Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) - metoda pracy z rodziną, mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim dzieciom, ale także osobom młodym, starszym, chorym. Istotą KGR jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny (rodziców, dziadków, kuzynów) i osób bliskich (przyjaciele, zaprzyjaźnieni sąsiedzi itp.), w celu rozwiązania sytuacji problemowej.

metodą pracy z rodziną znajdującą się w sytuacji kryzysowej. Angażując w rozwiązanie problemu jak największą liczbę członków rodziny i osób jej bliskich, wykorzystuje potencjał i zdolności, jakie mają jej poszczególni członkowie.

jest metodą pracy z rodziną lub - jak niektórzy badacze podkreślają - nie tylko metodą, ale przede wszystkim „nowym spojrzeniem” na rodzinę w systemie pomocowym                

Metoda ta jest oparta na modelu ekologicznym, który zakłada uwzględnianie w procesie pomocowym szerszego środowiska w jakim dziecko się znajduje. Od dawna wiadomo, że sama rodzina jest najbardziej kompetentna by sobie pomóc. KGR jest tylko impulsem, który ma wyzwolić działanie oparte na specyficznych więziach emocjonalnych obecnych w każdej rodzinie.

Narodziny metody

Model Konferencji Grupy Rodzinnej został rozwinięty w Nowej Zelandii. Stał się tam obowiązująca metodą pracy w każdym niemal przypadku przemocy lub zaniedbania w stosunku do dziecka (jest to zapisane w aktach prawnych Nowej Zelandii od 1989r.). Model został zaprojektowany w oparciu o praktykę podejmowania decyzji przez całą rodzinę kultywowaną przez Maorysów. Zapewnia ona wszystkim osobom spokrewnionym możliwość podjęcia własnej decyzji związanej z bezpieczeństwem dziecka.

Rozwój tej metody pracy oraz wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych były odpowiedzią na zjawisko jakie obserwowano wśród dzieci maoryskich. W przeważającej mierze w sytuacjach problemowych były umieszczane poza swoimi rodzinami, ale również poza swoją wspólnotą.
Związane to było także z faktem, że żaden z pracowników socjalnych nie rekrutował się spośród Maorysów.

Tymczasem społeczność ta wypracowała swój odrębny sposób rozwiązywania problemów. W sytuacji problemowej zwoływana była cała rodzina, aby debatować nad sposobami rozwiązania problemu.
Jak się okazało w wielu przypadkach była ona skuteczna. Pracownicy socjalni podpatrując ten sposób radzenia sobie w sytuacjach trudnych postanowili rozwinąć go spisując jako jedną z metod pracy socjalnej.

W ostatnich latach model Konferencji Grupy Rodzinnej został wprowadzony w wielu krajach m.in. w Australii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Szwecji, Finlandii, Norwegii, Belgii, Holandii itd.

KGR w Polsce

W Polsce datą przełomową dla KGR jest rok 2003. W Toruniu zostało zorganizowane szkolenie dla koordynatorów KGR oraz osób zgłaszających. Prowadzącym był pan Rob van Pagee z Holandii.
Owocem tego szkolenia było przeprowadzenie w grudniu 2003 roku prawdopodobnie pierwszej Konferencji Grupy Rodzinnej w Polsce przez Jarosława Przeperskiego -Krajowy Koordynator metody KGR

Struktura KGR - etapy

1. Zgłoszenie rodziny
   
   a) wstępne zakwalifikowanie rodziny znajdującej się w sytuacji problemowej do KGR
   b) zgoda rodziny podstawowej na udział w KGR
   c) zgłoszenie rodziny do Centrum KGR
   d) kwalifikacja rodziny do KGR przez Centrum i wyznaczenie osoby koordynatora
   
   2. Przygotowanie bezpośrednie do KGR
   
   Jest to najdłuższy i najważniejszy etap w pracy koordynatora Konferencji Grupy Rodzinnej
   
   a) przygotowanie przez rodzinę (przy wsparciu koordynatora) konferencji - m.in. ustalenie listy uczestników, miejsca, godziny spotkania, rodzaju i sposobu przygotowani posiłku, który będzie spożywany podczas spotkania
   b) przygotowanie przez koordynatora rodziny podstawowej i dalszej do konferencji (m. in. zapoznanie z metodą, zasadami, celem spotkania)
   c) przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej do prezentacji problemu w czasie spotkania rodziny
   d) przygotowanie do spotkania rodziny zaproszonych specjalistów

3. Konferencja Grupy Rodzinnej - spotkanie rodziny
a) dzielenie się informacjami

Osoba zgłaszająca np. pracownik socjalny przedstawia sytuację w jakiej znalazła się rodzina. Odpowiada na pytania zadawane przez członków rodziny. Prezentuje także możliwości pomocy jakie oferuje rodzinie system pomocy a także przestawia specjalistów (jeżeli rodzina czuje potrzebę ich zaproszenia), którzy mogą wyjaśnić wątpliwości dotyczące problemu występującego w rodzinie.

b) prywatny czas dla rodziny

W drugiej części spotkania, prywatnego czasu rodziny, pomieszczenie opuszczają zaproszeni specjaliści, osoba zgłaszająca i koordynator. Rodzina rozważa uzyskanie informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań oraz sporządza plan pomocy dziecku i rodzinie znajdującej się w potrzebie

c) zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę

Jeżeli osoba zgłaszająca zgadza się z planem, głównie pod względem bezpieczeństwa dla dziecka i rodziny, wypracowanym przez rodzinę, ustala sposoby wprowadzenia go w życie

4. Zakończenie KGR
a) koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi spotkania kopię sporządzonego planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień.
b) rodzina podejmuję realizację postanowień planu
c) osoba zgłaszająca monitoruje realizację planu rodziny

Uczestnicy KGR

RODZINA:
- dziecko/dzieci - rodzice (opiekun prawny) - dziadkowie - dalsza rodzina (np. ciocie, wujkowie, kuzyni, rodzice chrzestni) - przyjaciele rodziny - sąsiedzi

SPECJALIŚCI:
- osoba zgłaszająca - koordynator - specjaliści zaproszeni w związku z rodzajem problemu jaki występuje w rodzinie

Pomoc społeczna, opierając się na obowiązujących aktach prawnych, jest zobligowana do pomocy rodzinom przeżywającym trudne sytuacje życiowe. Problem stanowi nie tyle uznanie konieczności pomocy, bo ta wydaje się powszechna, ale wypracowanie takiego modelu wsparcia rodzin, by był skuteczny i prowadził do realnej pomocy, a nie pełnił jedynie roli dystrybucji środków finansowych.

System pomocy dziecku, bo często, choć mówimy o pomocy rodzinie, to praca koncentruje się wokół dziecka, opierał się przede wszystkim na interwencji. Takie podejście wynikało z przekonania, że jedynym sposobem na zapewnienie dziecku właściwej opieki i wychowania było odizolowanie od rodziny biologicznej i otoczenie go specjalistami. Z mojego doświadczenia i badań prowadzonych w innych krajach wynika, że wiele rodzin zasługuje na to, by przed tak poważną interwencją otrzymała szansę na zmierzenie się z tym problemem we własnym gronie.

Ekologiczny model pomocy rodzinie

Takie podejście wynika z zastosowania modelu ekologicznego w działaniach pomocowych.

W odróżnieniu od nuklearnego modelu pomocy dziecku, model ekologiczny będzie w procesie pomocowym uwzględniał szersze środowisko dziecka, w jakim się ono znajduje.

Wyniki badań naukowych wyraźnie wskazują, że pomoc dziecku jest skuteczna wtedy, kiedy jest jednocześnie pomocą skierowaną ku rodzinie. W Danii, krajach skandynawskich, dzieci zaniedbane i idące w kierunku demoralizacji są objęte działaniami terapeutycznymi w klubach środowiskowych, ogniskach terapeutycznych itp. W terapię są angażowani także rodzice i dopiero kiedy te działania nie skutkują, opiekę przejmują rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka.

Podejście ekologiczne w pomocy społecznej będzie prowadziło do uznania, że rodzina ma w sobie ogromny potencjał, często wystarczający, by samodzielnie zmierzyć się z problemem, jakiego doświadcza. Interwencja w rodzinie powinna więc być podjęta jedynie wtedy, kiedy jest najzupełniej niezbędna i podjęta w takim zakresie, aby rodzina nie była wyręczana z tych zadań, które sama może pełnić.

Egzemplifikację takiego sposobu myślenia może stanowić przykład Konferencji Grupy Rodzinnej. Metoda ta została podpatrzona u Maorysów, rdzennych mieszkańców Nowej Zelandii.

Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu, jaki się w niej pojawił. Jest szansą daną rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowiedzialnej za nią samą, na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z problemem, często przed ingerencją ze strony pomocy społecznej.

Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na przekonaniu, że poszczególni członkowie rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób spoza niej. Rodziny składają się z osób, które w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada także informacje, których osoba spoza tego kręgu osób może nigdy nie uzyskać - włączając w to rodzinne sekrety, często bezpośrednio związane z sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”.

Implementacja metody KGR opiera się na ekologicznym modelu pomocy rodzinie. Obejmuje swym działaniem całe środowisko dziecka. W rozwiązanie problemu angażowani są nie tylko jego rodzice, ale wszystkie osoby, które są z nim związane (wyłączając z fazy prywatnego czasu rodziny przedstawicieli systemu pomocy). Na spotkaniu znajdą się wujkowie, ciocie, kuzyni, ale także bliska sąsiadka czy inna zaprzyjaźniona z rodziną osoba.

Model metody Konferencja Grupy Rodzinnej

Konferencja Grupy Rodzinnej zawiera w sobie trzy zasadnicze elementy: przygotowanie do konferencji, spotkanie rodziny (konferencja rodzinna) oraz wypełnianie postanowień i kontrola poczynań rodziny ze strony systemu pomocy.

Przygotowanie do konferencji składa się z dwóch etapów. Za pierwszy, krótszy, odpowiedzialna jest przede wszystkim osoba zgłaszająca. Jej zadanie będzie polegało na wstępnej kwalifikacji rodziny do uczestniczenia w KGR. Ważnym elementem jest uzyskanie zgody rodziny na udział w konferencji. Niezwykle istotne jest, aby rodzina od początku miała poczucie, że jest odpowiedzialna za przygotowanie i rezultaty konferencji.

Po tym wstępnym etapie do rodziny przydzielany jest koordynator KGR, który wspomaga rodzinę w przygotowaniu spotkania. Ten etap jest najdłuższy i kluczowy dla rozwiązania sytuacji problemowej. Dobre wykorzystanie okresu przygotowania w znaczący sposób wpływa na jakość planu stworzonego przez rodzinę. W tym czasie koordynator pomaga w ustaleniu listy zaproszonych osób, sposobu ich zaproszenia, ustala z rodziną materialną stronę spotkania (czas, miejsce, posiłek itp.). Ważną rolą będzie także przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej i specjalistów.

Spotkanie rodziny obejmuje trzy fazy:

1. dzielenie się informacjami

Po wprowadzeniu koordynatora osoba zgłaszająca, np. pracownik socjalny, przedstawia problem rodziny. Prezentuje mocne strony rodziny, ale także obawy, jakie niesie zaistniała sytuacja. Celem jest przedstawienie rodzinie możliwie pełnej informacji o jej sytuacji. Ważne jest, by wszyscy członkowie usłyszeli w jednym czasie i miejscu, od jednej osoby, na czym polega problem, ponieważ stan wiedzy o danej sytuacji może być różny w przypadku poszczególnych członków rodziny. W tej części konferencji ważna jest także możliwość zadawania dodatkowych pytań osobie odpowiedzialnej za rodzinę z ramienia systemu pomocy. Uczestnicy spotkania nie powinni dzielić się swoimi informacjami na temat problemu - czyni to jedynie osoba zgłaszająca. Jest to również czas na przypomnienie, że zadaniem rodziny jest stworzenie bezpiecznego planu dla dziecka, akceptowanego przez przedstawiciela systemu pomocy dziecku, tu reprezentowanego przez osobę zgłaszającą.

2. prywatny czas dla rodziny

Jest to czas, w którym rodzina pozostaje sama. Pracownik socjalny, koordynator i inne niespokrewnione osoby opuszczają pomieszczenie, w którym rodzina uczestniczy w konferencji. W tym czasie rodzina rozważa uzyskane informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań. Odpowiadając na pytania przekazane przez koordynatora, sporządza plan rozwiązania problemu. W tym czasie koordynator i pracownik socjalny oczekują na zakończenie tej części konferencji w innym pomieszczeniu.

Prywatny czas dla rodziny jest charakterystyczną cechą metody zwanej Konferencją Grupy Rodzinnej.

Ewaluacje poszczególnych projektów pokazują, że większość rodzin tworzy w czasie spotkania plany, które rzeczywiście służą rozwiązaniu złożonej sytuacji rodzinnej.

3. zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę

Jeżeli pracownik socjalny akceptuje plan - uwzględniając przede wszystkim bezpieczeństwo dziecka i rodziny - ustala sposoby wprowadzenia go w życie. Istotne jest, że plan nie ma być odpowiedzią na oczekiwania i projekcje osoby zgłaszającej. Jest to wynik pracy rodziny i wypadkowa pomysłów wszystkich osób uczestniczących w procesie decyzyjnym. Odrzucenie może dotyczyć jedynie sytuacji związanych z brakiem zabezpieczenia podstawowych interesów dziecka.

Po konferencji koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi kopię sporządzonego planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień. Od tego momentu wszyscy członkowie angażują się w realizację planu.

Zakończenie konferencji nie jest jednoznaczne z zakończeniem pracy z rodziną. Na tym etapie koordynator wycofuje się, a zadanie to podejmuje osoba zgłaszająca. Kontrola realizacji planu jest prowadzona zarówno przez rodzinę, jak i instytucję. Przekazanie rodzinie funkcji kontrolnej jest także jednym z fundamentów metody. Na ogół wyznacza się z rodziny jedną osobę, która regularnie udziela informacji pracownikowi socjalnemu o stopniu wypełniania poszczególnych ustaleń oraz, w razie potrzeby, zwraca się do niego z prośbą o pomoc. Osoba ta w razie konieczności może również zaproponować ponowne zorganizowanie Konferencji Grupy Rodzinnej.

Możliwe zastosowania

Można tu zaryzykować stwierdzenie, że niewiele przypadków problemów rodzinnych nie nadaje się, by zmierzyć się z nimi za pomocą tej metody. Wychodząc z założenia, że nie jest to metoda, która w razie niepowodzenia eliminuje tradycyjny system pomocy, prawie każdej rodzinie powinno przysługiwać prawo do ostatecznej próby rozwiązania jej problemów samodzielnie.

W praktyce najczęściej stosowana jest w pomocy społecznej i wymiarze sprawiedliwości. Bardzo dobre rezultaty osiągane są w sytuacji konieczności zapewnienia opieki dziecku (w przypadku uzależniania rodziców, odbywania kary pozbawienia wolności, dużej niewydolności wychowawczej, pracy za granicą, starzejącej się rodziny zastępczej, usamodzielnienia z placówki itp.).

Coraz częściej KGR stosowana jest także w przypadkach przemocy w rodzinie oraz popełniania przez dzieci i młodzież czynów karalnych.

Nowym polem zastosowania KGR jest problem opieki nad chorymi terminalnie dziećmi, dorosłymi, osobami starszymi, gdzie główny problem będzie koncentrował się wokół zorganizowania opieki i wsparcia najbliższej rodziny.

Implementacja metody

Należy także przestrzec, że choć metoda wydaje się prosta, to wiele lokalnych projektów zakończyło się niepowodzeniem ze względu na brak dostatecznego przygotowania osób za nie odpowiedzialnych, koordynatorów, a przede wszystkim niewłaściwego wprowadzania samej metody w społecznościach lokalnych. Jest to metoda, która wpisuje się w system pomocy dziecku i rodzinie i dlatego wymaga kompleksowego wprowadzania na danym terenie.

Konferencja Grupy Rodzinnej nie jest, oczywiście, odpowiedzią na rozwiązanie wszystkich problemów rodzin. Należy mówić o tej metodzie bardziej jako o szansie danej rodzinom przed podjęciem tradycyjnych działań ze strony agend państwowych. W realiach polskich przeprowadzenie KGR (przygotowanie trwa ok. 3-4 tygodni) z pewnością nie zaburzy w znaczący sposób tradycyjnego postępowania obejmującego rodzinę z problemem.

Badania prowadzone nad skutecznością metody potwierdzają, że wiele rodzin wykorzystuje z powodzeniem daną im szansę i samodzielnie podejmuje zadania prowadzące do wyjścia z sytuacji problemowej. Z perspektywy rodzin uczestniczących w KGR ważne było zaangażowanie całej rodziny w rozwiązanie problemu i możliwość wpływania na decyzje jej dotyczące, a co za tym idzie - wzięcia realnej odpowiedzialności za podjęte zobowiązania. KGR wzmaga jednocześnie odpowiedzialność poszczególnych rodzin za nie same i pozwala wypracować skuteczne strategie radzenia sobie z problemami, które pojawią się w przyszłości.

Najistotniejszym jednak argumentem za wprowadzaniem metod typu Konferencja Grupy Rodzinnej jest możliwość realnej pomocy dziecku i jego rodzinie, często bez wyrywania go ze środowiska.

WAŻNE

Praca metodą Konferencji Grupy Rodzinnej powoduje wzrost efektywności systemu pomocy społecznej. Wiąże się to także z delegowaniem odpowiedzialności za podjęte działania wobec rodziny i zaktywizowanie naprawdę szerokiego grona osób mogących udzielić jej wsparcia. Bardzo ważnym argumentem przemawiającym za wprowadzaniem KGR w wielu miejscach jest znaczące obniżenie kosztów funkcjonowania pomocy społecznej.

JAROSŁAW PRZEPERSKI

Krajowe Centrum Konferencji Grupy Rodzinnej

Rodzina podstawowa (rodzice i dzieci) coraz częściej musi być wspomagana przez innych członków rodziny w sytuacjach kiedy konieczne jest zapewnienie opieki i ochrony dla dziecka w jej obrębie. W czasach, kiedy system pomocy społecznej nie był rozwinięty na obecnym poziomie odpowiedzialność za dzieci była złożona jedynie w ramionach rodziny z ich systemem wsparcia (organizacje charytatywne, instytucje wyznaniowe, sąsiedzi oraz przyjaciele rodziny)

    Wraz z rozwojem społeczeństw i rosnącą liczbą państwowych agencji coraz większa ilość rodzin przekazywała swoją tradycyjną rolę wyspecjalizowanym agendom społecznym pozbawiając się tym samym  wpływu na decyzje dotyczące dziecka.

   Konferencja Grupy Rodzinnej jest narzędziem, które zapewnia rodzicom i dalszej rodzinie możliwość wzięcia na siebie odpowiedzialności za decyzje dotyczące dziecka. Pozwala na zaktywizowanie rodziny w kierunku stworzenia bezpiecznego planu oraz podjęcie odpowiedzialności za jego wypełnianie.  

   Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na przekonaniu, że poszczególni członkowie rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób spoza niej. Rodziny składają się z osób, które w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada także informacje, których osoba spoza rodziny może nigdy się nie dowiedzieć - włączając w to rodzinne sekrety, które mogą bezpośrednio być związane z w sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”. Konsekwentnie, kiedy członkowie rodziny są angażowani i zapraszani do podejmowania decyzji i zapewniają informacje, są w najlepszej pozycji, aby wcielić w życie stworzony plan, który będzie zapewniał dziecku maksymalną ochronę oraz będzie w stanie zmienić sytuację problemową w rodzinie. Nikt poza członkami rodziny nie zna lepiej dynamiki i historii rodzinnego problemu. Nikt nie zna lepiej mocnych stron rodziny i jej słabości i nikt nie będzie w stanie trafniej ocenić, kto w rodzinie będzie najwłaściwszym opiekunem dla dzieci. Rodzina jest najlepiej wyposażona, by ocenić i wykorzystać najlepsze źródła dla rozwiązania problemu.

1

---