ZASADY ORGANIZACJI I PROWADZENIA ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH
Zasady organizacji i prowadzenia zajęć pozalekcyjnych wynikają głównie z prawidłowości psychologicznych, pedagogicznych i socjologicznych. Są ogniwem łączącym teorię i praktykę pedagogiki oraz ogniwem transformującym wiedzę zawartą w teorii na wskazania niezbędne dla skutecznej praktyki.
Możemy wymienić pięć zasad organizacji i prowadzenia zajęć pozalekcyjnych:
Zasada dostosowania działalności pozalekcyjnej do potrzeb i zainteresowań wychowanków oraz do ich możliwości psychofizycznych. Wynika ona z socjologicznej i ideologicznej doniosłości zaspokajania i rozwijania potrzeb człowieka oraz kształtowania jego sposobów realizacji potrzeb. Zasada ta, zwraca uwagę na konieczność stałego i systematycznego rozpoznawania potrzeb dzieci i ich zainteresowań, a także stanu zdrowia fizycznego i psychonerwowego oraz sytuacji rodzinnej. Organizacja zajęć pozalekcyjnych musi odpowiadać realnym potrzebom określonej zbiorowości uczniów i określonego środowiska społecznego.
Zasada dobrowolności uczestnictwa wychowanków w zajęciach pozalekcyjnych. Dobrowolność przejawienia aktywności i możliwości wyboru zachowań to niezbędne warunki zaistnienia sytuacji wychowawczej. Zasada dobrowolności nie oznacza jednak pozostawienia wszystkich decyzji w rękach dziecka.
Zasada atrakcyjności zajęć pozalekcyjnych dla uczniów. Atrakcyjność zajęć pozalekcyjnych jest stymulatorem pożądanej aktywności wychowanków. Atrakcyjne będą te zajęcia, które nie tylko zaspokoją, ale i rozwiną zainteresowania uczestników, wyzwolą ich aktywność nie tylko wykonawczą, ale i twórczą, dostarczą im satysfakcji nie tylko z rozwiązywania problemów, ale i ich poszukiwania.
Zasada wszechstronnej aktywności wychowanków. Wszechstronna aktywność uczniów, w odrębie zajęć pozalekcyjnych oznacza:
- rozpoznawanie, rozwijanie i wychowawcze wykorzystanie możliwie wszelkich zainteresowań pojawiających się wśród dzieci
- rozbudzanie zainteresowań i inspirowanie aktywności dzieci także w tych dziedzinach i rodzajach zajęć, które są mało popularne lub nieznane dzieciom a mogą być atrakcyjne i wychowawczo konstrukcyjne
- stałe i systematyczne stworzenie sytuacji i warunków prowokujących uczniów do przejawiania zachowań ekspresyjnych, twórczych takich jak zgłaszanie nowatorskich pomysłów i nowych propozycji, wyrażanie własnego zdania i własnych przeżyć, dyskutowanie i nie zgadzanie się, kierowanie pracą, pomaganie, ocenianie
5. Zasada ukierunkowywania aktywności uczniów. Zasada ta wskazuje logiczną kolejność w toku postępowania: najpierw poinformowania o różnych możliwościach zajęć, później wzbudzanie określonych motywacji lub ukierunkowywanie istniejących, a następnie dostarczenie środków realizacji zajęć.
ZADANIA SZKOŁY W ZAKRESIE PROWADZENIA ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH
Do głównych zadań szkoły w zakresie prowadzenia zajęć pozalekcyjnych należy:
Zapewnienie wychowankom odpoczynku oraz regeneracji sił fizycznych
i psychicznych;
Sprawowanie opieki wychowawczej częściowo dydaktycznej, głównie w
odniesieniu do wychowanków pozbawionych wystarczającej opieki domu rodzinnego;
Wzbudzanie i kształtowanie różnorodnych zainteresowań oraz rozwijanie
zdolności ogółu wychowanków, wspomaganie ich dobrowolnego samokształcenia się;
Rozwijanie wszelkiej aktywności twórczej wychowanków;
Uspołecznienie wychowanków jako wdrażanie do działania zespołowego
i w harmonii z dobrem ogółu oraz wdrażania do pełnienia istotnych ról społecznych w dziedzinach wybranych przez wychowanków;
Indywidualne ukierunkowanie rozwoju wychowanków;
Wzbudzanie i wzmacnianie pozytywnego stosunku do szkoły, tworzenie
i rozwijanie więzi wychowanków z wychowawcami i szkołą jako całość.
ROLA INSTRUKTORA-WYCHOWAWCY
Rola instruktora-wychowawcy prowadzącego zajęcia pozalekcyjne zogniskowane są wokół wywołania twórczej i organizatorskiej aktywności wychowanków. Od osoby prowadzącej zajęcia oczekuje się między innymi, że będzie ona wychowawcą o demokratycznym stylu kierowania grupą, koordynatorem pracy, fachowym doradcą.
Pełnienie roli instruktora-wychowawcy polegać powinno przede wszystkim na spowodowaniu impulsu wywołującego początkową aktywność głównie twórczą oraz na dalszym stymulowaniu wielorakiej aktywności.
Do grup zadań instruktora-wychowawcy należy przede wszystkim bezpośrednie wzbudzanie i ukierunkowywanie aktywności wychowanków, a więc inspirowanie wychowanków i rozwijanie samodzielności i samorządności uczestników zajęć.
WARUNKI ORGANIZACJI ZAJĘĆ POZASZKOLNYCH
Zajęcia pozaszkolne należy organizować w taki sposób, aby zapewniały:
Zaspokojenie potrzeb indywidualnych
Stworzenie dobrych stosunków międzyludzkich oraz stosunków partnerskich pomiędzy uczestnikami a instruktorami
Ustanowienie celów łatwych i osiągalnych w krótkim czasie
Pełną autonomiczną samorządność uczestników, wykazywanie przez nich inicjatywy
Programowe, priorytetowe działanie zmierzające do rozwijanie uczuć społecznych, stworzenia możliwości odczuć estetycznych
Rozwijanie wewnątrz grupy więzi uczuciowych, prospołecznych
Rozwój sprawności specjalnej i odpowiedni poziom wysiłku fizycznego.
ZASADY PLANOWANIA I ORGANIZACJI ZAJĘĆ POZASZKOLNYCH
W planowaniu i organizowaniu działalności pozaszkolnej należy uwzględnić następujące zasady:
Zasada zaspokojenia potrzeb, zainteresowań i uzdolnień indywidualnych
Zasada dobrowolności wybory form działalności
Zasada aktywności w usprawnianiu wybranej formy działania
Zasada stopniowania trudności w wyborze coraz to bardziej złożonych form
Zasada priorytetu aktywności ruchowej
Zasada satysfakcji i zadowolenia z uprawiania danej działalności
Zasada zapewnienia rozwoju społecznego.
CECHY OSOBOWE PROWADZĄCEGO ZAJĘCIA POZASZKOLNE
Osoba prowadząca działalność w placówkach pozaszkolnych powinna charakteryzować się:
Doskonałym przygotowaniem pedagogiczno-specjalistycznym, a więc umiejętnościami niezbędnymi w pracy wychowawczej, znajomością psychiki dziecka, umiejętnością metodycznego prowadzenia zajęć oraz wysoką umiejętnością specjalistyczną
Kontaktowością i umiejętnością oddziaływania na innych, a więc serdeczny, przyjacielski stosunek do osób współuczestniczących, sugestywność, zdobywanie zaufania i sympatii w otoczeniu, umiejętność rozwiązywania konfliktów międzyludzkich
Optymalizmem pedagogicznym, a więc wiara w możliwości i sprawności uczestników, radość z życia i swoboda w zachowaniu i postępowaniu, wytwarzanie w otoczeniu atmosfery spokoju i szczęścia
Zdolnością organizacyjną, a więc człowiek twórczy, atrakcyjnie organizujący zajęcia, umiejący w zmieniających się warunkach środowiskowych stosować odpowiednie metody i formy pracy
Wysokim stopniem uspołecznienia, a więc oddanego w pracy innym, rozumiejącego prawa i normy życia społecznego, interesującego się zjawiskami życia współczesnego
Doskonaleniem specjalistycznym i pedagogicznym- organizator musi doskonalić swoja umiejętności specjonalistyczne, ogólnopedagogiczne, musi pogłębiać swoją wiedzę.
M. Żelazkiewicz: Skuteczność wychowawcza innowacji w zajęciach pozalekcyjnych
Pod red. K. Przecławskiego: Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce
M. Łabocki: Organizacja pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą
R. Wroczyński: Wychowanie poza szkołą