JOHANN FRIEDRICH HERBART
Był niemieckim filozofem i pedagogiem, urodził się w 1776 roku, zmarł w roku 1841. W roku 1774 spotkał na swojej drodze Schillera, który zainspirował go do zajęcia się procesem wychowania. Lata później wyjechał do Szwajcarii, gdzie podjął się wychowywania dwóch chłopców, synów arystokraty. Praca ta stanowiła pole doświadczenia dla Herbarta, przez uczył się jak nauczać i wychowywać. Wyrabiał także swoje poglądy pedagogiczne i filozoficzne. Z swojej pracy sporządzał drobiazgowe notatki, pisał także listy do ojca chłopców, opisujące ich edukację. Te zapiski stanowiły fundament jego książki, która stała się podręcznikiem pedagogicznym. Zawarł w tym opracowaniu cały szereg wskazówek metodycznych i cele wychowania.
Poglądy społeczne Herbarta:
Był zwolennikiem systemu feudalnego, z absolutną władzą królewską, nie uznawał praw demokratycznych ani nie dawał ludziom biednym prawa do oddziaływani na życie czy decyzje społeczne,
Skupiał się na edukacji elit społecznych, co będzie mu wkrótce wytykane w krytyce,
Wyznawał wyższość intelektualną burżuazji nad lude4m, znał filozofię starożytną i uważał demokrację ateńską za pomyłkę,
Najbliższy mu filozof to John Lock, i jego tabularaza, który pisał o wychowywaniu dzieci z elit,
Cele wychowawcze Herbarta:
Najważniejszym z celów wychowania było kształtowanie silnych charakterów, oznaczających się pięcioma ideałami moralnymi:
Idea doskonałości-określa siłę, zakres i harmonię dążeń jednostki do rozwijania samego siebie, dążenie do tego, co dobre, zwalczanie przeszkód pojawiających się na drodze do doskonałości. Pozytywna jest silna wola a negatywna, słaba wola, zła.
Idea życzliwości- wymaga od człowieka podporządkowania własnej woli, woli innych ludzi. Wskazuje cechy jakościowe idei doskonałości. Jest to idea o charakterze społecznym, ma się ujawniać i uaktywniać w relacjach z innymi ludźmi.
Idea prawa- nakazuje unikać sporów, waśni i kłótni. Wymaga poszanowania prawa, przy czym niezgodność woli między ludźmi winna być łagodzona na zasadzie uznania.
Idea słuszności- ma gwarantować równouprawnienie jednostek w stosunkach z innymi. Wymaga zadośćuczynienia krzywdy dokonanej drugim, naprawienia wszelkich szkód i stosowania systemu wynagrodzeń społecznych.
Idea wewnętrznej wolości- ta idea czuwa nad wewnętrzną zgodnością jednostki z samym sobą. Decyduje o wewnętrznej harmonii i stabilizacji. Stanowi także przejście od wszystkich wcześniejszych idei do aktów woli.
Metody pracy z uczniem propagowane przez Herbarta:
Kierowanie- uważał je za podwalinę wychowania, przy czym polegało na organizowaniu wychowankowi zajęć, na pielęgnowaniu ich rozwoju fizycznego, na hartowaniu ducha i ciała bez nie potrzebnego rozpieszczania. Był przekonany, że ucznia trzeba nie Wolo oszczędzać, trzeba być wymagającym wręcz surowym. Nie wolno okazywać słabości i pozwalać na okazywanie słabości. Litowanie się nad uczniem uważał zlekceważenie go, świadczyło o słabej sile i nauczyciela, ucznia i wychowania.
Karność i dyscyplina- w przesłaniu Herberta i jego kontynuatorów, karność jest niezbędna w wychowaniu, a co za tym idzie konieczne jest absolutne posłuszeństwo, w przypadku szkoły w stosunku do nauczyciela. Nauczyciel ma zawsze rację. Wśród sposobów utrzymania dyscypliny Herbartyści wymieniają: rozkaz, nakaz, karcer, (czyli zamknięcie w odosobnieniu), niektórzy pozwalają na używanie kar cielesnych.
Nauczanie- uważa, iż podstawą są wiadomości, przy czym wiadomości przekazywane były uczniowi w sposób podający tzn. nauczyciel wykładał posiadaną przez siebie wiedzę a uczeń miał ją biernie zakodować, zapamiętując i potrafiąc ją odtworzyć. Było to częste uczenie się na pamięć. Dzisiaj takie uczenie nazywamy encyklopedyzmem, informacje podane mają charakter hasłowy. Co jednak nie oznacza, że Herbart nie przykładał wagi do myślenia uczniów.
Herbart nie oddzielał nauczania od wychowywania. Zwalczał poglądy istnieniu dwóch procesów pedagogicznych. Czyli jednego przeznaczonego do wyrabiania dyscypliny, kształtowania moralności i drugiego, przeznaczonego na rozwój intelektu. Według Herbarta „ wola i rozum rozwijają się dzięki temu samemu wychowawczemu nauczaniu.”
Herbart w człowieku i jego psychice wyodrębniał trzy rodzaje władz:
Rozum i intelekt- władza poznawcza,
Zdolność odczuwania,
Wola, dążenie, chęć- pod wpływem chcenia powstają decyzje, z których może zrodzić się cnota.
Krytyka pedagogiki herbartowskiej
W dotychczasowym systemie prowadzenia dziecka widziano przede wszystkim takie uchybienia jak:
Przemoc wobec podopiecznego,
Pamięciowe metody nauczania,
Bierne przyswajanie wiadomości,
Brak uwzględnienia zainteresowań dziecka, jego podmiotowości i indywidualności.
Dotychczasowym doktrynom wytykano oderwanie dziecka od życia społecznego i od środowiska,
Przypisanie wiodącej roli nauczycielowi, gdyż to właśnie on organizował proces kształcenia, kierował tym procesem, kontrolował i podawał ewaluacji uzyskane przez ucznia rezultaty,
Nauczyciel miał nad uczniem pełną władzę, sam zaś całkowicie podporządkowany był sztywnym wymogom formalnym, narzucanym przez odgórnie programy i treści kształcenia, jakiekolwiek odstępstwa od owych reguł uznawane były za błąd i uchybienie,
Uczeń w szkole herbartowskiej był przedmiotem całego szeregu oddziaływań i zabiegów osób dorosłych.
Takie zarzuty pedagogice stawiał progresywizm pedagogiczny i Nowe Wychowanie.