Wstęp do Pedagogiki
PEDAGOGIKA - jest to wszechstronna nauka o wychowaniu, której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.
Pedagogika bada zjawiska wychowawcze, w kontekście procesów społecznych i przy uwzględnieniu jednostkowych procesów psychicznych. Ukazuje ona istotę wychowania: bios, etos, agos, los oraz miejsce aktywności jednostki.
Pedagogika - nauka o wychowaniu. Nazwa dyscypliny pochodzi od dwóch słów: pais - chłopak, ago - prowadzę, wiodę, paidagogos - prowadzący chłopca.
Pedagogika powstała z filozofii i jako nauka wyodrębniła się w II połowie XIX wieku. Dorobek pedagogiki do XIX wieku to przede wszystkim praktyka dotycząca wychowania.
Mówiąc o tym, że pedagogika zajmuje się procesem wychowania myślimy o :
- warunkach wychowania,
- celach wychowania,
- treściach wychowania,
- metodach i formach wychowania,
- oraz o prognozie.
Pedagogika jest dyscypliną naukową ponieważ posiada:
1. przedmiot badań (wychowanie) oraz podmiot badań (człowiek, wychowanek),
2. metody badań,
3. teorię, czyli dorobek.
Funkcje pedagogiki :
- funkcja diagnostyczna - określa stan rzeczy,
- funkcja prognostyczna - przewiduje rozwój danej sytuacji,
- funkcja instrumentalno-techniczna - obejmuje konkretne działania.
Zadania pedagogiki :
- wyjaśnienie przyczyn danego stanu rzeczy, np.: zachowania,
- przewidywanie skutków,
- opisywanie formy pracy, praca z daną jednostką.
Nauki pomocnicze :
- psychologia,
- medycyna z uwzględnieniem psychiatrii,
- socjologia,
- demografia,
- ekonomia.
XIX wiek - rozpad filozofii na dyscypliny. Pedagogika rozwinęła się i podzieliła na cztery działy:
PEDAGOGIKA OGÓLNA
DYDAKTYKA czyli teoria kształcenia,
TEORIA WYCHOWANIA
HISTORIA WYCHOWANIA
Pedagogika ogólna zajmuje się podstawami, strukturą i celami wychowania, metodologią badań swego przedmiotu, analizą ogólnych doktryn pedagogicznych i psychicznych a także wszelkimi problemami wychowania.
Dydaktyka koncentruje się na procesie nauczania, uczenia się (uczenie intencjonalne).
Teoria wychowania rozważa o ideałach, celach, treści, procesie, zasadach i metodach wychowania. Rozważa treści zmienności wychowania, ukazuje wychowanie człowieka w okresach transformacji ustrojowej, ukazuje konflikty, które w tych okresach pojawiają się.
Historia wychowania to nauka, której przedmiotem badań są dzieje praktyki wychowawczej i dzieje myśli pedagogicznej. Myśl pedagogiczna zawarta w doktrynach pedagogicznych wyjaśnia jak w poszczególnych epokach wychowywano, do czego zmierzano.
XVIII / XIX
Jan Henryk Pestalozzi
Kryterium programowe:
pedagogika społeczna,
pedagogika specjalna,
pedagogika porównawcza,
teoria i organizacja zarządzania oświatą.
Pedagogika społeczna bada społeczne aspekty wychowania (np. trudności szkolne). W obrębie pedagogiki społecznej znajduje się pedagogika opiekuńczo-wychowawcza:
opieka nad wszystkimi dziećmi w Domu Dziecka,
opieka nad chorymi starcami.
Pedagogika opiekuńczo-wychowawcza odnosi się do każdej fazy życia człowieka.
Pedagogika dzieli się ze względu na fazy rozwojowe:
pedagogika prenatalna,
pedagogika żłobkowa,
pedagogika przedszkolna,
pedagogika wczesnoszkolna,
pedagogika szkolna dzieci i młodzieży (pedagogika szkoły zawodowej, pedagogika szkoły ogólnokształcącej),
pedagogika dorosłych,
pedagogika ludzi starych (gerontologia edukacyjna).
Gerontolodzy podzielili życie ludzkie na etapy:
dążenie do osiągnięcia kwalifikacji zawodowych: 0 - 25 r. ż.,
okres pracy zawodowej,
okres emerytalny,
okres niedołęstwa i zależności od osób trzecich.
Podział pedagogiki ze względu na dziedzinę działalności:
pedagogika przemysłowa,
pedagogika rolnicza,
pedagogika wojskowa,
pedagogika lecznicza (traumatologia),
pedagogika pracy kulturalno-oświatowej,
pedagogika wczasów.
Pedagogika ogólna z elementami etyki
Etyka - nauka o moralności.
Wszystko co człowiek wewnętrznie posiada, powstaje jako dzieło wychowania. Rozwój mowy i umiejętność zawodowa, światopogląd i religijność, uspołecznienie i patriotyzm, zasady moralne i ludzkie postępowanie, musi być co najmniej w swych początkach wypielęgnowane przez staranne wychowanie i kształcenie.
Zjawiska przemian w wychowaniu dotyczą ostatnich kilkudziesięciu lat, kiedy nastąpiła reorientacja na temat rozwoju człowieka.
Rozszerzanie się terenów oddziaływań wychowawczych w dół i w górę (od prenatalności do gerontologii).
Zmiana charakteru wychowanków (z indywidualnego na grupowe). Powstanie nowych instytucji wychowawczych: hospitacja, organizacje pomagające narkomanom i alkoholikom.
Pedagogizacja wielu instytucji dotychczas tradycyjnie niewychowawczych, np. wojsko, sądownictwo, prasa, handel.
Pedagogizacja starych instytucji wychowawczych, np.: szkoły, uniwersytety.
Pedagogizacja duszpasterstwa w kościele (od drugiego soboru watykańskiego 1962-65).
Zastosowanie środków oddziaływania na ludzi.
STRUKTURA PIONOWA PEDAGOGIKI.
Wychowanie jest koniecznością biologiczną oraz działalnością powodującą stawanie się lepszym i mądrzejszym. Wychowanie dokonuje się w odpowiednich warunkach.
Niesienie pomocy wychowawczej to inaczej opieka w celu ukształtowania człowieka.
Najważniejsza jest atmosfera wychowania (działanie wychowawców, wpływanie i urabianie wychowanków).
Wychowanie jako działalność dokonująca się przy określonych zabiegach, wywoływania różnych zmian.
Wywoływanie zmian to proces wychowawczy.
Wychowanie jest to działanie wychowawcze.
Wychowanie są to sytuacje wychowawcze, czyli warunki w jakich te działania zachodzą, są to także wyniki, czyli wytwór działań i warunków.
Wychowanie to także zachodzące zmiany wychowawcze.
Zmiany wychowawcze to długotrwały ciąg zmian zachodzących w procesie rozwoju człowieka, w czym biorą świadomy udział wychowawcy. Współdziałają przy tym różne okoliczności i warunki jako sytuacje wychowawcze, oraz dążność samego wychowanka do osiągania coraz większej samodzielności moralnej i umysłowej oraz życiowej jako najdalszego tworu wychowania.
1/3 życia ludzkiego jest to proces opiekuńczo-wychowawczy.
DEFINICJA PRAKSEOLOGICZNA - oddziaływanie wychowawców.
Wychowanie
jest to wprowadzenie przez osoby dojrzałe osób dojrzewających do życia społecznego,
jest to planowe działanie ludzi dojrzałych na ludzi dojrzewających,
jest to świadome urzeczywistnianie wartości w kimś.
DEFINICJA EWOLUCYJNA - proces rozwojowy jednostki.
Wychowanie jest procesem wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku lub procesem zdobywania przez jednostkę doświadczeń. Przedstawiciele tego definiowania stawiają dziecko w centrum zainteresowania, rozwoju. Ich definicje maja charakter ewolucyjny, wyjaśniają na czym polega rozwój człowieka (J. J. Rousseau).
DEFINICJA SYTUACYJNA - bodźce środowiska wychowawczego.
Trzecia grupa definicji koncentruje się na warunkach i bodźcach wychowania.
Wychowanie to przygotowanie do życia przez życie lub całość operacji życiowych. To szkoła wspólnoty przeżywana przez zabawę, pracę, rozmowę i wszelkie formy wyrażania się. Te definicje mają charakter definicyjny. Zastanawiają jak przygotować środowisko wychowujące. ŚRODOWISKO WYCHOWUJĄCE = EKOLOGIZM.
Czwarta grupa definicji skupia się na wytworach i skutkach wychowania. Zdarza się też socjologom.
DEFINICJA ADOPCYJNA - skutki i wytwory wychowania.
Wychowanie jest przysposobieniem wychowanka na pełnosprawnego członka grupy społecznej (kształtowanie się charakteru, osobowości). Wychowanie jest to oddziaływanie pokoleń dorosłych na dorastające aby ukształtować je zgodnie z oczekiwaniami społecznymi.
Przedstawiciele tego kierunku utożsamiają istotę z wynikiem, którym jest dobre przystosowanie, adaptacja wychowanka do społeczeństwa.
Jednak na pełny proces wychowawczy składa się:
samorzutny rozwój,
sytuacje bodźcowe,
wytwory wychowania,
proces trwa całe życie.
Współczesne systemy wychowania posługują się definicjami ramowymi.
Wychowanie jest zawsze społecznie uznawanym systemem działania pokoleń starszych na młodsze w celu pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia. Wobec tego ramami wychowania są pokolenia starsze społeczeństwa, ich system kierującego działania na młodzież, ideał nowego człowieka i przyszły kształt życia jako cele do osiągnięcia. W ten sposób wychowanie jawi się jako rozwój człowieka, w którym punktem wyjścia jest osoba wychowanka.
Składniki procesu wychowawczego to inaczej SIŁY CZYNNIKÓW WYCHOWAWCZYCH.
Ramowa definicja wychowania scala w sobie cztery poznane formy ujęcia wychowania:
jako urabiania,
jako swobodnego rozwoju,
jako oddziaływania sytuacji,
jako wytworu.
Na skutek tego scalenia zawiera w sobie podstawowe składniki wychowawcze, którymi są dynamiczne siły działające w procesie wszechstronnego rozwijania człowieka. Do tych sił należą społeczne działania wychowawcze, które starają się pokierować naturalnym rozwojem wychowanka przez jego zbliżenie do ideału nowego człowieka oraz ukształtowanie jego postawy wobec przyszłego nieznanego jemu życia.
Dynamizm procesu wychowania to pęd życiowy do naturalnego psychicznego rozwoju organizmu, nazywamy go BIOS, tzn. życie. Siła biosu zależy od wyposażenia dziedzicznego, biologicznego i dyspozycji jak talenty, upośledzenia, zwyrodnienia. Ukształtowany jest przez pokolenia, jest to naturalny psychoorganiczny rozwój jednostki odbywający się niezależnie od naszej woli, dlatego stanowi fundamentalną siłę napędową całego procesu wychowawczego.
Siła ta wynikająca z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności jest zawsze żywiołowa i wymaga przeto pokierowania jego energią na właściwe cele.
Pomimo swej żywiołowości siła popędu od początku istnienia człowieka zależy od pomocy wychowawczej opieki, od społecznego znaczenia wychowawców, rodziców, nauczycieli, które jest unormowane zwyczajami i tradycją życia określonego społeczeństwa i ten potężny nurt życia społecznego stara się pokierować biosem jednostki do własnych celów, norm, zwyczajów przy pomocy przymusu, nacisku, kontroli. Nazywa się go ETOSEM, tzw. zwyczaj, obyczaj, przyzwyczajenie.
Etos jako składnik wychowania działa na bios przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych takich jak rodzina, szkoła, przedszkole, grupa koleżeńska, w których obowiązują społeczne wzorce zachowania.
Kształtują się takie cechy jak: powinność, obowiązek, odpowiedzialność, solidarność grupowa. Na skutek działania etosu w różnych dziedzinach życia następuje dziedziczenie społecznych postaw moralnych, religijnych.
Pod wpływem siły etosu następuje przyswojenie przez rozbijającą się jednostkę dorobku kultury, tradycji, historii, obyczajów, narodowości, dokonuje się przystosowanie społeczne i przysposobienie na pełnoprawnego członka społeczeństwa.
Działanie etosu jako drugiego składnika wychowania sprowadza się do socjalizacji, czyli uspołeczniania. Etos stwarza zagrożenie w postaci mody, kultury masowej.
Wobec zagrożenia biosu przez etos potrzebne jest korygujące działania wychowawcy, czyli AGOS. Siła prowadząca wychowawców. Siła ta daje się wymierzyć, określić (autorytet wychowawczy nauczycieli). Autorytet - siła wewnętrzna.
Agos wychowawców kierujący wychowaniem wychowanka, siła uszlachetniająca nowe pokolenia rozwijając je osobowo w procesie personalizacji. Wiąże się z ukształtowaniem postawy wychowanka wobec przyszłego życia.
Nieokreśloność przyszłego życia, do którego ma przygotować wychowanie wprowadza czwarty składnik wychowania, siłę najbardziej tajemniczą, nieobliczalnie występującą w postaci LOSU. Los narzuca nam rodziców, określa koleje życia. Był przedmiotem badań. Wymyślono teorie fatalistyczne, deterministyczne, w których los dorastał do absolutu. W losie wyróżniamy czynniki przeznaczeniowe nieodwracalne, np.: śmierć, oraz czynniki wokacyjne, czyli powołaniowe, np.: wolność, łaska, los (droga życiowa chrześcijanina).
Logos - stanowisko chrześcijańskie; inaczej słowo, nauka, świat, mądrość boża.
Człowiek może sobie wybierać bohaterów, cele, postawy, do których zmierza.
Pedagogika w tym znaczeniu jest inicjacją, wtajemniczeniem. Wszystkie składniki działają razem. Ścierają się siły losu, biosu, agosu i etosu w ramach określonej sytuacji życiowej i jej zmienności. Ostateczny wynik wychowawczy złożony jest z dwu zasadniczych nurtów życia.
Początkowe działanie etosu na pęd życiowy biosu wytwarza drugi nurt, natomiast dalsze korygujące działanie siły agosu na głębinowy nurt życiowy w jednostce wykształca właściwy pierwszy nurt wychowania.
Nurt drugi to są elementy kultury, barbarzyństwa, skłonności do wypadków, wykolejenia.
Nurt pierwszy są to nabyte zasady światopoglądowe, moralne, religijne, społeczne, ideał wychowanków.
Ostateczny wynik wychowawczy wytwarza dwa nurty życia.
Plan życia wychowanek realizuje pod wpływem etosu (kultura, tradycja, zachowanie rodziców). Etos kształtuje jednostkę. Wypadkowa biosu i etosu wytwarza II nurt życia jednostki. Podejmowane jest działanie agosu (wychowawcze, który działa na bios (wytwarza właściwy nurt wychowawczy, czyli I nurt życia). II nurt życia rozwija się tam, gdzie są słabe więzi rodzinne. Najczęściej osoba trafia do złych środowisk ale nie zawsze. I nurt życia to postawy, światopogląd moralny, społeczny, religijny. II nurt życia to skłonność do wypadków, wykolejeń.
Istota wychowania to końcowy wytwór, dzieło rozwojowego procesu wychowawczego.
Rozwój człowieka to całożyciowy proces wychowawczy. Ciągły, jednokierunkowy.
Możliwości rozwoju:
rozwój wzwyż - do ideału nowego człowieka,
rozwój utrzymujący się na pewnym osiągniętym poziomie,
rozwój w dół - wykolejenie, wynaturzenie.
Normalnym zjawiskiem w wychowaniu jest rozwój ewolucyjny, tzn. każdy następny stan jest lepszy od poprzedniego. Ten kierunek nazywa się PROGRESJĄ.
Progresja wychowawcza jest normalnym rozwojem człowieka i stanowi przedmiot ogólnej pedagogiki praktycznej jako nauki stosowanej.
Zdarza się, że w normalnym wychowaniu pojawia się zastój, zahamowanie, granica spowodowana jakimś upośledzeniem. Takie zahamowanie rozwoju i obniżenie jego poziomu nazywa się DEGRESJĄ wychowawczą.
Degresja wychowawcza stanowi przedmiot badań pedagogiki specjalnej, leczniczej i klinicznej, traktującej o zaburzeniach i nienormalnościach w rozwoju prawidłowym.
Jednostka zdrowa i normalnie rozwijająca się nie tylko zatrzymuje się ale i cofa się w rozwoju intelektualnym, moralnym, społecznym i ulega uwstecznieniu.
Jest to kierunek rozwoju inwolucyjnego (przypisane jest to ludziom w wieku starczym; jeżeli człowiek jest aktywny do późnych dekad życia to nie grozi mu inwolucja).
Rozwój entropiczny: entropo - odwracam się; rozkład rozwojowy; proces wykolejenia wychowawczego; REGRESJA wychowawcza, którą bada pedagogika zajmująca się różnymi zjawiskami patologicznymi jak przestępczość, wykolejenie.
Trzy możliwości rozwoju:
progresja,
degresja,
regresja.
Wszystkie kierunki dotyczą zmian w biosie jednostki w stronie fizycznej, psychicznej i duchowej. Rozwój ten może być ilościowy i jakościowy.
Wymienione trzy możliwości w rozwoju człowieka mogą wystąpić w zdecydowanie jednym kierunku ale najczęściej nawet normalny rozwój podlega wahaniom. Są nim okresy zastoju, okresy zrywu w górę ku doskonałości oraz przejściowe etapy upadku i cofania się.
Nawet w wypadku największego wykolejenia człowiek może odwrócić się od zła.
I nawet na tych możliwościach odmiany bazuje optymizm pedagogiki.
Kazimierz Dąbrowski: Trud rozwoju.
CZYNNIKI ROZWOJOWE CZŁOWIEKA
czyli dynamizmy biosu, etosu, agosu choć nie tak nazywane były analizowane w różnych okresach historii, np.:
Arystoteles wśród tych czynników wymienia:
naturę,
przyzwyczajenie,
rozum.
J. J. Rousseau (XVIII w.) - czynnikami i siłami wychowania są:
natura (własna psychika),
ludzie (deprawują szlachetność dziecka),
rzeczy (dobroczynny, korygujący wpływ przyrody).
Benecker - na rozwój człowieka wpływają:
przyroda,
losy własne,
losy innych ludzi.
Koniec XIX wieku zrodził pewne stanowiska:
Natywiści
rozwój cech psychicznych i charakter ludzi jest wrodzony i niezmienny.
Empiryści
o rozwoju decyduje doświadczenie własne, czyli empiria, która kształtuje i zmienia człowieka.
Teoria konwergencji - dwuczynnikowa (dwa czynniki rozwojowe: wewnętrzny i zewnętrzny):
w każdym momencie rozwój pozostaje pod wpływem tak czynników wrodzonych, wewnętrznych (dziedzicznych) i zewnętrznych (środowisko), które współdziałają ze sobą, tzn. że geny wyznaczają granice możliwości rozwoju, środowisko zaś je realizuje.
Przeciwko tej teorii wystąpiła pedagogika chrześcijańska i socjalistyczna.
Pedagogika chrześcijańska - trójczynnikowa:
czynniki rozwoju:
dziedziczność biologiczna oraz wrodzoność cech nabytych w czasie prenatalnym,
wpływy zewnętrzne środowiska, zarówno niezamierzone jak i te celowe (rodzina, szkoła, kościół, oraz kulturalne),
duchowość człowieka, na którą składa się rozumność, zdolność do wartościowania, wolność woli w wyborze, wolna odpowiedzialność, twórczość, otwartość na głębię metafizyczną, czyli poszukiwanie Boga.
Pedagogika socjalistyczna - czynniki rozwoju:
dziedziczność biologiczna oraz wrodzoność cech nabytych w czasie prenatalnym,
wpływy zewnętrzne środowiska oraz kulturowe,
własna aktywność jednostki.
Tak pojęte czynniki osobowościowe duchowości wraz z ich rozumnością, wartościowaniem, wolnością, twórczością, religijną otwartością tworzą cechy gatunkowa człowieka i decydują o rozwoju wychowanka.
Przeciwstawiając się konwergencji czynników zewnętrznych i wewnętrznych, właściwym zadaniem wychowawczej siły agosu jest prawidłowe ukształtowanie właściwych czynników osobowościowych wychowanka, tj. budzenie jego duchowości aby zapanowała nad całością rozwoju kierując się w stronę pełni człowieczeństwa.
Teoria dialektyczna - czteroczynnikowa - rozwinięcie teorii dwuczynnikowej.
Czynniki wewnętrzne (biologiczne) |
Czynniki zewnętrzne (środowiskowe, społeczne) |
anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie, potrzeby, skłonności, dążenia dziecka. |
bodźce i wpływy środowiska, celowe rozwijanie przez nauczanie i wychowanie. |
PROCES KSZTAŁTOWANIA SIĘ PEDAGOGIKI JAKO NAUKI
Przedmiotem badań pedagogiki jest człowiek w trakcie rozwoju. Dobro rozwoju człowieka wiąże się z rozwojem społeczeństwa.
DZIAŁALNOŚĆ SOFISTÓW VI w. p.n.e.
Demokracja ateńska staje się formą prawie okrzepłą, tzn. zakończyły się podboje, nie jest ważne wychowanie fizyczne, wojskowe.
Urodzenie czy wychowanie decyduje o rozwoju człowieka. Same zadatki wrodzone o niczym nie świadczą. Potrzebne jest odpowiednie ukierunkowanie wychowawcze.
Sofiści nazwali się NAUCZYCIELAMI MĄDROŚCI I CNOTY. Za nauczanie i prowadzenie dyskusji pobierali opłaty.
Sofiści pierwsi opracowali METODY WYCHOWANIA polegające na bezpośrednim kontakcie z młodzieżą. Przestrzegali zasady indywidualizacji i uspołeczniania. Wyznawali zasadę - wychowanie poprzez rozwój intelektu - wiedzieć to postępować słusznie.
Najważniejsze cechy charakteru to mądrość i moralność.
Sofiści analizowali czynniki wychowania, wymieniając wśród nich:
zadatki wrodzone,
środowisko wraz z jego kulturą,
ćwiczenie,
uczenie się,
własną aktywność jednostki.
Udoskonalili metody pracy dydaktycznej, dostarczając pierwowzoru dyskusji, dialogu, negocjacji.
Filozofowie, którzy byli uczniami sofistów, byli także ich przeciwnikami. Byli autorami swoich metod wychowania (Sokrates). Platon był uczniem Sokratesa. Wypracował koncepcję idealnego państwa (Tak trzeba wychowywać ludzi aby zapanowała praworządność.)
ETAPY WYCHOWANIA WEDŁUG SOKRATESA
ciekawość
logiczne stopnia nauczania: uczenie się, nauczanie, umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy.
Sokrates - DUSZA
dusza roślinna
sen, ruch, odżywianie
dusza zwierzęca
chęć poznania (poznawanie zmysłowe)
dusza rozumna
refleksja wewnętrzna nad tym co pozostaje
Szkoła filozoficzna - od 10 do 12 lat.
Metoda nauki - dyskusje z młodzieżą.
I i II w. p.n.e.
Rzymianie opanowują Grecję. Zachwycają się kulturą. Kwintylian stwierdza jak duży wpływ kultura grecka miała na kulturę rzymską. W każdej rodzinie rzymskiej po podboju Grecji znalazł się jeden Grek wykształcony, który wychowywał chłopców, kobiety, dziewczyny. Czteroletnich chłopców uczono greki a potem łaciny.
Kwintylian ujmuje opinię o wychowaniu analizując takie hasła:
cele,
metody,
proces,
warunki,
organizacja szkolnictwa.
Rozwodzi się na temat charakteru i powinności nauczyciela, podkreślając specyfikę zawodu nauczyciela - jak ojciec do dziecka - z miłością, szacunkiem, niezbędną surowością.
Szkoła gramatyczna o programie filozoficznym:
- gramatyka, - muzyka, - dialektyka.
Szkoła retoryczna, wyższa, filozoficzna:
- uczy wiedzy prawniczej, politycznej, ekonomicznej, sztuki krasomówstwa.
Ideał wychowania: mówca - obywatel.
Jego cechy:
mądrość,
moralny charakter,
umiejętności krasomówcze.
Pojawia się chrześcijaństwo. Prześladowania niewolników. Chrześcijaństwo rzymskie nazywamy religia niewolników. Zanika wielobóstwo. Chrześcijanizm wprowadza zasady wychowania - dążenie do zjednoczenia z Bogiem.
Pierwsze szkoły:
katechumenaty (nauczycielami są katecheci), uczniowie to katechumeni; metoda pracy - katecheza.
W VIII w. n.e. powstaje nowy typ szkół. Inicjator: Karol Wielki. Przy kościołach powstają szkoły parafialne. Przy siedzibach biskupich powstają szkoły filozoficzne. W latach 856 i 853 n.e. (Sobory) władze watykańskie zgodziły się z poleceniem Karola Wielkiego odnośnie szkół.
Od połowy IX wieku oświatę przejmuje kościół. Powstają trzy typy szkół:
parafialne (dla chłopców),
klasztorne (dla chłopców i dziewcząt),
katedralne (przygotowywały do stanu duchowego).
Następuje rozwój miast, gospodarki, rodzi się wolnomyślicielstwo. Ludziom nie wystarcza już ideał ascezy. Zawiązuje się cech ludzi uczących się i nauczających. Powstają pierwsze uniwersytety (Paryż, Oxford, Salamanka)
ODRODZENIE XV - XVI w.
Nowy program wychowania i kształcenia - liczne prace pedagogiczne. Wychowanie człowieka wszechstronnego, przygotowanego do wszystkich funkcji życiowych.
Sobór trydencki - reformowano wszystkie szkoły parafialne, katedralne, klasztorne.
W 1558 roku ukazuje się w Polsce książka Erazma Glicznera pt. “Książki o wychowaniu dzieci”, napisana w języku polskim.
Reformacja - protestanci organizują własne szkoły nowoczesne. Tolerancja jest najważniejsza w tych szkołach. Przenosi się tam magnacja.
Kościół zakłada w 1540 roku Towarzystwo Jezusowe (jezuici). Założycielem jest Lojola. Stają się one szkołami elitarnymi.
Pod koniec XVI wieku we Włoszech powstają inne szkoły kościelne. Kładziono duży nacisk na nauczanie języków: greki, łaciny, hebrajskiego.
Na początku XVII wieku filozofowie zgłaszają postulat przebudowy szkoły programowej i metodycznej.
W Amsterdamie powstaje prężny ośrodek - Uniwersytet Nowoczesny. Tworzy się nowa pedagogika.
Husyta Jan Amos Komeński pisze i wydaje “Wielką Dydaktykę” w 1657 roku - sztuka nauczania wszystkich wszystkiego.
Pedagogika Johna Locka:
umysł człowieka jest jak czysta biała karta,
wychowanie człowieka umiejącego zachować się w każdym momencie (wychowanie dżentelmeńskie),
nauka języków i rzemiosła.
WIEK XVIII.
nowa filozofia,
refleksje nad wychowaniem wzbudza Jan Jakub Rousseau,
rozgłasza zasadę swobody w wychowaniu, naturalizm,
napisał dzieło pedagogiczne: “Emil, czyli o wychowaniu”,
naturalne wychowanie to kontakt z przyrodą (odzwierciedla harmonię piękna i dobra),
0 - 3 niemowlęctwo Emila,
4 - 12 dzieciństwo (życie z naturą),
tylko natura wskaże Emilowi odpowiedni czas do nauki,
13 - 15 szkoła (czas na rozsmakowanie się w naukach),
dojrzewanie światopoglądowe i społeczne,
do 20 roku życia zapoznanie z religią,
związek małżeński (Emil i Zofia),
piąta księga mówi o roli kobiety w życiu, o funkcjach opiekuńczych i rodzicielskich.
WIEK XVIII / XIX
Jan Henryk Pestalozzi
zasady wychowania,
metoda biedoty (stan trzeci ludności),
Pestalozzi uważał, że biedne dzieci także należy kształcić w szkole elementarnej aby mogły radzić sobie w świecie,
zorganizował zakłady dla sierot oraz Szkoły Nauczycieli, którzy mieli uczyć w szkole elementarnej,
stworzył teorię i metodykę szkoły początkowej: “Jak Gertruda uczy swoje dzieci”.
J. F. Herbart
bogaty arystokrata,
spotkał się z Pestalozzim i zachwycił się jego działaniem,
w 1803 roku otrzymał Katedrę w Uniwersytecie Królewieckim,
postanowił zrobić to co Pestalozzi, tylko, że na szczeblu szkoły średniej,
utworzył Seminarium dla Nauczycieli oraz liczne szkoły,
zamierzał stworzyć naukową pedagogikę,
oderwał pedagogikę od filozofii i oparł na etyce i psychologii tworzonych przez siebie,
etyka ukazuje cel wychowania - jest nim moralny charakter,
psychologia pokazuje drogi wiodące do realizacji tego celu. Te drogi to kierowanie, karność i nauczanie wychowujące,
stworzył teorię stopni formalnych opartych na schemacie myślenia i obejmującą cztery stopnie: jasność, kojarzenie, systematyczność, metodyczność.
Pedagogika Herbarta została rozgłoszona przez uczniów. Program, budowa, metoda lekcji - jest to pierwsza faza technologii uczenia się.
Pojawiają się dwa kierunki:
indywidualizm pedagogiczny,
socjologizm (uspołecznienie uczniów w szkole).
Pojawił się spór pomiędzy tymi dwoma kierunkami. Doprowadził on do zrodzenia się pedagogiki eksperymentalnej.
Powyższa pedagogika wykorzystuje nauki przyrodnicze. Metody przyrodnicze nie rozstrzygają celu wychowania.
WIEK XX.
Na początku XX wieku pedagogika eksperymentalna przeżyła kryzys i pojawiła się pedagogika normatywna, która w aspekcie filozofii i etyki rozstrzyga o celach wychowania (czyli o tym co ma być, do czego ma doprowadzić), czyli doprowadza do zrodzenia się aksjologii (nauki o wartościach).
W okresie międzywojennym na podstawie aksjologii pedagogika normatywna starała się określić ideały i cele wychowania, np.:
ideał narodowca - chrześcijanina,
ideał państwowowca.
Pedagodzy pokłócili się i zrodził się czwarty rodzaj pedagogiki: pedagogika czysta. Bada ona prawa rozwojowe człowieka.