Czynniki rakotwórcze. Przyczyny nowotworów.

Czynniki rakotwórcze-kancerogeny - są to czynniki mogące indukować powstawanie nowotworów. Cechuje je zdolność do specyficznego oddziaływania i modyfikowania materiału genetycznego komórki.

W komórkach nowotworowych mamy najprawdopodobniej do czynienia z zaburzeniami układu genetycznego. Do takiego zaburzenia może doprowadzić wiele różnych czynników, zarówno zewnątrz- jak i wewnątrzpochodnych.

Zewnątrzpochodne:

1.Chemiczne np:

• beryl

• azbest,

• arsen i jego związki

• benzen

• benzydyna

• eter i jego produkcja

• chrom i jego związki

• 1,3-butadien

• tlenek styrenu

• tetrachloroetylen

• kadm, ołów, rtęć, nikiel

• aminy aromatyczne,

• węglowodory aromatyczne(dym tytoniowy, dym z zakładów przemysłowych, spaliny),

• sadza, smoły i oleje

• chlorek winylu

• gazy spalinowe samochodów, samolotów

• palenie papierosów-(dotyczy to także palenia biernego, polegającego na przebywaniu w otoczeniu osoby palącej i wdychaniu dymu)

• leki: immunosupresyjne, niektóre hormony

• niedobory witamin A,B12,C w pożywieniu

• nieprawidłowe odżywianie -spożywanie produktów wędzonych, solnych i silnie kwaśnych, nadmiar alkoholu czy nasyconych tłuszczy zwierzęcych, brak świeżych owoców i jarzyn w diecie

Umiejscowienie niektórych nowotworów spowodowanych narażeniem zawodowym na wybrane substancje rakotwórcze

Czynnik rakotwórczy	Drogi wchłaniania	Umiejscowienie nowotworu
Arsen i jego związki	układ oddechowy, przewód pokarmowy	skóra, płuco, wątroba, nerka, jelita, pęcherz moczowy, tkanka limfatyczna, tkanka krwiotwórcza
Benzen	układ oddechowy i skóra	układ krwiotwórczy (głównie białaczka)
Chlorek winylu	układ oddechowy	wątroba, mózg, płuca, tkanka limfatyczna i krwiotwórcza
Benzydyna	układ oddechowy, skóra, przewód pokarmowy	układ moczowy, szczególnie pęcherz moczowy i nerka
Formaldehyd	układ oddechowy, przewód pokarmowy	jama ustna, gardło, płuco, pęcherz moczowy, okrężnica, skóra, nerki
Oleje mineralne nierafinowane lub słabo rafinowane	układ oddechowy, skóra, przewód pokarmowy	skóra (w tym moszna), żołądek, jelito grube, zatoka nosowa, pęcherz moczowy, jama ustna, gardło

2.Fizyczne:

• promieniowanie jonizujące- rentgenowskie, radu, uranu i innych izotopów (białaczki u ofiar Hiroszimy)

• promieniowanie nadfioletowe(słońce, lampy kwarcowe)

3.Biologiczne: wirusy rakotwórcze wywodzące się z dwóch grup:

• wirusy zawierające DNA

• retrowirusy

Wirusy zawierające DNA po zaatakowaniu komórki wykorzystują jej maszynerię do replikacji DNA i do produkcji własnych białek prowadząc do rozwoju nowotworu.

Pośród nich najgroźniejsze wydają się wirusy zapalenia wątroby typu B oraz wirus brodawczaka przenoszony drogą płciową. Ponadto znany jest wirus Epsteina-Barra, który przyczynia się do rozwoju mononukleozy, raka gardła i innych typów nowotworów.

Retrowirusy to druga grupa wirusów rakotwórczych. Podczas procesów genetycznych zachodzących w ich genomie wykorzystują one enzym tzw. odwrotną transkryptazę. Retrowirusy onkogenne występujące u zwierząt dzielą się na dwie grupy:

• łagodne

• ostre

4.Zawodowe:

Nowotwory złośliwe najczęściej związane z ekspozycją zawodową: rak płuca i pęcherza moczowego, międzybłoniak opłucnej, rak krtani, białaczki, naczyniakomięsak wątroby, nowotwory złośliwe jamy nosowej oraz skóry (inne niż czerniak).

Do najczęstszych czynników zawodowych zalicza się: promieniowanie słoneczne, bierne wdychanie dymu tytoniowego, pył zawierający wolną krzemionkę, gazy spalinowe z silników Diesla, produkty rozpadu radonu, pył drzewny, benzen, azbest, formaldehyd, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, związki chromu VI, kadmu i niklu.

5. Czynniki środowiskowe-ekspozycja środowiskowa- to ekspozycja dotycząca całej populacji, na którą pojedyncza osoba nie ma bezpośredniego wpływu-to zanieczyszczenia powietrza i wody pitnej, bierne paleniu, produkty rozpadu radonu emitowanego z budynków, promieniowanie słoneczne, rakotwórcze substancje chemiczne, których źródłem są zakłady przemysłowe, skażenie pożywienia na przykład dioksynami i estrogenami środowiskowymi itp.

Ekspozycja może mieć zasięg szeroki - jak w przypadku skażenia powietrza - lub ograniczony, jak w przypadku ludzi mieszkających w pobliżu zakładów przemysłowych emitujących zanieczyszczenia zawierające czynniki rakotwórcze.

Procesy tachnologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji, preparatów lub czynników rakotwórczych lub mutagennych: Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych

• Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków

• Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów

Czynniki wewnętrzne(endogenne):

1.Zaburzenia hormonalne-np. rak sutka i rak trzonu macicy mają związek z nadmiarem estrogenów estrogenów w ustroju kobiety, natomiast pewne nowotwory np:siatkówczak (nowotwór złośliwy siatkówki), występują rodzinnie. Dzieci z zespołem Downa (mongolizmem), spowodowanym wrodzonym defektem w układzie chromosomów, częściej chorują na białaczkę.

2.Zaburzenia immunologiczne-sprzyjają powstawaniu i rozwojowi nowotworów złośliwych

Główne przyczyny powstawania nowotworów.

• Czynniki genetyczne

• Stres - grasica jest centralnym narządem układu immunologicznego. Bezpośredni   wpływ na ten gruczoł ma stres zmniejszając go i wpływając na niego negatywnie.

• Nieprawidłowe, tłuste odżywianie oraz środki konserwujące i sztuczne barwniki. Ciało człowieka jest budowane i zasilane przez substancje znajdujące się w pożywieniu. Prawidłowa dieta i suplementy diety pozwolą ponownie wyrównać równowagę metaboliczną pacjentów chorych na raka i w ten sposób poprawić funkcjonowanie organizmu.

• Brak ćwiczeń fizycznych - ćwiczenia poprawiają funkcjonowanie układu nerwowego, stabilizują poziom glukozy we krwi, odtruwają układ limfatyczny poprzez oczyszczanie go z nagromadzonych toksyn.

• Zanieczyszczenie środowiska - dym papierosowy, promienie Roentgena, silne promieniowanie słoneczne (rak skóry), kontakt z substancjami rakotwórczymi.

• Niedobór witamin i minerałów.

• Nadmierne spożywanie alkoholu

Europejski Kodeks Walki Z Rakiem

-to 11 zasad profilaktyki w walce z chorobami nowotworowymi:

1. Nie pal

2. Wystrzegaj się otyłości

3. Bądź codziennie aktywny

4. Spożywaj więcej warzyw i owoców

5. Ogranicz spożycie alkoholu

6. Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce

7. Unikaj substancji rakotwórczych

8. Zaszczep się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B

Weź udział w programach ochrony zdrowia publicznego:

1. Kobiety po 25 roku życia :badania w kierunku raka szyjki macicy

2. Kobiety po 50 roku życia: badania w kierunku raka piersi

3. Kobiety i mężczyźni po 50 roku życia :badania w kierunku raka jelita grubego

---