UKRYTY PROGRAM

… to, co szkoła czyni (wpaja, uczy, daje) młodym ludziom do niej uczęszczającym, mimo że to „coś” wcale nie zostało zaplanowane. Oznacza on „pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnieniu działań oświatowych”. Ukryty program dotyczy głównie sfery moralnej.

OBSZAR		PRZYKŁAD	EFEKT
PODRĘCZNIKI		- „Kopciuszek”	Kopciuszek daje nam do zrozumienia, że kobieta powinna być piękna i pracowita
						podręczniki stwarzają liczne okazje do rozważań na temat tego, co jest dobre, a co złe (Kopciuszek jest nagrodzony za cierpliwość, skromność i posłuszeństwo)
CODZIENNOŚĆ	TŁOK	- czekanie w kolejkach na przerwach (np. do toalety), a na lekcjach na udzielenie głosu przez nauczyciela - niemożność podejmowania pewnych działań - przerywanie	- uczniowie dowiadują się, że ich potrzeby nie są ważne, a więc oni sami - jako jednostki - nie liczą się - bierność, apatia - uczenie się cierpliwości w codziennym życiu (wiele celów można osiągnąć tylko dzięki cierpliwości)
		OCENIANIE	- ocenianie uczniów na każdym kroku - częste ocenianie za same starania uczniów - ocenianie za zachowanie, wygląd i cechy osobowości (jak uczeń siedzi, mówi, stoi, chodzi, jak wygląda, jaki jest) - ocenianie przez rówieśników (często oczekiwania grupy są sprzeczne z wymaganiami nauczycieli)	- podkreślanie podrzędności pozycji ucznia w interakcji z nauczycielem - uczeń uczy się, że nie jest ważne to, co umie, gdyż wystarczy jedynie pokazać, że się stara - nie jest ważne, jaki jest uczeń - ważne, aby dostosował się do oczekiwań nauczycieli - uczeń uczy się konformizmu, rezygnacji z własnego zdania, ukrywania uczuć, nakładania masek (tłumienie własnej indywidualności i wewnętrzne przekonanie, że nie jest się wystarczająco wartościowym takim, jakim się jest naprawdę)
		WŁADZA	- nauczyciel decyduje o czasie i rodzaju aktywności uczniów - ograniczanie czasu przerwy - zadawanie prac domowych (rozciąganie władzy nauczyciela nad czasem uczniów także poza szkołę) - „władza nad mową”	- wpisywanie w rolę ucznia podporządkowanie się nauczycielowi - przekazywanie uczniowi komunikatu: „nie jesteś ważny w szkole; nie liczą się twoje zainteresowania, potrzeby, preferencje - masz się podporządkować” (uczenie się być biernym i posłusznym)
REGUŁY		- pukanie do drzwi - nie spóźnianie się na lekcje (punktualność)	- przyswajanie sobie schematów np. pukania do drzwi (w przyszłości jednak jest to schemat zachowania często niepowołany - biura, urzędy, miejsca publiczne) - uczenie się punktualności w codziennym życiu, która jest bardzo pozytywną i pożądaną cechą
RUTYNA		- przeważnie stosowane przez nauczycieli pewne schematy prowadzenia lekcji	- zabijanie twórczości uczniów, ich innowacyjności, chęci poszukiwania czegoś nowego - uczenie się powielania, odwzorowywania, mechanizmu, automatyzmu - zniechęcanie do przyswajania treści z tego przedmiotu
PRZESTRZEŃ SZKOLNA		- osobne wejścia, bądź rozchodzące się w szkole drogi uczniów i nauczycieli - brak miejsc zapewniających poczucie prywatności - przestrzeń klasy (ułożenie ławek): wyraźnie wydzielona przestrzeń dla nauczyciela i dla ucznia, który ma do dyspozycji tylko miejsce w ławce (uczniowie widzą tylko twarz nauczyciela prowadzącego lekcje)	- uczeń nie czuje się ważnym podmiotem w szkole, nie identyfikuje się z nią, odczuwa ciągły brak prywatności - poczucie ograniczonej przestrzeni u uczniów - uczeń dochodzi do wniosku, że jedyną osobą, którą warto słuchać jest nauczyciel, przełożony, ktoś, kto sprawuje nad nami władzę, natomiast wszyscy inni są nieważni

---