PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UZALEŻNIENIEM
Uzależnienie-to przymus brania środków naturalnych bądź syntetycznych, wywołujących skutki szkodliwe dla zdrowia
-psychiczne- jednostka jest przeświadczona, że nie może funkcjonować beż danego środka
-fizyczne- dany środek zostaje wbudowany w metabolizm organizmu(bez środka organizm nie może funkcjonować). Konsekwencją braku środka na poziomie metabolizmu jest objaw abstynencyjny
-społeczne- dominuje wśród młodzieży; wiąże się z zażywaniem narkotyków w grupie. Działa tu czynnik środowiskowy: presja grupy, istnienie pewnej mody, więzi z inną osobą
TEORIE ROZWOJU UZALEŻNIEŃ-koncepcje
-medyczne- uzależnienie jest chorobą w sensie medycznym, zaś jego przyczyny tkwią we właściwościach przyjmowanego środka i organizmu osoby uzależnionej. Należy brać pod
Fazy rozwoju demograficznego.
uwagę: efekty farmakologiczne działania środka i jego zdolność do wywoływania stanu euforii wraz z przykrymi objawami zespołu odstawienia; czynniki genetyczne; czynniki wzmacniające związane z warunkowaniem i agresją oraz czynniki fizjologiczne.
-psychologiczne- uzależnienie stanowi przejaw zaburzeń jednostkowych gdzie przyjmowanie środków psychoaktywnych to zewnętrzny przejaw adaptacyjno-obronnych mechanizmów osobowości
-pedagogiczne- wadliwy przebieg socjalizacji jednostki, czego podstawową przyczynę stanowią zaburzenia funkcjonowania środowiska rodzinnego, wadliwie funkcjonujący system szkolny oraz interakcje z osobami już uzależnionymi.
-socjologiczne- wyodrębnianie czynników procesu uzależnienia związanych z funkcjonowaniem małych grup-czynniki mikrospołeczne, a także i głównie związanych z czynnikami o charakterze makrospołecznym. Uzależnienie jest konsekwencją przemian zachodzących we współczesnym życiu społecznym, zmian cywilizacyjnych
KONSEKWENCJE UZALEŻNIEŃ
-fizyczne- wpływ na zdrowie o charakterze 1)bezpośrednim(funkcjonowanie UN, oddechowego, trawiennego, krążenia) 2)pośrednim(poprzez niewłaściwą dietę, stany chorobowe związane z niektórymi nałogami)
-psychologiczne- utrata zaufania do siebie i samokontroli, obniżona samoocena, utrata zainteresowania zwykłymi czynnościami i celami życiowymi, bowiem nałóg zaczyna być centralnym czynnikiem wzmacniającym
-pedagogiczne- akcentuje się tu następstwa 1) rodzinne(destabilizacja życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w sferze pełnionych ról, zadań i funkcji rodziny, źródło przemocy w rodzinie) 2)kryminologiczne(źródło przestępczości np. produkcja i handel narkotykami, czynnik wiktymizacji- osoby uzależnione bardziej narażone są na zachowania przestępcze wobec nich)
-społeczne- straty pieniężne związane z utraconymi zarobkami, roztrwonionymi oszczędnościami, wydatkami na opiekę społeczną i nieskuteczne a często powtarzające się próby rehabilitacji, zniszczenie sensownych związków interpersonalnych; straty związane z przestępczością, utrata produktywności ludzkiej, rozszerzenie się innych patologii(rodzina, przemoc)
FAZY UZALEŻNIENIA
1.Poznawanie stanu odurzenia- pierwsze kontakty ze środkiem odurzającym, dominują tu społeczne i psychologiczne motywy jego zażywania, bowiem sam środek nie stanowi jeszcze przedmiotu pożądania, pragnienia, gdyż pierwsze kontakty z narkotykiem wiążą się raczej z nieprzyjemnymi reakcjami organizmu i odczuciami
2.Stan odurzenia przyjemnością- sam kontakt ze środowiskiem uzależniającym staje się dla jednostki źródłem zaspokojenia określonych potrzeb, stąd motywy używania wiążą się już z przyjemnymi odczuciami, będącymi skutkiem wprowadzenia środka do organizmu. Następuje stopniowe uzależnienie się od środka i postępujący wzrost tolerancji na jego działanie, co staje się z kolei motywem dalszych eksperymentów i poszukiwań innych środków, często o silniejszym działaniu.
3.Stan odurzenia celem nadrzędnym- stan zaawansowanego uzależnienia, co wiąże się z tym, iż używanie środka toksycznego staje się nadrzędnym celem, którego realizacji podporządkowane są wszelkie działania. Istniejące dotąd kontakty i więzi społeczne zostają zerwane, a te, które pozostają ograniczają się do kontaktów z osobami ze środowiska uzależnionego
4.Stan odurzenia normą- najbardziej zaawansowane stadium uzależnienia, powiązane z zależnością tak silną, iż używanie środka staje się koniecznością dla utrzymania normalnego samopoczucia i funkcjonowania. Coraz rzadziej doświadcza się stanów euforycznych, a ich osiąganie wiąże się z przyjmowaniem dawek niebezpiecznych dla życia. Gwałtowne zmiany następują w stanie zdrowia, w skrajnym przypadku prowadzące do śmierci.
Podział według Światowej Organizacji Zdrowia[edytuj]
Opiaty np. heroina, morfina
Psychostymulanty np. amfetamina, metamfetamina
Kokaina
Marihuana i haszysz
Halucynogeny np. DMT
Psychodeliki np. LSD-25
Środki lotne - kleje
Leki uspokajające i barbiturany
Nikotyna
Alkohol
Steroidy
Podział według działania fizjologicznego[edytuj]
Podział substancji psychoaktywnych przyjęty przez Interpol i stosowany w farmakologii:
stymulanty czyli substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy: (amfetamina i jej pochodne: amfetamina, metamfetamina, metylofenidat; efedryna i jej steroizomery: efedryna i pseudoefedryna; n-metyloksantyny: kofeina, teofilina, teobromina); depresanty czyli substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy: (benzodiazepiny, np. diazepam, flunitrazepam ; depresanty nasenne: alkohol, eter, barbiturany, chloroform, wodzian chloralu; opioidy, np. opium, kodeina, tramadol, morfina, heroina, metadon); psychodeliki czyli substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym: (delirianty, np. skopolamina, atropina; pozostałe psychodeliki np. Salvinorin A; psychodeliki stymulacyjne, np. MDMA, MDA, meskalina, DOM, LSD-25, AMT, DMT; dysocjanty, np. podtlenek azotu, ketamina); konopie indyjskie i ich pochodne, np. THC, są wyróżniane jako osobna grupa ponieważ wykazują działanie i stymulacyjne i depresyjne, a ponadto posiadają cechy psychodelików.
Narkotyki miękkie i twarde[edytuj]
Często narkotyki dzieli się na miękkie i twarde, choć kryterium podziału nie jest jasno ustalone. Jako twarde najczęściej określa się te, których używanie prowadzi do silnego uzależnienia, zwłaszcza kiedy jest połączone z poważnymi następstwami zdrowotnymi. Za miękkie uznaje się te, które uzależniają w dużo mniejszym stopniu lub wcale. Podział narkotyków na miękkie i twarde ma znaczenie w prawie Holandii, gdzie używanie "narkotyków miękkich" jest legalne.
Do narkotyków twardych najczęściej zalicza się kokainę, opioidy jak heroina czy morfina oraz alkohol etylowy, do miękkich najczęściej marihuanę, haszysz i LSD.
Sporną kwestią jest klasyfikacja psychodelików. W tej grupie znajduje się wiele substancji, które, mimo że mogą być groźne dla zdrowia, nie wywołują uzależnienia, stąd przez niektórych nie są one w ogóle traktowane jak narkotyki. Holenderska polityka tolerowania miękkich narkotyków uznaje syntetyczne psychodeliki, takie jak LSD i MDMA za narkotyki twarde, chociaż mają działanie bardzo podobne do psychodelików naturalnych, takich jak meskalina (pejotl), która jest w Holandii legalna w nieprzetworzonej formie. W Polsce wszystkie wymienione substancje są nielegalne.