ALKOHOLOWY ZESPÓŁ PŁODOWY
U źródła alkoholowego zespołu płodowego (FAS) jest alkohol, który przechodząc przez łożysko wnika do tkanek rozwijającego się płodu. Będąc trucizną zaburza prawidłowy tok wzrastania dziecka i może doprowadzic do powstawania wrodzonych wad.Alkohol powoduje wiecej szkód w rozwijającym sie płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. Uznano, że FAS występuje u kobiet w ciąży, które bądź nadużywały alkoholu, bądź były od niego uzależnione. Zauważono też pewien wpływ sporadycznego picia alkoholu w okresie najbardziej dla płodu niebezpiecznym, czyli w pierwszym trymestrze ciąży. Jednakże płód może doznać szkód z powodu spożycia przez ciężarną kobietę nawet jednorazowo tylko dwóch porcji alkoholu (ok. 20 gr czystego spirytusu) dowolnego dnia. Nie udało się jednak do tej pory zdecydowanie określić, jaka ilość alkoholu wpływa na powstawanie FAS. Zależy to od genetyki, metabolizmu i odporności organizmu kobiety. Duża grupa dzieci z FAS/FAE rodzi się w rodzinach z problemem alkoholowym, o niskim statusie społecznym - ubogich, uzależnionych od alkoholu, narkotyków i nikotyny. Te dzieci, które pozostaną ,,przy rodzicach`' bywają narażone na działanie przemocy, zaniedbania w zakresie wielu życiowych potrzeb, wzrastają wśród niekorzystnych wzorców społecznych. Aż 80% dzieci i młodzieży dotkniętych FAS/FAE wychowuje się poza rodzinami biologicznymi - w rodzinach adopcyjnych i zastępczych oraz w placówkach opiekuńczo- wychowawczych
Alkoholowy zespół płodowy uważany jest za trzecią wiodącą przyczynę opóżnienia umysłowego i pierwszą, której można uniknąć.
Alkoholowy zespół płodowy -(fetal Alcohol Syndrome-FAS ) rozpoznaje się ,na podstawie następujacych kryteriów: 1.charakterystyczne rysy twarzy:dzieci z FAS często mają mniejszy obwód głowy, prawdopodobnie w związku z zahamowanym rozwojem mózgu, wśró zmian można także wymienić spłaszczone policzki, małe oczy, cienką górną wargę, wygładzoną rynienkę podnosową i małożuchwie
2.niski wzrost i waga ciała zarówno po urodzeniu, jak i w późniejszych okresach rozwoju
3.uszkodzenia obwodowego układu nerwowego, przejawiające się opóźnionym rozwojem, zaburzeniami emocjonalnymi i obniżonym poziomem intelektu. Dzieci z FAS w momencie narodzin są drżące i nadpowbudliwe, mająa trudności z jedzeniem, są nadwrażliwa na bodźce, mogą mieć hypertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hypotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jedno i drugie.
4.wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym
Objawem zaburzenia są:
- problemy z utrzymaniem normalnej postawy ciała, zaburzenia równowagi, brak koordynacji ruchów, niezgrabność
- zaburzenia w określaniu odległości, postrzeganiu przestrzeni
- brak umiejętności wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych, utrata możliwości poruszania pewnymi częściami ciała
- drżenie ciała, hipotonia - słabe napięcie mięśni
- niewyraźna mowa
- gwałtowne ruchy gałek ocznych
- schematyczność myślenia, niezdolność do działań spontanicznych
- trudności w koncentracji oraz w rozwiązywaniu problemów
- chwiejność emocjonalna, częste zmiany nastroju, osobowości
- zachowania agresywne
- brak selekcji bodźców, pobudzenie, impulsywność
- odczuwanie określonego impulsu skłaniającego do działania, a dopiero po fakcie uświadomienie sobie konsekwencji( mimo, że osoby z FAS znają zasady, rozumieją konsekwencje ich złamania)
- niemożność korzystania w pełni z posiadanej wiedzy i umiejętności
Zespół FAS powoduje wiele trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Chorzy najpierw mają kłopoty w szkole, następnie problemy w utrzymaniu stałej posady czy ze stworzeniem dojrzałego związku. Pacjenci są ponadto podatni na fizyczną, seksualną oraz emocjonalną przemoc. Wczesna interwencja stwarza jednak u nich szansę na niedopuszczenie do rozwinięcia zaburzeń wtórnych, takich jak choroby umysłowe, problemy w szkole, z prawem, uzależnienia itp.
Za podstawowe zasady pracy z dziećmi z FAS czy FAE uważa się: wczesne rozpoczęcie treningu umiejętności społecznych, koncentrację na nauczeniu wykonywania czynności życia codziennego;
ustalenie kilku prostych zasad; używanie tych samych wyrażeń do przypominania dziecku o obowiązujących regułach np. "To jest Twoje łóżko i to jest to miejsce, w którym powinieneś się znaleźć" , ilustrowanie kierowanych do dziecka instrukcji;
upewnienie się, że dziecko rozumie kierowane do niego wskazówki; powtórzenie przez dziecko skierowanych do niego słów;
ustalenie rozkładu dnia, rytmu stałych zajęć, tak aby dziecko z FAS było w stanie przewidzieć nadchodzące wydarzenia i zajęcia;
podawanie dziecku rozmaitych przykładów ilustrujących występowanie związków przyczynowo-skutkowych;
ustalenie niezmiennego przebiegu spożywania posiłków czy zasypiania w celu wyeliminowania nieprzewidywalnych zachowań dziecka i typowych dla dzieci z FAS kłopotów ze snem;
dzielenie pracy, której wykonania wymagamy od dziecka, na małe kroki, tak aby dziecko nie czuło się przygniecione nadmiarem pracy; aby praca nie wydawała mu się nie możliwa do wykonania;
ustalanie granic i konsekwentne ich wymaganie;
zauważanie i komentowanie poprawnego zachowania dziecka;
unikanie gróźb w rozmowach z dziećmi;
zaznajomienie dziecka z ewentualnymi konsekwencjami złego zachowania;
stosowanie technik relaksacyjnych, szczególnie w przypadku przeciążenia układu sensorycznego dziecka, które może objawiać się np. powtarzaniem słów i myśli, izolacją, napadami złości itp.;
konsekwentne i natychmiastowe nagradzanie zachowań pożądanych i karanie postaw niewłaściwych.
Ponieważ aktualny stan wiedzy nie pozwala określić, czy istnieje "bezpieczna" ilość alkoholu, którą może wypić kobieta w ciąży bez ryzyka uszkodzenia swego nienarodzonego dziecka, kobiecie, która chce zajść w ciążę, i tej, która już jest w ciąży, zaleca się całkowite unikanie alkoholu. W przypadku kobiet ciężarnych, któe spożywają alkohol nigdy nie jest za późno na zaprzestanie picia. Stwierdzono, że 10-20 % przypadków łagodnego i umiarkowanego upośledzenia umysłowego u dzieci jest następstwem picia alkoholu przez matkę w czasie ciąży!!!
CIEKAWOSTKI:
Wśród czarnych ryzyko wystąpienia FAS jest siedmiokrotnie wyższe niż wśród białych, nawet jeśli przy ocenie ryzyka uwzględnione zostaną różnice w częstości picia przez matki, w występowaniu przewlekłego problemu alkoholowego i dzietności (liczby urodzonych dzieci)
Jak wskazują ostatnie doniesienia, zmniejsza się liczba kobiet, które piją alkohol w okresie ciąży - i to jest dobra wiadomość. Niestety, okazuje się, że nie zmniejszają się wskaźniki spożycia alkoholu w grupach wysokiego ryzyka (ciężarne palaczki tytoniu, kobiety niezamężne, kobiety poniżej 25 roku życia, kobiety słabo wykształcone.