TERAPIA SYSTEMÓW RODZINNYCH MURRAYA BOWENA

• Początki psychoanaliza, pracowała ze schizofrenikami

• Podkreślał, że zmiana jednego z elementów pociągnie za sobą kompensacyjną zmianę w pozostałych elementach

• Objawy są wyrazem dysfunkcji systemu

Podstawowe pojęcia:

1. Zróżnicowanie „ja”

Z „ja” oznacza zdolność do różnicowania pomiędzy procesami intelektualnymi a emocjonalnymi. Można je opisać na kontinuum od „ja” niezróżnicowanego (FUZJA) do „ja” zróżnicowanego, mocnego „ja” (SELF). Skala od 0-100 podzielona na 4 przedziały:

0-25 najmniejsze zróżnicowanie

Uzależnienie od uczuć osób otaczających, zwłaszcza czł. Rodziny, kierują się odruchami emocjonalnymi, „uzależnione dodatki do masy ich rodzicielskiego ego i w toku życia poszukują podobnie uzależnionych dodatków, od których mogą pożyczyć dostatecznie dużo siły, aby egzystować”, podatni na stres, który wytrąca ich z równowagi, kruche przystosowanie, 10pkt-schizofrenicy, 20pkt-rodzice schizofreników.

25-50 większe zróżnicowanie, mniej intensywny stopień fuzji

Nadal duże kierowanie się emocjami, dominuje system przekonań spójny z systemem dominującym w kulturze i społeczności, „nauka mówi…” zamiast „jestem przekonany”, posługują się zewn. autorytetami.

50-75 wyższy stopień zróżnicowania „ja”, mniejszy stopień fuzji

Dobrze zinternalizowany system opinii i przekonań, choć obecna silna presja konformizmu, w stresowych sytuacjach kierują się emocjami

75-100 dobrze zróżnicowane „ja”

Bowen takich przypadków spotkał tylko kilka (jedynie w życiu osobistym, nie w praktyce klinicznej), wewn system kontroli, zdolni do odczuwania uczuć, wiązania się z innymi osobami szanując ich „ja”, umiejętność różnicowania męskość - kobiecość, poślubiają osoby o podobnym zróżnicowaniu

2. Trójkąty

2 osoby w sytuacji wyższego napięcia wciągają w relacje 3cią osobę, najczęściej dziecko (gdzie przy niskim napięciu potrafią dobrze funkcjonować w diadzie). Trójkąt neutralizuje lęk. Napięcie maleje powrót do diady. Jeśli jeden trójkąt nie wystarcza następne, np. z innym dzieckiem, szkoła, instytucja'może być też triangulacja na kochankę, przyjaciółkę, zwierzę.. Triangulacje wynikają z niskiego stopnia zróżnicowania i wyższej fuzji rodziny. Trójkąt - najstabilniejszy system relacyjny, ale nie zawsze ma właściwości obniżające napięcie.

3. System emocjonalny rodziny nuklearnej

Przykład: partnerzy z drugiego przedziału skali. Jako dzieci związani zależnościowo z rodzicami, po dorastaniu chcą funkcjonować autonomicznie negując zalezność (ale nadal mieszkają z rodzicami) lub tworząc separację fizyczną. Funkcjonują ok. dopóki relacje są powierzchowne, marzą o bliskości, ale są na nią uczuleni. Wchodząc w małżeństwo dokonują fuzji swoich niepełnych „ja” w nowe „ja” rodzinne. Posługują się emocj. dystansem. W takim systemie partnerzy są ciągle uwikłani w system generacyjny. Stabilnośc w takiej rodzinie można utrzymać poprzez:

1. Konflikt małżeński - stabilne rozwiązanie dylematu potrzeby bliskości oraz lęku przed nią. Intensywny konflikt chroni dziecko przed nadmiernym uwikłaniem

2. Emocjonalny dystans - kompromis dla nadmiernej bliskości, zapewnia zmniejszenie dyskomfortu i leku, często ta potrzeba jest zaspokajana poza rodziną, np. psychoterapia

3. Dysfunkcja jednego z małżonków - alternatywa dla przewlekłego konfliktu. Pojawienie się choroby = lęk, ale jej trwanie może go zmniejszać. Np. po śmierci małżonka dysfunkcja znika.

4. Przeniesienie problemów na dziecko - triangulacja.

Niezróżnicowanie małżonków jest redukowane poprzez powyższe mechanizmy.

4. Proces projekcji rodzinnej

Niezróżnicowanie „ja” rodziców zostaje przeniesione na dzieci. Następuję w ten sposób transmisja lęku, Kerr (współpracownik Bowen) mówi, że taka projekcja stabilizuje system rodzinny i redukuje niepokój.

5. Emocjonalne odcięcie się

Dzieci „ztriangulowane” szukają w ten sposób swobody. Jest ucieczką od nie rozwiązanej zalezności a nie prawdziwą separacją. Ucieczki z domu - geograficzne i psychologiczne bariery. Kerr: ten mechanizm wskazuje problem (fuzję), rozwiązuje go (emocjonalny dystans, redukcja lęku) oraz tworzy (izolacja).

6. Proces transmisji wielopokoleniowej

Przepływ procesów emocjonalnych w rodzinie z pokolenia na pokolenie. Dysfunkcja systemu jest wynikiem tego, co działo się w poprzednich pokoleniach. Bowen: schizofrenia jest produktem co najmniej 3 pokoleń wstecz. Proces odpowiedzialny za stopień różnicy w zróżnicowaniu.

7. Pozycja rodzeństwa

Funkcjonalne oczekiwania wobec najstarszych i najmłodszych itd. dzieci wbudowane w strukturę rodziny i przenoszone z pokolenia na p.

8. Społeczne procesy emocjonalneprzykład: Transgeneracyjna transmisja lęku

Stopniowy wzrost poziomu niezróżnicowania w efekcie chronicznego lęku w niektórych dziedzinach zycia rodziny, w innych dokonuje się zróżnicowanie i lęk jest mniejszy. Dzieci w tym samym systemie rodzinnym są w różnym stopniu odseparowane od rodziców; małżeństwa z osobami o podobnym poziomie NZ „ja”; ich dzieci mają podobnie niejednakowy stopień Z „ja” poszukują podobnych partnerów i tak w kółko.

Cele terapii:

• Wyłonienie własnego ja

• Zróżnicowanie ego rodzinnego

• Uzyskanie przez czł. Rodziny autonomii

• Identyfikacja wzorów relacji (z pokolenia na p.)

Mechanizm pośredniczący w zmianie:

Wgląd genogram (technika budująca świadomość)

Przeformułowanie/nadawanie nowego znaczenia starym faktom z przeszłości

Terapia ok. 4 lat, 1x tydz, 30-40% czasu to praca z 1partnerem, potem drugim, reszta diada, system; badanie przeszłości (takiej jaka manifestuje się dziś)

INTERAKCYJNO - KOMUNIKACYJNA TERAPIA RODZIN

• Przedstawiciele: Watzlawick, Weakland, Fish

• Wpływy teorii interpersonalnej Sullivana, ogólnej teorii systemów Bertalanfffy'ego, cybernetyki Wienera, antropologii Batesona, również Ericssona i Rossi'ego, Jacksona

Podstawowe założenia:

Komunikat - treść (zawartość) oraz aspekt relacyjny (metakomunikat)

Podwójne wiązanie - sprzeczne komunikaty otrzymywane przez członka rodziny wysyłane przez pozostałych; wybór pewnego aspektu komunikatu grozi karą, odrzuceniem, utratą miłości jednocześnie nie możliwość komentowania tej sprzeczności czy zwykłego wycofania się z relacji, ponieważ jest zbyt ważna (np. dla dziecka) zaburzenia komunikacji

Problem - ich zaostrzenie, nasilenie prowadzi do pojawienia się objawów, problem rośnie gdy sposoby jego rozwiązania są nieadekwatne, nieskuteczne. Okresami sprzyjającymi powstawanie P są kryzysy rodzinne/okresy przełomowe w cyklu rodzinnym, np. narodziny dziecka. Zachowania prowadzące do powstania P:

1. Konieczne jest działanie, ale nie jest podejmowane

2. Podejmowane jest działanie, ale nie wtedy, kiedy trzeba

3. Działanie jest podejmowane, ale na nieadekwatnym poziomie

Cel:

Zmiana/zablokowanie dotychczasowej sekwencji zachowań podtrzymujących problem (zmiana wzorca interakcji)

Nie sięga się do przeszłości, koncentracja na rozwiązaniu problemu. Ważne techniki, taktyki terapii; terapia krótkoterminowa:

1. Zebranie informacji o sekwencjach wzajemnych zachowań

2. Przeformułowania pozytywne/intencje paradoksalne: przepisywanie objawu; powstrzymywanie zmiany; wyolbrzymianie

Papp : „Skryta walka o władzę przestaje być skryta”

Zmiany mogą zachodzić w następujący sposób:

1. Ciągły, niewielkiego stopnia, indywidualne parametry - ILOŚCIOWE, oparte na sprzężeniu zwrotnym

2. Nagła, nieciągła, dotyczy struktury całego systemu i jego wen porządku - JAKOŚCIOWE, pożądane w terapii

TERAPIA STRUKTURALNA MINUCHINA

Podstawowe pojęcia: struktura rodziny, podsystemy rodzinne, granice, koalicje

Rodzina - otwarty system społeczno - kulturowy, rozwijający się przechodząc przez kolejne stadia życia rodziny. Rozwój wymaga adaptacji do zmieniających się warunków wewn i zewn. Rodzina posiada ograniczony do pewnego stopnia potencjał zmian, a jednocześnie zdolność do adaptacji z jednoczesnych zachowaniem ciągłości. Te możliwości adaptacyjne są oznaką zdrowia systemu, gdy zdolności się kończą problemy. Osiąganie równowagi między przynależnością do rodziny a poczuciem własnego „ja”. System różnicuje się poprzez rozwój podsystemów.

Struktura - niewidoczna sieć funkcjonalnych wymagań, które warunkują sposób, w jaki członkowie rodziny pozostają w interakcji. Wzorce interakcji posiadają pewną trwałość i nie zmienność - możliwość przewidywania zachowania członków.

Hierarchia - przejawia się w:

1. Władzy

2. Podejmowaniu decyzji - autorytet

3. Odpowiedzialności - egzekwowanie decyzji

Podkreśla właściwą hierarchię podsystemów

Cel terapii:

Zmiana struktury rodziny osiągana przez prowokowanie pewnego stopnia kryzysu ( w war. kontrolowanych). Terapeuta przyłącza się do rodziny, zdobyć zaufanie, potem przekonać by „skoczyła na głęboką wodę”; nie może on dać się wciągnąć. Zmiany w subsystemach na wymiarach:

1. Bliskość - dystans

2. Sposoby komunikowania się

Techniki:

1. Przewartościowanie - nowe znaczenie objawu, zachowań

2. Wprowadzenie nowych informacji, znaczeń poprzez specyficzne pytania, komentarz

3. Odtworzenie interakcji rodzinnych ( Pokażcie mi to a nie opowiadajcie o tym)

4. Zdjęcie rodzinne

5. Restrukturalizacja - zakreślanie granic wokół subsystemów poprzez manipulację przestrzenią (zmiana układu krzeseł), propozycje wspólnego wyjścia rodziców, zaburzenie równowagi - przymierze terapeuty z kimś, a ignorowanie innych

Terapeuta: aktywny, dyrektywny, ekspert, manipuluje sobą - dołącza do systemu, ale nie daje się wciągnąć, nie ma ko terapii, uczenie się terapii - szyba jednostronna

MEDIOLAŃSKA I POSTMEDIOLAŃSKA TERAPIA RODZIN

• Przedstawiciele: M. Selvini Palazzoli (anoreksja), J. Prata, L. Boscolo, G.F. Cechin; po 10 latach zespół się rozpadł, dwoje ostatnich postmediolańska

• Zespól zajmował się ciężkimi przypadkami: anoreksja, psychotycy

• 10 spotkań 1x m-c

• 2 terapeutów pracowało z rodziną, 2 obserwowało zza szyby jak rodzina wpływa na terapeutów

• Obserwatorzy interweniują, gdy widzą, ze jest coś nie tak telefon i porada

• Po/Przed każdym spotkaniem z rodziną zespół prowadził kilku godzinną analizę

• Bliska t. strategicznej

• Wynika z t. systemowej i komunikacji

• Neutralność terapeuty

Założenia:

Rodzina jako samoregulujący się system a każde zachowanie jest komunikacją. Poszukiwanie pktu węzłowego, pozwalającego na wprowadzenie zmiany w całym systemie. Między członkami występują gry rodzinne, zadaniem terapeuty jest je zablokować poprzez odkrycie zasad gry. Gra jest wynikiem podobnych zjawisk w poprzednich generacjachprowadzi do objawu. Stosowali pozytywną konotację i przewartościowanie. Trzymali się swojej procedury na terapię i od niej nie dochodzili.

Zasady prowadzenia sesji:

Stawianie hipotez - musi być systemowa, tj. dotyczyć wszystkich członków rodziny oraz funkcji zachowań objawowych (opracowywana przez cały zespół terap.). Zespół T zbiera wywiad jeszcze przed rozpoczęciem sesji stawiają hipotezę sprawdzają ją podczas sesji. W sesji bierze udział cała rodzina.

Cyrkularność - technika pytań cyrkularnych, pytania odnoszące się do różnic lub definicji relacji w rodzinie. Zadawane każdej osobie i dotyczą pozostałych osób. Zespół z Milano wymyślił właśnie te pytania. Logika tych pytań jest związana z interakcją w rodzinie, nie da się do nich przygotować, wynikają z tego, co dzieje się podczas sesji. Pytania o zachowania - łatwiej o odtworzenie systemu interakcyjnego. Pytania cyrk zmuszają rodzinę do myślenia, pozwalają ominąć opór! Stymulują rodzinę do dalszego myślenia w kategoriach różnic i relacji, uczą myślenia cyrkularnego, wyzwalają proces zmiany. Przykłady: Czy jest w rodzinie ktoś dla kogo objaw nie ma znaczenie? Kto pierwszy w rodzinie dostrzegł, że..? Kto jest najbardziej bezradny, kiedy…?

Neutralność - jaki efekt terapeuta wywiera na rodzinę poprzez swoje działanie. Kogo wspierał terapeuta? Rodzina: Nie wiadomo dobrze przeprowadzona sesja

Techniki:

Pytania cyrkularne

Pozytywna konotacja - rodzaj przedefiniowania, dotyczy zmiany modelu postrzegania danej sytuacji; przejście od myślenia indywidualnego do systemowego, od moralnego do medycznego, kto jest dobry a kto zły - pozwala uniknąć takiego podziału; umieszcza wszystkich członków rodziny na tym samym poziomie - pokazuje wszystkim jakie korzyści mają z tego objawu; ostatecznym celem patologii jest spójność grupy; dojście do tego, co takiego się dzieje, ze rodzina potrzebuje pacjenta, by utrzymać status quo; podkreśla jego pozytywność, normalność i zdolność do adaptacji

1. Zmiana perspektywy fenomenologicznej oraz zmiana obrazu nosiciela symptomu w oczach całej rodziny

2. Nowa etykieta wskazuje, że objaw stanowi narzędzie zmiany - pozytywne objawy

3. Zmiana etykiety objawu przynosi właścicielowi poczucie kontroli

Przeformułowanie - zwrócenie uwagi na rodzinny kontekst objawu

Interwencje paradoksalne

Rytuały rodzinne - zmiana na rytuały terapeutyczne

---