I. Kierunki badań historii społecznej

1. Leopold von Ranke (1795-1886) - Uniwersytet w Berlinie

• negacja używania konceptów, pomysłów, interpretacji wyjaśniających rzeczywistość;

• tezy np. Marksa - niewartościowe naukowo, brak weryfikacji empirycznej, upraszczają rzeczywistość;

• najistotniejsze - historia ma dążyć do naukowości (specjalistyczna metodologia, źródła) - to wartościuje pracę historyka;

• historia społeczna efektem ubocznym politycznej

Przyczyny popularności powyższej tezy:

• XIX w. - narodziny tożsamości narodowej (głównie warstwy oświecone), idee romantyczne (wcześniej - tożsamość grup społecznych);

• szereg państw narodowych, walki niepodległościowe;

• kult naukowości w rodzącym się pozytywizmie (nowoczesne nauki humanistyczne i społeczne);

II poł. XIX w. - archiwum podstawą badań historyków, oddzielenie od socjologii (odtwarzanie rzeczywistości).

I poł. XX w. - oddzielenie socjologii i historii:

• badania terenowe, empiryczne

• nowoczesna psychologia

• spór między socjologami i historykami ad. niepotrzebnego wnikania w małoznaczące fakty (metody badawcze socjologii)

2. August Comte (1798-1867)

• lata 30. XIX w. - wprowadzenie pojęcia socjologii (wcześniej pod nazwą historii społecznej)

• historycy - socjologowie zwracają uwagę na odtworzenie rzeczywistości, brak metody badawczej, źródeł (mała naukowość)

• Comte o historykach - zwracanie uwagi na nieistotne detale, nieracjonalna ciekawość

Historycy przeciwko historykom - 1929 - Marc Bloch, Lucien Febre - pismo ,,Annales”:

- koncepcja historii totalnej - struktury opisywanej cywilizacj; spowodowanie, by historyk dążył do syntezy - odwołanie do ekonomii, dorobku geografii opisywanej rzeczywistości (ekonomia i geografia bazą );

Skupienie uwagi na historii społecznej - historii ciała, jedzenia, komunikacji, świadomości - mentalności (historia codzienności - przestrzeni).

Grupy społeczne - historia rodziny, starości, dzieciństwa, kobiet (Amerykanie - gender).

Mikrohistoria - opis lokalnej społeczności, skupianie się na szczególe (np. rodzina)

• Carlo Ginzburg - ,,The Cheese and the Worms” - obraz świata widziany oczami

XVI- wiecznego młynarza ;)

Nowe źródła - media z danej epoki (prasa, ogłoszenia), dorobek psychologów, socjologów (odwoływanie się do empiryzmu), ankiety.

Oral history - większa komunikatywność.

II. Życie prywatne a życie publiczne w historii Europy

XVII w. - podział na kulturę wysoką i niską - arystokracja i szlachta przedstawicielami kultury wysokiej (brak dostępu dla plebsu), ideologia oświecenia.

I poł. XX w. - inteligencja (opinia społeczna)

II poł. XX w. - nowa ideologia, ponowoczesność, postmodernizm

• powszechna edukacja

• miejski tryb życia

KULTURA

CYWILIZACJA - 1. zespół wielu kultur zbliżonych do siebie, np. ,,zachodnia cywilizacja”

2. jeden z aspektów w kilku kulturach, np. ,,cywilizacja medialna”

Życie codzienne:

• powtarzalność

• możliwość ingerencji i przetwarzania przez człowieka

• temat ten podejmują już historycy ,,Annales”

• seria publikacji Hachette - ,,Życie codzienne”

• z czasem - zmiany wytycznych życia codziennego

Działanie publiczne - obejmuje struktury społeczne, kontakty bardziej formalne.

Przestrzeń prywatna to dom.

Życie prywatne a publiczne na przestrzeni wieków:

Rzym

• brak rozróżnienia życia prywatnego i publicznego (wynika ze specyfiki życia prywatnego - elita)

• klientelizm

• kooptacja (zmiana członków danego organu bez odwołania się do woli wyborców)

• wyróżnikiem dana funkcja, plebs nie ma tożsamości publicznej

• brak podziału na budżet prywatny i publiczny

• celibat jako sposób odcięcia od prywatności (wówczas większa skuteczność w życiu publicznym) => pojawia się wyróżnienie elementu życia prywatnego i publicznego.

V-XIII w.

• wspólnota feudalna

• integracja z lokalną społecznością, jej kontrola

• XI-XII w. - rozczłonkowanie feudalne; dom feudała instytucją publiczną

• publiczne: drogi, łąki itp., prywatne - wieś grodzi się (kamień graniczny)

• w architekturze miast - okna komnat na ulicę

przełom w XIII w. - ostateczne podział na życie prywatne i publiczne, państwo obejmuje życie społeczne, publiczne, chroni obywatela, kontroluje procesy gospodarcze

następnie:

przepisy dotyczące postępowania jednostki

pojęcie policji, policjanci - ograniczenie swobód jednostki (służy to dobru publicznemu)

brak łączenia dochodów prywatnych i publicznych

urzędnik ma służyć państwu

korupcja, inwigilacja, obywatel broni swojej prywatności

element wyrzucenia prywatności z życia publicznego:

• dom i rodzina jako schronienie

• zjawisko sekretu rodzinnego

• ochrona życia prywatnego

rewolucja francuska - sfera prywatna piętnowana (rzekomo sprzyja spiskom), życie przeniesione w sferę publiczną

po kongresie - powrót znaczenia prywatności

XIX/XX w.

• społeczność staje się anonimową masą, zanik społeczności lokalnych, pojawienie się wynalazków

• rozgraniczenie czasu pracy i czasu prywatnego

• jednostka ma prawo wyboru

• moralność (prywatność) wiktoriańska - zakłamana obyczajowość - 1837-1901 - Wiktoria, 40 lat żałoby po Albercie; cechy prywatności wiktoriańskiej: życie prawe zapewnia izolacja od dzikusów, obcych (,,Lalka” - Powiśle), etykieta (salon miejscem spotkań wybranych), języki obce, dążenie do zachowania sekretu, rytualizacja życia, uczestnictwo w życiu publicznym - spektakl życia codziennego (Goffman), przyjmowanie danych postaw.

XX w. - umocnienie sfery prywatności (w II poł. XX w. - związane z rozwojem totalitaryzmu, obejmującego kontrolę nad jednostką)

Zagrożenia dla życia prywatnego:

• donosy na członków rodziny

• Lebensborn - lata 30-te, kobiety o urodzie aryjskiej - reprodukcja w celu stworzenia czystej rasy

• obóz koncentracyjny (wynalazek Anglików) - jednostki podejrzane skoncentrowane w jednym miejscu, apele, prace; obozy pracy - nastawione na produkcję wojenną; próba dezintegracji ludności za pomocą ustanawiania różnego rodzaju prac, zamach na życie prywatne (brak rzeczy osobistych)

(zmieszanie życia prywatnego i publicznego)

• masowy pochód organizowany odgórnie w ramach realizacji idei - grupowanie w bloki, podział na środowiska (np. pochód majowy), szantaże związane z udziałem w pochodach

• samokrytyka - jednostka podczas publicznego wystąpienia przyznaje się do popełnionych win, odstępstw od normy partii;

• dążenie do zlikwidowania indywidualności - Wiktor Klemperer - dzienniki (analizowanie języka propagandy z punktu widzenia dziecka) - dążenie do nadania ludziom statusu maszyn, język technologii ma charakteryzować działania ludzkie; numer zamiast nazwiska, koncentracja ludności itp.

II poł. XX w. - duży nacisk na istnienie prywatności:

• prywatność już nie tylko w kontekście rodziny (XIX w.), ale jednostki (także jednostki w obrębie rodziny)

• koncepcje architektoniczne z XX-lecia międzywojennego - bloki; budownictwo związane z polepszeniem warunków życia ludności

• własność prywatna osiąga osobowość prawną (dobro najwyższe)

• państwo wkracza w intymne sfery jednostki (antykoncepcja, aborcja); XIX w. - kobieta może zrezygnować z urodzenia dziecka (brak warunków), zaś państwo totalitarne - nacisk na reprodukcję

• spory etyczne dotyczące śmierci - samobójstwo, eutanazja; państwo chce, by ludzie umierali w określonym kontekście, by nie było śmierci przypadkowej (wysyłanie żołnierzy na front)

• prawo jednostki w obrębie rodziny (głównie kraje skandynawskie) - kobiety, dzieci - akcje propagandowe przeciwko przemocy

• opieka społeczna - przytułki, schroniska (wiek XX to wiek bezdomności, bezdomny nie posiada życia prywatnego)

• rozwój technologii - media (telewizja zwiększa prywatność, wypierając kino), życie publiczne przenosi się do domów dzięki przekazowi medialnemu

• sprzedawanie prywatności (popularność medialna) - reality show itp.

II poł. XX w. to także demokratyzacja wzorców życia prywatnego:

• warstwy upodabniają się do siebie pod względem prowadzenia życia prywatnego

• Jurgen Habermas (filozof i socjolog) - zanik życia publicznego - ,,The Structural Transformation of The Public Sphere” (1995), sfera publiczna między oddziaływaniem państwa i społeczeństwa

społeczeństwo (prywatność) / sfera publiczna / państwo

Zanik sfery publicznej - prywatność/państwo, a nie prywatność/sfera publiczna/państwo:

• zjawisko alienacji, wyobcowania

• ludzie zrzekają się swojego życia publicznego pod wpływem państwa

• kapitalizm zawłaszcza sferę publiczną, zabija chęć do integracji społecznej.

4

---