Prawo Finansowe (prawo celne, prawo bankowe, prawo podatkowe) - wykłady dr Naczyńska
Finanse publiczne - to zasoby pieniężne (publiczne), operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące.
Funkcje finansów publicznych:
funkcja fiskalna - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym środków na realizację ich zadań (np. podatek od psów - koszty egzekucji przewyższają wpływy),
funkcja redystrybucyjna (alimentacyjna) - przesuwanie środków finansowych ze sfery produkcyjnej do sfery budżetowej, np. na oświatę, służbę zdrowia, wojsko),
funkcja stymulacyjna - to oddziaływanie przy pomocy rozwiązań, instrumentów finansowych na przebieg procesów gospodarczych, kształtowanie określonych zachowań podmiotów:
- może być pozytywne - czyli pobudzające podmioty do określonych zachowań np. ulgi, zwolnienia podatkowe, wolne strefy ekonomiczne, preferencyjne kredyty,
- oddziaływanie negatywne - zmierzające do eliminacji bądź ograniczenia pewnych zachowań podmiotów, np. wysoka stawka podatku, wysokie grzywny, krzywa Laffera w systemie podatkowym,
funkcja kontrolna inaczej informacyjna - polega na analizie przebiegu procesów gospodarczych za pomocą kontroli przepływów finansowych i wpływów podatkowych.
Zasady budżetowe - postulaty stawiane przez naukę mające zapewnić prawidłowe funkcjonowanie gospodarki budżetowej, niektóre z nich znajdują wyraz w ustawach:
zasada powszechności (zupełności),
zasada jedności,
zasada szczegółowości,
zasada jawności.
Ad. 1 zasada zupełności - budżet powinien obejmować całą działalność finansową państwa (j.s.t.), wszelkie przejawy działalności państwa (j.s.t.) powinny znajdować odzwierciedlenie w dochodach i wydatkach budżetowych. Wyrazem tej zasady jest metoda budżetowania brutto obowiązująca jednostki budżetowe, które są obowiązane każdy swój dochód odprowadzić do budżetu i każdy swój wydatek pokryć z budżetu (sąd, US, szkoła).
Na zasadzie wyjątku dopuszcza się budżetowanie netto, np. zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze mogą rozliczać się z budżetem netto, tzn. mogą pokrywać wydatki z osiąganych dochodów a z budżetem rozliczać się saldem (może być +, -)
Państwowa jednostka budżetowa - np. sąd, Urząd Skarbowy
Gminna jednostka budżetowa - np. szkoła
Ad. 2 zasada jedności - może być rozpatrywana w 2-ch aspektach:
jako jedność formalna - postulat zestawienia wszystkich dochodów i wydatków budżetowych w jednym planie finansowym (ustawa budżetowa - państwo; gmina - uchwała budżetowa),
jedność materialna - postuluje aby całość dochodów budżetowych była przekazywana na wydatki. Naruszeniem tej zasady jest tworzenie funduszy celowych (np. fundusz alimentacyjny).
Ad. 3 zasada szczegółowości - nakłada obowiązek uchwalenia budżetu w określonej szczegółowości dochodów i wydatków. Jej praktycznym wyrazem jest klasyfikacja budżetowa: podział na części, działy, rozdziały i paragrafy.
Ad. 4 zasada jawności - jest to postulat o charakterze politycznym, wymagane jest publiczne ogłoszenie treści projektu budżetu a następnie budżetu już uchwalonego. Jawność debat budżetowych.
Ustawa - Dziennik Ustaw/ Uchwała - Dziennik Urzędowy i na tablicy ogłoszeń
Dochody budżetowe - to przede wszystkim:
podatki,
opłaty,
cło (występuje tylko w transakcjach poza Unią).
Ad. 1 podatki (art. 6 ordynacji podatkowej) - to świadczenie:
publicznoprawne,
o charakterze nieodpłatnym (nieekwiwalentne) - podatnik nie otrzymuje w zamian za podatek żadnego świadczenia (ta cecha odróżnia podatek od opłaty),
przymusowe - egzekucja w sferze państwowej 5%, w sferze prywatnej 15%,
bezzwrotne i pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu i gminy,
wynika z ustawy podatkowej.
Podział podatków:
wg kryterium źródła dochodu:
dochód z budżetu państwa:
podatek VAT,
podatek akcyzowy,
podatek od gier (płaci podmiot urządzający)
podatek tonażowy (wybrzeże)
dochód z budżetu gminy:
podatek od nieruchomości,
podatek od środków transportowych,
podatek rolny i leśny,
podatek katastralny (ma obowiązywać od 2010r. ma zastąpić pod. od nieruchomości, rolny i leśny),
podatek od spadków i darowizn,
podatek od czynności cywilnoprawnych,
karta podatkowa (np. szewc, zegarmistrz) forma zryczałtowana
wg kryterium ponoszenia materialnego ciężaru podatku:
podatki pośrednie - materialny ciężar podatku nie obciąża podatnika, jest przerzucony na inny podmiot np. VAT, akcyza,
podatki bezpośrednie - podatnik ponosi materialny ciężar podatku np. podatek dochodowy od osób fizycznych,
Podatek naliczony - wynika z faktur wystawionych podatnikowi przez jego dostawców (podatek wynika z rejestru zakupów)
Podatek należny - wynika z faktur wystawionych przez podatnika jego odbiorcom (wynika z rejestru sprzedaży).
Podatek należny - Podatek naliczony = to jest do zapłaty
wg kryterium podstawy opodatkowania:
podatki przychodowe (podatek rolny)
podatki dochodowe
przychód - koszty = dochód
Obowiązek podatkowy art. 4 ordynacji podatkowej - obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego, w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.
art. 5 - zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz miejscu, określonych w przepisach prawa podatkowego.
Podatnik - to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Płatnikiem (np. pracodawca wobec pracownika) - to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej obowiązana do:
obliczenia podatku,
pobrania podatku od podatnika,
wpłacenia podatku w terminie organowi podatkowemu.
Przysługuje mu wynagrodzenie 0,3% pobranych podatków pod warunkiem, że wpłaci podatek w terminie.
Inkasent - jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do:
pobrania podatku od podatnika,
wpłacenia podatku w terminie organowi podatkowemu
Przysługuje wynagrodzenie 0,1% pobranych podatków.
Organy podatkowe:
państwowe: I instancja - Naczelnik Urzędu Skarbowego
- odwołanie - 14 dni do
II instancja - Dyrektor Izby Skarbowej
samorządowe: I instancja - Wójt, Burmistrz, Prezydent
- odwołanie - 14 dni do
II instancja - SKO
Przysługuje skarga (w ciągu 30 dni) do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
Od orzeczenia WSA skarga kasacyjna (w ciągu 2 m-cy) do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Powstawanie zobowiązań podatkowych (art.21 ustawy) - 2 sposoby powstawania zobowiązania podatkowego:
z mocy samego prawa (np.. pod. doch. od osób fiz., VAT) - z chwilą zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania,
z chwilą doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania (np. podatek od nieruchomości, od spadków i darowizn).
Rodzaje decyzji podatkowych:
decyzje określające - mają charakter deklaratywny, wydawane są w odniesieniu do zobowiązań podatkowych powstających z mocy samego prawa,
decyzje ustalające - mają charakter konstytutywny, zobowiązanie podatkowe powstaje z chwilą doręczenia decyzji a podatnik ma min. 14 dni na zapłatę podatku.
Odpowiedzialność podatkowa podatnika - podatnik odpowiada za zobowiązania podatkowe całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym, a w przypadku podatników pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta rozciąga się na majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Płatnik - odpowiada za podatek niedobrany lub podatek pobrany a nie wpłacony.
Inkasent - odpowiada za podatek pobrany, a nie wpłacony. Odpowiedzialność ta obejmuje cały majątek (obojga małżonków) teraźniejszy i przyszły.
Zaległość podatkowa - to podatek niezapłacony w terminie płatności, rata podatku lub zaliczka na podatek. Na równi z zaległością podatkową traktuje się także m.in. nadpłatę jeśli w zeznaniu lub w deklaracji została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.
Konsekwencje zaległości podatkowych:
odsetki za zwłokę są wpłacane bez wezwania organu podatkowego, jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.