PORAŻENIE, bezwład, paraliż,całkowita utrata siły i zdolności ruchowej mięśni, grup mięśniowych,kończyn bądź większych części ciała.P. może być ośrodkowe albo obwodowe. P. ośrodkowe spowodowane jest uszkodzeniem dróg ruchowych w obrębie mózgu lub rdzenia, a zwłaszcza przerwaniem dróg korowo rdzeniowych (,—> drogi nerwowe). Ma ono
charakter p. spastycznego (kurczowego) i znamionuje się następującymi cechami: obejmuje na ogół wszystkie mięśnie dotkniętej kończyny, w których dochodzi do wzmożenia napięcia (hipertonia), co powoduje ich kurczową sztywność; odruchy fizjol. w dotkniętej kończynie są wygórowane (hiperrefleksja); występują—> odruchy patol.; w porażonych mięśniach nie występuje zanik, z wyjątkiem pojawiającego się później nieznacznego zaniku z nieczynności (—>zanik mięśni). Należy zaznaczyć, że uszkodzenie dróg korowo-rdzeniowych rzadko powoduje całkowite p.raczej mniej lub bardziej znaczny—niedowład. P. obwodowe spowodowane jest uszkodzeniem obwodowych neuronów ruchowych, a więc komórek rogów przednich rdzenia, korzeni przednich (ruchowych) rdzenia lub nerwów obwodowych. Ma ono charakter p. wiotkiego, tzn.: p. zajętych mięśni jest całkowite, ale rzadko dotyczy wszystkich mięśni zajętej kończyny, w mięśniach porażonych dochodzi do znacznego obniżenia napięcia (hipotonia) bądź do jego zniesienia (atonia), co powoduje nadmierną wiotkość; odruchy fizjol. ulegają osłabieniu (hiporefleksja) bądź znikają (arefleksja);odruchy patol. nie występują; dochodzi do szybko występującego, znacznego zaniku zajętych mięśni z elektr. odczynem zwyrodnienia; często występują zaburzenia naczynioruchowe w postaci sinicy i oziębienia skóry w zajętym obszarze. Zależnie od lokalizacji uszkodzenia układu ruchowego i związanego z tym zakresu p. wyróżnia się m.in.: p. jednej kończyny (monoplegia); p. kończyn dolnych (paraplegia); p. cztero kończynowe (tetraplegia); p. połowicze (h e m i piegi a). Nagle występujące p.połowicze jest objawem rozległego uszkodzenia dróg ruchowych korowo-rdzeniowych w obrębie mózgu, spowodowanego zwykle —> udarem mózgu. Obok p. wywołanego organicznym uszkodzeniem układu ruchowego, zdarzają się przypadki p.histerycznego, spowodowanego czynnikami psychogennymi. Obraz tego rodzaju p. z reguły nie odpowiada żadnym przesłankom anat.-fizjol., a postępowanie w tych przypadkach polega na leczeniu psychiatrycznym.
PORAŻENIE DZIECIĘCE NA-
GMINNE -». Heinego-Medina choroba.
PORAŻENIE MÓZGOWE
DZIECIĘCE, grupa zaburzeń układu nerwowego cechujących się występowaniem zespołów porażennych u niemowląt lub dzieci. Należą tu następstwa uszkodzeń układu nerw., powstałe w życiu płodowym, w czasie porodu lub we wczesnym okresie po urodzeniu. Przyczyną ich mogą być wady rozwojowe, uraz porodowy, niedotlenienie poporodowe, zapalenie opon mózgowych lub mózgu przebyte w życiu wewnątrzmacicznym, mózgowo-naczyniowe zaburzenia okresu niemowlęctwa, żółtaczka jąder podkorowych. Najczęstszą postacią p.m.d.
jest porażenie kurczowe, z—>-atetozą, niezbornością, sztywnością mięśni, drżeniami. Pospolite są postacie mieszane, przy czym dołączyć się mogą zaburzenia mowy (—»• afazja), ->apraksja, niedowidzenie połowiczne, niedorozwój umysłowy, apatia, zubożenie ruchów. Rozwój dziecka ruchowy,umysłowy i mowy jest opóźniony. W lżejszych przypadkach zaburzenia mogą przez szereg lat być niedostrzegalne, dopóki nie okaże się wyraźnie,
że dziecko jest fiz. i umysłowo mniej sprawne niż inne dzieci w tym samym wieku. Do najczęstszych postaci p.m.d. należą: wrodzony niedowład kurczowy kończyn dolnych i górnych (tzw.choroba Little'a) oraz dziecięce kurczowe porażenie połowicze. Lecze-
nie ogólnie usprawniające, w pewnych przypadkach farmakologiczne.;
PORAŻENIE ODDECHU, zatrzymanie ruchów oddechowych i w^następstwie brak wymiany powietrza w płucach, prowadzące po pewnym czasie do śmierci z uduszenia. P.o.może być pochodzenia ośrodkowego (uszkodzenie pourazowe rdzenia przedłużonego, choroby rdzenia przedłużonego i kręgowego, heinemedina, zatrucie alkoholem, narkotykami) lub obwodowego (np. porażenie mięśni oddechowych po zatruciu kurarą).
PORAŻENIE POSTĘPUJĄCE, późna postać miąższowej —> kiły ośrodkowego układu nerwowego, obecnie rzadziej występuje z powodu wcześniejszego rozpoznania kiły i skutecz-
niejszego jej leczenia. Choroba ujawnia się zazwyczaj w wiele lat po zakażeniu pierwotnym, występuje najczęściej w 40-50 r. życia chorego. Uszkodzenie lokalizuje się gł. w płatach czołowych. Kora mózgu cieńczeje, a komory powiększają się. Dochodzi do zatarcia prawidłowej budowy kory. Opony miękkie ponad zanikłymi polami są zmętniało, zgrubiałe i przylegają do położonej pod nimi kory. Wyrazem zaburzenia czynności płatów czołowych są zmiany psych. Do najczęstszych objawów należą: otępienie, urojenia, zmiany uczuciowości, upośledzenie krytycyzmu i zmącenie świadomości. Często występuje też drżenie palców, warg i języka, zamazana, niewyraźna mowa, niezborność ruchów, objaw Argyll-Robertsona, dodatni —> objaw Babińskiego i wzmożenie odruchów głębokich. Odczyn Wassermanna z —> płynu mózgowo-rdzeniowego i krwi jest silnie dodatni. Płyn mózgowo-rdzeniowy wykazuje zwykle również inne zmiany. Leczenie polega na podawaniu dużych dawek penicyliny. W przypadkach nie leczonych, choroba prowadzi w ciągu kilku lat do śmierci. Zastosowanie antybiotyków i leczenie gorączką (zimniczą lub wywołaną sztucznie) może opóźnić lub zatrzymać i postęp choroby.
PORAŻENIE TYPU ERBA, następstwo uszkodzenia korzeni, rdzeniowych na poziomie 5 i 6 kręgu szyjnego, najczęściej wskutek nieprawidłowej akcji porodowej. Porażeniu ulegają
mięśnie umożliwiające ruchy czynne w stawie barkowym oraz ruchy zgięcia i odwracania w stawie łokciowym. Połażona kończyna przyjmuje typowe ułożenie: bark jest nieco obniżony,
ramię bezwładne i przywiedzione, przedramię nawrócone z dłonią zwróconą ku tyłowi, zachowane są zwykle ruchy ręki w stawie nadgarstkowym i ruchy palców.
PORAŻENIE TYPU KLUMPKE,
następstwo uszkodzenia korzeni rdzeniowych na poziomie 7 kręgu szyjnego i pierwszego piersiowego przy nieprawidłowym przebiegu akcji porodowej. Porażeniu ulegają mięśnie zginające rękę i palce oraz krótkie mięśnie ręki. Ręka pozbawiona jest zupełnie czynności chwytnej.
NIEDOWŁAD, pareza, znaczne zmniejszenie zdolności ruchowej okre-ślonych mięśni, grup mięśniowych, kończyn bądź całej połowy ciała, wyra-żające się osłabieniem siły i spowolnieniem wykonywanych ruchów, co staje się nieraz przyczyną przykurczów mięśniowych. Podobnie jak —»porażenie, n. może być spowodowany uszkodzeniem dróg korowo-rdzeniowych w obrębie mózgu lub rdzenia bądź neuronów obwodowych. W pierwszym przypadku dochodzi do n. kurczowego (spastycznego), w drugim —do n. wiotkiego. Zespoły n. klin. Są analogiczne do zespołów porażennych