Lekcja dla sprawujących władzę na podstawie „Antygony”, „Makbeta” i „Odprawy posłów greckich”.
Wszystkie te trzy utwory, zarówno „Antygona” Sofoklesa, „Makbet” Szekspira, jak i „Odprawa posłów greckich”, poruszają trudną tematykę polityczną. Czytając je, możemy łatwo wywnioskować co jest dobre dla kraju, ojczyzny, a co złe. Rozmyślając, podsumowując dzieła, widzimy, w jaki sposób powinni postępować władcy lub organy sprawujące władzę w państwie, aby zapewnić sobie wdzięczność obywateli i aby nie doprowadzić kraju do klęski.
„Antygona” Sofoklesa jest jednym z najbardziej znanych dramatów starogreckich. Stanowi ważny głos w dyskusji, która miała miejsce w starożytnych Atenach i dotyczyła niezwykle trudnej kwestii prawa i władzy. Usiłowano wówczas rozstrzygnąć, które prawo jest wyższe, czy to zwyczajowe, niepisane, religijne, czy też prawo ustawowe, pisane, oparte na umowie? Czy władca ziemski ma przyzwolenie na wydawanie ustaw i rozporządzeń, które nie respektują prawa boskiego? Czy prawo religijne może z kolei ograniczać autonomię królewskiej władzy, zagrażać niekiedy nawet racji stanu? Pytanie to jest wiecznie aktualne, dla każdej czasoprzestrzeni. Sofokles nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi, chociaż wydaje się być rzecznikiem prawa boskiego.
Kreon uznał wyższość prawa ustawowego, pisanego nad zwyczajowym. Uważał, że prawo religijne nie może ograniczać zakresu władzy królewskiej. Twierdził, że zdrajcy nie zasługują na przyzwoity pochówek i powinni być w ten sposób karani, by być odstraszającym przykładem dla innych. Wierzył w to, że kieruje się dobrem państwa, racją stanu, świadomy, iż bezprawie bywa przyczyną upadku państwa. Musiał dbać i umacniać swój autorytet. Nie mógł jako władca pozwolić sobie na okazanie słabości. Gdyby jednak nie był tak bezwzględnym tyranem i choć raz odstąpił od tych zasad, nie doszłoby do tak okrutnej tragedii. Nie brał w ogóle pod uwagę głosu opinii publicznej, domagającej się respektowania boskich praw i przez to ściągnął na siebie i na innych nieszczęście.
W „Makbecie” Szekspira charakterystyka bohatera jest bardzo niespójna. Eksponuje przede wszystkim kontrast pomiędzy pragnieniem rzeczy wielkich a słabością i niestabilnością osobowości. Przygotowuje tym samym dogodny fundament dla mającej dokonać się zbrodni. Makbet, jako człowiek o delikatnej strukturze osobowościowej, ale pełen rozbudzonych ambicji, staje się niezwykle podatny na wpływy otoczenia, łatwo ulega sugestiom i podszeptom, nie tylko własnej żony, ale także własnej wyobraźni. Trudno bowiem jednoznacznie określić, czy spotkane na wrzosowisku wiedźmy, to niezależne byty metafizyczne, postaci ze świata grozy, czy też projekcje wewnętrznych, ukrytych pragnień bohatera, który marzy o władzy i potędze. Makbet, staje w obliczu kuszącego wyboru. Namawiany przez żonę i własne żądze, postanawia zabić króla i sam zasiąść na tronie. Jedna dokonana zbrodnia pociąga za sobą kolejne. Makbet z człowieka o wrażliwej, delikatnej osobowości, zmienia się w autokratycznego władcę, który pod maską tyranii skrywa lęk i obawę, że zostanie zdemaskowany. Okazuje się, że niekoniecznie dążenie do władzy „po trupach” kończy się szczęśliwie. Makbet, wraz ze swoją żoną giną.
Czytając „odprawę posłów greckich”, tylko pozornie wydaje nam się, że utwór dotyczy antycznych czasów i sytuacji w królestwie Troi. Wtedy królewicz Parys, dla własnej zachcianki - pięknej Heleny, skazał kraj na wojnę. Oczywiście łatwo jest zauważyć tutaj ponadczasowe ostrzeżenie, jakie chciał przekazać rządzącym Kochanowski. Władca nie może kierować się prywatą, prywatnymi pragnieniami i tym samym zagrażać dobru państwa.
„Odprawę posłów greckich” można doskonale wykorzystać przy rozważaniu tematu władzy lub dylematów wojny. Bardzo ważna wydaje się pieśń chóru:
„Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie
Wy, mówię, którym ludzi paść pouczono
I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono
Miejcie to przed oczyma zawzdy swojemi
Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi.
Jest to przecież zarysowany obraz mądrego, idealnego władcy w wersji renesansowej. Kochanowski podkreśla odpowiedzialność za naród, obowiązek, swoiste „namiestnictwo boże”, które wynosi ponad tłumy, ale też obarcza brzemieniem trudu władzy.
Porównując tą wizję z dylematami Kreona i z drogą do władzy Makbeta, stawiamy sobie pytanie: czy - i na ile - władca ma prawo do prywatności? Czy nie wolno mu myśleć o sobie i ulegać pokusom? Kochanowski uważa, że nie. Jeśli otrzymał władzę, nie ma już prawa do zwykłych namiętności. Powinien pod każdym względem kierować się dobrem kraju, nad którym przecież sprawuje opiekę. Problem poruszany w tych utworach jest aktualny do dzisiaj.