postawy

- emocjonalny - emocje wobec obiektu postawy

Materiał zgodny z naszymi postawami zapamiętujemy bardzo dobrze, słabo niezgodny.

Po czasie lepiej odtwarzamy to co nie jest zgodne z naszą postawą. Natomiast to co jest nie jest zgodne z naszą podstawą - nie pamiętamy prawie wcale. Nasze postawy wpływają na efekty uczenia się. To co zgodne z nasza postawą zapamiętujemy, co nie - to nie.

Eksperyment: dwie grupy studentów. Pierwsza z seminarium duchownego, druga z lewicującego collage`u -> przeczytali tekst w którym znajdowało się 10 argumentów za istnieniem Boga i 10 przecie, I gr. zapamiętała doskonale „za”, a II „przeciw”

d) poziom aspiracji

to czego oczekuje osobnik w zakresie swoich osiągnięć

Teoria Atkinsona - istnieje wielkość optymalna poziomu aspiracji

- poziom aspiracji zbyt wysoki w stosunku do możliwości (brak sukcesu)

- zbyt niski (zaniżony) w stosunku do możliwości (wyniki niższe aniżeli możliwości)

- trochę (nieznacznie) wyższy poziom aspiracji niż nasze możliwości

Pierwsze dwa poziomy są niekorzystne. Natomiast poziom trzeci jest to optymalny poziom aspiracji.

Z poziomem aspiracji związane są niektóre cechy osobowości. Są osoby które zawsze zauważają swój poziom aspiracji i są osoby które się nie doceniają - co powoduje w trakcji uczenia się uzyskiwanie „odpowiednich” wyników (niezbyt dobrze)

e) pozycja społeczna

W USA dzieci murzyńskie - mniejsza motywacja - gorsze wyniki w nauce. Umieszczono dzieci białe -> czarni - różnice się pogłębiły. Dzieci czarne jeszcze mniejsza motywacja, dzieci białe - jeszcze większa.

Zauważono ze gorsze wyniki związane są z przynależnością rasową.

Sukcesy podwyższają poziom motywacji, porażki go zmniejszają.

Pesymiści uzyskują gorsze wyniki w uczeniu niż optymiści. Optymiści bardziej dostrzegają swoje sukcesy niż pesymiści.

Gdy rodzina prężna, nastawiona na sukces - dzieci osiągają większe sukcesy aniżeli dzieci z warstw niższych.

f) zainteresowanie

to jedyny motyw (odwołując się do I prawa) który nigdy nie przekracza poziomu optymalnego. Gdy kierujemy się w swoim uczeniu zainteresowaniem to uzyskujemy lepsze wyniki, bo gdy zainteresowanie zostanie zaspokojone to wyzwala następną porcję zainteresowań jeszcze silniejszą, zaspokajając ją nie przekraczamy punktu optymalnego.

g) cechy osobowości

Są ludzie którzy maja stałe tendencje do zawyżania prawdopodobieństwa występowania sprzyjających dla nich okoliczności i są ludzie o tendencji zaniżania tego prawdopodobieństwa. Ci pierwsi to optymiści, ci drudzy to pesymiści(uzyskują lepsze wyniki w uczeniu się niż optymiści)

7.3. Rodzaje uczenia się:

a) habituacja

- polega na stopniowym zaniku reakcji na powtarzający się systematycznie bodziec, który ma charakter obojętny dla organizmu

- najbardziej prymitywny

- występuje u jednokomórkowego pantofelka

- gdy działamy na płazińce bodźcem świetlnym powtarzającym, to za 50 razem będą reagowały np. ale za 150 nie

b) reakcja piętna (wpajanie, wydrukowanie)

-odkryta w latach 60-tych przez Heinrochta i odkrycie to powtórzył na ptakach pływających Konrad Lorenz

- przedział czasowy od kilku do kilkudziesięciu minut po wykluciu się Heinrocht wykrył ze gdy pisklę wykluje się z jaja i zobaczy obiekt który poruszy się to w tym momencie uznaje on go za swoją matkę i podąża za nim

Cechują się:

- dokonuje się w ściśle określonym przedziale czasowym gdy przedział czasowy minie to uczenie się nie wystąpi w ogóle

- ma charakter wybuchowy, lawinowy, tylko jeden bodziec potrafi już spowodować reakcję (bardzo szybko bo w krótkim okresie czasu - wystarczy tylko jeden bodziec by uczenie wystąpiło)

- efekty tego uczenia są niezwykle trwałe i często są zauważalne do końca życia

8. WYKŁAD 8

8.1. WARUNKOWANIE KLASYCZNE I INSTRUMENTALNE

1. Definicje:

ODRUCH - niezmienne zachodząca według ścisłych praw reakcja organizmu na czynnik zewnętrzny, która to (reakcja) dochodzi do skutku za pośrednictwem określonej części układu nerwowego

Są reakcje i odruchy które dochodzą przechodząc tylko przez mózg lub rdzeń kręgowy

ODRUCH BEZWARUNKOWY - jest to wrodzona reakcja organizmu na bodźce biologicznie obojętne, zachodzące według określonych praw dzięki działaniu ośrodków mieszczących się w niższych częściach układu nerwowego(czyli poza mózgiem -> w rdzeniu przedłużonym) (bez żadnego warunku powoduje reakcję np. gdy dotkniemy czegoś gorącego nieświadomie się od tego cofamy)

ODRUCH WARUNKOWY - nabyte reakcje organizmu dochodzące do skutku w najwyższych częściach układu nerwowego (w korze mózgu), przez skojarzenie działania bodźca obojętnego z bodźcem nieobojętnym

BODZIEC BIOLOGICZNIE OBOJĘTNY - (warunkowy) aby zaistniała reakcja muszą być spełnione warunki i wtedy bodziec z obojętnego w warunkach zaczyna wywoływać reakcje

BODZIEC BIOLOGICZNIE NIEOBOJĘTNY - (bezwarunkowy) nie potrzeba żadnego warunku by zaistniała reakcja

2. Eksperyment Pawłowa, Warunkowanie klasyczne

To z psem, śliną i lampką..

W warunkach klasycznych wyróżniamy następującą sekwencję

1 bodziec obojętny -> bodziec warunkowy

2 bodziec obojętny -> bodziec bezwarunkowy -> reakcja warunkowa

REAKCJA WARUNKOWA - gdy zapala się lampka i pies zaczyna się ślinić na jej widok, potem następuje bodziec bezwarunkowy tj. wzmocnienie (pokarm)

REAKCJA BEZWARUKNOWA - pies ślini się na widok pokarmu

GENERALIZACHA BODŹCÓW - reagowanie na całą klasę bodźców podobnych

WYGASZANIE - polega na tym że jeżeli przestajemy wzmacniać bodziec warunkowy (lampka) bodźcem bezwarunkowym (pokarm) to dochodzi do zaprzestania reakcji. Zjawisko to występuje gdy reakcja na bodziec warunkowy zanika.

RESTYTUJA - odnowienie się reakcji na niewzmacniany bodziec warunkowy po jakimś czasie (samoistne pojawienie się odruchu warunkowego który uprzednio został wygaszony)

GENERALIZACJA - reagowanie w ogóle na bodziec określonej jakości

DYFERENCJA - reagowanie na bodziec w ściśle określonym parametrze (różnicowanie)

3. Skinner, warunkowanie instrumentalne

Tzw. „skrzynka problemowa” Skinner (dźwignia i kręcący się szczur przypadkowo ją naciska - pojawia się pokarm, po kilku takich razach szczur kojarzy obie czynności, uczy się naciska gdy chce jeść)

Pierw jest reakcja dopiero później wzmocnienie reakcji w postaci pokarmu.

Warunkowanie instrumentalne w odróżnieniu od warunku klasycznego polega na uczeniu się reakcji.

Należy pamiętać że owe warunkowania dotyczą nie tylko zwierząt ale i ludzi.

4. Wyróżniamy dwa rodzaje HAMOWANIA: stłumienie lub zniesienie jakiegoś zachowania

1. hamowanie bezwarunkowe - w jego ramach wyróżniamy:

- hamowanie senne - zanik reagowania na otaczające bodźce. (Gdy bodźce pobudzające naszą aktywność zaczynają się zmieniać to czujemy że sami się wyłączamy i następuje sen)

- hamowanie ochronne - kiedy działają na nas zbyt silne bodźce (przekraczające zakres możliwości odbioru bodziec wzrasta i coraz bardziej pobudza) wówczas tego typu pobudzenie zostaje zahamowane i przestajemy reagować na te bodźce). Np. człowiek staje wobec ogromnego zagrożenia, bodźce przekraczają zakres odbioru a my przestajemy reagować na zagrożenie

- indukcja ujemna - dany obszar mózgu jest pobudzony np. przez silny bodziec (pies dostał jedzenie zaczyna się ślinić) ale gdy w międzyczasie wystąpi inny bardzo silny bodziec (zagrażający) (np. silny huk) wtedy reakcja ślinienia ustaje, tj. reakcja „+” zostaje wyparta przez reakcję „-”

PRAWO SIŁY - wielkość naszych reakcji jest wprost proporcjonalna do siły bodźca. Im silniejszy bodziec tym silniejsza reakcja. Dotyczy bodźców o średniej sile.

2. hamowanie warunkowe

- wygaszanie - występuje wówczas gdy reakcja nie jest wzmacniania przez silny bodziec (brak reakcji psa na lampkę, bo nie otrzymał pokarmu)

- hamowanie różnicowane - ma miejsce wówczas gdy reakcja następuje tylko na ściśle określone parametry bodźca, na inne zahamowana

3. hamowanie opóźniające - występuje wtedy gdy w czasie coraz bardziej odsuwamy występowanie silnego bodźca.

Pawłow 1) światło z lampki -> pies dostaje pokarm

2) światło z lampki -> czas się wydłuża ale nie przekracza

I ślina wytwarzała się po jakimś czasie tuż przed wystąpieniem bodźca

9. WYKŁAD 9

9.1. EMOCJE

1) Emocje decydują z jaką energią będziemy działać, zaś motywacja - w jakim kierunku.

Emocje są wzbudzane szybko. Pojawiają się zanim człowiek się zorientuje że zostały wzbudzone. Mają znaczenie (zwłaszcza kiedyś) adaptacyjne, gdyż mobilizują do szybkiego reagowania.

Emocja jest czynnikiem pośredniczącym między stymulacją wzbudzającą emocje, a reakcjami, które je wyrażają.

2) Najważniejszą funkcja emocji jest wprowadzenie organizmu w stan który w optymalny sposób wspiera pożądane w danej sytuacji reakcje.

Stan taki wymaga odpowiedniego współdziałania różnych systemów:

- somatycznego

- autonomicznego

- centralnego

(ludzie mają nie mniej instynktów niż zwierzęta, ale nie podlegają dyktatowi tych instynktów dzięki posiadaniu kory mózgowej)

3) Emocje na płaszczyźnie psychologicznej prowadzą do:

- zmian uwagi

- przesunięć w hierarchii reakcji(jedne reakcje stają się bardziej prawdopodobne niż inne)

- następuje aktywacja sieci skojarzeniowych w pamięci (powoduje, z zaczynają się nam przypominać takie a nie inne rzeczy)

4) Emocje na płaszczyźnie fizjologicznej prowadzą so szybszego zorganizowania reakcji systemów biologicznych:

- AUN autonomiczny układ nerwowy

- układ hormonalny prowadzi do zmian które ułatwiły skuteczne zachowania

- napięcia mięśni mimiki

Pod wpływem emocji układy te zaczynają współgrać ze sobą nie zawsze na naszą korzyść.

5) Reakcja emocjonalna ma trzy rodzaje przejawów:

a) subiektywne doświadczenie, na które składa się fenomenologiczne doznanie (emocji)

np. zaczynamy spostrzegać doznania fizjologiczne - serce kołacze

b) zachowania w skład których wchodzi: mimika, pantomimika czy ton głosu

c) reakcje fizjologiczne wywoływane działaniem AUN, CUN i układu hormonalnego

skuteczna reakcje emocjonalna wymaga precyzyjniejszej koordynacji działania (każdy z układów musi koordynować swoje działania)

6) Zmiana hierarchii reakcji

Emocje wywołują zmiany w hierarchii reakcji.

Emocje aktywizują pewne zachowania które znajdują się w dole hierarchii behawiorystycznej (aktywizują reakcje które normalnie są na dole w hierarchii reakcji behawioralnej)

Np. ktoś nie lubi się bić i rzadko wdaje się w bójki (na dole hierarchii behawiorystycznej) ale gniew sprawia ze najspokojniejszy pacyfista zaczyna brać udział w bójce.

Emocje w jednym momencie mogą wyłączyć doświadczenia z całego życia, wyeliminować zachowania kulturowe.

Emocje mogą łączyć doświadczenia rozłączyć lub wyłączyć wpływ kultury i wychowania.

Wycofać się, walka, czułość -> stawiają zagrożenia inne reakcje fizjologiczne

Ważne jest wprowadzenie w stan, który wzmaga najbardziej pożądaną reakcję

Emocja koordynuje działanie układów i je wymienia: somatyczny, autonomiczny, i jeszcze jeden astralny chyba ale nie jestem pewna.

Skróty w przewodzeniu informacji -> człowiek aby rozwiązać problem musi:

a) dysponować odpowiednimi informacjami

b) musi te informacje przetworzyć

czas między tymi dwoma rzeczami jest dość długi. Najpierw pojawia się reakcja emocjonalne, najpierw reagujemy a dopiero potem zastanawiamy się czy reakcja była prawidłowa.

Emocje ułatwiają nam dochodzić na skróty.

7) Funkcje emocji

- komunikacyjna

- kontrolna

Ekspresja naszych emocji (poprzez mimikę) informuje innych o naszych stanach emocjonalnych

Otoczenie domyśla się co czujemy i może przystosować się do tego (odpowiednio nastawić, zachować…)

Np. też -> strach który przejawia jedna osoba może doprowadzić cały tłum do paniki

Negatywne emocje - odpychają od określonych obiektów, uśmiech -> ułatwia kontakt, przyciąga

Na podstawie emocji lepiej orientujemy się wśród obiektów - dzięki temu ze jedne obiekty lubimy a inne nie wykształcamy nasze uczucia estetyczne

8 ) (rozdzielenie reakcji od bodźca S-E-R)

(reakcja może zależeć nie od samego bodźca ale od emocji)

9.2. KOMPONENTY FIZJOLOGICZNE EMOCJI

Wpływ emocji na nasz organizm, układ fizjologiczny ~zmiany jakie wywołują:

1. reakcja skórno-galwaniczna, zmiana oporu elektrycznego skóry. Im bardziej się pocimy tym prąd łatwiej przebiega przez skórę. To jedna z podstawowych reakcje, którą mierzy „wykrywacz kłamstw” detektor

2. zmiany w ukrwieniu skóry, zmiany w krążeniu krwi. Pod wpływem emocji występuje zaczerwienienie lub blednięcie czyli rozszerzenie lub zwężenie naczyń krwionośnych.

3. zmiana rytmu serca

4. zmiany w szybkości i głębokości oddechu, zmiana stosunku wdechu do wydechu

5. odruch źrenicowy, rozszerza się w gniewie, bólu, złości, tego opanować nie można, doświadczony lekarz zawsze to zauważy

6. wydzielanie śliny, w czasie emocji zostaje zahamowane! Dzieje się tak u ludzi i zwierząt

7. Reakcja pilomotoryczna - gęsia skórka

8. Ustaje ruch żołądka i jelit - układ trawienny całkowicie się wyłącza, nie trawi

9. Napięcie mięśniowe i termor drżenie - mięśnie sztywnieją i na skutek tego pojawia się drżenie, kurczenie się

10. Zmiana składu chemicznego krwi - zmiany równowagi krwionośnej - zasadowej i zawartości glukozy, adrenaliny, wydzielanie koprtykoidów

Skraca się czas krzepnięcia krwi.

Emocja jest mobilizacja dla naszego organizmu

9) czynniki wywołujące (wpływające na) emocje:

- naturalne - wywołują emocje dzięki wrodzonym właściwościom organizmu - pierwotne bodźce emocjonalne

(pochodzą z naszych zmysłów odbierających bodźce z zewnątrz, np. zbyt głośny dźwięk - bodźce zbyt silne, utrata równowagi…)

Oraz od sygnałów ze strony naszych narządów wewnętrznych

- wtórne bodźce emocji - bodźce powstałe w wyniku skojarzenia z bodźcem pierwotnym

- zmienne nastawienie - są skutkiem oczekiwań podmiotu i konfrontacji z ich rzeczywistością

(np. sami w ciemnym lesie - spodziewamy się że cos się stanie gdy liść nagle spadnie - myślimy ze to „bóg wie co”

W miarę jak siła bodźca narasta emocja staje się coraz bardziej pozytywną po osiągnięciu momentu krytycznego pozytyw emocji zmniejsza się, po osiągnięciu kolejnego momentu krytycznego emocja zmienia charakter na negatywny (nieprzyjemna)

(przyjemność początkowo zwiększa się, później przekształca się w odczucia negatywne - bo „co za dużo to nie zdrowo”. A emocje przykre po pewnym czasie stabilizują się na pewnym poziomie)

10) POPĘDEM nazywamy pobudzenie emocjonalne wywołane przez bodźce wewnętrzne, których przyczyną jest niezaspokojenie potrzeb organizmu

NASTROJEM nazywamy niewielkie zmiany w emocjach. (Nawet małe bodźce mogą przyczynić się do zmiany nastroju - ładna melodia, brzydka pogoda)

11) (Wtórne bodźce emocjonalne ze swej istoty są bodźcami neutralnymi)

Bodźce neutralne nabierają właściwości(możliwości) wywoływania silnych emocji, bo stały się bodźcami bezwarunkowymi poprzedzającymi bodźce warunkowe - każdy bodziec neutralny może stać się źródłem silnych emocji

Np. roczny chłopiec lubiący futrzane zwierzęta. Gdy pewnego razu głaskał królika nagle rozległ się przeraźliwy hałas. Przestraszyła się bardzo.. Nastąpiła generalizacja bodźca i od tej pory futrzane zwierzęta nawet wszelkie futra czy sztuczne misie wywołują strach.

12) kiedy znajdujemy się w nowej sytuacji nasza reakcja emocjonalna zależy od diagnozy sytuacji

Inaczej bowiem zachowujemy się gdy stwierdzamy że opanujemy niebezpieczeństwo a inaczej gdy czujemy zę go nie pokonamy

- poczucie mocy ~ pokonanie niebezpieczeństwa -> ATAK

Gdy kontrolujemy sytuację nie odczuwamy lęku

- poczucie że niebezpieczeństwo nam zagraża -> UCIECZKA

Jest ponad nasze siły

Sytuacja zagrożenia wywołuje trzy rodzaje reakcji emocjonalnej:

I Strach - powstaje zawsze wtedy gdy czynnik zagrażający interpretowany jest jako silniejszy od jednostki

II Gniew - czynnik zagrażający uznany jest za możliwy do pokonania (reagujemy atakiem)

III Przygnębienie - gdy jednostka nie ma szans na ucieczkę, ani na atak, a czynnik zagrażając interpretowany jest jako przewyższający możliwości jednostki

13) (Kiedy w sytuacji stresowej człowiek zaczyna się koncentrować na zadaniu to odczuwa znacznie mniejszy lęk niż ten który koncentruje się na opanowywaniu lęku!)

- oczekiwanie na jakieś wydarzenie w sytuacji niepewności jest źródłem emocji silnych

- zarówno informacje zgodne jak i niezgodne z naszymi oczekiwaniami są źródłem silnych emocji

- oczekiwanie na coś przyjemnego jest przyjemniejsze niż sama konsumpcja

- redukcja niepewności tez jest źródłem emocji. Im większa niepewność tym prze redukcji większe natężenie emocji dodatkowych

10. WYKŁAD 9

10.1. MOTYWACJA

Istoty wyższe są zdolne do wykonywania działań ukierunkowanych na zdobycie jakiegoś celu.

1) MOTYWACJA

- decyduje w jakim kierunku będziemy szli, działali

- reguluje czynnościami tak aby doprowadzić je do określonego wyniku (albo zmienia w świecie zewnętrznym, albo w samym sobie)

CEL - to wynik do którego człowiek zmierza świadomie, może stać się regulatorem zachowanie względem działania

2) Aby powstał proces motywacji muszą być spełnione warunki:

I Wynik musi być oceniony przez podmiot jako użyteczny

II Podmiot musi mieć świadomość że wynik da się w danych warunkach osiągnąć, z prawdopodobieństwem >0

(np. śpiesząc się na pociąg, patrzę jest dokładnie godzina odjazdu, ale myślę sobie że pociągi się często spóźniają, sądzę że może się udać jeszcze pociąg złapać i biegnę -> prawdopodobieństwo > 0 ze zastanę pociąg)

3) Motywacja ma dwa parametry:

I Kierunek - określa się przez wskazanie wyniku ku jakiemu zdąża działanie. Osiągnięcie wyniku spowoduje natężenie motywacji i emocji dodatkowych.

II Natężenie - opisuje się w trzech własnościach:

- siła - skuteczność z jaką dany motyw eliminuje inne konkurencyjne zachowania

- wielkość - to właściwość od której zależy rozmiar wyniku:

- im dłuższa, większa deprywacja tym silniejsze zaspokojenie popędu -> motyw biologiczny

- zaspokojenie poziomu aspiracji -> motyw psychologiczny (np. jaki stopień na egzamin nas zadowoli)

- intensywność - poziom mobilizacji organizmu związany z osiągnięciem celu. Ze zdolnością do zwiększenia wysiłku.

Siła i intensywność wcale nie muszą chodzić ze sobą w parze

Silna motywacja wcale nie musi być intensywna

4) Napięcie motywacyjne może się wyrażać napięciem mięśniowym

Wielkość napięcia motywacyjnego przybiera różny stopień, zależne jest to od czasu niezaspokojenia potrzeby

- gdy deprywacja trwa bardzo długo (np. pokarmowa) to głód po przekroczeniu momentu krytycznego zaczyna słabnąć! (podobnie z rozłąką -> początkowo silne napięcie, z czasem coraz mniej dotkliwa)

- gdy człowiek osiąga zamierzony cel nap. mot. zanika Az do pojawienia się następnego celu

- stan fizjologiczny organizmu kontroluje stan napięcia

- stan głodu może wyeliminować ciekawość badawczą ale może on być wyeliminowany przez zagrożenie życia

- środki chemiczne regulują stan napięcia. Np. leki znoszące lek, czy też narkotyki zmieniają w nap. org. zup. wszystko + znoszą kontrolę

10.2. STRES

Stres - nacisk, napór

1) Pojęcie to po raz pierwszy wprowadził do medycyny Hans Selye [seli]. Prowadził badania nad zachowaniem się zwierząt w momencie kiedy się styka z czynnikami szkodliwymi czyli stresorami

2) STRESOR to czynnik szkodliwy (np. hałas, wysoka temperatura, wirusy czy bakterie_

Wywołuje w organizmie dwa rodzaje zmian:

1. typ LAS - local adaptation syndrom - syndrom lokalnej adaptacji w miejscu inwazje stresora - zmiana typu LAS

(w miejscu uszkodzenia pojawiają się limfocyty, które pochłaniają czynniki uszkadzające) zw. temp, pojawia się obrzęk

2. typu GAS - general adaptation syndrom - jeżeli uszkodzenie poważniejsze to zmiany występują w całym organizmie. Zmiany typu GAS mobilizują siły całego organizmu do zwalczania stresu.

3) STRES jest stanem organizmu, który zmaga się z czynnikami uszkadzającymi (szkodliwymi)

4 ) Reakcje organizmu na stres, przechodzi przez trzy stadia:

I Reakcja alarmowa - przebiega w dwóch fazach:

- zaraz po zadzianiu czynnika szkodliwego -> faza szoku. Pojawiają się wskaźniki (o uszk. fiz.): ból, gwałtowny spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury.

- faza przeciwdziałania szokowi - powstają zmiany wskazujące na podjęcie przez ustrój aktywnych środków zaradnych -> podwyższa się ciśnienie krwi i temperatura ciała.

II Stadium odporności - dochodzi tu do tolerancji na działanie czynników szkodliwych. Ale organizm źle radzi sobie z działaniem czynników nieszkodliwych, z którymi wcześniej radziliśmy sobie bez problemu.

Np. zona przez kilka lat opiekuje się chorym na gruźlicę mężem i dopiero po jego śmierci zachorowała. Była w stresie ale widziała sens działania.

III Stadium wyczerpania - gdy czynniki uszkadzające dalej działają a organizm nie może się przystosować. Pojawia się pobudzenie całego ustroju, rozregulowanie wszystkich funkcji organizmu, (brak zdolności obronnych -> prowadzi do śmierci)

5) Selye przedstawił stres fizjologiczny w dwóch płaszczyznach:

Fizjologiczny -> organizm, psychologiczny -> jednostka

Stres ma również mniejsze znaczenie pod wpływem bodźców psychicznych

Dwa znaczenia stresu:

- stres biologiczny - dotyczy zmian fizjologicznych powstałych pod wpływem bodźców uszkadzających - fizycznych (uraz mechaniczny, inwazja wirusów, itp.)

- stres w znaczeniu psychologicznym - kiedy zmiany w reakcjach fizjologicznych następują na skutek trudnej sytuacji, w której znalazła się jednostka

Kiedy z tych bodźców dot. innego zakresu bodźców

Te stresy wzajemnie na siebie wpływają

Bodźce szkodliwe biologicznie dezorganizują również działanie mechanizmów psychologicznych.

Zmiany fizjologiczne zawsze wpływają na psychikę

Stres psychologiczny jak i stres fizjologiczny wywołuje zmiany fizjologiczne.

- 31 -

---