KONWERSATORIUM 10
2. Powody rozluźnienia związku między naukami ( szczególnie pedagogicznymi) a filozofią.
1) Rozum przestał być narzędziem poszukiwania prawdy, ale stał się instrumentem, za pomocą którego poszukuje się skutecznych sposobów realizacji określonych celów związanych np. z produkcją, organizacją społeczeństwa, zarządzaniem, edukacją, zdrowiem itd.
2) Z horyzontu nauki znika nie tylko prawda, ale także etyka. Etykę uczonego miała zastąpić metodologia. Uznanie postępu wiedzy i postępu technologicznego jako nieproblematycznego pozwalało traktować naukę jednocześnie jako system poglądów i jako środek osiągania bogactwa, potęgi i władzy.
3) w praktyce naukowej scjentyzm ogranicza filozoficzną refleksję nad nauką a filozofią w ogóle, doprowadzając do kryzysu filozofii. W sytuacji kiedy wszystkie problemy mają być rozwiązywane przez technologicznie zorientowaną naukę - opartej na racjonalności technologicznej- filozofii pozostaje tylko udział w poszukiwaniu takiej metody, która uwalnia badacza i badania od okoliczności i uwarunkowań pozaracjonalnych i praktykularnych.
4) wzorem dla sposobu uprawiania nauki stały się nauki przyrodnicze a spośród nich szczególnie fizyka.
Sukcesy technicznych zastosowań nauki skłaniały nawet ludzi do przeciwstawienia nauki- filozofii, by filozofię zakwestionowac z tego powodu, że nie wytwarza ona wiedzy pozytywnej. Radykalne oddzielenie filozofii od nauki które dokonało się na przełomie
4. Potrzeby i możliwości przechodzenia nauczycieli - pedagogów do filozoficznego sposobu
„bycia”.
W ciągle zmieniającym się społeczeństwie dostrzega się szybko następującą zmianę sensu pedagogiki.
Wobec postępujących procesów globalnych, kryzysu systemowego ogarniającego wszystkie sfery życia
ludzkiego, nie wykluczając edukacji, wszystko to każe inaczej spojrzeć na problematykę pedagogiczną.
Zmienia się misja tych który podejmują działalność pedagogiczną. Koniecznym krokiem staje się zwrot ku filozofii pedagogiki - jako systemu wiedzy, który mógłby dać integralną podstawę działalności
dydaktyczno wychowawczej, wychodzącej poza przestrzeń pedagogiczną.
Pedagodzy muszą przechodzić do filozoficznego sposobu bycia ponieważ filozofia:
a) ogarnia całości, stałym ruchem myśli- pomaga pedagogom osiągać nowy poziom uświadamiania istoty problemów i zjawisk sprzecznego obrazu rzeczywistości pedagogicznej i poszukiwania nowych orientacji w jej poznaniu i przekształcaniu, Filozofia scala wiedzę o świecie,
b) w czasach wolności wyboru filozofia powinna stawać się psychoteoretycznym instrumentem odkrywania głębi działalności zawodowo-pedagogicznej nauczycieli, argumentem w zamierzeniach, które wprawdzie nie dają natychmiastowego efektu, ale pozwalają jasno widzieć lepszą perspektywę.
c)kandydaci na pedagogów otrzymują gotową zamkniętą wiedzę teoretyczną oraz wzory postępowania,natomiast nauczycielowi,jako kierownikowi procesu rozwoju ucznia potrzebna jest wiedza podmiotowa, subiektywna,a więc relatywna. Wyposażenie nauczycieli w wiedzę filozoficzną umożliwia tworzenie integralnego obrazu świata z rozproszonej wiedzy przedmiotowej. Jest to podstawowy warunek uczenia innych całościowego obrazu świata.
d)nauczyciel jako przedstawiciel najbardziej humanistycznego zawodu: w pracy z człowiekiem musi dobrze rozumieć podstawowe pojęcia filozofii i psychologii humanistycznej. Ich prawidłowa interpretacja umożliwia wejście w obszar filozoficzno-antropologicznych idei takich jak: autentyczność, spontaniczność, wolność wyboru, intuicja, samorealizacja, stawanie się.
e)filozofia jako baza myślowa do prowadzenia refleksji nad rzeczywistością pedagogiczną.Zawód pedagoga zmusza go do ujmowania sensu,ustalanie znaczeń procesów,zjawisk pedagogicznych, refleksja hermeneutyczna zbliża do rzeczywistego ideału poznania, ponieważ uświadamia nam samokrytykę myślowej świadomości,)filozofia zaczyna się tam, gdzie kończy "zdrowy umysł", odkrywa ukryte założenia pedagogiki,
f) filozofia pozwala odnaleźć sens pracy pedagoga odpowiedzieć na pytania "dokąd prowadzisz" "dokąd idziesz" -pytanie o sens pedagogiki,
g)filozofia dostarcza podstaw koncepcji, teorii wychowania jako najstarsza z nauk
h)uwrażliwia nas na rozumienie siebie samego, na godność człowieka, sens życia, kształtuje nasze pragnienia i aspiracje, refleksję nad własną działanością,
i)zwrot ku własnemu sumieniu daje możliwość budowania na bazie wiedzy filozoficzno-pedagogicznej moralnego fundamentu zawodu nauczyciela, samookreślenie się w zawodzie, poszukiwanie swojej "miary bycia", stosunku do prawd, które później będą się ucieleśniać w działaniach pedagogicznych
j) włączanie problematyki edukacyjnej do kontekstu pytań ogólnoludzkich, objaśnienie fenomenów pedagogicznych za pomocą języka kategorii filozoficznych
j)profesjonalne "bycie" w systemie stosunków międzyludzkich otwiera drogę do wymiany sensów z uczniami i czlonkami zawodowej grupy odniesienia, do autentycznych, głebokich, duchowych interakcji. Odejście od stereotypów myślenia oznacza poszukiwanie i odkrywanie nowych sensów,porzerzenie przestrzeni świadomości,osiąganie podmiotowości w działaności pedagogicznej.
Możliwości przechodzenia nauczycieli do filozoficznego sposobu bycia:
jest to możliwe poprzez:
a)uświadamianie celu i znaczenia swojej pracy zawodowej na drodze uwalniania się od wszelkich form świadomości fałszywej", obecnych w rozwoju indywidualnym nauczyciela
b)zbudowanie systemu autentycznych ludzkich interakcji, w ramach których rezultaty procesu dydaktyczno-wychowawczego określane byłyby zdolnością jego uczestników do wejścia w rodzący się nowy poziom myślenia filozoficznego, jako dwóch odrębnych ludzkich postaw i zmierzający do rozbijania tej
formuły poprzez poszukiwanie sensu
c)likwidacje nieokreśloności zachowań zawodowych, zmianę postaw
17. Co oznacza dla współczesnego nauczyciela - pedagoga przechodzenie do filozoficznego sposobu bycia (przedstaw swoje rozumienie w punktach).
1. Filozoficzny sposób bycia ukierunkowuje na człowieka.
2. W filozoficznym sposobie bycia człowiek jest istotą najważniejszą.
3. Człowiek w takim sposobie bycia jest podmiotem, a nie przedmiotem.
4. Człowiek jest dla drugiego człowieka bardzo ważnym TEKSTEM do interpretacji.
5. W filozoficznym sposobie bycia pedagog jest na równi z wychowankiem, nie staje nad nim, ponad.
6. Człowiek staje się wnikliwy, pochyla się, wsłuchuje się w drugiego człowieka.
7. Filozoficzny sposób bycia odgrywa dużą rolę w wyjaśnianiu ukrytych i jawnych wymiarów wiedzy szkolnej i stosunków w klasie szkolnej.
8. Hermeneutyka nastawia na rozumienie, a w czasach dzisiejszych bardzo ważnym jest rozumienia procesów i zjawisk.
9. Hermeneutyka wyrabia w nas wrażliwość, prowadzi do zrozumienia.
10. Filozoficzny sposób bycia pozwala na zrozumienie istoty humanizacji, sfer pedagogiki i pedagogii.
Treści zawarte w programie skłaniają mnie do tego, ażeby zacząć rozumieć zjawiska i procesy pedagogiczne (a nie zapamiętywać fakty), fenomenu samego siebie jako CZŁOWIEKA i INNYCH ludzi, bo droga do prawdy jest pośrednia (jest nią interpretacja jako podstawa rozumienia).
Treści zaczynają rozszerzać moją wyobraźnię pedagogiczną, rozszerzają pole widzenia świata pedagogiki (teorii). Mobilizują mnie do tego, aby poszukiwać prawdy pedagogicznej, aby uczyć się wyboru i osobistej akceptacji niektórych spośród szeregu wartości, a nie nastawiać się na ich nauczenie się i „deklamację”.
Treści zawarte w programie skłaniają mnie do tego, ażeby zacząć rozumieć zjawiska i procesy pedagogiczne (a nie zapamiętywać fakty), fenomenu samego siebie jako CZŁOWIEKA i INNYCH ludzi, bo droga do prawdy jest pośrednia (jest nią interpretacja jako podstawa rozumienia).
Treści zaczynają rozszerzać moją wyobraźnię pedagogiczną, rozszerzają pole widzenia świata pedagogiki (teorii). Mobilizują mnie do tego, aby poszukiwać prawdy pedagogicznej, aby uczyć się wyboru i osobistej akceptacji niektórych spośród szeregu wartości, a nie nastawiać się na ich nauczenie się i „deklamację”. zaproszonej wiedzy, wprowadza do aparatu pojęciowego: stawanie się, rozwój człowieka.
Nauka o człowieku musi pozostać nieodmiennie wiedzą samego człowieka, jego wiedzą o sobie, o sobie samym. Aby zrozumieć człowieka zrozumieć (a o to chodzi w pedagogice) potrzebna jest filozofia. Rozumienie zależy od wiedzy o człowieku, musi ujmować przede wszystkim całą zewnętrzną różnorodność ludzkiego bycia i dlatego staje się etycznym i filozoficznym zadaniem dla wszystkich. Filozofia praktyczna oparta jest na fenomenie rozumienia i wzajemnego porozumienia się, dzięki któremu człowieka uczestniczy w pewnym społecznym porządku, tworzy pewne instytucje, wybiera między formami życia i rozwija normatywne wyobrażenia o prawym życiu, słusznym postępowaniu. W filozofii potrzebny jest namysł teoretyczny, po to aby dojść do pełniejszej wiedzy o człowieku jako „bycie w świecie”.
Okrywając się od filozofii wkracza się w paradygmat pozytywistyczny, zaczyna się traktować człowieka jako materię, nie interpretuje się go, naucza się go, a nie pokazuje drogi rozumienia, do człowieka podchodzi się w sposób instrumentalny, matematyczno - przyrodniczy, scjentystyczny, pozytywistyczny.
41. Po co pedagogom współczesnym potrzebna jest refleksja nad nauką jako wartością?
Nauka w programie podstaw pedagogiki jest wartością, ponieważ w ujęciu pedagogicznym kieruje się innymi paradygmatami, bo jej największym zainteresowaniem jest człowieka. Refleksja jest potrzebna, żeby zrozumieć sens nauki, aby się wczytywać, wmyślać, dociekać, samodzielnie badać, interpretować CZŁOWIEKA jako TEKST . Nauka jako wartość zawiera się w takich pojęciach jak: wiedza (episteme, jednym z problemów poruszanych są problemy epistemologiczne), poznanie (gnosis, mam zapoznawać się z różnymi problemami poznawanymi), myślenie, rozumienie (mam być rozumny, rozumiejący, oświetlający, prowadzący, otwierający, kierujący), metodologia (odkrywanie prawdy o człowieku w różnych układach), filozofia (fileo - kochać, miłować i sofia - mądrość), aksjologia, rozum praktyczny (praxis, głębokie zastanowienie się człowieka nad sensem bycia w sytuacji, kiedy jest wolny), prawda, kultura pedagogiczna (wychowanie to myślenie o człowieku, rozumienie jego potrzeb, trzeba się wmyślać), forma światopoglądu (humanistyczny pogląd, Ciebie jakby nie ma, Ty się ciągle stajesz).
W starożytności nauka równa była filozofowaniu - żyć godnie znaczyło. filozofować, dociekać prawdy, miłować rozum, zachwycić się pięknem. Był to okres przepojony człowieczeństwem.
W średniowieczu przygasa jakby starożytna zasada SEPTEM ARTES LIBERALES. W tym zakresie jest okres uwsteczniania. Panuje jeden paradygmat człowieka umartwiającego się, wierzącego tylko w życie wieczne, co nie sprzyja rozwojowi samoświadomości.
Między średniowieczem, a nowożytnością znowu zaczyna kiełkować zasada siedmiu sztuk wyzwolonych, a w wieku XVII za sprawą F. Bacona i Kartezjusza nastąpił wielki przełom w myśleniu, który także rzutował na myślenie pedagogiczne.
- F. Bacon - angielski filozof, empiryk i przyrodnik w swoim dziele „Novum organum” po raz pierwszy stwierdził, że to człowiek jest panem tego świata, jednostką rozumną, która ma go zmieniać. Nastawił on myślenie pedagogiczne na człowieka jako podmiot tego świata.
- R. Descartes (Kartezjusz) - francuski filozof i matematyk racjonalista pokazał istotę wnętrza człowieka (COGITO ERGO SUM). Zauważył, że świat wewnętrzny jest ważniejszy od zewnętrznego. Nastawił myśl pedagogiczną na podmiotowość człowieka.
- A. Comte - autor filozofii pozytywnej. Zalecał, żeby wszystkie nauki - także rodząca się pedagogika - korzystały z metodologii fizyki, bo w niej wszystko się sprawdza. Pod koniec XIX w. nauki pedagogiczne uległy tej teorii i do dziś bardzo wielu pedagogów myśli, że trzeba iść śladem paradygmatu pozytywistycznego, nadmiernie instrumentalnego.
- J.S. Mill - angielski logik, napisał „System logiki” w którym omówił jej kanony i tym samym przyczynił się do powstania pedagogiki eksperymentalnej w której sądzono, że na drodze eksperymentu da się rozwiązać całość zagadnień praktycznych i teoretycznych wychowania.
- K. Darwin - angielski biolog, rewolucjonista pisząc teorię ewolucji pchnął myślenie pedagogiczne w stronę ewolucjonizmu (trzeba stworzyć warunki rozwoju - klimat, nic z niczego się nie bierze).