ZAPOTRZEBOWANIE ŻYWIENIOWE LUDZI ZDROWYCH W SPOCZYNKU I PODCZAS WYSIŁKU
Podaż energii powinna równoważyć wydatek energetyczny
Całkowity wydatek energetyczny (total energy expenditure - TEE) u zdrowych ludzi:
Spoczynkowy wydatek energetyczny (resting energy expenditure REE) ok. 60% TEE
Termiczny efekt żywienia (diet energy expenditure DEE) ok. 10% TEE
Aktywność fizyczna (activity energy expenditure AEE) ok. 30 % TEE
Wzór Harrisa-Benedicta:
W praktyce klinicznej najpowszechniejszym sposobem oceny REE jest oszacowanie wartości na podstawie wzorów:
Dla kobiet: REE(kcal/dobę)= 655,1+ (9,56*W) + (1,85* H) - (4,68 *A)
Dla mężczyzn: REE(kcal/dobę) = 66,5+(13,8*W)+(5,0*H)-(6,8*A)
Gdzie: W-masa ciała w kg H- wzrost w centymetrach A- wiek w latach
Nie uwzględnia składu ciała co może prowadzić do przeszacowania hipermetabolizmu w chorych z niedowagą.
Termiczny efekt żywienia (DEE) OK 10% TEE
Energia wydatkowana na trawienie transport i magazynowanie składników pokarmowych
Termogeneza (proces produkcji ciepła wskutek przebywania w temperaturze niższej niż 22-23oC)
Termogeneza jest to zespół procesów fizjologicznych i metabolicznych oraz reakcji behawioralnych, których celem jest wytworzenie ciepła dla utrzymania stałej temperatury ciała.
Termogeneza poposiłkowa (ciepłotwórcze działanie pożywienia)
Termogeneza drżeniowa
Termogeneza bezdrżeniowa
Aktywność fizyczna (AEE)
Wydatki energetyczne zależą od rodzaju i warunków wykonywanej pracy i wykonywanego wysiłku fizycznego
Nakład pracy mięśniowej zależy od formy aktywności fizycznej
Wpływ wysiłku fizycznego może mieć nawet do 6 % różnicy pomiędzy osobą o porównywalnym wieku i gabarytach ćwiczącą a nie ćwiczącą regularnie
Obliczanie zapotrzebowania energetycznego (TEE)
REE*10% + REE*AF=TEE
AF- współczynnik aktywności
Pomiar wydatku energetycznego (REE)
Życie można postrzegać jako proces spalania:
C6H12O6 + 6 O2 -> 6 H2O + 6 CO2 - 2,8MJ
Bezpośredni pomiar wytworzonego w procesach metabolicznych ciepła to kalorymetria bezpośrednia
Mierzenie produkcji ciepła poprzez pomiar zużycia tlenu w produkcji dwutlenku węgla - kalorymetria pośrednia
Metabolizm jest procesem produkcji energii ze spalania paliwa: węglowodanów, tłuszczów i białek.
Równanie służące do obliczania dobowej produkcji spoczynkowego wydatku energetycznego:
REE(kcal/d)= 3,94 (V O2) + 1,11 (V CO2)*1440min/d
V O2 zużycie tlenu w l/min ; V CO2 zużycie dwutlenku wegla w l/min
Pomiary kalorymetrii pośredniej można wykonywać :
Metodą budki lub komory oddechowej
Metodą podwójnie znakowanej wody
Łaknienie i jego kontrola
Bodźce anaboliczne kontrolujące pobieranie pokarmu to :
Głód - ogólne zapotrzebowanie na kalorie
Apetyt - chęć do spożycia jedzenia ; jest powiązany ze zmysłami zapachu, smaku i wyglądem pożywienia
Bodźce kataboliczne to:
Zaspokojenie głodu - uczucie pełności w żołądku
Sytość - Wyraża bark chęci do spożywania posiłku
Łaknienie jest głównym bodźcem podtrzymywania życia i wzrastania
Bodźce stymulujące lub hamujące łaknienie:
Grelina - neuropeptyd endogenny ligand dla receptora uwalniającego hormon wzrostu (GH) wydzielany głownie w błonie śluzowej dna żołądka oraz przez komórki epsilon wysp trzustkowych; związana z kontrolą równowagi energetycznej (+)
Cholecystokinina - peptydowy hormon tkankowy wydzielany przez śluzówkę dwunastnicy i jelita czczego. Stymuluje wydzielanie żółci i soku trzustkowego. Hamuje uczucie głodu. Uczula włókna wstępujące nerwu błędnego na bodźce mechaniczne (-)
PYY3-36 - neurohormon peptydowy określany niekiedy jako peptyd tyrozyna syntetyzowany w jelicie krętym i okrężnicy - hamuje łaknienie między posiłkami (-)
Stężenie składników odżywczych w surowicy krwi, które działają poprzez:
komórki wrażliwe na glukozę (znajdujące się w dokrewnej części trzustki, wątrobie i dwunastnicy) unerwione przez włókna wstępujące nerwu błędnego przekazujące informacje do mózgu (-)
centralne receptory glukozy - reagujące na metabolity (np. kwasy tłuszczowe oraz na główne zmiany enzymów ich szlaków metabolicznych), jak również stężenia insuliny i glukagonu
Hormony płciowe - działają bezpośrednio na obszary mózgu odpowiedzialne za przyjmowanie pokarmu (-)
Insulina hormon polipeptydowy; reguluje tryb pracy niemal wszystkich komórek - metabolizm ich regenerację albo reprodukcję (-)
Leptyna polipeptydowy hormon wytwarzany w adipocytach, głównie białej tkanki tłuszczowej, działający na receptory leptynowe w podwzgórzu; hamuje działanie neuropeptydu NPY (stymulator apetytu) (-)
POMIĘDZY LEPTYNĄ A NEUROPEPTYDEM Y ZACHODZI SPRZĘŻENIE ZWROTNE
NPY - neuropeptyd układu oksygenicznego wytwarzany w podwzgórzu, w jadrze łukowatym. Powoduje wzrost łaknienia, ogranicza termogenezę i wydatek energetyczny, wpływa na podwyższenie stężenia insuliny i kortykosteroidów, adaptuje organizm do przetrwania głodu
Sygnały energetyczne - zmiany metabolizmu energii, jako biochemiczna różnica między utlenianiem i syntezą kwasów tłuszczowych przekazywane do mózgu włóknami nerwu błędnego (+)
Impulsacja odbierana z interoreceptorów w ścianach przewodu pokarmowego zmienia pobudliwość ośrodka sytości - rozciągniecie ścian przewodu pokarmowego pobudza ośrodek sytości (-)