1. W jaki sposób człowiek nabywa kulturę? „8”

Tworzenie kultury to cechy specyficznie ludzkie. To odróżnia człowieka w sensie gatunkowym i jednostkowym od innych stworzeń.

Ten proces trwa od początku antropogenezy, ale też od początku życia każdej jednostki. Te dwie płaszczyzny się uzupełniają chociaż mówią o innych procesach.

- ok. 5 mln lat temu pojawił się gatunek naczelny

- 3 mil lat temu pojawił się w wyniku ewolucji „człowiek zręczny”- pojawiają się pierwsze zachowania kulturowe, pierwsze elementy kultury: pierwsze wytworzone narzędzia i jakieś dźwięki. Co prawda zwierzęta też się uczą wytwarzać narzędzia, ale ludzie potrafią je sam wymyślić. I oczywiście odróżnia nas mowa.

- 2 mln lat temu- człowiek wyprostowany- pojawia się ogień. Jest on ważny, bo dzięki niemu:

* człowiek jest niezależny od natury pojawiają się pewne

* inne formy pożywienia zachowania

* większe terytorium powtarzalne

Pojawia się siedzenie przy ogniu i opowieść - dzielenie się z innymi swoimi doświadczeniami.

- 250 tys. lat temu pojawia się homo sapiens

2. Typowo ludzkie formy przystosowania:

1. duża objętość mózgu

2. gotowość mózgu do uczenia się

3. zdolność poruszania się dwunożnego- uwolnienie rąk od czynności motorycznej związanej z przemieszczaniem

4. brak owłosienia na ciele- łatwiej regulować zmiany temperatury (przy wysokich temperaturach)

5. zmiany budowy krtani

6. rozwój myślenia przyczynowo- skutkowego ( w codziennym życiu przy nauce czegokolwiek musimy myśleć przyczynowo- skutkowo)

7. powstanie więzi opartych na kooperacji- im liczniejsza grupa, tym potencjalnie bardziej bujny rozwój kultury. Łatwiej było przetrwać czysto fizycznie. Na poziomie czysto biologicznym. U zwierząt można zaobserwować coś podobnego.

8. Świadomość jako sposób przystosowania człowieka. Nie udało się zdefiniować co to jest „świadomość”- myślenie o sobie w kontekście świata- samoświadomość. Bez tej samoświadomości nie można się uczyć. Nie można korygować swoich błędów. Pewnie świadomość powstała już wcześniej, ale u ludzi zyskała nowy wymiar.

W wyniku tych wszystkich cech/zjawisk powstał człowiek tworzący kulturę.

Ale można też powiedzieć, że kultura jest też sposobem przystosowania, bo w kulturze są zapisane pewne wzory zachowań umożliwiające przetrwanie.

3. Kultura: „1”

1. środek przystosowawczy

2. zaspokajanie potrzeb

3. zaspokajanie ludzkich popędów

4. może być efektem zabawy- zabawa może wpływać na kierunek rozwoju kultury

5. jest pewnym efektem naśladowania- wzorów innej kultury (obcej) uczymy się poprzez naśladowanie

4. Pojęcie enkulturacji „11”

Enkulturacja- proces świadomego i nieświadomego nabywania kompetencji kulturowych (wartości, normy). Nabywanie kompetencji kulturowych poprzez uczestniczenie w danej kulturze.

Poznawanie poprzez naukę, czytanie, badanie innej kultury to edukacja.

Ale życie przez np. 20 lat w danym kraju w danej kulturze to enkulturacja.

Będzie miał miejsce proces ponadpokoleniowy- pokolenia młodsze nabywają kompetencji kulturowych poprzez pokolenia starsze. Jak po raz pierwszy spotykamy się z pewną sytuacją to dostajemy opis od starszych z instrukcjami jak się zachować- to jest świadomy proces przejmowania treści kultury.

Ale jest też nieświadome przejmowanie pewnych wzorców kulturowych Dotyczy nie tylko wzorców zachowań, ale też systemu wartości.

Nieświadome- pewne sposoby wartościowania rzeczywistości zgodnie z przyjętymi w danej kulturze wzorami.

Gwarantuje ciągłość kultury i pomaga przystosować się do zmian, które zachodzą w społeczeństwie. Jest procesem bezbolesnym, gdzie jest wywierana niewielka presja na jednostkę jak w każdym procesie naturalnym.

To kultura decyduje o sposobie funkcjonowania w danej grupie społecznej. Jesteśmy poddani presji kultury i jesteśmy przez tą kulturę kształtowani. I wtedy kultura jest dla nas bolesna. Ale to człowiek tworzy kulturę, jest jej nośnikiem, więc może ją zmienić.

Przyjmuje się, że enkulturacja jest procesem selektywnym. Te wzory przekazywane przez starsze pokolenie są wybrane przez to pokolenie. Przekazywane jest tylko to, co oni uważają za dobre i właściwe.

Znaczna część kultury to symbolika, zrozumienie symboliki i sposób interpretowania symboliki.

5. Socjalizacja- proces przyjmowania obowiązujących w danym społeczeństwie norm i wzorów zachowań. Podstawą jest internacjonalizacja norm. Normy mogą być różnie przez jednostkę rozumiane, ale przeważnie to schematy zachowań.

Rola społeczna- uczymy się ją grać w procesie socjalizacji.

Istotne:

- pierwotna- uczymy się funkcjonowania w grupie najbliższych nam ludzi.

- wtórna- przebiega do końca naszego życia. Nasze otoczenie cały czas nas socjalizuje. Zmieniają się nasze role, więc my się zmieniamy.

Wzory przekazywane są nieidealnie. Wprowadzane są pewne zmiany. Zbyt daleko idąca trwałość zabija możliwość rozwoju, adaptacji, zmian. Odporność na zmiany musi mieć swoje granice.

6. Kultura i tożsamość „12”

Tożsamość:

1. indywidualna- obszar psychologii- zbiór pewnych sądów, które aktor konstruuje wobec samego siebie. Każdy próbuje się identyfikować w kontekście innych ludzi i sytuacji, w jakiej się znajduje. Trudno podać jakąś spójną definicję.

2. społeczna- jest ponad indywidualną. Pewna tożsamość zbiorowa

* zwielokrotniona tożsamość indywidualna. Zbiór tożsamości, które tworzą grupę.

* pewnego rodzaju zbiór autodefinicji, ale nieredukowalny do pojedynczej autodefinicji

Nie można z tożsamości społecznej zrobić indywidualnych. Skąd się bierze- jest oparta na codziennych, teraźniejszych działaniach. Oprócz norm i wzorów, które obowiązują, są jeszcze plany na przyszłość.

3. kulturowa- pewna odmiana/typ tożsamości społecznej. To wynika z pewnego rozumienia kultury, która nie może być tworzona przez jednostkę.

Względnie trwała identyfikacja pewnej grupy ludzi i jej członków z pewnym układem kulturalnym.

Identyfikacja grupy i jednostek ją tworzących z pewną kulturą.

4. regionalna/ lokalna- oparta n tradycji danego regionu. Odnoszą się do wyraźnie zdefiniowanego terytorium. Tam mieszkają ludzie, którzy posiadają konkretne cechy społeczne.

Czasami się łączy z tożsamością o charakterze etnicznym- w Polsce np. górale czy Kaszubi.

7. Kultura masowa i popularna

KULTURA

masowa popularna

Historyczne uwarunkowania kultury masowej.

To pojęcie zaczęło funkcjonować w latach `40tych. Korzenie sięgają XIXw. i pewnych procesów społecznych, ekonomicznych, które miały miejsce w Europie.

Zaczyna się rozwijać kapitalizm. Staje się podstawą utrzymania społeczeństw tego wieku. Produkcja jest podstawą utrzymania.

Uprzemysłowienie- produkcja fabryczna. Pojawia się potrzeba, by ktoś pracował w tych fabrykach. To związane z migracjami ze wsi do miasta. Czyli urbanizacja. Silny rozwój miast pod każdym względem.

Fabryczny rodzaj pacy narzucony był przez czas pracy wyznaczany przez właściciela danego zakładu. Czyli był czas przeznaczony na pracę (poza domem) i czas wolny.

Z biegiem czasu sytuacja robotników poprawiała się. Mieli coraz więcej czasu wolnego i mieli gdzie mieszkać. Wolny czas trzeba było jakoś zagospodarować.

Wiek XIX to szybki rozwój prasy. Pojawia się i upowszechnia kino. Poziom analfabetyzmu był dosyć wysoki, więc ludzie zamiast książek woleli korzystać z kina. No i pojawili się ludzie, którzy mogli też na tym zarobić.

Ludzie pojawili się w miastach, żeby pracować. Musieli gdzieś mieszkać. Mieszkając potrzebowali przedmiotów codziennego użytku. Sami te przedmioty produkowali. Sami byli popytem i napędzali produkcję. Im większy popyt, tym większa podaż i więcej tańszych rzeczy (powoli gorszej jakości).

Musimy rozdzielić sposób produkowania i konsumowania dóbr materialnych codziennego użytku oraz kwestie związane z kulturą wyższą, symboliczną. Masowy przekaz to gazeta, kino, radio, książka. To też staje się masowe, powszechne, popularne. W XIX w. upowszechnia się edukacja. Spada ilość analfabetów.

Cechy kultury masowej:

- standaryzacja przekazu

- standaryzacja treści ( odbiorca jest różnorodny a przekaz musi trafić do wszystkich)

- ogromna liczb odbiorców

- brak autonomii kulturowej- po standaryzacji nie ma miejsca na przekaz, który podnosi sprawy ważne dla konkretnej tożsamości kulturowej (dla konkretnej grupy).

- widowiskowość- co dla kogo jest ciekawe a co nudne jest wyznaczane przez popyt i kompetencje naukowe (edukacja odbiorców). Światem kultury masowej rządzą pieniądze (dzisiaj) . Idą za oglądalnością.

- nieokreślony związek z rzeczywistością (świat kreowany jest trochę prawdziwy a trochę sztuczny). Każdy chciałby żyć w lepszym świecie, więc dobrze się to ogląda.

- nastawienie na sztampową produkcję- również przejście od kreacji artystycznej w sztuce do mechanicznej produkcji. Pojawiają się idole sztucznie wykreowani.

- popularność- jako dostęp do pewnych dóbr. Doszło do demokratyzacji kultury wyższej. Jest obniżenie lotów tej kultury, ale szersze grono odbiorców może z niej skorzystać.

- pełni funkcje dydaktyczne/edukacyjne. Poziom wiedzy obywateli dzięki temu się podniósł.

- wypełniła swoista lukę po kulturze ludowej

- wspiera integrację społeczną- każdy ma dostęp do tego samego, więc można porozmawiać na pewne tematy, które dla każdego będą znane

-odpowiedź na alienację dnia codziennego- dla wszystkich toposy kulturowe są czytelne, więc czują się częścią jakiejś grupy

- zaspokajanie ambiwalentnych gustów odbiorców- każdy znajdzie cos dla siebie

8. Wielokulturowość „15”

Wielokulturowość może być cechą danego społeczeństwa.

W danej społeczności są grupy, które charakteryzują się inną kulturą (różną). Kiedyś kultura dzieliła- my vs. oni. Teraz kultura przestaje być tym, co dzieli i staje się tym, co jednoczy.

9. Etnocentryzm „16” i relatywizm kulturowy „17”

Etnocentryzm to nastawienie względem przedstawicieli innych kultur i samych kultur. Podkreślana jest wyższość własnej kultury nad innymi, np. europocentryzm.

Dzisiaj etnocentryzm w każdym wydaniu jest niepoprawny politycznie. Ale zawsze będzie tak, że nasza kultura jest dla nas najlepsza. Oczywiste jest, że nasze normy i wartości bardziej nam odpowiadają.

Są pewne normy i wartości w każdym społeczeństwie, do których jako mniejszość musimy się stosować. A większość powinna szanować uczucia kulturowe mniejszości. Wszystko w granicach normy oczywiście- w granicach przyzwoitości.

W każdej kulturze zawsze obowiązują pewne dyrektywy. A my zawsze będziemy je oceniali z punktu widzenia naszej kultury.

Nie ma generalnie kultury gorszej i lepszej. Ale dla uczestnika danej kultury jego kultura będzie zawsze lepsza, bo w niej żyje, ją zna. Ważne, żeby pamiętać, że to są subiektywne odczucia uczestnika kultury a nie prawda obiektywna.

Jest oczywiście pewien trzon moralny, którego powinniśmy się trzymać- nie możemy pozwolić na łamanie praw człowieka.

Treści, które są przekazywane za pomocą środków technicznych (radio, prasa, telewizja, Internet).

Duży scentralizowany proces nadawania i rozproszenie dużej liczby odbiorców.

Zwracamy uwagę na formę przekazu.

Treści, które niezależnie od środka przekazu są łatwe w odbiorze.

Cechy pozytywne

---