ZAPOTRZEBOWANIE ŻYWIENIOWE LUDZI ZDROWYCH W SPOCZYNKU I PODCZAS WYSIŁKU

Podaż energii powinna równoważyć wydatek energetyczny

Całkowity wydatek energetyczny (total energy expenditure - TEE) u zdrowych ludzi:

• Spoczynkowy wydatek energetyczny (resting energy expenditure REE) ok. 60% TEE

• Termiczny efekt żywienia (diet energy expenditure DEE) ok. 10% TEE

• Aktywność fizyczna (activity energy expenditure AEE) ok. 30 % TEE

Wzór Harrisa-Benedicta:

W praktyce klinicznej najpowszechniejszym sposobem oceny REE jest oszacowanie wartości na podstawie wzorów:

Dla kobiet: REE(kcal/dobę)= 655,1+ (9,56*W) + (1,85* H) - (4,68 *A)

Dla mężczyzn: REE(kcal/dobę) = 66,5+(13,8*W)+(5,0*H)-(6,8*A)

Gdzie: W-masa ciała w kg H- wzrost w centymetrach A- wiek w latach

Nie uwzględnia składu ciała co może prowadzić do przeszacowania hipermetabolizmu w chorych z niedowagą.

Termiczny efekt żywienia (DEE) OK 10% TEE

• Energia wydatkowana na trawienie transport i magazynowanie składników pokarmowych

• Termogeneza (proces produkcji ciepła wskutek przebywania w temperaturze niższej niż 22-23^oC)

Termogeneza jest to zespół procesów fizjologicznych i metabolicznych oraz reakcji behawioralnych, których celem jest wytworzenie ciepła dla utrzymania stałej temperatury ciała.

• Termogeneza poposiłkowa (ciepłotwórcze działanie pożywienia)

• Termogeneza drżeniowa

• Termogeneza bezdrżeniowa

Aktywność fizyczna (AEE)

• Wydatki energetyczne zależą od rodzaju i warunków wykonywanej pracy i wykonywanego wysiłku fizycznego

• Nakład pracy mięśniowej zależy od formy aktywności fizycznej

• Wpływ wysiłku fizycznego może mieć nawet do 6 % różnicy pomiędzy osobą o porównywalnym wieku i gabarytach ćwiczącą a nie ćwiczącą regularnie

Obliczanie zapotrzebowania energetycznego (TEE)

REE*10% + REE*AF=TEE

AF- współczynnik aktywności

Pomiar wydatku energetycznego (REE)

Życie można postrzegać jako proces spalania:

C6H12O6 + 6 O2 -> 6 H2O + 6 CO2 - 2,8MJ

• Bezpośredni pomiar wytworzonego w procesach metabolicznych ciepła to kalorymetria bezpośrednia

• Mierzenie produkcji ciepła poprzez pomiar zużycia tlenu w produkcji dwutlenku węgla - kalorymetria pośrednia

Metabolizm jest procesem produkcji energii ze spalania paliwa: węglowodanów, tłuszczów i białek.

Równanie służące do obliczania dobowej produkcji spoczynkowego wydatku energetycznego:

REE(kcal/d)= 3,94 (V O2) + 1,11 (V CO2)*1440min/d

V O2 zużycie tlenu w l/min ; V CO2 zużycie dwutlenku wegla w l/min

Pomiary kalorymetrii pośredniej można wykonywać :

• Metodą budki lub komory oddechowej

• Metodą podwójnie znakowanej wody

Łaknienie i jego kontrola

Bodźce anaboliczne kontrolujące pobieranie pokarmu to :

• Głód - ogólne zapotrzebowanie na kalorie

• Apetyt - chęć do spożycia jedzenia ; jest powiązany ze zmysłami zapachu, smaku i wyglądem pożywienia

Bodźce kataboliczne to:

• Zaspokojenie głodu - uczucie pełności w żołądku

• Sytość - Wyraża bark chęci do spożywania posiłku

Łaknienie jest głównym bodźcem podtrzymywania życia i wzrastania

Bodźce stymulujące lub hamujące łaknienie:

• Grelina - neuropeptyd endogenny ligand dla receptora uwalniającego hormon wzrostu (GH) wydzielany głownie w błonie śluzowej dna żołądka oraz przez komórki epsilon wysp trzustkowych; związana z kontrolą równowagi energetycznej (+)

• Cholecystokinina - peptydowy hormon tkankowy wydzielany przez śluzówkę dwunastnicy i jelita czczego. Stymuluje wydzielanie żółci i soku trzustkowego. Hamuje uczucie głodu. Uczula włókna wstępujące nerwu błędnego na bodźce mechaniczne (-)

• PYY_3-36 - neurohormon peptydowy określany niekiedy jako peptyd tyrozyna syntetyzowany w jelicie krętym i okrężnicy - hamuje łaknienie między posiłkami (-)

• Stężenie składników odżywczych w surowicy krwi, które działają poprzez:

• komórki wrażliwe na glukozę (znajdujące się w dokrewnej części trzustki, wątrobie i dwunastnicy) unerwione przez włókna wstępujące nerwu błędnego przekazujące informacje do mózgu (-)

• centralne receptory glukozy - reagujące na metabolity (np. kwasy tłuszczowe oraz na główne zmiany enzymów ich szlaków metabolicznych), jak również stężenia insuliny i glukagonu

• Hormony płciowe - działają bezpośrednio na obszary mózgu odpowiedzialne za przyjmowanie pokarmu (-)

• Insulina hormon polipeptydowy; reguluje tryb pracy niemal wszystkich komórek - metabolizm ich regenerację albo reprodukcję (-)

• Leptyna polipeptydowy hormon wytwarzany w adipocytach, głównie białej tkanki tłuszczowej, działający na receptory leptynowe w podwzgórzu; hamuje działanie neuropeptydu NPY (stymulator apetytu) (-)

POMIĘDZY LEPTYNĄ A NEUROPEPTYDEM Y ZACHODZI SPRZĘŻENIE ZWROTNE

• NPY - neuropeptyd układu oksygenicznego wytwarzany w podwzgórzu, w jadrze łukowatym. Powoduje wzrost łaknienia, ogranicza termogenezę i wydatek energetyczny, wpływa na podwyższenie stężenia insuliny i kortykosteroidów, adaptuje organizm do przetrwania głodu

• Sygnały energetyczne - zmiany metabolizmu energii, jako biochemiczna różnica między utlenianiem i syntezą kwasów tłuszczowych przekazywane do mózgu włóknami nerwu błędnego (+)

• Impulsacja odbierana z interoreceptorów w ścianach przewodu pokarmowego zmienia pobudliwość ośrodka sytości - rozciągniecie ścian przewodu pokarmowego pobudza ośrodek sytości (-)