HESSEN: DOKTRYNA AKSJOLOGICZNO - PERSONALISTYCZNA pedagogiki kultury i przezwyciężająca, jej ograniczenia w perspektywie wartości religijnych w duchu wart. ewangelicznych. 1) KARNOŚĆ - * przymus zorganizowany, jest czymś porządkującym ma na celu organizacje, uzgadnianie wysiłków dla uzyskania jak największego wyniku. * związane ściśle z pracą i wysiłkiem. * człowiek karny panuje nad samym sobą. KARNOŚĆ - stosowana do ludzi którzy mają rozum i wolę, ogranicza się do wskazania zadania a wybór środków pozostawia samoistnemu sądowi jednostki. * podwładny = posiadaczowi władzy, * istnieje cel wyższy, * jednostce przysługuje wolność. TRESURA - stosowane do zwierząt, które nie mają rozumu i woli. Mechaniczny charakter. Działa za pomocą siły fizycznej, brak równowagi między władcą a przedmiotem władzy. * ślepe posłuszeństwo względem pana. 2) WOLNOŚĆ - * człowiek wolny postępuje tak jak nikt przed nim nie postępował działa w zupełnie nowy sposób, * wolność jest tworzeniem nowości, * im bardziej indywidualny jest mój czyn, tym bardziej jestem wolny , * niepowtarzalnie już istniejących wzorów, * człowiek ma swoją linię postępowania której pozostaje wierny. Cyt: „ wolność jest uleganiem nadanemu samemu sobie prawu” - Rousseau. * wolność jest uleganiem głosowi sumienia. Cyt:” wolność jest podleganiem prawu, które osobnik sam sobie nadał” - Kant. * wolność jako samo sprawność. * cyt: „bądź wolny, bądź samym sobą” - Rousseau. 3) OSOBOWOŚĆ = INDYWIDUALNOŚĆ. Jest dziełem samego człowieka, wytworem samowychowania rośnie w swych czynach * nie jest dana w postaci gotowej, nie jest biernością - proces twórczy. * „bicie monety”, * jest rozwojem - „zachowanie dawności w nowym”. TEMPERAMENT - zespół odziedziczonych od urodzenia otrzymanych cech, człowiek nie może za niego odpowiadać nie da się go zmienić. OSOBOWOŚĆ - zdobywa się tyko przez twórczość podjętą pracą nad celami ponadosobowymi. * źródło osobowości wyjaśnia charakter indywidualny. * pracując nad zadaniami ponadindywidualnymi stajemy się indywidualnościami. * indywidualność występuje na tle całości, * każdy poszczególny czyn, tym bardziej jest indywidualny im mniej zastąpiony w szeregu wszystkich dokonanych przez osobę czynów. * nacjonalizm niszczy rozwój osobowości cyt: „bądź samym sobą”⇒ dąż od czegoś wyższego od siebie”.
I OSOBOWOŚĆ A KULTURA - otaczają nas skarby kultury, a my jesteśmy ich niewolnikami, należy wyrzec się całego bogactwa śladowa ubóstwo, droga upraszczania i ascetyzmu, droga pozytywnego wychowania moralnego. II ZADANIE WYCHOWANIA MORALNEGO - rozwinięcie w człowieku wolności, * ukształtowanie osobowości w człowieku, * rozwój jego indywidualności, * usunąć przymus, to przekuć temperament dziecka na osobowość (SWOBODA), * przez postawienie ponadosobowych celów, * wówczas się wykuwa indywidualność ludzka. III DIALEKTYKA PLATOŃSKA - dialektyka - oznacza sztukę dyskutowania, jest metodą filozoficzną poznawania dochodzenia do prawdy. Hessen dostrzegał sprzeczności jednak nie traktował ich w kategoriach negacji i jako relatywistycznych. Uważa, że sprzeczności te nie niszczą swych przeciwstawności lecz znoszą się stając się jednością - syntezą, całością, pełnią. Dialektyka w ujęciu Hessena - jest narzędzia walki z relatywizmem. H. Tą metodą pokazuje: a) ciągłość i trwałość w historycznej zmienności, b) w tym co względne, odblask wartości bezwzględnych, c) przezwyciężenie ograniczoności cnót starożytnych przez cnoty ewangelistyczne. IIIA STRUKTURA - (związana z pojęciem stałości) oznacza: a) całość przeciwstawną atomistycznemu ujmowaniu rzeczywistości, b) hierarchiczność elementów, warstw, przeciwstawną uniformistycznemu, genetycznemu, redukcjonizmowi. C) autonomia - samostanowienie - samoistność przeciwstawną determinizmowi. IIIB WYCHOWANIE CZŁ. Polega na włączaniu do określonych porządków. Jednym z ważniejszych porządków jest kultura duchowa. KULTURA - jest całością urzeczywistniającą strukturę hierarchizowanych wartości, odrzucenie jakiegoś elementu - zawsze ją burzy. W obrębie kultury wydzielamy warstwy; a) wyższa - nauka, sztuka, religia, moralność, które urzeczywistniają wartości duchowe - bardziej wewnętrzne tj: wiedza - prawda, piękno, dobro oraz wartości ewangeliczne, b) niższa - państwo, prawo, wartości obywatelskie c) najniższa - gospodarka i technika - kultura materialna, najbardziej zewnętrzna stanowiąca cywilizacje. WARTOŚCI - stanowią całość, wszystkie wartości i dziedziny kultury są ze sobą powiązane. PŁASZCZYZNY ISTNIENIA JEDNOSTKI LUDZKIEJ - (rozwoju jej osobowości, transcendencji personalnej przez realizację wartości ewangelicznych rozumianych jako dopełnienie cnót starożytnych.) Podstawą systemu Hessena jest w dużym stopniu oryginalna filozofia człowieka - antropologia filozoficzna. Wg. Hessena jednostka ludzka istnieje jak gdyby w czterech płaszczyznach bytu, którym odpowiadają 4 warstwy wychowania: a) Człowiek jako byt psychofizyczny - pielęgnacja i tresura; jednostka ludzka istnieje jako organizm psychofizyczny w poziomie bytu biologicznego, czemu odpowiada wychowanie jako proces biologiczny w formie pielęgnacji i tresury b) Człowiek jako byt społeczny - członkostwo w grupie; jednostka ludzka istnieje na poziomie bytu społecznego jako istota społeczna, czemu odpowiada wychowanie jako proces społeczny, będący kształtowaniem jednostki - członka grupy społecznej c) Człowiek jako byt kulturalny, osobowość - włączenie w kulturę duchową; jednostka ludzka istnieje na poziomie kultury duchowej jako osobowość włączona w tradycję kulturalną, czemu odpowiada wychowanie jako proces duchowy, jako kształcenie osobowości, włączenie w tradycję d) Człowiek jako byt metafizyczny, jako dusza, byt błogosławiony (szczęśliwy święty, radosny, zbawiony) - wychowanie jako zbawienie, czyli wyzwolenie od lęków egzystencji, jednostka ludzka istnieje na poziomie tzw.: „bytu błogosławionego” jako członek istoty personalnej („O sprzecznościach i jedności wychowania”, stare wydanie), zwanej ewangelicznie Królestwem Bożym, czemu odpowiada wychowanie jako zbawienie, czyli wyzwolenie.
TRANSCENDENCJA - Termin transcendencja oznacza istnienie na zewnątrz, poza (ponad) czymś. To przekraczanie poziomów swego istnienia, przez człowieka do warstwy duchowej, do osobowości i nieustawność dynamiki tej warstwy. T. Jednostki wiedzie od postaci biologicznej i grupowej do formy kulturalnej która uosabia się w osobowości. OSOBOWOŚĆ - powstaje na bazie biologicznej. Funkcjonowanie w grupie społecznej rodzi uczucie odrębności i powiązań czyli kształtuje samoświadomość i świadomość społeczną. Właściwy rozwój osobowości dokonuje się na gruncie kontaktów z kulturą, w postaci wychowania - kształcenia. Czł. Na poziomie osobowość i kieruje się tym co pochodzi z jego wnętrza ukształtowanego przez świat wartości kulturalnych. Czł jest istotą zdolną do wzniesienia się do ponad kulturalnej płaszczyzny bytu, którą nazywa PERSONALNĄ WSPÓLNTĄ MISTYCZNĄ - Królestwem Bożym. Osobowość jest i staje się duszą istotą niezniszczalną i nieśmiertelną, osobowość czł. Osiąga pełnię rozwoju i harmonię całościowe wspólnocie duchowej, w której zanika raz na zawsze sprzeczność między wspólnotą a jednostką. Pełny i cały rozwój osobowości polega na rozbudzeniu wewnętrznych sił życia przez co następuje wyzwolenie od więzów śmierci - zbawienie. Nieśmiertelność osobista to zwycięstwo osobowości nad mackami śmierci i wynikającymi z tego kompleksami gubiącymi duszę człowieka, egoizmem utylitaryzmem, hedonizmem. Pełny rozwój osobowości osiągany poprzez urzeczywistnianie wartości ewangelicznych wiary (podnosi i uświęca starożytną cnotę mądrość), nadziei ( uzupełnia i udoskonala umiar) miłości (miłość bliźniego łączy z męstwem). „bądź tym czym nikt inny nie może być” - F. Dostojewski.
WOLNOŚĆ - proces wyzwalania * prawo do wykształcenia, * prawo do pracy zapewniające egzystencje, * prawo do ubezpieczeń społecznych. RÓWNOŚĆ - proces wyrównywania * równość szans, *pozytywny sens sprawiedliwości społecznej, * prawo do pomocy ze strony społeczeństwa, * społeczeństwo oparte na zasadzie solidarności. DEMOKRATYZM - * wzajemna solidarność członków społeczeństwa, * dąży do uszlachetnienia konkurencji na poziom „uczciwej gry”, * sprawiedliwość społeczna.
WYCHOWANIE - należy ujmować w aspekcie całości i kultury. W. JAKO PROCES DUCHOWY - następuje przez miłość wartości, kultury. Wszystkie sprzeczności - antynomie wych. wynikają z tego, że nie traktuje się wych. jako całości, lecz zwraca się uwagę tylko na jego składniki, które w oderwaniu całości podlegają wypaczeniu. ŚWIATOPOGLĄD - jest obrazem świata jako całości i stosunkiem do świata jako całości. Jest wykryciem jego sensu i urzeczywistniających się w nim wartości, uznanie pewnej hierarchii wartości.
SZKOŁA JEDNOLITA - a) krytyka dwustronności edukacji, b) krytyka szkoły średniej. Zadaniem szkoły jednolitej jest zabezpieczenie każdej jednostce prawa do wykształcenia odpowiadającego jej zdolnością i potrzebą nie uznaje podziału na szkołę ludową - kończącą się ślepą ulicą i szkołę uprzywilejowaną prowadzącą do wyższego stopnia kształcenia. A).ze względu na stopień szkoły: zróżnicowany wiekowo: 1 stopień - 5,6 lat- edukacja przedszkolna. 2 stopień - szkoła podstawowa I stopień 7-11 lat, 3 stopień szkoła podstawowa II stopnia od 11 r.ż. I stopień szkoły średniej, 4 stopień III stopień szk.podst. i II stopień szk. średniej. B). Ze względu na cele szkoły: na poszczególnych stopniach nauczania pozwalających poznać dziecko, jego stopień inteligencji, sprawności i ewentualne nieprawidłowości. C). Na zróżnicowanie zdolnościowe: pozwalające określić predyspozycje i zdolności dziecka, będące podstawą dokształcenia na poszczególnych stopniach.
1