13.11.2009

Wykład 4

1. Regulacja aksjomatyczna - instrumenty regulujące zachowania naturalne, będące warunkiem względnego porządku (ładu społecznego). Składa się z trzech elementów, takich jak:

• Normy społeczne - obowiązujące w danym środowisku społecznym (sytuacji społecznej) reguły postępowania. Odpowiadają na pytanie jak?

• Wartości - dowolne obiekty (cele) będące przedmiotem czynności (działań) społecznych (obiekty, na które czynności te są zorientowane. Odpowiadają na pytanie, po co?

• Rodzaje norm:

• Czasu społecznego

• Fazy rozwoju ontogenetycznego

• Przestrzeni społecznej

• Płci

• Roli społecznej

• Normy czasu społecznego - czas społeczny nie jest równoznaczny z czasem fizycznym, ponieważ czas społeczny jest to kulturowo zrelatywizowały rytm funkcjonowania danej społeczności.

• Np.: rytm życia wielkiego miasta, oparty jest na czasie zegarowym, z dokładnie określonym czasem pracy, odpoczynku i snu. W cyklu rocznym ten podział wygląda następująco: praca, odpoczynek (wakacje). Na tym tle rytm życia tradycyjnej wsi. Czas w tej społeczności wyznaczany jest zegarem naturalnym.
  Charakterystycznym przykładem w naszej kulturze jest podział roku na dwie części: czas karnawału i czas postu. Są to dwie fazy ściśle związane z chrześcijaństwem, są one ściśle obwarowane skrajnymi normami społecznymi. Na czas karnawału przypisane są normy zezwalające na biesiady i zabawy, (np.: sylwester - ludzie się umówili, że będą się bawili i żegnali stary rok - występuje tu imperatyw społeczny zmuszający ludzi do zabawy). Nie ma naturalnej konieczności, która popychałaby nas ku takiemu zachowaniu. Jest za to siła konieczności kulturowych. Podobnie sprawa wygląda, jeśli chodzi o wakacje — spędzenie tego okresu w domu jest kulturowo nie dopuszczalne.
  Po karnawale przychodzi faza postu, która oparta jest na zupełnie innych założeniach - spokój wyciszenie, - które zabraniają żaba wy (a więc to, co było podstawą karnawału, teraz jest zabronione). Nie ma ku temu żadnych przesłanek, które zmuszałyby nas do smucenia się. Są to rzeczy umowne.

3. Normami będziemy również nazywać fazy rozwoju ontogenetycznego - a więc będą to normy dotyczące kolejnych etapów życia ludzkiego, które składa się z: dzieciństwa, okresu, dojrzewania, dorosłości i starości. Każda z tych faz obwarowana jest różnymi normami społecznymi.

• Np.: plaża - są tam ludzie w różnym wieku. Są też różnie ubrani - tylko dzieci mają kulturowe prawo do biegania nago. Skąd ta dyskryminacja? (Pytanie z punktu widzenia socjologii). Gdyby poczucie wstydu miałoby być cecha wrodzoną nie było by tego podziału. Nas tego uczą, że należy się wstydzić nagości. Nie ma naturalnego powodu, dla którego nie moglibyśmy chodzić nago, istnieje pewna norma, która mówi o tym, że jednym (dzieciom) coś wolno, a innym me.

4. Normy przestrzeni społecznej - każde miejsce rządzi się swoimi normami społecznymi. Inne normy obowiązują nas w sklepie, a inne domu.

• Np.: Pewien mężczyzna jeździ rowerem po parku, a potem jeździ po kościele. Nie ma naturalnych powodów, dla których nie można jeździć po kościele. Istnieje natomiast pewna norma społeczna, która zabrania nam jeździć po kościele.

5. Normy płci - W różnych kulturach różne są normy, które winny być przestrzegane w zależności od "tego czy jesteśmy kobietą czy mężczyzną”.
   Według Roberta Parka ,, Człowiek me rodzi się ludzki tylko staje się nim w procesie wychowania". Kilka lat temu natomiast ukazała się książka pt: „Nikt nie rodzi się kobietą", tzn., że do ról społecznie przynależnych kobiecie jesteśmy przyzwyczajani w procesie wychowania. Istnieje takie powiedzenie „chłopaki nie płaczą" - nie istnieją żadne powody biologiczne, które tego zabraniają. To podczas procesu wychowania zakorzenia się, że mu nie wypada płakać.

• Gdy Jasiu przybiega z płaczem do taty i mówi, że siostra zjadła mu czekoladę, to ojciec mówi mu żeby nie płakał, bo to nie przystoi. Ale gdy to siostra skarży się ojcu, ten reaguje inaczej. Bierze ją na kolana, pociesz, obiecuje w zamian kilka czekolad.

• W tym drugim przypadku (siostra) płacz spotyka się ze zrozumieniem społeczeństwa - te zachowania kobiet nie wynikają z psychologicznych uwarunkowań, tylko z wychowania. Dowodem na to jest przykład opisany przez M. Meod, który przedstawia sytuację, w której proces wychowania przebiega zupełnie inaczej. To chłopcy mają prawo do sentymentów, a dziewczyny są wychowywane na „macho".

• Sex - płeć w sensie biologicznym, czyli cecha przyrodzona.

• Gender - płeć w sensie kulturowym, ma charakter wyuczony, jest to ogół norm i ról społecznych.

6. Normy ról społecznych - każdy z nas w dorosłym życiu odgrywa szereg różnych ról społecznych. Wynikają one z bycia członkiem rodziny, przechodniem, klientem, itp. Każda z tych ról łączy się z odpowiednimi normami społecznymi, według których powinniśmy postępować. Inne normy obowiązują, gdy rozmawiamy z kolegą, a inne gdy rozmawiamy z dziekanem.

• Np. Jasio wraca ze szkoły i ojciec pyta się go, czego się nauczył -jest to konwencjonalne zachowanie, zgodne z normami społecznymi przypisanymi ojcu. Ale nie ma żadnych naturalnych powodów by tego pytania nie mógł zadać sprzedawcy. To normy społeczne zabraniają nam pytania się sprzedawcy o życie prywatne.

7. Role społeczne:

• Odpowiadają na pytanie jak powinniśmy się zachowywać.

• Każda sytuacja powiązana jest z normami.

• Jeśli ktoś się nie zastanawia nad tym, co ma robić, to znaczy, że normy są w nim głęboko zakorzenione.

• Wszystkie powyższe przykłady pokazują, iż obowiązujące normy maja charakter zakazów i nakazów społecznych, nie mają charakteru naturalnego.

8. Wartości:

• Każda czynność jest podejmowana po coś, jest na coś zorientowana (np.: nauka, zakupy, sprawa do załatwienia, relaks) - w tym rozumieniu wartość obejmuje pełne spektrum od rzeczy nie materialnych do rzeczy materialnych.

• Czynność społeczna (działania społeczne) - po regulacji aksjonormatywnej są drugim elementem ładu społecznego (II filar porządku społecznego).

• Czynność społeczna, czyli inaczej działanie to zachowania świadome, aksonormatywnie regulowane uzewnętrznione lub nieuzewnętrznione i zaktualizowane lub potencjalne.

• Świadome, gdyż życie społeczne, jest życiem świadomym - socjologie nie interesują ruchy bezwarunkowe (gdyż nie są to reakcje świadome, są one reakcjami organizmu na dany bodziec).

• Aksjonormatywnie normowane, - czyli że każda czynność społeczna jest podporządkowana normom społecznym. Oznacza to również, że każda nasza czynność zawsze jest zorientowana na coś, na jakaś wartość.

• Typologia I (czynności społecznych):

• Czynności społeczne uzewnętrznione, - czyli zmysłowo uchwytne, mające fizyczny charakter.

• Czynności społeczne nieuzewnetrznione - nie są one zmysłowo uchwytne, nie można ich zobaczyć, ani usłyszeć Np.: myślenie -proces ten zachodzi bez objawów zewnętrznych.

• Typologia II (czynności społecznych):

• Zaktualizowane - to te, które były już w życiu realizowane.

• Potencjalne - to tę, których X nie realizował, ale których wykonanie jest w zakresie jego możliwości Np.: pewna rodzina wakacje zawsze spędza nad morzem, a w przyszłym roku postanawiają jechać w góry. Więc ta czynność (wyjazd w góry) Jest czynnością potencjalną, gdy: leży on a w zasięgu ich możliwości.

---